Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්‌ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā

    7. හත්‌ථාරොහපුත්‌තත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා

    7. Hatthārohaputtattheragāthāvaṇṇanā

    ඉදං පුරෙ චිත්‌තමචාරි චාරිකන්‌ති ආයස්‌මතො හත්‌ථාරොහපුත්‌තත්‌ථෙරස්‌ස ගාථා. කා උප්‌පත්‌ති? සො කිර පුරිමබුද්‌ධෙසු කතාධිකාරො තත්‌ථ තත්‌ථ භවෙ විවට්‌ටූපනිස්‌සයං පුඤ්‌ඤං උපචිනන්‌තො විපස්‌සිස්‌ස භගවතො කාලෙ කුලගෙහෙ නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා විඤ්‌ඤුතං පත්‌තො එකදිවසං සත්‌ථාරං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝපරිවුතං විහාරතො නික්‌ඛන්‌තං දිස්‌වා පසන්‌නචිත්‌තො පුප්‌ඵෙහි පූජං කත්‌වා පඤ්‌චපතිට්‌ඨිතෙන වන්‌දිත්‌වා පදක්‌ඛිණං කත්‌වා පක්‌කාමි. සො තෙන පුඤ්‌ඤකම්‌මෙන දෙවමනුස්‌සෙසු සංසරන්‌තො ඉමස්‌මිං බුද්‌ධුප්‌පාදෙ සාවත්‌ථියං හත්‌ථාරොහකුලෙ නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා විඤ්‌ඤුතං පත්‌තො හත්‌ථිසිප්‌පෙ නිප්‌ඵත්‌තිං අගමාසි. සො එකදිවසං හත්‌ථිං සික්‌ඛාපෙන්‌තො නදීතීරං ගන්‌ත්‌වා හෙතුසම්‌පත්‌තියා චොදියමානො ‘‘කිං මය්‌හං ඉමිනා හත්‌ථිදමනෙන, අත්‌තානං දමනමෙව වර’’න්‌ති චින්‌තෙත්‌වා භගවන්‌තං උපසඞ්‌කමිත්‌වා ධම්‌මං සුත්‌වා පටිලද්‌ධසද්‌ධො පබ්‌බජිත්‌වාව චරියානුකූලං කම්‌මට්‌ඨානං ගහෙත්‌වා විපස්‌සනාය කම්‌මං කරොන්‌තො චිරපරිචයෙන කම්‌මට්‌ඨානතො බහිද්‌ධා විධාවන්‌තං චිත්‌තං ඡෙකො හත්‌ථාචරියො විය අඞ්‌කුසෙන චණ්‌ඩමත්‌තවරවාරණං පටිසඞ්‌ඛානඅඞ්‌කුසෙන නිග්‌ගණ්‌හන්‌තො ‘‘ඉදං පුරෙ චිත්‌තමචාරි චාරික’’න්‌ති ගාථං අභාසි.

    Idaṃ pure cittamacāri cārikanti āyasmato hatthārohaputtattherassa gāthā. Kā uppatti? So kira purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ bhikkhusaṅghaparivutaṃ vihārato nikkhantaṃ disvā pasannacitto pupphehi pūjaṃ katvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ hatthārohakule nibbattitvā viññutaṃ patto hatthisippe nipphattiṃ agamāsi. So ekadivasaṃ hatthiṃ sikkhāpento nadītīraṃ gantvā hetusampattiyā codiyamāno ‘‘kiṃ mayhaṃ iminā hatthidamanena, attānaṃ damanameva vara’’nti cintetvā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvāva cariyānukūlaṃ kammaṭṭhānaṃ gahetvā vipassanāya kammaṃ karonto ciraparicayena kammaṭṭhānato bahiddhā vidhāvantaṃ cittaṃ cheko hatthācariyo viya aṅkusena caṇḍamattavaravāraṇaṃ paṭisaṅkhānaaṅkusena niggaṇhanto ‘‘idaṃ pure cittamacāri cārika’’nti gāthaṃ abhāsi.

    77. තත්‌ථ ඉදන්‌ති වුච්‌චමානස්‌ස චිත්‌තස්‌ස අත්‌තපච්‌චක්‌ඛතාය වුත්‌තං. පුරෙති නිග්‌ගහකාලතො පුබ්‌බෙ. අචාරීති විචරි, අනවට්‌ඨිතතාය නානාරම්‌මණෙසු පරිබ්‌භමි . චාරිකන්‌ති යථාකාමචරියං. තෙනාහ ‘‘යෙනිච්‌ඡකං යත්‌ථකාමං යථාසුඛ’’න්‌ති. න්‌ති තං චිත්‌තං. අජ්‌ජාති එතරහි. නිග්‌ගහෙස්‌සාමීති නිග්‌ගණ්‌හිස්‌සාමි, නිබ්‌බිසෙවනං කරිස්‌සාමි. යොනිසොති උපායෙන. යථා කිං? හත්‌ථිප්‌පභින්‌නං විය අඞ්‌කුසග්‌ගහො. ඉදං වුත්‌තං හොති – ඉදං මම චිත්‌තං නාම ඉතො පුබ්‌බෙ රූපාදීසු ආරම්‌මණෙසු යෙන යෙන රමිතුං ඉච්‌ඡති, තස්‌ස තස්‌ස වසෙන යෙනිච්‌ඡකං, යත්‌ථ යත්‌ථ චස්‌ස කාමො, තස්‌ස තස්‌ස වසෙන යත්‌ථකාමං, යථා යථා විචරන්‌තස්‌ස සුඛං හොති, තථෙව චරණතො යථාසුඛං දීඝරත්‌තං චාරිකං අචරි, තං අජ්‌ජපාහං භින්‌නමදමත්‌තහත්‌ථිං හත්‌ථාචරියසඞ්‌ඛාතො ඡෙකො අඞ්‌කුසග්‌ගහො අඞ්‌කුසෙන විය යොනිසොමනසිකාරෙන නිග්‌ගහෙස්‌සාමි, නාස්‌ස වීතික්‌කමිතුං දස්‌සාමීති. එවං වදන්‌තො එව ච ථෙරො විපස්‌සනං වඩ්‌ඪෙත්‌වා අරහත්‌තං සච්‌ඡාකාසි. තෙන වුත්‌තං අපදානෙ (අප. ථෙර 1.13.91-96) –

    77. Tattha idanti vuccamānassa cittassa attapaccakkhatāya vuttaṃ. Pureti niggahakālato pubbe. Acārīti vicari, anavaṭṭhitatāya nānārammaṇesu paribbhami . Cārikanti yathākāmacariyaṃ. Tenāha ‘‘yenicchakaṃ yatthakāmaṃ yathāsukha’’nti. Tanti taṃ cittaṃ. Ajjāti etarahi. Niggahessāmīti niggaṇhissāmi, nibbisevanaṃ karissāmi. Yonisoti upāyena. Yathā kiṃ? Hatthippabhinnaṃ viya aṅkusaggaho. Idaṃ vuttaṃ hoti – idaṃ mama cittaṃ nāma ito pubbe rūpādīsu ārammaṇesu yena yena ramituṃ icchati, tassa tassa vasena yenicchakaṃ, yattha yattha cassa kāmo, tassa tassa vasena yatthakāmaṃ, yathā yathā vicarantassa sukhaṃ hoti, tatheva caraṇato yathāsukhaṃ dīgharattaṃ cārikaṃ acari, taṃ ajjapāhaṃ bhinnamadamattahatthiṃ hatthācariyasaṅkhāto cheko aṅkusaggaho aṅkusena viya yonisomanasikārena niggahessāmi, nāssa vītikkamituṃ dassāmīti. Evaṃ vadanto eva ca thero vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ sacchākāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.13.91-96) –

    ‘‘සුවණ්‌ණවණ්‌ණො සම්‌බුද්‌ධො, විපස්‌සී දක්‌ඛිණාරහො;

    ‘‘Suvaṇṇavaṇṇo sambuddho, vipassī dakkhiṇāraho;

    පුරක්‌ඛතො සාවකෙහි, ආරාමා අභිනික්‌ඛමි.

    Purakkhato sāvakehi, ārāmā abhinikkhami.

    ‘‘දිස්‌වානහං බුද්‌ධසෙට්‌ඨං, සබ්‌බඤ්‌ඤුං තමනාසකං;

    ‘‘Disvānahaṃ buddhaseṭṭhaṃ, sabbaññuṃ tamanāsakaṃ;

    පසන්‌නචිත්‌තො සුමනො, ගණ්‌ඨිපුප්‌ඵං අපූජයිං.

    Pasannacitto sumano, gaṇṭhipupphaṃ apūjayiṃ.

    ‘‘තෙන චිත්‌තප්‌පසාදෙන, ද්‌විපදින්‌දස්‌ස තාදිනො;

    ‘‘Tena cittappasādena, dvipadindassa tādino;

    හට්‌ඨො හට්‌ඨෙන චිත්‌තෙන, පුන වන්‌දිං තථාගතං.

    Haṭṭho haṭṭhena cittena, puna vandiṃ tathāgataṃ.

    ‘‘එකනවුතිතො කප්‌පෙ, යං පුප්‌ඵමභිරොපයිං;

    ‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ pupphamabhiropayiṃ;

    දුග්‌ගතිං නාභිජානාමි, බුද්‌ධපූජායිදං ඵලං.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.

    ‘‘එකතාලීසිතො කප්‌පෙ, චරණො නාම ඛත්‌තියො;

    ‘‘Ekatālīsito kappe, caraṇo nāma khattiyo;

    සත්‌තරතනසම්‌පන්‌නො, චක්‌කවත්‌තී මහබ්‌බලො.

    Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.

    ‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්‌හං…පෙ.… කතං බුද්‌ධස්‌ස සාසන’’න්‌ති.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    අයමෙව ච ථෙරස්‌ස අඤ්‌ඤාබ්‍යාකරණගාථා අහොසීති.

    Ayameva ca therassa aññābyākaraṇagāthā ahosīti.

    හත්‌ථාරොහපුත්‌තත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Hatthārohaputtattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 7. හත්‌ථාරොහපුත්‌තත්‌ථෙරගාථා • 7. Hatthārohaputtattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact