| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
5. හත්‌ථකසුත්‌තවණ්‌ණනා
5. Hatthakasuttavaṇṇanā
128. පඤ්‌චමෙ අභික්‌කන්‌තාය රත්‌තියාති එත්‌ථ අභික්‌කන්‌තසද්‌දො ඛයසුන්‌දරාභිරූපඅබ්‌භනුමොදනාදීසු දිස්‌සති. තත්‌ථ ‘‘අභික්‌කන්‌තා, භන්‌තෙ, රත්‌ති, නික්‌ඛන්‌තො පඨමො යාමො, චිරනිසින්‌නො භික්‌ඛුසඞ්‌ඝො, උද්‌දිසතු, භන්‌තෙ, භගවා භික්‌ඛූනං පාතිමොක්‌ඛ’’න්‌ති එවමාදීසු ඛයෙ දිස්‌සති. ‘‘අයං ඉමෙසං චතුන්‌නං පුග්‌ගලානං අභික්‌කන්‌තතරො ච පණීතතරො චා’’ති එවමාදීසු (අ. නි. 4.100) සුන්‌දරෙ.
128. Pañcame abhikkantāya rattiyāti ettha abhikkantasaddo khayasundarābhirūpaabbhanumodanādīsu dissati. Tattha ‘‘abhikkantā, bhante, ratti, nikkhanto paṭhamo yāmo, ciranisinno bhikkhusaṅgho, uddisatu, bhante, bhagavā bhikkhūnaṃ pātimokkha’’nti evamādīsu khaye dissati. ‘‘Ayaṃ imesaṃ catunnaṃ puggalānaṃ abhikkantataro ca paṇītataro cā’’ti evamādīsu (a. ni. 4.100) sundare.
‘‘කො මෙ වන්‌දති පාදානි, ඉද්‌ධියා යසසා ජලං;
‘‘Ko me vandati pādāni, iddhiyā yasasā jalaṃ;
අභික්‌කන්‌තෙන වණ්‌ණෙන, සබ්‌බා ඔභාසයං දිසා’’ති. (වි. ව. 857) –
Abhikkantena vaṇṇena, sabbā obhāsayaṃ disā’’ti. (vi. va. 857) –
එවමාදීසු අභිරූපෙ. ‘‘අභික්‌කන්‌තං, භො ගොතමා’’ති එවමාදීසු (පාරා. 15) අබ්‌භනුමොදනෙ. ඉධ පන සුන්‌දරෙ. තෙන අභික්‌කන්‌තාය රත්‌තියාති ඉට්‌ඨාය කන්‌තාය මනාපාය රත්‌තියාති වුත්‌තං හොති. අභික්‌කන්‌තවණ්‌ණාති ඉධ අභික්‌කන්‌තසද්‌දො අභිරූපෙ, වණ්‌ණසද්‌දො පන ඡවිථුතිකුලවග්‌ගකාරණසණ්‌ඨානපමාණරූපායතනාදීසු දිස්‌සති. තත්‌ථ ‘‘සුවණ්‌ණවණ්‌ණොසි භගවා’’ති එවමාදීසු (ම. නි. 2.399; සු. නි. 553) ඡවියං. ‘‘කදා සඤ්‌ඤූළ්‌හා පන තෙ ගහපති සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස වණ්‌ණා’’ති එවමාදීසු (ම. නි. 2.77) ථුතියං. ‘‘චත්‌තාරොමෙ, භො ගොතම, වණ්‌ණා’’ති එවමාදීසු (දී. නි. 3.115) කුලවග්‌ගෙ. ‘‘අථ කෙන නු වණ්‌ණෙන, ගන්‌ධත්‌ථෙනොති වුච්‌චතී’’ති එවමාදීසු (සං. නි. 1.234) කාරණෙ. ‘‘මහන්‌තං හත්‌ථිරාජවණ්‌ණං අභිනිම්‌මිනිත්‌වා’’ති එවමාදීසු (සං. නි. 1.138) සණ්‌ඨානෙ. ‘‘තයො පත්‌තස්‌ස වණ්‌ණා’’ති එවමාදීසු (පාරා. 602) පමාණෙ. ‘‘වණ්‌ණො ගන්‌ධො රසො ඔජා’’ති එවමාදීසු රූපායතනෙ. සො ඉධ ඡවියා දට්‌ඨබ්‌බො. තෙන අභික්‌කන්‌තවණ්‌ණාති අභිරූපච්‌ඡවි, ඉට්‌ඨවණ්‌ණා මනාපවණ්‌ණාති වුත්‌තං හොති.
Evamādīsu abhirūpe. ‘‘Abhikkantaṃ, bho gotamā’’ti evamādīsu (pārā. 15) abbhanumodane. Idha pana sundare. Tena abhikkantāya rattiyāti iṭṭhāya kantāya manāpāya rattiyāti vuttaṃ hoti. Abhikkantavaṇṇāti idha abhikkantasaddo abhirūpe, vaṇṇasaddo pana chavithutikulavaggakāraṇasaṇṭhānapamāṇarūpāyatanādīsu dissati. Tattha ‘‘suvaṇṇavaṇṇosi bhagavā’’ti evamādīsu (ma. ni. 2.399; su. ni. 553) chaviyaṃ. ‘‘Kadā saññūḷhā pana te gahapati samaṇassa gotamassa vaṇṇā’’ti evamādīsu (ma. ni. 2.77) thutiyaṃ. ‘‘Cattārome, bho gotama, vaṇṇā’’ti evamādīsu (dī. ni. 3.115) kulavagge. ‘‘Atha kena nu vaṇṇena, gandhatthenoti vuccatī’’ti evamādīsu (saṃ. ni. 1.234) kāraṇe. ‘‘Mahantaṃ hatthirājavaṇṇaṃ abhinimminitvā’’ti evamādīsu (saṃ. ni. 1.138) saṇṭhāne. ‘‘Tayo pattassa vaṇṇā’’ti evamādīsu (pārā. 602) pamāṇe. ‘‘Vaṇṇo gandho raso ojā’’ti evamādīsu rūpāyatane. So idha chaviyā daṭṭhabbo. Tena abhikkantavaṇṇāti abhirūpacchavi, iṭṭhavaṇṇā manāpavaṇṇāti vuttaṃ hoti.
කෙවලකප්‌පන්‌ති එත්‌ථ කෙවලසද්‌දො අනවසෙසයෙභුය්‍යාබ්‍යාමිස්‌සානතිරෙකදළ්‌හත්‌ථවිසංයොගාදිඅනෙකත්‌ථො. තථා හිස්‌ස ‘‘කෙවලපරිපුණ්‌ණං පරිසුද්‌ධං බ්‍රහ්‌මචරිය’’න්‌ති එවමාදීසු (පාරා. 1) අනවසෙසතා අත්‌ථො. ‘‘කෙවලකප්‌පා ච අඞ්‌ගමගධා පහූතං ඛාදනීයං භොජනීයං ආදාය උපසඞ්‌කමිස්‌සන්‌තී’’ති එවමාදීසු (මහාව. 43) යෙභුය්‍යතා. ‘‘කෙවලස්‌ස දුක්‌ඛක්‌ඛන්‌ධස්‌ස සමුදයො හොතී’’ති එවමාදීසු (විභ. 225) අබ්‍යාමිස්‌සතා. ‘‘කෙවලං සද්‌ධාමත්‌තකං නූන අයමායස්‌මා’’ති එවමාදීසු (මහාව. 244) අනතිරෙකතා. ‘‘ආයස්‌මතො, භන්‌තෙ, අනුරුද්‌ධස්‌ස බාහියො නාම සද්‌ධිවිහාරිකො කෙවලකප්‌පං සඞ්‌ඝභෙදාය ඨිතො’’ති එවමාදීසු (අ. නි. 4.243) දළ්‌හත්‌ථතා. ‘‘කෙවලී වුසිතවා උත්‌තමපුරිසොති වුච්‌චතී’’ති එවමාදීසු (සං. නි. 3.57) විසංයොගො. ඉධ පන අනවසෙසතා අත්‌ථොති අධිප්‌පෙතා.
Kevalakappanti ettha kevalasaddo anavasesayebhuyyābyāmissānatirekadaḷhatthavisaṃyogādianekattho. Tathā hissa ‘‘kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariya’’nti evamādīsu (pārā. 1) anavasesatā attho. ‘‘Kevalakappā ca aṅgamagadhā pahūtaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ ādāya upasaṅkamissantī’’ti evamādīsu (mahāva. 43) yebhuyyatā. ‘‘Kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti evamādīsu (vibha. 225) abyāmissatā. ‘‘Kevalaṃ saddhāmattakaṃ nūna ayamāyasmā’’ti evamādīsu (mahāva. 244) anatirekatā. ‘‘Āyasmato, bhante, anuruddhassa bāhiyo nāma saddhivihāriko kevalakappaṃ saṅghabhedāya ṭhito’’ti evamādīsu (a. ni. 4.243) daḷhatthatā. ‘‘Kevalī vusitavā uttamapurisoti vuccatī’’ti evamādīsu (saṃ. ni. 3.57) visaṃyogo. Idha pana anavasesatā atthoti adhippetā.
කප්‌පසද්‌දො පනායං අභිසද්‌දහනවොහාරකාලපඤ්‌ඤත්‌තිඡෙදනවිකප්‌පලෙසසමන්‌තභාවාදිඅනෙකත්‌ථො. තථා හිස්‌ස ‘‘ඔකප්‌පනියමෙතං භොතො ගොතමස්‌ස, යථා තං අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌සා’’ති එවමාදීසු (ම. නි. 1.387) අභිසද්‌දහනමත්‌ථො. ‘‘අනුජානාමි, භික්‌ඛවෙ, පඤ්‌චහි සමණකප්‌පෙහි ඵලං පරිභුඤ්‌ජිතු’’න්‌ති එවමාදීසු (චූළව. 250) වොහාරො. ‘‘යෙන සුදං නිච්‌චකප්‌පං විහරාමී’’ති එවමාදීසු (ම. නි. 1.387) කාලො. ‘‘ඉච්‌චායස්‌මා කප්‌පො’’ති එවමාදීසු (සු. නි. 1098; චූළනි. කප්‌පමාණවපුච්‌ඡා 117, කප්‌පමාණවපුච්‌ඡානිද්‌දෙසො 61) පඤ්‌ඤත්‌ති . ‘‘අලඞ්‌කතො කප්‌පිතකෙසමස්‌සූ’’ති එවමාදීසු (ජා. 2.22.1368; වි. ව. 1094) ඡෙදනං. ‘‘කප්‌පති ද්‌වඞ්‌ගුලකප්‌පො’’ති එවමාදීසු (චූළව. 446) විකප්‌පො. ‘‘අත්‌ථි කප්‌පො නිපජ්‌ජිතු’’න්‌ති එවමාදීසු (අ. නි. 8.80) ලෙසො. ‘‘කෙවලකප්‌පං වෙළුවනං ඔභාසෙත්‌වා’’ති එවමාදීසු (සං. නි. 1.94) සමන්‌තභාවො. ඉධ පනස්‌ස සමන්‌තභාවො අත්‌ථො අධිප්‌පෙතො. තස්‌මා කෙවලකප්‌පං ජෙතවනන්‌ති එත්‌ථ අනවසෙසං සමන්‌තතො ජෙතවනන්‌ති අත්‌ථො.
Kappasaddo panāyaṃ abhisaddahanavohārakālapaññattichedanavikappalesasamantabhāvādianekattho. Tathā hissa ‘‘okappaniyametaṃ bhoto gotamassa, yathā taṃ arahato sammāsambuddhassā’’ti evamādīsu (ma. ni. 1.387) abhisaddahanamattho. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, pañcahi samaṇakappehi phalaṃ paribhuñjitu’’nti evamādīsu (cūḷava. 250) vohāro. ‘‘Yena sudaṃ niccakappaṃ viharāmī’’ti evamādīsu (ma. ni. 1.387) kālo. ‘‘Iccāyasmā kappo’’ti evamādīsu (su. ni. 1098; cūḷani. kappamāṇavapucchā 117, kappamāṇavapucchāniddeso 61) paññatti . ‘‘Alaṅkato kappitakesamassū’’ti evamādīsu (jā. 2.22.1368; vi. va. 1094) chedanaṃ. ‘‘Kappati dvaṅgulakappo’’ti evamādīsu (cūḷava. 446) vikappo. ‘‘Atthi kappo nipajjitu’’nti evamādīsu (a. ni. 8.80) leso. ‘‘Kevalakappaṃ veḷuvanaṃ obhāsetvā’’ti evamādīsu (saṃ. ni. 1.94) samantabhāvo. Idha panassa samantabhāvo attho adhippeto. Tasmā kevalakappaṃ jetavananti ettha anavasesaṃ samantato jetavananti attho.
ඔභාසෙත්‌වාති ආභාය ඵරිත්‌වා. වාලුකායාති සණ්‌හාය වාලුකාය. න සණ්‌ඨාතීති න පතිට්‌ඨාති. ඔළාරිකන්‌ති බ්‍රහ්‌මදෙවතාය හි පථවියං පතිට්‌ඨානකාලෙ අත්‌තභාවො ඔළාරිකො මාපෙතුං වට්‌ටති පථවී වා, තස්‌මා එවමාහ. ධම්‌මාති ඉමිනා පුබ්‌බෙ උග්‌ගහිතබුද්‌ධවචනං දස්‌සෙති. නප්‌පවත්‌තිනො අහෙසුන්‌ති සජ්‌ඣායමූළ්‌හකා වාචා පරිහීනායෙව අහෙසුං. අප්‌පටිවානොති අනිවත්‌තො අනුක්‌කණ්‌ඨිතො.
Obhāsetvāti ābhāya pharitvā. Vālukāyāti saṇhāya vālukāya. Na saṇṭhātīti na patiṭṭhāti. Oḷārikanti brahmadevatāya hi pathaviyaṃ patiṭṭhānakāle attabhāvo oḷāriko māpetuṃ vaṭṭati pathavī vā, tasmā evamāha. Dhammāti iminā pubbe uggahitabuddhavacanaṃ dasseti. Nappavattino ahesunti sajjhāyamūḷhakā vācā parihīnāyeva ahesuṃ. Appaṭivānoti anivatto anukkaṇṭhito.
දස්‌සනස්‌සාති චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණෙන දස්‌සනස්‌ස. උපට්‌ඨානස්‌සාති චතූහි පච්‌චයෙහි උපට්‌ඨානස්‌ස. අධිසීලන්‌ති දසවිධං සීලං. තඤ්‌හි පඤ්‌චසීලං උපාදාය අධිසීලන්‌ති වුච්‌චති. අවිහං ගතොති අවිහබ්‍රහ්‌මලොකෙ නිබ්‌බත්‌තොස්‌මීති දස්‌සෙති.
Dassanassāti cakkhuviññāṇena dassanassa. Upaṭṭhānassāti catūhi paccayehi upaṭṭhānassa. Adhisīlanti dasavidhaṃ sīlaṃ. Tañhi pañcasīlaṃ upādāya adhisīlanti vuccati. Avihaṃ gatoti avihabrahmaloke nibbattosmīti dasseti.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 5. හත්‌ථකසුත්‌තං • 5. Hatthakasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / 5. හත්‌ථකසුත්‌තවණ්‌ණනා • 5. Hatthakasuttavaṇṇanā
