Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මිලින්දපඤ්හපාළි • Milindapañhapāḷi |
10. හත්ථිඞ්ගපඤ්හො
10. Hatthiṅgapañho
10. ‘‘භන්තෙ නාගසෙන, ‘හත්ථිස්ස පඤ්ච අඞ්ගානි ගහෙතබ්බානී’ති යං වදෙසි, කතමානි තානි පඤ්ච අඞ්ගානි ගහෙතබ්බානී’’ති? ‘‘යථා, මහාරාජ, හත්ථී නාම චරන්තො යෙව පථවිං දාලෙති, එවමෙව ඛො, මහාරාජ, යොගිනා යොගාවචරෙන කායං සම්මසමානෙනෙව සබ්බෙ කිලෙසා දාලෙතබ්බා. ඉදං, මහාරාජ, හත්ථිස්ස පඨමං අඞ්ගං ගහෙතබ්බං.
10. ‘‘Bhante nāgasena, ‘hatthissa pañca aṅgāni gahetabbānī’ti yaṃ vadesi, katamāni tāni pañca aṅgāni gahetabbānī’’ti? ‘‘Yathā, mahārāja, hatthī nāma caranto yeva pathaviṃ dāleti, evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena kāyaṃ sammasamāneneva sabbe kilesā dāletabbā. Idaṃ, mahārāja, hatthissa paṭhamaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ.
‘‘පුන චපරං, මහාරාජ, හත්ථී සබ්බකායෙනෙව අපලොකෙති, උජුකං යෙව පෙක්ඛති, න දිසාවිදිසා විලොකෙති, එවමෙව ඛො, මහාරාජ, යොගිනා යොගාවචරෙන සබ්බකායෙන අපලොකිනා භවිතබ්බං, න දිසාවිදිසා විලොකෙතබ්බා, න උද්ධං උල්ලොකෙතබ්බං, න අධො ඔලොකෙතබ්බං, යුගමත්තපෙක්ඛිනා භවිතබ්බං. ඉදං, මහාරාජ, හත්ථිස්ස දුතියං අඞ්ගං ගහෙතබ්බං.
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, hatthī sabbakāyeneva apaloketi, ujukaṃ yeva pekkhati, na disāvidisā viloketi, evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena sabbakāyena apalokinā bhavitabbaṃ, na disāvidisā viloketabbā, na uddhaṃ ulloketabbaṃ, na adho oloketabbaṃ, yugamattapekkhinā bhavitabbaṃ. Idaṃ, mahārāja, hatthissa dutiyaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ.
‘‘පුන චපරං, මහාරාජ, හත්ථී අනිබද්ධසයනො ගොචරායමනුගන්ත්වා න තමෙව දෙසං වාසත්ථමුපගච්ඡති, න ධුවප්පතිට්ඨාලයො, එවමෙව ඛො, මහාරාජ, යොගිනා යොගාවචරෙන අනිබද්ධසයනෙන භවිතබ්බං, නිරාලයෙන පිණ්ඩාය ගන්තබ්බං, යදි පස්සති විපස්සකො මනුඤ්ඤං පතිරූපං රුචිරදෙසෙ භවං මණ්ඩපං වා රුක්ඛමූලං වා ගුහං වා පබ්භාරං වා, තත්ථෙව වාසමුපගන්තබ්බං, ධුවප්පතිට්ඨාලයො න කාතබ්බො. ඉදං, මහාරාජ, හත්ථිස්ස තතියං අඞ්ගං ගහෙතබ්බං.
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, hatthī anibaddhasayano gocarāyamanugantvā na tameva desaṃ vāsatthamupagacchati, na dhuvappatiṭṭhālayo, evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena anibaddhasayanena bhavitabbaṃ, nirālayena piṇḍāya gantabbaṃ, yadi passati vipassako manuññaṃ patirūpaṃ ruciradese bhavaṃ maṇḍapaṃ vā rukkhamūlaṃ vā guhaṃ vā pabbhāraṃ vā, tattheva vāsamupagantabbaṃ, dhuvappatiṭṭhālayo na kātabbo. Idaṃ, mahārāja, hatthissa tatiyaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ.
‘‘පුන චපරං, මහාරාජ, හත්ථී උදකං ඔගාහිත්වා සුචිවිමලසීතලසලිලපරිපුණ්ණං කුමුදුප්පලපදුමපුණ්ඩරීකසඤ්ඡන්නං මහතිමහන්තං පදුමසරං ඔගාහිත්වා කීළති ගජවරකීළං, එවමෙව ඛො, මහාරාජ, යොගිනා යොගාවචරෙන සුචිවිමලවිප්පසන්නමනාවිලධම්මවරවාරිපුණ්ණං විමුත්තිකුසුමසඤ්ඡන්නං මහාසතිපට්ඨානපොක්ඛරණිං ඔගාහිත්වා ඤාණෙන සඞ්ඛාරා ඔධුනිතබ්බා විධුනිතබ්බා, යොගාවචරකීළා කීළිතබ්බා. ඉදං, මහාරාජ, හත්ථිස්ස චතුත්ථං අඞ්ගං ගහෙතබ්බං.
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, hatthī udakaṃ ogāhitvā sucivimalasītalasalilaparipuṇṇaṃ kumuduppalapadumapuṇḍarīkasañchannaṃ mahatimahantaṃ padumasaraṃ ogāhitvā kīḷati gajavarakīḷaṃ, evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena sucivimalavippasannamanāviladhammavaravāripuṇṇaṃ vimuttikusumasañchannaṃ mahāsatipaṭṭhānapokkharaṇiṃ ogāhitvā ñāṇena saṅkhārā odhunitabbā vidhunitabbā, yogāvacarakīḷā kīḷitabbā. Idaṃ, mahārāja, hatthissa catutthaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ.
‘‘පුන චපරං, මහාරාජ, හත්ථී සතො පාදං උද්ධරති, සතො පාදං නික්ඛිපති, එවමෙව ඛො, මහාරාජ, යොගිනා යොගාවචරෙන සතෙන සම්පජානෙන පාදං උද්ධරිතබ්බං, සතෙන සම්පජානෙන පාදං නික්ඛිපිතබ්බං, අභික්කමපටික්කමෙ සමිඤ්ජනපසාරණෙ සබ්බත්ථ සතෙන සම්පජානෙන භවිතබ්බං. ඉදං, මහාරාජ, හත්ථිස්ස පඤ්චමං අඞ්ගං ගහෙතබ්බං. භාසිතම්පෙතං, මහාරාජ, භගවතා දෙවාතිදෙවෙන සංයුත්තනිකායවරෙ –
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, hatthī sato pādaṃ uddharati, sato pādaṃ nikkhipati, evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena satena sampajānena pādaṃ uddharitabbaṃ, satena sampajānena pādaṃ nikkhipitabbaṃ, abhikkamapaṭikkame samiñjanapasāraṇe sabbattha satena sampajānena bhavitabbaṃ. Idaṃ, mahārāja, hatthissa pañcamaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ. Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā devātidevena saṃyuttanikāyavare –
‘‘‘කායෙන සංවරො සාධු, සාධු වාචාය සංවරො;
‘‘‘Kāyena saṃvaro sādhu, sādhu vācāya saṃvaro;
මනසා සංවරො සාධු, සාධු සබ්බත්ථ සංවරො;
Manasā saṃvaro sādhu, sādhu sabbattha saṃvaro;
සබ්බත්ථ සංවුතො ලජ්ජී, රක්ඛිතොති පවුච්චතී’’’ති.
Sabbattha saṃvuto lajjī, rakkhitoti pavuccatī’’’ti.
හත්ථිඞ්ගපඤ්හො දසමො.උපචිකාවග්ගො චතුත්ථො.
Hatthiṅgapañho dasamo.Upacikāvaggo catuttho.
තස්සුද්දානං –
Tassuddānaṃ –
උපචිකා බිළාරො ච, උන්දූරො විච්ඡිකෙන ච;
Upacikā biḷāro ca, undūro vicchikena ca;
නකුලො සිඞ්ගාලො මිගො,
Nakulo siṅgālo migo,
ගොරූපො වරාහො හත්ථිනා දසාති.
Gorūpo varāho hatthinā dasāti.