| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
੫. ਹਤ੍ਥਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
5. Hatthakasuttavaṇṇanā
੧੨੮. ਪਞ੍ਚਮੇ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾਤਿ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾ, વਿਗਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਖਯੇ ਦਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਤੇਨੇવ ਹਿ ‘‘ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਪਠਮੋ ਯਾਮੋ’’ਤਿ ਅਨਨ੍ਤਰਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰੋਤਿ ਅਤਿવਿਯ ਕਨ੍ਤਤਰੋ। ਤਾਦਿਸੋ ਚ ਸੁਨ੍ਦਰੋ ਭਦ੍ਦਕੋ ਨਾਮ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਸੁਨ੍ਦਰੇ ਦਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਕੋਤਿ ਦੇવਨਾਗਯਕ੍ਖਗਨ੍ਧਬ੍ਬਾਦੀਸੁ ਕੋ ਕਤਮੋ? ਮੇਤਿ ਮਮ। ਪਾਦਾਨੀਤਿ ਪਾਦੇ। ਇਦ੍ਧਿਯਾਤਿ ਇਮਾਯ ਏવਰੂਪਾਯ ਦੇવਿਦ੍ਧਿਯਾ। ਯਸਸਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਏਦਿਸੇਨ ਪਰਿવਾਰੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇਨ। ਜਲਨ੍ਤਿ વਿਜ੍ਜੋਤਮਾਨੋ। ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇਨਾਤਿ ਅਤਿવਿਯ ਕਨ੍ਤੇਨ ਕਮਨੀਯੇਨ ਅਭਿਰੂਪੇਨ। વਣ੍ਣੇਨਾਤਿ ਛવਿવਣ੍ਣੇਨ ਸਰੀਰવਣ੍ਣਨਿਭਾਯ। ਸਬ੍ਬਾ ਓਭਾਸਯਂ ਦਿਸਾਤਿ ਦਸ ਦਿਸਾ ਪਭਾਸੇਨ੍ਤੋ, ਚਨ੍ਦੋ વਿਯ ਸੂਰਿਯੋ વਿਯ ਚ ਏਕੋਭਾਸਂ ਏਕਾਲੋਕਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋਤਿ ਗਾਥਾਯ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਭਿਰੂਪੇਤਿ ਉਲ਼ਾਰਰੂਪੇ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਰੂਪੇ। ਅਬ੍ਭਨੁਮੋਦਨੇਤਿ ਸਮ੍ਪਹਂਸਨੇ । ਇਧ ਪਨਾਤਿ ‘‘ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾਯ ਰਤ੍ਤਿਯਾ’’ਤਿ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇ। ਤੇਨਾਤਿ ਸੁਨ੍ਦਰਪਰਿਯਾਯਤ੍ਤਾ। ਖਯੇ વਾ ਇਧ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਸਦ੍ਦੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ, ਤੇਨ ‘‘ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾਯ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਾਯ ਰਤ੍ਤਿਯਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
128. Pañcame abhikkantāti atikkantā, vigatāti atthoti āha ‘‘khaye dissatī’’ti. Teneva hi ‘‘nikkhanto paṭhamo yāmo’’ti anantaraṃ vuttaṃ. Abhikkantataroti ativiya kantataro. Tādiso ca sundaro bhaddako nāma hotīti āha ‘‘sundare dissatī’’ti. Koti devanāgayakkhagandhabbādīsu ko katamo? Meti mama. Pādānīti pāde. Iddhiyāti imāya evarūpāya deviddhiyā. Yasasāti iminā edisena parivārena paricchedena. Jalanti vijjotamāno. Abhikkantenāti ativiya kantena kamanīyena abhirūpena. Vaṇṇenāti chavivaṇṇena sarīravaṇṇanibhāya. Sabbā obhāsayaṃ disāti dasa disā pabhāsento, cando viya sūriyo viya ca ekobhāsaṃ ekālokaṃ karontoti gāthāya attho. Abhirūpeti uḷārarūpe sampannarūpe. Abbhanumodaneti sampahaṃsane . Idha panāti ‘‘abhikkantāya rattiyā’’ti etasmiṃ pade. Tenāti sundarapariyāyattā. Khaye vā idha abhikkantasaddo daṭṭhabbo, tena ‘‘abhikkantāya parikkhīṇāya rattiyā’’ti vuttaṃ hoti.
ਰੂਪਾਯਤਨਾਦੀਸੂਤਿ ਆਦਿਸਦ੍ਦੇਨ ਅਕ੍ਖਰਾਦੀਨਂ ਸਙ੍ਗਹੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣੋਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਚ੍ਛવੀਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਛવਿਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਥਾ ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਕਞ੍ਚਨਸਨ੍ਨਿਭਤ੍ਤਚੋ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੩੯੯; ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੫੫੬)। ਸਞ੍ਞੂਲ਼੍ਹਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਤਾ, ਗਨ੍ਥਿਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਣ੍ਣਾਤਿ ਗੁਣવਣ੍ਣਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਥੁਤਿਯ’’ਨ੍ਤਿ, ਥੋਮਨਾਯਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕੁਲવਗ੍ਗੇਤਿ ਖਤ੍ਤਿਯਾਦਿਕੁਲਕੋਟ੍ਠਾਸੇ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਅਚ੍ਛੋ વਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વਣ੍ਣਿਤਬ੍ਬਟ੍ਠੇਨ વਣ੍ਣੋ, ਛવਿ। વਣ੍ਣਨਟ੍ਠੇਨ ਅਭਿਤ੍ਥવਟ੍ਠੇਨ વਣ੍ਣੋ, ਥੁਤਿ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਅਸਙ੍ਕਰਤੋ વਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਤੋ ਠਪੇਤਬ੍ਬਤੋ વਣ੍ਣੋ, ਖਤ੍ਤਿਯਾਦਿਕੁਲવਗ੍ਗੋ। વਣ੍ਣੀਯਤਿ ਞਾਪੀਯਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ વਣ੍ਣੋ, ਞਾਪਕਕਾਰਣਂ। વਣ੍ਣਨਤੋ ਥੂਲਰਸ੍ਸਾਦਿਭਾવੇਨ ਉਪਟ੍ਠਾਨਤੋ વਣ੍ਣੋ, ਸਣ੍ਠਾਨਂ। ਮਹਨ੍ਤਂ ਖੁਦ੍ਦਕਂ ਮਜ੍ਝਿਮਨ੍ਤਿ વਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਤੋ ਪਮਿਤਬ੍ਬਤੋ વਣ੍ਣੋ, ਪਮਾਣਂ। વਣ੍ਣੀਯਤਿ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਪਸ੍ਸੀਯਤੀਤਿ વਣ੍ਣੋ, ਰੂਪਾਯਤਨਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੇ વਣ੍ਣਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਸੋਤਿ વਣ੍ਣਸਦ੍ਦੋ। ਛવਿਯਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ ਰੂਪਾਯਤਨੇ ਗਯ੍ਹਮਾਨਸ੍ਸਪਿ ਛવਿਮੁਖੇਨੇવ ਗਹੇਤਬ੍ਬਤੋ। ਛવਿਗਤਾ ਪਨ વਣ੍ਣਧਾਤੁ ਏવ ‘‘ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣੋ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ વਣ੍ਣਗ੍ਗਹਣੇਨ ਗਹਿਤਾਤਿ ਅਪਰੇ।
Rūpāyatanādīsūti ādisaddena akkharādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo. Suvaṇṇavaṇṇoti suvaṇṇacchavīti ayamettha atthoti āha ‘‘chaviya’’nti. Tathā hi vuttaṃ ‘‘kañcanasannibhattaco’’ti (ma. ni. 2.399; su. ni. 556). Saññūḷhāti sambandhitā, ganthitāti attho. Vaṇṇāti guṇavaṇṇāti āha ‘‘thutiya’’nti, thomanāyanti attho. Kulavaggeti khattiyādikulakoṭṭhāse. Tattha ‘‘accho vippasanno’’tiādinā vaṇṇitabbaṭṭhena vaṇṇo, chavi. Vaṇṇanaṭṭhena abhitthavaṭṭhena vaṇṇo, thuti. Aññamaññaṃ asaṅkarato vaṇṇetabbato ṭhapetabbato vaṇṇo, khattiyādikulavaggo. Vaṇṇīyati ñāpīyati etenāti vaṇṇo, ñāpakakāraṇaṃ. Vaṇṇanato thūlarassādibhāvena upaṭṭhānato vaṇṇo, saṇṭhānaṃ. Mahantaṃ khuddakaṃ majjhimanti vaṇṇetabbato pamitabbato vaṇṇo, pamāṇaṃ. Vaṇṇīyati cakkhunā passīyatīti vaṇṇo, rūpāyatananti evaṃ tasmiṃ tasmiṃ atthe vaṇṇasaddassa pavatti veditabbā. Soti vaṇṇasaddo. Chaviyā daṭṭhabbo rūpāyatane gayhamānassapi chavimukheneva gahetabbato. Chavigatā pana vaṇṇadhātu eva ‘‘suvaṇṇavaṇṇo’’ti ettha vaṇṇaggahaṇena gahitāti apare.
ਕੇવਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਏਕਦੇਸਮ੍ਪਿ ਅਸੇਸੇਤ੍વਾ ਨਿਰવਸੇਸਤੋવ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਨવਸੇਸਤਾ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ। ਕੇવਲਕਪ੍ਪਾਤਿ ਕਪ੍ਪ-ਸਦ੍ਦੋ ਨਿਪਾਤੋ ਪਦਪੂਰਣਮਤ੍ਤਂ, ‘‘ਕੇવਲਂ’’ਇਚ੍ਚੇવ ਅਤ੍ਥੋ। ਕੇવਲਸਦ੍ਦੋ ਚ ਬਹੁਲવਾਚੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਯੇਭੁਯ੍ਯਤਾ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ। ਕੇਚਿ ਪਨ ‘‘ਈਸਕਂ ਅਸਮਤ੍ਤਂ ਕੇવਲਂ ਕੇવਲਕਪ੍ਪ’’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਅਨવਸੇਸਤ੍ਥੋ ਏਤ੍ਥ ਕੇવਲਸਦ੍ਦੋ ਸਿਯਾ, ਅਨਤ੍ਥਨ੍ਤਰੇਨ ਪਨ ਕਪ੍ਪਸਦ੍ਦੇਨ ਪਦવਡ੍ਢਨਂ ਕਤਂ ‘‘ਕੇવਲਾ ਏવ ਕੇવਲਕਪ੍ਪਾ’’ਤਿ। ਤਥਾ વਾ ਕਪ੍ਪਨੀਯਤ੍ਤਾ ਪਞ੍ਞਪੇਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਕੇવਲਕਪ੍ਪਾ। ਅਬ੍ਯਾਮਿਸ੍ਸਤਾ વਿਜਾਤਿਯੇਨ ਅਸਙ੍ਕਰੋ ਸੁਦ੍ਧਤਾ। ਅਨਤਿਰੇਕਤਾ ਤਂਪਰਮਤਾ વਿਸੇਸਾਭਾવੋ। ਕੇવਲਕਪ੍ਪਨ੍ਤਿ ਕੇવਲਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕੇવਲਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਤવਿવਿਤ੍ਤਤ੍ਤਾ, ਤਂ ਏਤਸ੍ਸ ਅਧਿਗਤਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਕੇવਲੀ, ਸਚ੍ਛਿਕਤਨਿਰੋਧੋ ਖੀਣਾਸવੋ।
Kevalaparipuṇṇanti ekadesampi asesetvā niravasesatova paripuṇṇanti ayamettha atthoti āha ‘‘anavasesatā attho’’ti. Kevalakappāti kappa-saddo nipāto padapūraṇamattaṃ, ‘‘kevalaṃ’’icceva attho. Kevalasaddo ca bahulavācīti āha ‘‘yebhuyyatā attho’’ti. Keci pana ‘‘īsakaṃ asamattaṃ kevalaṃ kevalakappa’’nti vadanti. Anavasesattho ettha kevalasaddo siyā, anatthantarena pana kappasaddena padavaḍḍhanaṃ kataṃ ‘‘kevalā eva kevalakappā’’ti. Tathā vā kappanīyattā paññapetabbattā kevalakappā. Abyāmissatā vijātiyena asaṅkaro suddhatā. Anatirekatā taṃparamatā visesābhāvo. Kevalakappanti kevalaṃ daḷhaṃ katvāti attho. Kevalaṃ vuccati nibbānaṃ sabbasaṅkhatavivittattā, taṃ etassa adhigataṃ atthīti kevalī, sacchikatanirodho khīṇāsavo.
ਕਪ੍ਪ-ਸਦ੍ਦੋ ਪਨਾਯਂ ਸਉਪਸਗ੍ਗੋ ਅਨੁਪਸਗ੍ਗੋ ਚਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ਓਕਪ੍ਪਨਿਯਪਦੇ ਲਬ੍ਭਮਾਨਂ ਓਕਪ੍ਪਸਦ੍ਦਮਤ੍ਤਂ ਨਿਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਅਞ੍ਞਥਾ ਕਪ੍ਪਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੁਦ੍ਧਾਰੇ ਓਕਪ੍ਪਨਿਯਪਦਂ ਅਨਿਦਸ੍ਸਨਮੇવ ਸਿਯਾ। ਸਮਣਕਪ੍ਪੇਹੀਤਿ વਿਨਯਸਿਦ੍ਧੇਹਿ ਸਮਣવੋਹਾਰੇਹਿ। ਨਿਚ੍ਚਕਪ੍ਪਨ੍ਤਿ ਨਿਚ੍ਚਕਾਲਂ। ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਤਿ ਨਾਮਂ। ਨਾਮਞ੍ਹੇਤਂ ਤਸ੍ਸ ਆਯਸ੍ਮਤੋ, ਯਦਿਦਂ ਕਪ੍ਪੋਤਿ। ਕਪ੍ਪਿਤਕੇਸਮਸ੍ਸੂਤਿ ਕਤ੍ਤਰਿਯਾ ਛੇਦਿਤਕੇਸਮਸ੍ਸੁ। ਦ੍વਙ੍ਗੁਲਕਪ੍ਪੋਤਿ ਮਜ੍ਝਨ੍ਹਿਕવੇਲਾਯ વੀਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾਯ ਦ੍વਙ੍ਗੁਲਤਾવਿਕਪ੍ਪੋ। ਲੇਸੋਤਿ ਅਪਦੇਸੋ। ਅਨવਸੇਸਂ ਫਰਿਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥਸ੍ਸ ਓਭਾਸਸ੍ਸ ਕੇਨਚਿ ਕਾਰਣੇਨ ਏਕਦੇਸਫਰਣਮ੍ਪਿ ਸਿਯਾ, ਅਯਂ ਪਨ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸੇવ ਫਰਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਸਮਨ੍ਤਤ੍ਥੋ ਕਪ੍ਪਸਦ੍ਦੋ ਗਹਿਤੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਨવਸੇਸਂ ਸਮਨ੍ਤਤੋ’’ਤਿ।
Kappa-saddo panāyaṃ saupasaggo anupasaggo cāti adhippāyena okappaniyapade labbhamānaṃ okappasaddamattaṃ nidasseti, aññathā kappasaddassa atthuddhāre okappaniyapadaṃ anidassanameva siyā. Samaṇakappehīti vinayasiddhehi samaṇavohārehi. Niccakappanti niccakālaṃ. Paññattīti nāmaṃ. Nāmañhetaṃ tassa āyasmato, yadidaṃ kappoti. Kappitakesamassūti kattariyā cheditakesamassu. Dvaṅgulakappoti majjhanhikavelāya vītikkantāya dvaṅgulatāvikappo. Lesoti apadeso. Anavasesaṃ pharituṃ samatthassa obhāsassa kenaci kāraṇena ekadesapharaṇampi siyā, ayaṃ pana sabbasseva pharatīti dassetuṃ samantattho kappasaddo gahitoti āha ‘‘anavasesaṃ samantato’’ti.
ਆਭਾਯ ਫਰਿਤ੍વਾਤਿ વਤ੍ਥਮਾਲਾਲਙ੍ਕਾਰਸਰੀਰਸਮੁਟ੍ਠਿਤਾਯ ਆਭਾਯ ਫਰਿਤ੍વਾ। ਦੇવਤਾਨਞ੍ਹਿ ਸਰੀਰੋਭਾਸਂ ਦ੍વਾਦਸਯੋਜਨਮਤ੍ਤਂ ਠਾਨਂ। ਤਤੋ ਭਿਯ੍ਯੋਪਿ ਫਰਿਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਤਥਾ વਤ੍ਥਾਭਰਣਾਦਿਸਮੁਟ੍ਠਿਤਾ ਪਭਾ।
Ābhāya pharitvāti vatthamālālaṅkārasarīrasamuṭṭhitāya ābhāya pharitvā. Devatānañhi sarīrobhāsaṃ dvādasayojanamattaṃ ṭhānaṃ. Tato bhiyyopi pharitvā tiṭṭhati, tathā vatthābharaṇādisamuṭṭhitā pabhā.
ਹਤ੍ਥਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Hatthakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ • Aṅguttaranikāya / ੫. ਹਤ੍ਥਕਸੁਤ੍ਤਂ • 5. Hatthakasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ੫. ਹਤ੍ਥਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 5. Hatthakasuttavaṇṇanā
