Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / അങ്ഗുത്തരനികായ (ടീകാ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
൫. ഹത്ഥകസുത്തവണ്ണനാ
5. Hatthakasuttavaṇṇanā
൧൨൮. പഞ്ചമേ അഭിക്കന്താതി അതിക്കന്താ, വിഗതാതി അത്ഥോതി ആഹ ‘‘ഖയേ ദിസ്സതീ’’തി. തേനേവ ഹി ‘‘നിക്ഖന്തോ പഠമോ യാമോ’’തി അനന്തരം വുത്തം. അഭിക്കന്തതരോതി അതിവിയ കന്തതരോ. താദിസോ ച സുന്ദരോ ഭദ്ദകോ നാമ ഹോതീതി ആഹ ‘‘സുന്ദരേ ദിസ്സതീ’’തി. കോതി ദേവനാഗയക്ഖഗന്ധബ്ബാദീസു കോ കതമോ? മേതി മമ. പാദാനീതി പാദേ. ഇദ്ധിയാതി ഇമായ ഏവരൂപായ ദേവിദ്ധിയാ. യസസാതി ഇമിനാ ഏദിസേന പരിവാരേന പരിച്ഛേദേന. ജലന്തി വിജ്ജോതമാനോ. അഭിക്കന്തേനാതി അതിവിയ കന്തേന കമനീയേന അഭിരൂപേന. വണ്ണേനാതി ഛവിവണ്ണേന സരീരവണ്ണനിഭായ. സബ്ബാ ഓഭാസയം ദിസാതി ദസ ദിസാ പഭാസേന്തോ, ചന്ദോ വിയ സൂരിയോ വിയ ച ഏകോഭാസം ഏകാലോകം കരോന്തോതി ഗാഥായ അത്ഥോ. അഭിരൂപേതി ഉളാരരൂപേ സമ്പന്നരൂപേ. അബ്ഭനുമോദനേതി സമ്പഹംസനേ . ഇധ പനാതി ‘‘അഭിക്കന്തായ രത്തിയാ’’തി ഏതസ്മിം പദേ. തേനാതി സുന്ദരപരിയായത്താ. ഖയേ വാ ഇധ അഭിക്കന്തസദ്ദോ ദട്ഠബ്ബോ, തേന ‘‘അഭിക്കന്തായ പരിക്ഖീണായ രത്തിയാ’’തി വുത്തം ഹോതി.
128. Pañcame abhikkantāti atikkantā, vigatāti atthoti āha ‘‘khaye dissatī’’ti. Teneva hi ‘‘nikkhanto paṭhamo yāmo’’ti anantaraṃ vuttaṃ. Abhikkantataroti ativiya kantataro. Tādiso ca sundaro bhaddako nāma hotīti āha ‘‘sundare dissatī’’ti. Koti devanāgayakkhagandhabbādīsu ko katamo? Meti mama. Pādānīti pāde. Iddhiyāti imāya evarūpāya deviddhiyā. Yasasāti iminā edisena parivārena paricchedena. Jalanti vijjotamāno. Abhikkantenāti ativiya kantena kamanīyena abhirūpena. Vaṇṇenāti chavivaṇṇena sarīravaṇṇanibhāya. Sabbā obhāsayaṃ disāti dasa disā pabhāsento, cando viya sūriyo viya ca ekobhāsaṃ ekālokaṃ karontoti gāthāya attho. Abhirūpeti uḷārarūpe sampannarūpe. Abbhanumodaneti sampahaṃsane . Idha panāti ‘‘abhikkantāya rattiyā’’ti etasmiṃ pade. Tenāti sundarapariyāyattā. Khaye vā idha abhikkantasaddo daṭṭhabbo, tena ‘‘abhikkantāya parikkhīṇāya rattiyā’’ti vuttaṃ hoti.
രൂപായതനാദീസൂതി ആദിസദ്ദേന അക്ഖരാദീനം സങ്ഗഹോ ദട്ഠബ്ബോ. സുവണ്ണവണ്ണോതി സുവണ്ണച്ഛവീതി അയമേത്ഥ അത്ഥോതി ആഹ ‘‘ഛവിയ’’ന്തി. തഥാ ഹി വുത്തം ‘‘കഞ്ചനസന്നിഭത്തചോ’’തി (മ॰ നി॰ ൨.൩൯൯; സു॰ നി॰ ൫൫൬). സഞ്ഞൂള്ഹാതി സമ്ബന്ധിതാ, ഗന്ഥിതാതി അത്ഥോ. വണ്ണാതി ഗുണവണ്ണാതി ആഹ ‘‘ഥുതിയ’’ന്തി, ഥോമനായന്തി അത്ഥോ. കുലവഗ്ഗേതി ഖത്തിയാദികുലകോട്ഠാസേ. തത്ഥ ‘‘അച്ഛോ വിപ്പസന്നോ’’തിആദിനാ വണ്ണിതബ്ബട്ഠേന വണ്ണോ, ഛവി. വണ്ണനട്ഠേന അഭിത്ഥവട്ഠേന വണ്ണോ, ഥുതി. അഞ്ഞമഞ്ഞം അസങ്കരതോ വണ്ണേതബ്ബതോ ഠപേതബ്ബതോ വണ്ണോ, ഖത്തിയാദികുലവഗ്ഗോ. വണ്ണീയതി ഞാപീയതി ഏതേനാതി വണ്ണോ, ഞാപകകാരണം. വണ്ണനതോ ഥൂലരസ്സാദിഭാവേന ഉപട്ഠാനതോ വണ്ണോ, സണ്ഠാനം. മഹന്തം ഖുദ്ദകം മജ്ഝിമന്തി വണ്ണേതബ്ബതോ പമിതബ്ബതോ വണ്ണോ, പമാണം. വണ്ണീയതി ചക്ഖുനാ പസ്സീയതീതി വണ്ണോ, രൂപായതനന്തി ഏവം തസ്മിം തസ്മിം അത്ഥേ വണ്ണസദ്ദസ്സ പവത്തി വേദിതബ്ബാ. സോതി വണ്ണസദ്ദോ. ഛവിയാ ദട്ഠബ്ബോ രൂപായതനേ ഗയ്ഹമാനസ്സപി ഛവിമുഖേനേവ ഗഹേതബ്ബതോ. ഛവിഗതാ പന വണ്ണധാതു ഏവ ‘‘സുവണ്ണവണ്ണോ’’തി ഏത്ഥ വണ്ണഗ്ഗഹണേന ഗഹിതാതി അപരേ.
Rūpāyatanādīsūti ādisaddena akkharādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo. Suvaṇṇavaṇṇoti suvaṇṇacchavīti ayamettha atthoti āha ‘‘chaviya’’nti. Tathā hi vuttaṃ ‘‘kañcanasannibhattaco’’ti (ma. ni. 2.399; su. ni. 556). Saññūḷhāti sambandhitā, ganthitāti attho. Vaṇṇāti guṇavaṇṇāti āha ‘‘thutiya’’nti, thomanāyanti attho. Kulavaggeti khattiyādikulakoṭṭhāse. Tattha ‘‘accho vippasanno’’tiādinā vaṇṇitabbaṭṭhena vaṇṇo, chavi. Vaṇṇanaṭṭhena abhitthavaṭṭhena vaṇṇo, thuti. Aññamaññaṃ asaṅkarato vaṇṇetabbato ṭhapetabbato vaṇṇo, khattiyādikulavaggo. Vaṇṇīyati ñāpīyati etenāti vaṇṇo, ñāpakakāraṇaṃ. Vaṇṇanato thūlarassādibhāvena upaṭṭhānato vaṇṇo, saṇṭhānaṃ. Mahantaṃ khuddakaṃ majjhimanti vaṇṇetabbato pamitabbato vaṇṇo, pamāṇaṃ. Vaṇṇīyati cakkhunā passīyatīti vaṇṇo, rūpāyatananti evaṃ tasmiṃ tasmiṃ atthe vaṇṇasaddassa pavatti veditabbā. Soti vaṇṇasaddo. Chaviyā daṭṭhabbo rūpāyatane gayhamānassapi chavimukheneva gahetabbato. Chavigatā pana vaṇṇadhātu eva ‘‘suvaṇṇavaṇṇo’’ti ettha vaṇṇaggahaṇena gahitāti apare.
കേവലപരിപുണ്ണന്തി ഏകദേസമ്പി അസേസേത്വാ നിരവസേസതോവ പരിപുണ്ണന്തി അയമേത്ഥ അത്ഥോതി ആഹ ‘‘അനവസേസതാ അത്ഥോ’’തി. കേവലകപ്പാതി കപ്പ-സദ്ദോ നിപാതോ പദപൂരണമത്തം, ‘‘കേവലം’’ഇച്ചേവ അത്ഥോ. കേവലസദ്ദോ ച ബഹുലവാചീതി ആഹ ‘‘യേഭുയ്യതാ അത്ഥോ’’തി. കേചി പന ‘‘ഈസകം അസമത്തം കേവലം കേവലകപ്പ’’ന്തി വദന്തി. അനവസേസത്ഥോ ഏത്ഥ കേവലസദ്ദോ സിയാ, അനത്ഥന്തരേന പന കപ്പസദ്ദേന പദവഡ്ഢനം കതം ‘‘കേവലാ ഏവ കേവലകപ്പാ’’തി. തഥാ വാ കപ്പനീയത്താ പഞ്ഞപേതബ്ബത്താ കേവലകപ്പാ. അബ്യാമിസ്സതാ വിജാതിയേന അസങ്കരോ സുദ്ധതാ. അനതിരേകതാ തംപരമതാ വിസേസാഭാവോ. കേവലകപ്പന്തി കേവലം ദള്ഹം കത്വാതി അത്ഥോ. കേവലം വുച്ചതി നിബ്ബാനം സബ്ബസങ്ഖതവിവിത്തത്താ, തം ഏതസ്സ അധിഗതം അത്ഥീതി കേവലീ, സച്ഛികതനിരോധോ ഖീണാസവോ.
Kevalaparipuṇṇanti ekadesampi asesetvā niravasesatova paripuṇṇanti ayamettha atthoti āha ‘‘anavasesatā attho’’ti. Kevalakappāti kappa-saddo nipāto padapūraṇamattaṃ, ‘‘kevalaṃ’’icceva attho. Kevalasaddo ca bahulavācīti āha ‘‘yebhuyyatā attho’’ti. Keci pana ‘‘īsakaṃ asamattaṃ kevalaṃ kevalakappa’’nti vadanti. Anavasesattho ettha kevalasaddo siyā, anatthantarena pana kappasaddena padavaḍḍhanaṃ kataṃ ‘‘kevalā eva kevalakappā’’ti. Tathā vā kappanīyattā paññapetabbattā kevalakappā. Abyāmissatā vijātiyena asaṅkaro suddhatā. Anatirekatā taṃparamatā visesābhāvo. Kevalakappanti kevalaṃ daḷhaṃ katvāti attho. Kevalaṃ vuccati nibbānaṃ sabbasaṅkhatavivittattā, taṃ etassa adhigataṃ atthīti kevalī, sacchikatanirodho khīṇāsavo.
കപ്പ-സദ്ദോ പനായം സഉപസഗ്ഗോ അനുപസഗ്ഗോ ചാതി അധിപ്പായേന ഓകപ്പനിയപദേ ലബ്ഭമാനം ഓകപ്പസദ്ദമത്തം നിദസ്സേതി, അഞ്ഞഥാ കപ്പസദ്ദസ്സ അത്ഥുദ്ധാരേ ഓകപ്പനിയപദം അനിദസ്സനമേവ സിയാ. സമണകപ്പേഹീതി വിനയസിദ്ധേഹി സമണവോഹാരേഹി. നിച്ചകപ്പന്തി നിച്ചകാലം. പഞ്ഞത്തീതി നാമം. നാമഞ്ഹേതം തസ്സ ആയസ്മതോ, യദിദം കപ്പോതി. കപ്പിതകേസമസ്സൂതി കത്തരിയാ ഛേദിതകേസമസ്സു. ദ്വങ്ഗുലകപ്പോതി മജ്ഝന്ഹികവേലായ വീതിക്കന്തായ ദ്വങ്ഗുലതാവികപ്പോ. ലേസോതി അപദേസോ. അനവസേസം ഫരിതും സമത്ഥസ്സ ഓഭാസസ്സ കേനചി കാരണേന ഏകദേസഫരണമ്പി സിയാ, അയം പന സബ്ബസ്സേവ ഫരതീതി ദസ്സേതും സമന്തത്ഥോ കപ്പസദ്ദോ ഗഹിതോതി ആഹ ‘‘അനവസേസം സമന്തതോ’’തി.
Kappa-saddo panāyaṃ saupasaggo anupasaggo cāti adhippāyena okappaniyapade labbhamānaṃ okappasaddamattaṃ nidasseti, aññathā kappasaddassa atthuddhāre okappaniyapadaṃ anidassanameva siyā. Samaṇakappehīti vinayasiddhehi samaṇavohārehi. Niccakappanti niccakālaṃ. Paññattīti nāmaṃ. Nāmañhetaṃ tassa āyasmato, yadidaṃ kappoti. Kappitakesamassūti kattariyā cheditakesamassu. Dvaṅgulakappoti majjhanhikavelāya vītikkantāya dvaṅgulatāvikappo. Lesoti apadeso. Anavasesaṃ pharituṃ samatthassa obhāsassa kenaci kāraṇena ekadesapharaṇampi siyā, ayaṃ pana sabbasseva pharatīti dassetuṃ samantattho kappasaddo gahitoti āha ‘‘anavasesaṃ samantato’’ti.
ആഭായ ഫരിത്വാതി വത്ഥമാലാലങ്കാരസരീരസമുട്ഠിതായ ആഭായ ഫരിത്വാ. ദേവതാനഞ്ഹി സരീരോഭാസം ദ്വാദസയോജനമത്തം ഠാനം. തതോ ഭിയ്യോപി ഫരിത്വാ തിട്ഠതി, തഥാ വത്ഥാഭരണാദിസമുട്ഠിതാ പഭാ.
Ābhāya pharitvāti vatthamālālaṅkārasarīrasamuṭṭhitāya ābhāya pharitvā. Devatānañhi sarīrobhāsaṃ dvādasayojanamattaṃ ṭhānaṃ. Tato bhiyyopi pharitvā tiṭṭhati, tathā vatthābharaṇādisamuṭṭhitā pabhā.
ഹത്ഥകസുത്തവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Hatthakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / അങ്ഗുത്തരനികായ • Aṅguttaranikāya / ൫. ഹത്ഥകസുത്തം • 5. Hatthakasuttaṃ
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / അങ്ഗുത്തരനികായ (അട്ഠകഥാ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ൫. ഹത്ഥകസുത്തവണ്ണനാ • 5. Hatthakasuttavaṇṇanā