| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā |
हत्थिमंसादिपटिक्खेपकथावण्णना
Hatthimaṃsādipaṭikkhepakathāvaṇṇanā
२८१. इमेसं …पे॰… सब्बं न वट्टतीति इदं दसन्नम्पि मनुस्समंसादीनं अकप्पियभावमत्तपरिदीपनवचनं, नापत्तिविभागदस्सनवचनं। यं किञ्चि ञत्वा वा अञत्वा वा खादन्तस्स आपत्तियेवाति इदम्पि अनियमितवचनमेव ‘‘अयं नाम आपत्ती’’ति अवुत्तत्ता । तदुभयम्पि हेट्ठा मनुस्सादीनं मंसादीसु थुल्लच्चयदुक्कटापत्तियो होन्तीति गहितनयेहि अधिप्पायो जानितुं सक्काति एवं वुत्तं। तत्रायं अधिप्पायो – यस्मा एतेसं मनुस्सादीनं मंसादीनि अकप्पियानि, तस्मा मनुस्सानं मंसादीसु थुल्लच्चयापत्ति। सेसानं सब्बत्थ दुक्कटापत्तीति। पाठेयेव हि लोहितादिं मंसगतिकं कत्वा ‘‘न, भिक्खवे, मनुस्समंसं…पे॰… थुल्लच्चयस्सा’’ति वुत्तं। तत्थेव हत्थादीनं मंसादीसुपि दुक्कटापत्ति पञ्ञत्ता। तेन वुत्तं सीहळट्ठकथायं ‘‘मनुस्समंसे वा केसे वा नखे वा अट्ठिम्हि वा लोहिते वा थुल्लच्चयमेवा’’ति वुत्तं। इमिना एव –
281.Imesaṃ…pe… sabbaṃ na vaṭṭatīti idaṃ dasannampi manussamaṃsādīnaṃ akappiyabhāvamattaparidīpanavacanaṃ, nāpattivibhāgadassanavacanaṃ. Yaṃ kiñci ñatvā vā añatvā vā khādantassa āpattiyevāti idampi aniyamitavacanameva ‘‘ayaṃ nāma āpattī’’ti avuttattā . Tadubhayampi heṭṭhā manussādīnaṃ maṃsādīsu thullaccayadukkaṭāpattiyo hontīti gahitanayehi adhippāyo jānituṃ sakkāti evaṃ vuttaṃ. Tatrāyaṃ adhippāyo – yasmā etesaṃ manussādīnaṃ maṃsādīni akappiyāni, tasmā manussānaṃ maṃsādīsu thullaccayāpatti. Sesānaṃ sabbattha dukkaṭāpattīti. Pāṭheyeva hi lohitādiṃ maṃsagatikaṃ katvā ‘‘na, bhikkhave, manussamaṃsaṃ…pe… thullaccayassā’’ti vuttaṃ. Tattheva hatthādīnaṃ maṃsādīsupi dukkaṭāpatti paññattā. Tena vuttaṃ sīhaḷaṭṭhakathāyaṃ ‘‘manussamaṃse vā kese vā nakhe vā aṭṭhimhi vā lohite vā thullaccayamevā’’ti vuttaṃ. Iminā eva –
‘‘अट्ठिपि लोहितं चम्मं, लोममेसं न कप्पती’’ति॥ –
‘‘Aṭṭhipi lohitaṃ cammaṃ, lomamesaṃ na kappatī’’ti. –
खुद्दसिक्खागाथापदस्स अत्थो च अधिप्पायो च सुविञ्ञेय्योति। पटिग्गहणेति एत्थ अनादरियदुक्कटं वुत्तं। ‘‘उदकमनुस्सादिमंसम्पि न वट्टती’’ति वदन्ति। नागराजेन वुत्तादीनवे सतिपि उज्झायनाधिकारमेव गहेत्वा ‘‘पटिकूलताया’’ति वुत्तं।
Khuddasikkhāgāthāpadassa attho ca adhippāyo ca suviññeyyoti. Paṭiggahaṇeti ettha anādariyadukkaṭaṃ vuttaṃ. ‘‘Udakamanussādimaṃsampi na vaṭṭatī’’ti vadanti. Nāgarājena vuttādīnave satipi ujjhāyanādhikārameva gahetvā ‘‘paṭikūlatāyā’’ti vuttaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi / १६९. हत्थिमंसादिपटिक्खेपकथा • 169. Hatthimaṃsādipaṭikkhepakathā
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / हत्थिमंसादिपटिक्खेपकथा • Hatthimaṃsādipaṭikkhepakathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / १६९. हत्थिमंसादिपटिक्खेपकथा • 169. Hatthimaṃsādipaṭikkhepakathā
