| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
ಹತ್ಥಿಮಂಸಾದಿಪಟಿಕ್ಖೇಪಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Hatthimaṃsādipaṭikkhepakathāvaṇṇanā
೨೮೧. ಇಮೇಸಂ …ಪೇ॰… ಸಬ್ಬಂ ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ಇದಂ ದಸನ್ನಮ್ಪಿ ಮನುಸ್ಸಮಂಸಾದೀನಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಭಾವಮತ್ತಪರಿದೀಪನವಚನಂ, ನಾಪತ್ತಿವಿಭಾಗದಸ್ಸನವಚನಂ। ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಞತ್ವಾ ವಾ ಅಞತ್ವಾ ವಾ ಖಾದನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಯೇವಾತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಅನಿಯಮಿತವಚನಮೇವ ‘‘ಅಯಂ ನಾಮ ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ ಅವುತ್ತತ್ತಾ । ತದುಭಯಮ್ಪಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಮನುಸ್ಸಾದೀನಂ ಮಂಸಾದೀಸು ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿಯೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ಗಹಿತನಯೇಹಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಜಾನಿತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಂ। ತತ್ರಾಯಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಯಸ್ಮಾ ಏತೇಸಂ ಮನುಸ್ಸಾದೀನಂ ಮಂಸಾದೀನಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಾನಿ, ತಸ್ಮಾ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಮಂಸಾದೀಸು ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾಪತ್ತಿ। ಸೇಸಾನಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತೀತಿ। ಪಾಠೇಯೇವ ಹಿ ಲೋಹಿತಾದಿಂ ಮಂಸಗತಿಕಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮನುಸ್ಸಮಂಸಂ…ಪೇ॰… ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥೇವ ಹತ್ಥಾದೀನಂ ಮಂಸಾದೀಸುಪಿ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತಿ ಪಞ್ಞತ್ತಾ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಸೀಹಳಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಮನುಸ್ಸಮಂಸೇ ವಾ ಕೇಸೇ ವಾ ನಖೇ ವಾ ಅಟ್ಠಿಮ್ಹಿ ವಾ ಲೋಹಿತೇ ವಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಮೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಇಮಿನಾ ಏವ –
281.Imesaṃ…pe… sabbaṃ na vaṭṭatīti idaṃ dasannampi manussamaṃsādīnaṃ akappiyabhāvamattaparidīpanavacanaṃ, nāpattivibhāgadassanavacanaṃ. Yaṃ kiñci ñatvā vā añatvā vā khādantassa āpattiyevāti idampi aniyamitavacanameva ‘‘ayaṃ nāma āpattī’’ti avuttattā . Tadubhayampi heṭṭhā manussādīnaṃ maṃsādīsu thullaccayadukkaṭāpattiyo hontīti gahitanayehi adhippāyo jānituṃ sakkāti evaṃ vuttaṃ. Tatrāyaṃ adhippāyo – yasmā etesaṃ manussādīnaṃ maṃsādīni akappiyāni, tasmā manussānaṃ maṃsādīsu thullaccayāpatti. Sesānaṃ sabbattha dukkaṭāpattīti. Pāṭheyeva hi lohitādiṃ maṃsagatikaṃ katvā ‘‘na, bhikkhave, manussamaṃsaṃ…pe… thullaccayassā’’ti vuttaṃ. Tattheva hatthādīnaṃ maṃsādīsupi dukkaṭāpatti paññattā. Tena vuttaṃ sīhaḷaṭṭhakathāyaṃ ‘‘manussamaṃse vā kese vā nakhe vā aṭṭhimhi vā lohite vā thullaccayamevā’’ti vuttaṃ. Iminā eva –
‘‘ಅಟ್ಠಿಪಿ ಲೋಹಿತಂ ಚಮ್ಮಂ, ಲೋಮಮೇಸಂ ನ ಕಪ್ಪತೀ’’ತಿ॥ –
‘‘Aṭṭhipi lohitaṃ cammaṃ, lomamesaṃ na kappatī’’ti. –
ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾಗಾಥಾಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ ಚ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಚ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋತಿ। ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇತಿ ಏತ್ಥ ಅನಾದರಿಯದುಕ್ಕಟಂ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಉದಕಮನುಸ್ಸಾದಿಮಂಸಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ನಾಗರಾಜೇನ ವುತ್ತಾದೀನವೇ ಸತಿಪಿ ಉಜ್ಝಾಯನಾಧಿಕಾರಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಪಟಿಕೂಲತಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
Khuddasikkhāgāthāpadassa attho ca adhippāyo ca suviññeyyoti. Paṭiggahaṇeti ettha anādariyadukkaṭaṃ vuttaṃ. ‘‘Udakamanussādimaṃsampi na vaṭṭatī’’ti vadanti. Nāgarājena vuttādīnave satipi ujjhāyanādhikārameva gahetvā ‘‘paṭikūlatāyā’’ti vuttaṃ.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಗ್ಗಪಾಳಿ • Mahāvaggapāḷi / ೧೬೯. ಹತ್ಥಿಮಂಸಾದಿಪಟಿಕ್ಖೇಪಕಥಾ • 169. Hatthimaṃsādipaṭikkhepakathā
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ಹತ್ಥಿಮಂಸಾದಿಪಟಿಕ್ಖೇಪಕಥಾ • Hatthimaṃsādipaṭikkhepakathā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi / ೧೬೯. ಹತ್ಥಿಮಂಸಾದಿಪಟಿಕ್ಖೇಪಕಥಾ • 169. Hatthimaṃsādipaṭikkhepakathā
