Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਿਲਿਨ੍ਦਪਞ੍ਹਪਾਲ਼ਿ • Milindapañhapāḷi |
੧੦. ਹਤ੍ਥਿਙ੍ਗਪਞ੍ਹੋ
10. Hatthiṅgapañho
੧੦. ‘‘ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ‘ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚ ਅਙ੍ਗਾਨਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾਨੀ’ਤਿ ਯਂ વਦੇਸਿ, ਕਤਮਾਨਿ ਤਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਅਙ੍ਗਾਨਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾਨੀ’’ਤਿ? ‘‘ਯਥਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਹਤ੍ਥੀ ਨਾਮ ਚਰਨ੍ਤੋ ਯੇવ ਪਥવਿਂ ਦਾਲੇਤਿ, ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯੋਗਿਨਾ ਯੋਗਾવਚਰੇਨ ਕਾਯਂ ਸਮ੍ਮਸਮਾਨੇਨੇવ ਸਬ੍ਬੇ ਕਿਲੇਸਾ ਦਾਲੇਤਬ੍ਬਾ। ਇਦਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਸ ਪਠਮਂ ਅਙ੍ਗਂ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ।
10. ‘‘Bhante nāgasena, ‘hatthissa pañca aṅgāni gahetabbānī’ti yaṃ vadesi, katamāni tāni pañca aṅgāni gahetabbānī’’ti? ‘‘Yathā, mahārāja, hatthī nāma caranto yeva pathaviṃ dāleti, evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena kāyaṃ sammasamāneneva sabbe kilesā dāletabbā. Idaṃ, mahārāja, hatthissa paṭhamaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ.
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਹਤ੍ਥੀ ਸਬ੍ਬਕਾਯੇਨੇવ ਅਪਲੋਕੇਤਿ, ਉਜੁਕਂ ਯੇવ ਪੇਕ੍ਖਤਿ, ਨ ਦਿਸਾવਿਦਿਸਾ વਿਲੋਕੇਤਿ, ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯੋਗਿਨਾ ਯੋਗਾવਚਰੇਨ ਸਬ੍ਬਕਾਯੇਨ ਅਪਲੋਕਿਨਾ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ, ਨ ਦਿਸਾવਿਦਿਸਾ વਿਲੋਕੇਤਬ੍ਬਾ, ਨ ਉਦ੍ਧਂ ਉਲ੍ਲੋਕੇਤਬ੍ਬਂ, ਨ ਅਧੋ ਓਲੋਕੇਤਬ੍ਬਂ, ਯੁਗਮਤ੍ਤਪੇਕ੍ਖਿਨਾ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ। ਇਦਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਸ ਦੁਤਿਯਂ ਅਙ੍ਗਂ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ।
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, hatthī sabbakāyeneva apaloketi, ujukaṃ yeva pekkhati, na disāvidisā viloketi, evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena sabbakāyena apalokinā bhavitabbaṃ, na disāvidisā viloketabbā, na uddhaṃ ulloketabbaṃ, na adho oloketabbaṃ, yugamattapekkhinā bhavitabbaṃ. Idaṃ, mahārāja, hatthissa dutiyaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ.
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਹਤ੍ਥੀ ਅਨਿਬਦ੍ਧਸਯਨੋ ਗੋਚਰਾਯਮਨੁਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨ ਤਮੇવ ਦੇਸਂ વਾਸਤ੍ਥਮੁਪਗਚ੍ਛਤਿ, ਨ ਧੁવਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਾਲਯੋ, ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯੋਗਿਨਾ ਯੋਗਾવਚਰੇਨ ਅਨਿਬਦ੍ਧਸਯਨੇਨ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ, ਨਿਰਾਲਯੇਨ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਯਦਿ ਪਸ੍ਸਤਿ વਿਪਸ੍ਸਕੋ ਮਨੁਞ੍ਞਂ ਪਤਿਰੂਪਂ ਰੁਚਿਰਦੇਸੇ ਭવਂ ਮਣ੍ਡਪਂ વਾ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਂ વਾ ਗੁਹਂ વਾ ਪਬ੍ਭਾਰਂ વਾ, ਤਤ੍ਥੇવ વਾਸਮੁਪਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਧੁવਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਾਲਯੋ ਨ ਕਾਤਬ੍ਬੋ। ਇਦਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਸ ਤਤਿਯਂ ਅਙ੍ਗਂ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ।
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, hatthī anibaddhasayano gocarāyamanugantvā na tameva desaṃ vāsatthamupagacchati, na dhuvappatiṭṭhālayo, evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena anibaddhasayanena bhavitabbaṃ, nirālayena piṇḍāya gantabbaṃ, yadi passati vipassako manuññaṃ patirūpaṃ ruciradese bhavaṃ maṇḍapaṃ vā rukkhamūlaṃ vā guhaṃ vā pabbhāraṃ vā, tattheva vāsamupagantabbaṃ, dhuvappatiṭṭhālayo na kātabbo. Idaṃ, mahārāja, hatthissa tatiyaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ.
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਹਤ੍ਥੀ ਉਦਕਂ ਓਗਾਹਿਤ੍વਾ ਸੁਚਿવਿਮਲਸੀਤਲਸਲਿਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਕੁਮੁਦੁਪ੍ਪਲਪਦੁਮਪੁਣ੍ਡਰੀਕਸਞ੍ਛਨ੍ਨਂ ਮਹਤਿਮਹਨ੍ਤਂ ਪਦੁਮਸਰਂ ਓਗਾਹਿਤ੍વਾ ਕੀਲ਼ਤਿ ਗਜવਰਕੀਲ਼ਂ, ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯੋਗਿਨਾ ਯੋਗਾવਚਰੇਨ ਸੁਚਿવਿਮਲવਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨਮਨਾવਿਲਧਮ੍ਮવਰવਾਰਿਪੁਣ੍ਣਂ વਿਮੁਤ੍ਤਿਕੁਸੁਮਸਞ੍ਛਨ੍ਨਂ ਮਹਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਪੋਕ੍ਖਰਣਿਂ ਓਗਾਹਿਤ੍વਾ ਞਾਣੇਨ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਓਧੁਨਿਤਬ੍ਬਾ વਿਧੁਨਿਤਬ੍ਬਾ, ਯੋਗਾવਚਰਕੀਲ਼ਾ ਕੀਲ਼ਿਤਬ੍ਬਾ। ਇਦਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਸ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਅਙ੍ਗਂ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ।
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, hatthī udakaṃ ogāhitvā sucivimalasītalasalilaparipuṇṇaṃ kumuduppalapadumapuṇḍarīkasañchannaṃ mahatimahantaṃ padumasaraṃ ogāhitvā kīḷati gajavarakīḷaṃ, evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena sucivimalavippasannamanāviladhammavaravāripuṇṇaṃ vimuttikusumasañchannaṃ mahāsatipaṭṭhānapokkharaṇiṃ ogāhitvā ñāṇena saṅkhārā odhunitabbā vidhunitabbā, yogāvacarakīḷā kīḷitabbā. Idaṃ, mahārāja, hatthissa catutthaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ.
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਹਤ੍ਥੀ ਸਤੋ ਪਾਦਂ ਉਦ੍ਧਰਤਿ, ਸਤੋ ਪਾਦਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਤਿ, ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯੋਗਿਨਾ ਯੋਗਾવਚਰੇਨ ਸਤੇਨ ਸਮ੍ਪਜਾਨੇਨ ਪਾਦਂ ਉਦ੍ਧਰਿਤਬ੍ਬਂ, ਸਤੇਨ ਸਮ੍ਪਜਾਨੇਨ ਪਾਦਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤਬ੍ਬਂ, ਅਭਿਕ੍ਕਮਪਟਿਕ੍ਕਮੇ ਸਮਿਞ੍ਜਨਪਸਾਰਣੇ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਸਤੇਨ ਸਮ੍ਪਜਾਨੇਨ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ। ਇਦਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚਮਂ ਅਙ੍ਗਂ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਭਾਸਿਤਮ੍ਪੇਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਭਗવਤਾ ਦੇવਾਤਿਦੇવੇਨ ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯવਰੇ –
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, hatthī sato pādaṃ uddharati, sato pādaṃ nikkhipati, evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena satena sampajānena pādaṃ uddharitabbaṃ, satena sampajānena pādaṃ nikkhipitabbaṃ, abhikkamapaṭikkame samiñjanapasāraṇe sabbattha satena sampajānena bhavitabbaṃ. Idaṃ, mahārāja, hatthissa pañcamaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ. Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā devātidevena saṃyuttanikāyavare –
‘‘‘ਕਾਯੇਨ ਸਂવਰੋ ਸਾਧੁ, ਸਾਧੁ વਾਚਾਯ ਸਂવਰੋ।
‘‘‘Kāyena saṃvaro sādhu, sādhu vācāya saṃvaro;
ਮਨਸਾ ਸਂવਰੋ ਸਾਧੁ, ਸਾਧੁ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਸਂવਰੋ।
Manasā saṃvaro sādhu, sādhu sabbattha saṃvaro;
ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਸਂવੁਤੋ ਲਜ੍ਜੀ, ਰਕ੍ਖਿਤੋਤਿ ਪવੁਚ੍ਚਤੀ’’’ਤਿ॥
Sabbattha saṃvuto lajjī, rakkhitoti pavuccatī’’’ti.
ਹਤ੍ਥਿਙ੍ਗਪਞ੍ਹੋ ਦਸਮੋ।ਉਪਚਿਕਾવਗ੍ਗੋ ਚਤੁਤ੍ਥੋ।
Hatthiṅgapañho dasamo.Upacikāvaggo catuttho.
ਤਸ੍ਸੁਦ੍ਦਾਨਂ –
Tassuddānaṃ –
ਉਪਚਿਕਾ ਬਿਲ਼ਾਰੋ ਚ, ਉਨ੍ਦੂਰੋ વਿਚ੍ਛਿਕੇਨ ਚ।
Upacikā biḷāro ca, undūro vicchikena ca;
ਨਕੁਲੋ ਸਿਙ੍ਗਾਲੋ ਮਿਗੋ,
Nakulo siṅgālo migo,
ਗੋਰੂਪੋ વਰਾਹੋ ਹਤ੍ਥਿਨਾ ਦਸਾਤਿ॥
Gorūpo varāho hatthinā dasāti.