| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā |
หตฺถิมํสาทิปฎิเกฺขปกถาวณฺณนา
Hatthimaṃsādipaṭikkhepakathāvaṇṇanā
๒๘๑. อิเมสํ …เป.… สพฺพํ น วฎฺฎตีติ อิทํ ทสนฺนมฺปิ มนุสฺสมํสาทีนํ อกปฺปิยภาวมตฺตปริทีปนวจนํ, นาปตฺติวิภาคทสฺสนวจนํฯ ยํ กิญฺจิ ญตฺวา วา อญตฺวา วา ขาทนฺตสฺส อาปตฺติเยวาติ อิทมฺปิ อนิยมิตวจนเมว ‘‘อยํ นาม อาปตฺตี’’ติ อวุตฺตตฺตา ฯ ตทุภยมฺปิ เหฎฺฐา มนุสฺสาทีนํ มํสาทีสุ ถุลฺลจฺจยทุกฺกฎาปตฺติโย โหนฺตีติ คหิตนเยหิ อธิปฺปาโย ชานิตุํ สกฺกาติ เอวํ วุตฺตํฯ ตตฺรายํ อธิปฺปาโย – ยสฺมา เอเตสํ มนุสฺสาทีนํ มํสาทีนิ อกปฺปิยานิ, ตสฺมา มนุสฺสานํ มํสาทีสุ ถุลฺลจฺจยาปตฺติฯ เสสานํ สพฺพตฺถ ทุกฺกฎาปตฺตีติฯ ปาเฐเยว หิ โลหิตาทิํ มํสคติกํ กตฺวา ‘‘น, ภิกฺขเว, มนุสฺสมํสํ…เป.… ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ วุตฺตํฯ ตเตฺถว หตฺถาทีนํ มํสาทีสุปิ ทุกฺกฎาปตฺติ ปญฺญตฺตาฯ เตน วุตฺตํ สีหฬฎฺฐกถายํ ‘‘มนุสฺสมํเส วา เกเส วา นเข วา อฎฺฐิมฺหิ วา โลหิเต วา ถุลฺลจฺจยเมวา’’ติ วุตฺตํฯ อิมินา เอว –
281.Imesaṃ…pe… sabbaṃ na vaṭṭatīti idaṃ dasannampi manussamaṃsādīnaṃ akappiyabhāvamattaparidīpanavacanaṃ, nāpattivibhāgadassanavacanaṃ. Yaṃ kiñci ñatvā vā añatvā vā khādantassa āpattiyevāti idampi aniyamitavacanameva ‘‘ayaṃ nāma āpattī’’ti avuttattā . Tadubhayampi heṭṭhā manussādīnaṃ maṃsādīsu thullaccayadukkaṭāpattiyo hontīti gahitanayehi adhippāyo jānituṃ sakkāti evaṃ vuttaṃ. Tatrāyaṃ adhippāyo – yasmā etesaṃ manussādīnaṃ maṃsādīni akappiyāni, tasmā manussānaṃ maṃsādīsu thullaccayāpatti. Sesānaṃ sabbattha dukkaṭāpattīti. Pāṭheyeva hi lohitādiṃ maṃsagatikaṃ katvā ‘‘na, bhikkhave, manussamaṃsaṃ…pe… thullaccayassā’’ti vuttaṃ. Tattheva hatthādīnaṃ maṃsādīsupi dukkaṭāpatti paññattā. Tena vuttaṃ sīhaḷaṭṭhakathāyaṃ ‘‘manussamaṃse vā kese vā nakhe vā aṭṭhimhi vā lohite vā thullaccayamevā’’ti vuttaṃ. Iminā eva –
‘‘อฎฺฐิปิ โลหิตํ จมฺมํ, โลมเมสํ น กปฺปตี’’ติฯ –
‘‘Aṭṭhipi lohitaṃ cammaṃ, lomamesaṃ na kappatī’’ti. –
ขุทฺทสิกฺขาคาถาปทสฺส อโตฺถ จ อธิปฺปาโย จ สุวิเญฺญโยฺยติฯ ปฎิคฺคหเณติ เอตฺถ อนาทริยทุกฺกฎํ วุตฺตํฯ ‘‘อุทกมนุสฺสาทิมํสมฺปิ น วฎฺฎตี’’ติ วทนฺติฯ นาคราเชน วุตฺตาทีนเว สติปิ อุชฺฌายนาธิการเมว คเหตฺวา ‘‘ปฎิกูลตายา’’ติ วุตฺตํฯ
Khuddasikkhāgāthāpadassa attho ca adhippāyo ca suviññeyyoti. Paṭiggahaṇeti ettha anādariyadukkaṭaṃ vuttaṃ. ‘‘Udakamanussādimaṃsampi na vaṭṭatī’’ti vadanti. Nāgarājena vuttādīnave satipi ujjhāyanādhikārameva gahetvā ‘‘paṭikūlatāyā’’ti vuttaṃ.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi / ๑๖๙. หตฺถิมํสาทิปฎิเกฺขปกถา • 169. Hatthimaṃsādipaṭikkhepakathā
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / หตฺถิมํสาทิปฎิเกฺขปกถา • Hatthimaṃsādipaṭikkhepakathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / ๑๖๙. หตฺถิมํสาทิปฎิเกฺขปกถา • 169. Hatthimaṃsādipaṭikkhepakathā
