Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / అఙ్గుత్తరనికాయ • Aṅguttaranikāya |
౬. హత్థిసారిపుత్తసుత్తం
6. Hatthisāriputtasuttaṃ
౬౦. ఏవం మే సుతం – ఏకం సమయం భగవా బారాణసియం విహరతి ఇసిపతనే మిగదాయే. తేన ఖో పన సమయేన సమ్బహులా థేరా భిక్ఖూ పచ్ఛాభత్తం పిణ్డపాతపటిక్కన్తా మణ్డలమాళే సన్నిసిన్నా సన్నిపతితా అభిధమ్మకథం కథేన్తి. తత్ర సుదం ఆయస్మా చిత్తో హత్థిసారిపుత్తో థేరానం భిక్ఖూనం అభిధమ్మకథం కథేన్తానం అన్తరన్తరా కథం ఓపాతేతి. అథ ఖో ఆయస్మా మహాకోట్ఠికో ఆయస్మన్తం చిత్తం హత్థిసారిపుత్తం ఏతదవోచ – ‘‘మాయస్మా చిత్తో హత్థిసారిపుత్తో థేరానం భిక్ఖూనం అభిధమ్మకథం కథేన్తానం అన్తరన్తరా కథం ఓపాతేసి, యావ కథాపరియోసానం ఆయస్మా చిత్తో ఆగమేతూ’’తి. ఏవం వుత్తే ఆయస్మతో చిత్తస్స హత్థిసారిపుత్తస్స సహాయకా భిక్ఖూ ఆయస్మన్తం మహాకోట్ఠికం ఏతదవోచుం – ‘‘మాయస్మా మహాకోట్ఠికో ఆయస్మన్తం చిత్తం హత్థిసారిపుత్తం అపసాదేసి, పణ్డితో ఆయస్మా చిత్తో హత్థిసారిపుత్తో. పహోతి చాయస్మా చిత్తో హత్థిసారిపుత్తో థేరానం భిక్ఖూనం అభిధమ్మకథం కథేతు’’న్తి.
60. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā bārāṇasiyaṃ viharati isipatane migadāye. Tena kho pana samayena sambahulā therā bhikkhū pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantā maṇḍalamāḷe sannisinnā sannipatitā abhidhammakathaṃ kathenti. Tatra sudaṃ āyasmā citto hatthisāriputto therānaṃ bhikkhūnaṃ abhidhammakathaṃ kathentānaṃ antarantarā kathaṃ opāteti. Atha kho āyasmā mahākoṭṭhiko āyasmantaṃ cittaṃ hatthisāriputtaṃ etadavoca – ‘‘māyasmā citto hatthisāriputto therānaṃ bhikkhūnaṃ abhidhammakathaṃ kathentānaṃ antarantarā kathaṃ opātesi, yāva kathāpariyosānaṃ āyasmā citto āgametū’’ti. Evaṃ vutte āyasmato cittassa hatthisāriputtassa sahāyakā bhikkhū āyasmantaṃ mahākoṭṭhikaṃ etadavocuṃ – ‘‘māyasmā mahākoṭṭhiko āyasmantaṃ cittaṃ hatthisāriputtaṃ apasādesi, paṇḍito āyasmā citto hatthisāriputto. Pahoti cāyasmā citto hatthisāriputto therānaṃ bhikkhūnaṃ abhidhammakathaṃ kathetu’’nti.
‘‘దుజ్జానం ఖో ఏతం, ఆవుసో, పరస్స చేతోపరియాయం అజానన్తేహి. ఇధావుసో, ఏకచ్చో పుగ్గలో తావదేవ సోరతసోరతో హోతి, నివాతనివాతో హోతి, ఉపసన్తుపసన్తో హోతి, యావ సత్థారం ఉపనిస్సాయ విహరతి అఞ్ఞతరం వా గరుట్ఠానియం సబ్రహ్మచారిం. యతో చ ఖో సో వపకస్సతేవ సత్థారా, వపకస్సతి గరుట్ఠానియేహి సబ్రహ్మచారీహి, సో సంసట్ఠో విహరతి భిక్ఖూహి భిక్ఖునీహి ఉపాసకేహి ఉపాసికాహి రఞ్ఞా రాజమహామత్తేహి తిత్థియేహి తిత్థియసావకేహి. తస్స సంసట్ఠస్స విస్సత్థస్స పాకతస్స భస్సమనుయుత్తస్స విహరతో రాగో చిత్తం అనుద్ధంసేతి. సో రాగానుద్ధంసితేన చిత్తేన సిక్ఖం పచ్చక్ఖాయ హీనాయావత్తతి.
‘‘Dujjānaṃ kho etaṃ, āvuso, parassa cetopariyāyaṃ ajānantehi. Idhāvuso, ekacco puggalo tāvadeva soratasorato hoti, nivātanivāto hoti, upasantupasanto hoti, yāva satthāraṃ upanissāya viharati aññataraṃ vā garuṭṭhāniyaṃ sabrahmacāriṃ. Yato ca kho so vapakassateva satthārā, vapakassati garuṭṭhāniyehi sabrahmacārīhi, so saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi raññā rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi. Tassa saṃsaṭṭhassa vissatthassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṃ anuddhaṃseti. So rāgānuddhaṃsitena cittena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.
‘‘సేయ్యథాపి, ఆవుసో, గోణో కిట్ఠాదో దామేన వా బద్ధో 1 వజే వా ఓరుద్ధో. యో ను ఖో, ఆవుసో, ఏవం వదేయ్య – ‘న దానాయం గోణో కిట్ఠాదో పునదేవ కిట్ఠం ఓతరిస్సతీ’తి, సమ్మా ను ఖో సో, ఆవుసో, వదమానో వదేయ్యా’’తి? ‘‘నో హిదం, ఆవుసో’’. ‘‘ఠానఞ్హేతం, ఆవుసో, విజ్జతి, యం సో గోణో కిట్ఠాదో దామం వా ఛేత్వా వజం వా భిన్దిత్వా, అథ పునదేవ కిట్ఠం ఓతరేయ్యాతి. ఏవమేవం ఖో, ఆవుసో, ఇధేకచ్చో పుగ్గలో తావదేవ సోరతసోరతో హోతి, నివాతనివాతో హోతి, ఉపసన్తుపసన్తో హోతి యావ సత్థారం ఉపనిస్సాయ విహరతి అఞ్ఞతరం వా గరుట్ఠానియం సబ్రహ్మచారిం. యతో చ ఖో సో వపకస్సతేవ సత్థారా, వపకస్సతి గరుట్ఠానియేహి సబ్రహ్మచారీహి, సో సంసట్ఠో విహరతి భిక్ఖూహి భిక్ఖునీహి ఉపాసకేహి ఉపాసికాహి రఞ్ఞా రాజమహామత్తేహి తిత్థియేహి తిత్థియసావకేహి. తస్స సంసట్ఠస్స విస్సత్థస్స పాకతస్స భస్సమనుయుత్తస్స విహరతో రాగో చిత్తం అనుద్ధంసేతి . సో రాగానుద్ధంసితేన చిత్తేన సిక్ఖం పచ్చక్ఖాయ హీనాయావత్తతి.
‘‘Seyyathāpi, āvuso, goṇo kiṭṭhādo dāmena vā baddho 2 vaje vā oruddho. Yo nu kho, āvuso, evaṃ vadeyya – ‘na dānāyaṃ goṇo kiṭṭhādo punadeva kiṭṭhaṃ otarissatī’ti, sammā nu kho so, āvuso, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, āvuso’’. ‘‘Ṭhānañhetaṃ, āvuso, vijjati, yaṃ so goṇo kiṭṭhādo dāmaṃ vā chetvā vajaṃ vā bhinditvā, atha punadeva kiṭṭhaṃ otareyyāti. Evamevaṃ kho, āvuso, idhekacco puggalo tāvadeva soratasorato hoti, nivātanivāto hoti, upasantupasanto hoti yāva satthāraṃ upanissāya viharati aññataraṃ vā garuṭṭhāniyaṃ sabrahmacāriṃ. Yato ca kho so vapakassateva satthārā, vapakassati garuṭṭhāniyehi sabrahmacārīhi, so saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi raññā rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi. Tassa saṃsaṭṭhassa vissatthassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṃ anuddhaṃseti . So rāgānuddhaṃsitena cittena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.
‘‘ఇధ పనావుసో, ఏకచ్చో పుగ్గలో వివిచ్చేవ కామేహి…పే॰… పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. సో ‘లాభిమ్హి పఠమస్స ఝానస్సా’తి సంసట్ఠో విహరతి భిక్ఖూహి…పే॰… సిక్ఖం పచ్చక్ఖాయ హీనాయావత్తతి. సేయ్యథాపి, ఆవుసో, చాతుమహాపథే థుల్లఫుసితకో దేవో వస్సన్తో 3 రజం అన్తరధాపేయ్య, చిక్ఖల్లం పాతుకరేయ్య. యో ను ఖో, ఆవుసో, ఏవం వదేయ్య – ‘న దాని అముస్మిం 4 చాతుమహాపథే పునదేవ రజో పాతుభవిస్సతీ’తి, సమ్మా ను ఖో సో, ఆవుసో, వదమానో వదేయ్యా’’తి? ‘‘నో హిదం, ఆవుసో’’. ‘‘ఠానఞ్హేతం, ఆవుసో, విజ్జతి, యం అముస్మిం చాతుమహాపథే మనుస్సా వా అతిక్కమేయ్యుం, గోపసూ వా అతిక్కమేయ్యుం, వాతాతపో వా స్నేహగతం పరియాదియేయ్య, అథ పునదేవ రజో పాతుభవేయ్యాతి. ఏవమేవం ఖో, ఆవుసో, ఇధేకచ్చో పుగ్గలో వివిచ్చేవ కామేహి…పే॰… పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. సో ‘లాభిమ్హి పఠమస్స ఝానస్సా’తి సంసట్ఠో విహరతి భిక్ఖూహి…పే॰… సిక్ఖం పచ్చక్ఖాయ హీనాయావత్తతి.
‘‘Idha panāvuso, ekacco puggalo vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi paṭhamassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Seyyathāpi, āvuso, cātumahāpathe thullaphusitako devo vassanto 5 rajaṃ antaradhāpeyya, cikkhallaṃ pātukareyya. Yo nu kho, āvuso, evaṃ vadeyya – ‘na dāni amusmiṃ 6 cātumahāpathe punadeva rajo pātubhavissatī’ti, sammā nu kho so, āvuso, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, āvuso’’. ‘‘Ṭhānañhetaṃ, āvuso, vijjati, yaṃ amusmiṃ cātumahāpathe manussā vā atikkameyyuṃ, gopasū vā atikkameyyuṃ, vātātapo vā snehagataṃ pariyādiyeyya, atha punadeva rajo pātubhaveyyāti. Evamevaṃ kho, āvuso, idhekacco puggalo vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi paṭhamassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.
‘‘ఇధ పనావుసో, ఏకచ్చో పుగ్గలో వితక్కవిచారానం వూపసమా…పే॰… దుతియం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. సో ‘లాభిమ్హి దుతియస్స ఝానస్సా’తి సంసట్ఠో విహరతి భిక్ఖూహి…పే॰… సిక్ఖం పచ్చక్ఖాయ హీనాయావత్తతి. సేయ్యథాపి , ఆవుసో, గామస్స వా నిగమస్స వా అవిదూరే మహన్తం తళాకం. తత్థ థుల్లఫుసితకో దేవో వుట్ఠో సిప్పిసమ్బుకమ్పి సక్ఖరకఠలమ్పి అన్తరధాపేయ్య. యో ను ఖో, ఆవుసో, ఏవం వదేయ్య – ‘న దాని అముస్మిం తళాకే పునదేవ సిప్పిసమ్బుకా వా సక్ఖరకఠలా వా పాతుభవిస్సన్తీ’తి, సమ్మా ను ఖో సో, ఆవుసో, వదమానో వదేయ్యా’’తి? ‘‘నో హిదం, ఆవుసో’’. ‘‘ఠానఞ్హేతం, ఆవుసో, విజ్జతి, యం అముస్మిం తళాకే మనుస్సా వా పివేయ్యుం, గోపసూ వా పివేయ్యుం, వాతాతపో వా స్నేహగతం పరియాదియేయ్య, అథ పునదేవ సిప్పిసమ్బుకాపి సక్ఖరకఠలాపి పాతుభవేయ్యున్తి. ఏవమేవం ఖో, ఆవుసో, ఇధేకచ్చో పుగ్గలో వితక్కవిచారానం వూపసమా…పే॰… దుతియం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. సో ‘లాభిమ్హి దుతియస్స ఝానస్సా’తి సంసట్ఠో విహరతి భిక్ఖూహి…పే॰… సిక్ఖం పచ్చక్ఖాయ హీనాయావత్తతి.
‘‘Idha panāvuso, ekacco puggalo vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi dutiyassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Seyyathāpi , āvuso, gāmassa vā nigamassa vā avidūre mahantaṃ taḷākaṃ. Tattha thullaphusitako devo vuṭṭho sippisambukampi sakkharakaṭhalampi antaradhāpeyya. Yo nu kho, āvuso, evaṃ vadeyya – ‘na dāni amusmiṃ taḷāke punadeva sippisambukā vā sakkharakaṭhalā vā pātubhavissantī’ti, sammā nu kho so, āvuso, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, āvuso’’. ‘‘Ṭhānañhetaṃ, āvuso, vijjati, yaṃ amusmiṃ taḷāke manussā vā piveyyuṃ, gopasū vā piveyyuṃ, vātātapo vā snehagataṃ pariyādiyeyya, atha punadeva sippisambukāpi sakkharakaṭhalāpi pātubhaveyyunti. Evamevaṃ kho, āvuso, idhekacco puggalo vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi dutiyassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.
‘‘ఇధ పనావుసో, ఏకచ్చో పుగ్గలో పీతియా చ విరాగా…పే॰… తతియం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. సో ‘లాభిమ్హి తతియస్స ఝానస్సా’తి సంసట్ఠో విహరతి భిక్ఖూహి…పే॰… సిక్ఖం పచ్చక్ఖాయ హీనాయావత్తతి. సేయ్యథాపి, ఆవుసో, పురిసం పణీతభోజనం భుత్తావిం ఆభిదోసికం భోజనం నచ్ఛాదేయ్య. యో ను ఖో, ఆవుసో, ఏవం వదేయ్య – ‘న దాని అముం పురిసం పునదేవ భోజనం ఛాదేస్సతీ’తి, సమ్మా ను ఖో సో, ఆవుసో, వదమానో వదేయ్యా’’తి? ‘‘నో హిదం, ఆవుసో’’. ‘‘ఠానఞ్హేతం, ఆవుసో, విజ్జతి, అముం పురిసం పణీతభోజనం భుత్తావిం యావస్స సా ఓజా కాయే ఠస్సతి తావ న అఞ్ఞం భోజనం ఛాదేస్సతి. యతో చ ఖ్వస్స సా ఓజా అన్తరధాయిస్సతి, అథ పునదేవ తం భోజనం ఛాదేయ్యాతి. ఏవమేవం ఖో, ఆవుసో, ఇధేకచ్చో పుగ్గలో పీతియా చ విరాగా…పే॰… తతియం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. సో ‘లాభిమ్హి తతియస్స ఝానస్సా’తి సంసట్ఠో విహరతి భిక్ఖూహి…పే॰… సిక్ఖం పచ్చక్ఖాయ హీనాయావత్తతి.
‘‘Idha panāvuso, ekacco puggalo pītiyā ca virāgā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi tatiyassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Seyyathāpi, āvuso, purisaṃ paṇītabhojanaṃ bhuttāviṃ ābhidosikaṃ bhojanaṃ nacchādeyya. Yo nu kho, āvuso, evaṃ vadeyya – ‘na dāni amuṃ purisaṃ punadeva bhojanaṃ chādessatī’ti, sammā nu kho so, āvuso, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, āvuso’’. ‘‘Ṭhānañhetaṃ, āvuso, vijjati, amuṃ purisaṃ paṇītabhojanaṃ bhuttāviṃ yāvassa sā ojā kāye ṭhassati tāva na aññaṃ bhojanaṃ chādessati. Yato ca khvassa sā ojā antaradhāyissati, atha punadeva taṃ bhojanaṃ chādeyyāti. Evamevaṃ kho, āvuso, idhekacco puggalo pītiyā ca virāgā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi tatiyassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.
‘‘ఇధ , పనావుసో, ఏకచ్చో పుగ్గలో సుఖస్స చ పహానా దుక్ఖస్స చ పహానా…పే॰… చతుత్థం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. సో ‘లాభిమ్హి చతుత్థస్స ఝానస్సా’తి సంసట్ఠో విహరతి భిక్ఖూహి…పే॰… సిక్ఖం పచ్చక్ఖాయ హీనాయావత్తతి. సేయ్యథాపి, ఆవుసో, పబ్బతసఙ్ఖేపే ఉదకరహదో నివాతో విగతఊమికో. యో ను ఖో, ఆవుసో, ఏవం వదేయ్య – ‘న దాని అముస్మిం ఉదకరహదే పునదేవ ఊమి పాతుభవిస్సతీ’తి, సమ్మా ను ఖో సో, ఆవుసో, వదమానో వదేయ్యా’’తి? ‘‘నో హిదం, ఆవుసో’’. ‘‘ఠానఞ్హేతం, ఆవుసో, విజ్జతి, యా పురత్థిమాయ దిసాయ ఆగచ్ఛేయ్య భుసా వాతవుట్ఠి. సా తస్మిం ఉదకరహదే ఊమిం జనేయ్య. యా పచ్ఛిమాయ దిసాయ ఆగచ్ఛేయ్య…పే॰… యా ఉత్తరాయ దిసాయ ఆగచ్ఛేయ్య… యా దక్ఖిణాయ దిసాయ ఆగచ్ఛేయ్య భుసా వాతవుట్ఠి. సా తస్మిం ఉదకరహదే ఊమిం జనేయ్యాతి. ఏవమేవం ఖో, ఆవుసో, ఇధేకచ్చో పుగ్గలో సుఖస్స చ పహానా దుక్ఖస్స చ పహానా…పే॰… చతుత్థం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. సో ‘లాభిమ్హి చతుత్థస్స ఝానస్సా’తి సంసట్ఠో విహరతి భిక్ఖూహి…పే॰… సిక్ఖం పచ్చక్ఖాయ హీనాయావత్తతి.
‘‘Idha , panāvuso, ekacco puggalo sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi catutthassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Seyyathāpi, āvuso, pabbatasaṅkhepe udakarahado nivāto vigataūmiko. Yo nu kho, āvuso, evaṃ vadeyya – ‘na dāni amusmiṃ udakarahade punadeva ūmi pātubhavissatī’ti, sammā nu kho so, āvuso, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, āvuso’’. ‘‘Ṭhānañhetaṃ, āvuso, vijjati, yā puratthimāya disāya āgaccheyya bhusā vātavuṭṭhi. Sā tasmiṃ udakarahade ūmiṃ janeyya. Yā pacchimāya disāya āgaccheyya…pe… yā uttarāya disāya āgaccheyya… yā dakkhiṇāya disāya āgaccheyya bhusā vātavuṭṭhi. Sā tasmiṃ udakarahade ūmiṃ janeyyāti. Evamevaṃ kho, āvuso, idhekacco puggalo sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi catutthassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.
‘‘ఇధ, పనావుసో, ఏకచ్చో పుగ్గలో సబ్బనిమిత్తానం అమనసికారా అనిమిత్తం చేతోసమాధిం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. సో ‘లాభిమ్హి అనిమిత్తస్స చేతోసమాధిస్సా’తి సంసట్ఠో విహరతి భిక్ఖూహి భిక్ఖునీహి ఉపాసకేహి ఉపాసికాహి రఞ్ఞా రాజమహామత్తేహి తిత్థియేహి తిత్థియసావకేహి . తస్స సంసట్ఠస్స విస్సత్థస్స పాకతస్స భస్సమనుయుత్తస్స విహరతో రాగో చిత్తం అనుద్ధంసేతి. సో రాగానుద్ధంసితేన చిత్తేన సిక్ఖం పచ్చక్ఖాయ హీనాయావత్తతి. సేయ్యథాపి, ఆవుసో, రాజా వా రాజమహామత్తో వా చతురఙ్గినియా సేనాయ అద్ధానమగ్గప్పటిపన్నో అఞ్ఞతరస్మిం వనసణ్డే ఏకరత్తిం వాసం ఉపగచ్ఛేయ్య. తత్ర 7 హత్థిసద్దేన అస్ససద్దేన రథసద్దేన పత్తిసద్దేన భేరిపణవసఙ్ఖతిణవనిన్నాదసద్దేన చీరికసద్దో 8 అన్తరధాయేయ్య 9. యో ను ఖో, ఆవుసో, ఏవం వదేయ్య – ‘న దాని అముస్మిం వనసణ్డే పునదేవ చీరికసద్దో పాతుభవిస్సతీ’తి, సమ్మా ను ఖో సో , ఆవుసో, వదమానో వదేయ్యా’’తి? ‘‘నో హిదం, ఆవుసో’’. ‘‘ఠానఞ్హేతం, ఆవుసో, విజ్జతి, యం సో రాజా వా రాజమహామత్తో వా తమ్హా వనసణ్డా పక్కమేయ్య, అథ పునదేవ చీరికసద్దో పాతుభవేయ్యాతి. ఏవమేవం ఖో, ఆవుసో, ఇధేకచ్చో పుగ్గలో సబ్బనిమిత్తానం అమనసికారా అనిమిత్తం చేతోసమాధిం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. సో ‘లాభిమ్హి అనిమిత్తస్స చేతోసమాధిస్సా’తి సంసట్ఠో విహరతి భిక్ఖూహి భిక్ఖునీహి ఉపాసకేహి ఉపాసికాహి రఞ్ఞా రాజమహామత్తేహి తిత్థియేహి తిత్థియసావకేహి. తస్స సంసట్ఠస్స విస్సత్థస్స పాకతస్స భస్సమనుయుత్తస్స విహరతో రాగో చిత్తం అనుద్ధంసేతి. సో రాగానుద్ధంసితేన చిత్తేన సిక్ఖం పచ్చక్ఖాయ హీనాయావత్తతీ’’తి.
‘‘Idha, panāvuso, ekacco puggalo sabbanimittānaṃ amanasikārā animittaṃ cetosamādhiṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi animittassa cetosamādhissā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi raññā rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi . Tassa saṃsaṭṭhassa vissatthassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṃ anuddhaṃseti. So rāgānuddhaṃsitena cittena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Seyyathāpi, āvuso, rājā vā rājamahāmatto vā caturaṅginiyā senāya addhānamaggappaṭipanno aññatarasmiṃ vanasaṇḍe ekarattiṃ vāsaṃ upagaccheyya. Tatra 10 hatthisaddena assasaddena rathasaddena pattisaddena bheripaṇavasaṅkhatiṇavaninnādasaddena cīrikasaddo 11 antaradhāyeyya 12. Yo nu kho, āvuso, evaṃ vadeyya – ‘na dāni amusmiṃ vanasaṇḍe punadeva cīrikasaddo pātubhavissatī’ti, sammā nu kho so , āvuso, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, āvuso’’. ‘‘Ṭhānañhetaṃ, āvuso, vijjati, yaṃ so rājā vā rājamahāmatto vā tamhā vanasaṇḍā pakkameyya, atha punadeva cīrikasaddo pātubhaveyyāti. Evamevaṃ kho, āvuso, idhekacco puggalo sabbanimittānaṃ amanasikārā animittaṃ cetosamādhiṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi animittassa cetosamādhissā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi raññā rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi. Tassa saṃsaṭṭhassa vissatthassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṃ anuddhaṃseti. So rāgānuddhaṃsitena cittena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattatī’’ti.
అథ ఖో ఆయస్మా చిత్తో హత్థిసారిపుత్తో అపరేన సమయేన సిక్ఖం పచ్చక్ఖాయ హీనాయావత్తతి. అథ ఖో చిత్తస్స హత్థిసారిపుత్తస్స సహాయకా భిక్ఖూ యేనాయస్మా మహాకోట్ఠికో తేనుపసఙ్కమింసు; ఉపసఙ్కమిత్వా ఆయస్మన్తం మహాకోట్ఠికం ఏతదవోచుం – ‘‘కిం ను ఖో ఆయస్మతా మహాకోట్ఠికేన చిత్తో హత్థిసారిపుత్తో చేతసా చేతో పరిచ్చ విదితో – ‘ఇమాసఞ్చ ఇమాసఞ్చ విహారసమాపత్తీనం చిత్తో హత్థిసారిపుత్తో లాభీ, అథ చ పన సిక్ఖం పచ్చక్ఖాయ హీనాయావత్తిస్సతీ’తి; ఉదాహు దేవతా ఏతమత్థం ఆరోచేసుం – ‘చిత్తో, భన్తే, హత్థిసారిపుత్తో ఇమాసఞ్చ ఇమాసఞ్చ విహారసమాపత్తీనం లాభీ, అథ చ పన సిక్ఖం పచ్చక్ఖాయ హీనాయావత్తిస్సతీ’’’తి? ‘‘చేతసా చేతో పరిచ్చ విదితో మే, ఆవుసో – ‘చిత్తో హత్థిసారిపుత్తో ఇమాసఞ్చ ఇమాసఞ్చ విహారసమాపత్తీనం లాభీ, అథ చ పన సిక్ఖం పచ్చక్ఖాయ హీనాయావత్తిస్సతీ’తి. దేవతాపి మే ఏతమత్థం ఆరోచేసుం – ‘చిత్తో, భన్తే, హత్థిసారిపుత్తో ఇమాసఞ్చ ఇమాసఞ్చ విహారసమాపత్తీనం లాభీ, అథ చ పన సిక్ఖం పచ్చక్ఖాయ హీనాయావత్తిస్సతీ’’తి.
Atha kho āyasmā citto hatthisāriputto aparena samayena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Atha kho cittassa hatthisāriputtassa sahāyakā bhikkhū yenāyasmā mahākoṭṭhiko tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākoṭṭhikaṃ etadavocuṃ – ‘‘kiṃ nu kho āyasmatā mahākoṭṭhikena citto hatthisāriputto cetasā ceto paricca vidito – ‘imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṃ citto hatthisāriputto lābhī, atha ca pana sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattissatī’ti; udāhu devatā etamatthaṃ ārocesuṃ – ‘citto, bhante, hatthisāriputto imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṃ lābhī, atha ca pana sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattissatī’’’ti? ‘‘Cetasā ceto paricca vidito me, āvuso – ‘citto hatthisāriputto imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṃ lābhī, atha ca pana sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattissatī’ti. Devatāpi me etamatthaṃ ārocesuṃ – ‘citto, bhante, hatthisāriputto imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṃ lābhī, atha ca pana sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattissatī’’ti.
అథ ఖో చిత్తస్స హత్థిసారిపుత్తస్స సహాయకా భిక్ఖూ యేన భగవా తేనుపసఙ్కమింసు; ఉపసఙ్కమిత్వా భగవన్తం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీదింసు. ఏకమన్తం నిసిన్నా ఖో తే భిక్ఖూ భగవన్తం ఏతదవోచుం – ‘‘చిత్తో, భన్తే, హత్థిసారిపుత్తో ఇమాసఞ్చ ఇమాసఞ్చ విహారసమాపత్తీనం లాభీ, అథ చ పన సిక్ఖం పచ్చక్ఖాయ హీనాయావత్తతీ’’తి. ‘‘న, భిక్ఖవే, చిత్తో చిరం సరిస్సతి 13 నేక్ఖమ్మస్సా’’తి.
Atha kho cittassa hatthisāriputtassa sahāyakā bhikkhū yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘citto, bhante, hatthisāriputto imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṃ lābhī, atha ca pana sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattatī’’ti. ‘‘Na, bhikkhave, citto ciraṃ sarissati 14 nekkhammassā’’ti.
అథ ఖో చిత్తో హత్థిసారిపుత్తో నచిరస్సేవ కేసమస్సుం ఓహారేత్వా కాసాయాని వత్థాని అచ్ఛాదేత్వా అగారస్మా అనగారియం పబ్బజి. అథ ఖో ఆయస్మా చిత్తో హత్థిసారిపుత్తో ఏకో వూపకట్ఠో అప్పమత్తో ఆతాపీ పహితత్తో విహరన్తో నచిరస్సేవ – యస్సత్థాయ కులపుత్తా సమ్మదేవ అగారస్మా అనగారియం పబ్బజన్తి తదనుత్తరం – బ్రహ్మచరియపరియోసానం దిట్ఠేవ ధమ్మే సయం అభిఞ్ఞా సచ్ఛికత్వా ఉపసమ్పజ్జ విహాసి. ‘‘ఖీణా జాతి, వుసితం బ్రహ్మచరియం, కతం కరణీయం, నాపరం ఇత్థత్తాయా’’తి అబ్భఞ్ఞాసి. అఞ్ఞతరో చ పనాయస్మా చిత్తో హత్థిసారిపుత్తో అరహతం అహోసీతి. ఛట్ఠం.
Atha kho citto hatthisāriputto nacirasseva kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbaji. Atha kho āyasmā citto hatthisāriputto eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto nacirasseva – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi. ‘‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’’ti abbhaññāsi. Aññataro ca panāyasmā citto hatthisāriputto arahataṃ ahosīti. Chaṭṭhaṃ.
Footnotes:
Related texts:
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / అఙ్గుత్తరనికాయ (అట్ఠకథా) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ౬. హత్థిసారిపుత్తసుత్తవణ్ణనా • 6. Hatthisāriputtasuttavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / అఙ్గుత్తరనికాయ (టీకా) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ౬. హత్థిసారిపుత్తసుత్తవణ్ణనా • 6. Hatthisāriputtasuttavaṇṇanā