| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya |
៦. ហត្ថិសារិបុត្តសុត្តំ
6. Hatthisāriputtasuttaṃ
៦០. ឯវំ មេ សុតំ – ឯកំ សមយំ ភគវា ពារាណសិយំ វិហរតិ ឥសិបតនេ មិគទាយេ។ តេន ខោ បន សមយេន សម្ពហុលា ថេរា ភិក្ខូ បច្ឆាភត្តំ បិណ្ឌបាតបដិក្កន្តា មណ្ឌលមាឡេ សន្និសិន្នា សន្និបតិតា អភិធម្មកថំ កថេន្តិ។ តត្រ សុទំ អាយស្មា ចិត្តោ ហត្ថិសារិបុត្តោ ថេរានំ ភិក្ខូនំ អភិធម្មកថំ កថេន្តានំ អន្តរន្តរា កថំ ឱបាតេតិ។ អថ ខោ អាយស្មា មហាកោដ្ឋិកោ អាយស្មន្តំ ចិត្តំ ហត្ថិសារិបុត្តំ ឯតទវោច – ‘‘មាយស្មា ចិត្តោ ហត្ថិសារិបុត្តោ ថេរានំ ភិក្ខូនំ អភិធម្មកថំ កថេន្តានំ អន្តរន្តរា កថំ ឱបាតេសិ, យាវ កថាបរិយោសានំ អាយស្មា ចិត្តោ អាគមេតូ’’តិ។ ឯវំ វុត្តេ អាយស្មតោ ចិត្តស្ស ហត្ថិសារិបុត្តស្ស សហាយកា ភិក្ខូ អាយស្មន្តំ មហាកោដ្ឋិកំ ឯតទវោចុំ – ‘‘មាយស្មា មហាកោដ្ឋិកោ អាយស្មន្តំ ចិត្តំ ហត្ថិសារិបុត្តំ អបសាទេសិ, បណ្ឌិតោ អាយស្មា ចិត្តោ ហត្ថិសារិបុត្តោ។ បហោតិ ចាយស្មា ចិត្តោ ហត្ថិសារិបុត្តោ ថេរានំ ភិក្ខូនំ អភិធម្មកថំ កថេតុ’’ន្តិ។
60. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā bārāṇasiyaṃ viharati isipatane migadāye. Tena kho pana samayena sambahulā therā bhikkhū pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantā maṇḍalamāḷe sannisinnā sannipatitā abhidhammakathaṃ kathenti. Tatra sudaṃ āyasmā citto hatthisāriputto therānaṃ bhikkhūnaṃ abhidhammakathaṃ kathentānaṃ antarantarā kathaṃ opāteti. Atha kho āyasmā mahākoṭṭhiko āyasmantaṃ cittaṃ hatthisāriputtaṃ etadavoca – ‘‘māyasmā citto hatthisāriputto therānaṃ bhikkhūnaṃ abhidhammakathaṃ kathentānaṃ antarantarā kathaṃ opātesi, yāva kathāpariyosānaṃ āyasmā citto āgametū’’ti. Evaṃ vutte āyasmato cittassa hatthisāriputtassa sahāyakā bhikkhū āyasmantaṃ mahākoṭṭhikaṃ etadavocuṃ – ‘‘māyasmā mahākoṭṭhiko āyasmantaṃ cittaṃ hatthisāriputtaṃ apasādesi, paṇḍito āyasmā citto hatthisāriputto. Pahoti cāyasmā citto hatthisāriputto therānaṃ bhikkhūnaṃ abhidhammakathaṃ kathetu’’nti.
‘‘ទុជ្ជានំ ខោ ឯតំ, អាវុសោ, បរស្ស ចេតោបរិយាយំ អជានន្តេហិ។ ឥធាវុសោ, ឯកច្ចោ បុគ្គលោ តាវទេវ សោរតសោរតោ ហោតិ, និវាតនិវាតោ ហោតិ, ឧបសន្តុបសន្តោ ហោតិ, យាវ សត្ថារំ ឧបនិស្សាយ វិហរតិ អញ្ញតរំ វា គរុដ្ឋានិយំ សព្រហ្មចារិំ។ យតោ ច ខោ សោ វបកស្សតេវ សត្ថារា, វបកស្សតិ គរុដ្ឋានិយេហិ សព្រហ្មចារីហិ, សោ សំសដ្ឋោ វិហរតិ ភិក្ខូហិ ភិក្ខុនីហិ ឧបាសកេហិ ឧបាសិកាហិ រញ្ញា រាជមហាមត្តេហិ តិត្ថិយេហិ តិត្ថិយសាវកេហិ។ តស្ស សំសដ្ឋស្ស វិស្សត្ថស្ស បាកតស្ស ភស្សមនុយុត្តស្ស វិហរតោ រាគោ ចិត្តំ អនុទ្ធំសេតិ។ សោ រាគានុទ្ធំសិតេន ចិត្តេន សិក្ខំ បច្ចក្ខាយ ហីនាយាវត្តតិ។
‘‘Dujjānaṃ kho etaṃ, āvuso, parassa cetopariyāyaṃ ajānantehi. Idhāvuso, ekacco puggalo tāvadeva soratasorato hoti, nivātanivāto hoti, upasantupasanto hoti, yāva satthāraṃ upanissāya viharati aññataraṃ vā garuṭṭhāniyaṃ sabrahmacāriṃ. Yato ca kho so vapakassateva satthārā, vapakassati garuṭṭhāniyehi sabrahmacārīhi, so saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi raññā rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi. Tassa saṃsaṭṭhassa vissatthassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṃ anuddhaṃseti. So rāgānuddhaṃsitena cittena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.
‘‘សេយ្យថាបិ, អាវុសោ, គោណោ កិដ្ឋាទោ ទាមេន វា ពទ្ធោ 1 វជេ វា ឱរុទ្ធោ។ យោ នុ ខោ, អាវុសោ, ឯវំ វទេយ្យ – ‘ន ទានាយំ គោណោ កិដ្ឋាទោ បុនទេវ កិដ្ឋំ ឱតរិស្សតី’តិ, សម្មា នុ ខោ សោ, អាវុសោ, វទមានោ វទេយ្យា’’តិ? ‘‘នោ ហិទំ, អាវុសោ’’។ ‘‘ឋានញ្ហេតំ, អាវុសោ, វិជ្ជតិ, យំ សោ គោណោ កិដ្ឋាទោ ទាមំ វា ឆេត្វា វជំ វា ភិន្ទិត្វា, អថ បុនទេវ កិដ្ឋំ ឱតរេយ្យាតិ។ ឯវមេវំ ខោ, អាវុសោ, ឥធេកច្ចោ បុគ្គលោ តាវទេវ សោរតសោរតោ ហោតិ, និវាតនិវាតោ ហោតិ, ឧបសន្តុបសន្តោ ហោតិ យាវ សត្ថារំ ឧបនិស្សាយ វិហរតិ អញ្ញតរំ វា គរុដ្ឋានិយំ សព្រហ្មចារិំ។ យតោ ច ខោ សោ វបកស្សតេវ សត្ថារា, វបកស្សតិ គរុដ្ឋានិយេហិ សព្រហ្មចារីហិ, សោ សំសដ្ឋោ វិហរតិ ភិក្ខូហិ ភិក្ខុនីហិ ឧបាសកេហិ ឧបាសិកាហិ រញ្ញា រាជមហាមត្តេហិ តិត្ថិយេហិ តិត្ថិយសាវកេហិ។ តស្ស សំសដ្ឋស្ស វិស្សត្ថស្ស បាកតស្ស ភស្សមនុយុត្តស្ស វិហរតោ រាគោ ចិត្តំ អនុទ្ធំសេតិ ។ សោ រាគានុទ្ធំសិតេន ចិត្តេន សិក្ខំ បច្ចក្ខាយ ហីនាយាវត្តតិ។
‘‘Seyyathāpi, āvuso, goṇo kiṭṭhādo dāmena vā baddho 2 vaje vā oruddho. Yo nu kho, āvuso, evaṃ vadeyya – ‘na dānāyaṃ goṇo kiṭṭhādo punadeva kiṭṭhaṃ otarissatī’ti, sammā nu kho so, āvuso, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, āvuso’’. ‘‘Ṭhānañhetaṃ, āvuso, vijjati, yaṃ so goṇo kiṭṭhādo dāmaṃ vā chetvā vajaṃ vā bhinditvā, atha punadeva kiṭṭhaṃ otareyyāti. Evamevaṃ kho, āvuso, idhekacco puggalo tāvadeva soratasorato hoti, nivātanivāto hoti, upasantupasanto hoti yāva satthāraṃ upanissāya viharati aññataraṃ vā garuṭṭhāniyaṃ sabrahmacāriṃ. Yato ca kho so vapakassateva satthārā, vapakassati garuṭṭhāniyehi sabrahmacārīhi, so saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi raññā rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi. Tassa saṃsaṭṭhassa vissatthassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṃ anuddhaṃseti . So rāgānuddhaṃsitena cittena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.
‘‘ឥធ បនាវុសោ, ឯកច្ចោ បុគ្គលោ វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ.… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ។ សោ ‘លាភិម្ហិ បឋមស្ស ឈានស្សា’តិ សំសដ្ឋោ វិហរតិ ភិក្ខូហិ…បេ.… សិក្ខំ បច្ចក្ខាយ ហីនាយាវត្តតិ។ សេយ្យថាបិ, អាវុសោ, ចាតុមហាបថេ ថុល្លផុសិតកោ ទេវោ វស្សន្តោ 3 រជំ អន្តរធាបេយ្យ, ចិក្ខល្លំ បាតុករេយ្យ។ យោ នុ ខោ, អាវុសោ, ឯវំ វទេយ្យ – ‘ន ទានិ អមុស្មិំ 4 ចាតុមហាបថេ បុនទេវ រជោ បាតុភវិស្សតី’តិ, សម្មា នុ ខោ សោ, អាវុសោ, វទមានោ វទេយ្យា’’តិ? ‘‘នោ ហិទំ, អាវុសោ’’។ ‘‘ឋានញ្ហេតំ, អាវុសោ, វិជ្ជតិ, យំ អមុស្មិំ ចាតុមហាបថេ មនុស្សា វា អតិក្កមេយ្យុំ, គោបសូ វា អតិក្កមេយ្យុំ, វាតាតបោ វា ស្នេហគតំ បរិយាទិយេយ្យ, អថ បុនទេវ រជោ បាតុភវេយ្យាតិ។ ឯវមេវំ ខោ, អាវុសោ, ឥធេកច្ចោ បុគ្គលោ វិវិច្ចេវ កាមេហិ…បេ.… បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ។ សោ ‘លាភិម្ហិ បឋមស្ស ឈានស្សា’តិ សំសដ្ឋោ វិហរតិ ភិក្ខូហិ…បេ.… សិក្ខំ បច្ចក្ខាយ ហីនាយាវត្តតិ។
‘‘Idha panāvuso, ekacco puggalo vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi paṭhamassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Seyyathāpi, āvuso, cātumahāpathe thullaphusitako devo vassanto 5 rajaṃ antaradhāpeyya, cikkhallaṃ pātukareyya. Yo nu kho, āvuso, evaṃ vadeyya – ‘na dāni amusmiṃ 6 cātumahāpathe punadeva rajo pātubhavissatī’ti, sammā nu kho so, āvuso, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, āvuso’’. ‘‘Ṭhānañhetaṃ, āvuso, vijjati, yaṃ amusmiṃ cātumahāpathe manussā vā atikkameyyuṃ, gopasū vā atikkameyyuṃ, vātātapo vā snehagataṃ pariyādiyeyya, atha punadeva rajo pātubhaveyyāti. Evamevaṃ kho, āvuso, idhekacco puggalo vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi paṭhamassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.
‘‘ឥធ បនាវុសោ, ឯកច្ចោ បុគ្គលោ វិតក្កវិចារានំ វូបសមា…បេ.… ទុតិយំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ។ សោ ‘លាភិម្ហិ ទុតិយស្ស ឈានស្សា’តិ សំសដ្ឋោ វិហរតិ ភិក្ខូហិ…បេ.… សិក្ខំ បច្ចក្ខាយ ហីនាយាវត្តតិ។ សេយ្យថាបិ , អាវុសោ, គាមស្ស វា និគមស្ស វា អវិទូរេ មហន្តំ តឡាកំ។ តត្ថ ថុល្លផុសិតកោ ទេវោ វុដ្ឋោ សិប្បិសម្ពុកម្បិ សក្ខរកឋលម្បិ អន្តរធាបេយ្យ។ យោ នុ ខោ, អាវុសោ, ឯវំ វទេយ្យ – ‘ន ទានិ អមុស្មិំ តឡាកេ បុនទេវ សិប្បិសម្ពុកា វា សក្ខរកឋលា វា បាតុភវិស្សន្តី’តិ, សម្មា នុ ខោ សោ, អាវុសោ, វទមានោ វទេយ្យា’’តិ? ‘‘នោ ហិទំ, អាវុសោ’’។ ‘‘ឋានញ្ហេតំ, អាវុសោ, វិជ្ជតិ, យំ អមុស្មិំ តឡាកេ មនុស្សា វា បិវេយ្យុំ, គោបសូ វា បិវេយ្យុំ, វាតាតបោ វា ស្នេហគតំ បរិយាទិយេយ្យ, អថ បុនទេវ សិប្បិសម្ពុកាបិ សក្ខរកឋលាបិ បាតុភវេយ្យុន្តិ។ ឯវមេវំ ខោ, អាវុសោ, ឥធេកច្ចោ បុគ្គលោ វិតក្កវិចារានំ វូបសមា…បេ.… ទុតិយំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ។ សោ ‘លាភិម្ហិ ទុតិយស្ស ឈានស្សា’តិ សំសដ្ឋោ វិហរតិ ភិក្ខូហិ…បេ.… សិក្ខំ បច្ចក្ខាយ ហីនាយាវត្តតិ។
‘‘Idha panāvuso, ekacco puggalo vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi dutiyassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Seyyathāpi , āvuso, gāmassa vā nigamassa vā avidūre mahantaṃ taḷākaṃ. Tattha thullaphusitako devo vuṭṭho sippisambukampi sakkharakaṭhalampi antaradhāpeyya. Yo nu kho, āvuso, evaṃ vadeyya – ‘na dāni amusmiṃ taḷāke punadeva sippisambukā vā sakkharakaṭhalā vā pātubhavissantī’ti, sammā nu kho so, āvuso, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, āvuso’’. ‘‘Ṭhānañhetaṃ, āvuso, vijjati, yaṃ amusmiṃ taḷāke manussā vā piveyyuṃ, gopasū vā piveyyuṃ, vātātapo vā snehagataṃ pariyādiyeyya, atha punadeva sippisambukāpi sakkharakaṭhalāpi pātubhaveyyunti. Evamevaṃ kho, āvuso, idhekacco puggalo vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi dutiyassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.
‘‘ឥធ បនាវុសោ, ឯកច្ចោ បុគ្គលោ បីតិយា ច វិរាគា…បេ.… តតិយំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ។ សោ ‘លាភិម្ហិ តតិយស្ស ឈានស្សា’តិ សំសដ្ឋោ វិហរតិ ភិក្ខូហិ…បេ.… សិក្ខំ បច្ចក្ខាយ ហីនាយាវត្តតិ។ សេយ្យថាបិ, អាវុសោ, បុរិសំ បណីតភោជនំ ភុត្តាវិំ អាភិទោសិកំ ភោជនំ នច្ឆាទេយ្យ។ យោ នុ ខោ, អាវុសោ, ឯវំ វទេយ្យ – ‘ន ទានិ អមុំ បុរិសំ បុនទេវ ភោជនំ ឆាទេស្សតី’តិ, សម្មា នុ ខោ សោ, អាវុសោ, វទមានោ វទេយ្យា’’តិ? ‘‘នោ ហិទំ, អាវុសោ’’។ ‘‘ឋានញ្ហេតំ, អាវុសោ, វិជ្ជតិ, អមុំ បុរិសំ បណីតភោជនំ ភុត្តាវិំ យាវស្ស សា ឱជា កាយេ ឋស្សតិ តាវ ន អញ្ញំ ភោជនំ ឆាទេស្សតិ។ យតោ ច ខ្វស្ស សា ឱជា អន្តរធាយិស្សតិ, អថ បុនទេវ តំ ភោជនំ ឆាទេយ្យាតិ។ ឯវមេវំ ខោ, អាវុសោ, ឥធេកច្ចោ បុគ្គលោ បីតិយា ច វិរាគា…បេ.… តតិយំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ។ សោ ‘លាភិម្ហិ តតិយស្ស ឈានស្សា’តិ សំសដ្ឋោ វិហរតិ ភិក្ខូហិ…បេ.… សិក្ខំ បច្ចក្ខាយ ហីនាយាវត្តតិ។
‘‘Idha panāvuso, ekacco puggalo pītiyā ca virāgā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi tatiyassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Seyyathāpi, āvuso, purisaṃ paṇītabhojanaṃ bhuttāviṃ ābhidosikaṃ bhojanaṃ nacchādeyya. Yo nu kho, āvuso, evaṃ vadeyya – ‘na dāni amuṃ purisaṃ punadeva bhojanaṃ chādessatī’ti, sammā nu kho so, āvuso, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, āvuso’’. ‘‘Ṭhānañhetaṃ, āvuso, vijjati, amuṃ purisaṃ paṇītabhojanaṃ bhuttāviṃ yāvassa sā ojā kāye ṭhassati tāva na aññaṃ bhojanaṃ chādessati. Yato ca khvassa sā ojā antaradhāyissati, atha punadeva taṃ bhojanaṃ chādeyyāti. Evamevaṃ kho, āvuso, idhekacco puggalo pītiyā ca virāgā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi tatiyassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.
‘‘ឥធ , បនាវុសោ, ឯកច្ចោ បុគ្គលោ សុខស្ស ច បហានា ទុក្ខស្ស ច បហានា…បេ.… ចតុត្ថំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ។ សោ ‘លាភិម្ហិ ចតុត្ថស្ស ឈានស្សា’តិ សំសដ្ឋោ វិហរតិ ភិក្ខូហិ…បេ.… សិក្ខំ បច្ចក្ខាយ ហីនាយាវត្តតិ។ សេយ្យថាបិ, អាវុសោ, បព្ពតសង្ខេបេ ឧទករហទោ និវាតោ វិគតឩមិកោ។ យោ នុ ខោ, អាវុសោ, ឯវំ វទេយ្យ – ‘ន ទានិ អមុស្មិំ ឧទករហទេ បុនទេវ ឩមិ បាតុភវិស្សតី’តិ, សម្មា នុ ខោ សោ, អាវុសោ, វទមានោ វទេយ្យា’’តិ? ‘‘នោ ហិទំ, អាវុសោ’’។ ‘‘ឋានញ្ហេតំ, អាវុសោ, វិជ្ជតិ, យា បុរត្ថិមាយ ទិសាយ អាគច្ឆេយ្យ ភុសា វាតវុដ្ឋិ។ សា តស្មិំ ឧទករហទេ ឩមិំ ជនេយ្យ។ យា បច្ឆិមាយ ទិសាយ អាគច្ឆេយ្យ…បេ.… យា ឧត្តរាយ ទិសាយ អាគច្ឆេយ្យ… យា ទក្ខិណាយ ទិសាយ អាគច្ឆេយ្យ ភុសា វាតវុដ្ឋិ។ សា តស្មិំ ឧទករហទេ ឩមិំ ជនេយ្យាតិ។ ឯវមេវំ ខោ, អាវុសោ, ឥធេកច្ចោ បុគ្គលោ សុខស្ស ច បហានា ទុក្ខស្ស ច បហានា…បេ.… ចតុត្ថំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ។ សោ ‘លាភិម្ហិ ចតុត្ថស្ស ឈានស្សា’តិ សំសដ្ឋោ វិហរតិ ភិក្ខូហិ…បេ.… សិក្ខំ បច្ចក្ខាយ ហីនាយាវត្តតិ។
‘‘Idha , panāvuso, ekacco puggalo sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi catutthassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Seyyathāpi, āvuso, pabbatasaṅkhepe udakarahado nivāto vigataūmiko. Yo nu kho, āvuso, evaṃ vadeyya – ‘na dāni amusmiṃ udakarahade punadeva ūmi pātubhavissatī’ti, sammā nu kho so, āvuso, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, āvuso’’. ‘‘Ṭhānañhetaṃ, āvuso, vijjati, yā puratthimāya disāya āgaccheyya bhusā vātavuṭṭhi. Sā tasmiṃ udakarahade ūmiṃ janeyya. Yā pacchimāya disāya āgaccheyya…pe… yā uttarāya disāya āgaccheyya… yā dakkhiṇāya disāya āgaccheyya bhusā vātavuṭṭhi. Sā tasmiṃ udakarahade ūmiṃ janeyyāti. Evamevaṃ kho, āvuso, idhekacco puggalo sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi catutthassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.
‘‘ឥធ, បនាវុសោ, ឯកច្ចោ បុគ្គលោ សព្ពនិមិត្តានំ អមនសិការា អនិមិត្តំ ចេតោសមាធិំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ។ សោ ‘លាភិម្ហិ អនិមិត្តស្ស ចេតោសមាធិស្សា’តិ សំសដ្ឋោ វិហរតិ ភិក្ខូហិ ភិក្ខុនីហិ ឧបាសកេហិ ឧបាសិកាហិ រញ្ញា រាជមហាមត្តេហិ តិត្ថិយេហិ តិត្ថិយសាវកេហិ ។ តស្ស សំសដ្ឋស្ស វិស្សត្ថស្ស បាកតស្ស ភស្សមនុយុត្តស្ស វិហរតោ រាគោ ចិត្តំ អនុទ្ធំសេតិ។ សោ រាគានុទ្ធំសិតេន ចិត្តេន សិក្ខំ បច្ចក្ខាយ ហីនាយាវត្តតិ។ សេយ្យថាបិ, អាវុសោ, រាជា វា រាជមហាមត្តោ វា ចតុរង្គិនិយា សេនាយ អទ្ធានមគ្គប្បដិបន្នោ អញ្ញតរស្មិំ វនសណ្ឌេ ឯករត្តិំ វាសំ ឧបគច្ឆេយ្យ។ តត្រ 7 ហត្ថិសទ្ទេន អស្សសទ្ទេន រថសទ្ទេន បត្តិសទ្ទេន ភេរិបណវសង្ខតិណវនិន្នាទសទ្ទេន ចីរិកសទ្ទោ 8 អន្តរធាយេយ្យ 9។ យោ នុ ខោ, អាវុសោ, ឯវំ វទេយ្យ – ‘ន ទានិ អមុស្មិំ វនសណ្ឌេ បុនទេវ ចីរិកសទ្ទោ បាតុភវិស្សតី’តិ, សម្មា នុ ខោ សោ , អាវុសោ, វទមានោ វទេយ្យា’’តិ? ‘‘នោ ហិទំ, អាវុសោ’’។ ‘‘ឋានញ្ហេតំ, អាវុសោ, វិជ្ជតិ, យំ សោ រាជា វា រាជមហាមត្តោ វា តម្ហា វនសណ្ឌា បក្កមេយ្យ, អថ បុនទេវ ចីរិកសទ្ទោ បាតុភវេយ្យាតិ។ ឯវមេវំ ខោ, អាវុសោ, ឥធេកច្ចោ បុគ្គលោ សព្ពនិមិត្តានំ អមនសិការា អនិមិត្តំ ចេតោសមាធិំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ។ សោ ‘លាភិម្ហិ អនិមិត្តស្ស ចេតោសមាធិស្សា’តិ សំសដ្ឋោ វិហរតិ ភិក្ខូហិ ភិក្ខុនីហិ ឧបាសកេហិ ឧបាសិកាហិ រញ្ញា រាជមហាមត្តេហិ តិត្ថិយេហិ តិត្ថិយសាវកេហិ។ តស្ស សំសដ្ឋស្ស វិស្សត្ថស្ស បាកតស្ស ភស្សមនុយុត្តស្ស វិហរតោ រាគោ ចិត្តំ អនុទ្ធំសេតិ។ សោ រាគានុទ្ធំសិតេន ចិត្តេន សិក្ខំ បច្ចក្ខាយ ហីនាយាវត្តតី’’តិ។
‘‘Idha, panāvuso, ekacco puggalo sabbanimittānaṃ amanasikārā animittaṃ cetosamādhiṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi animittassa cetosamādhissā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi raññā rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi . Tassa saṃsaṭṭhassa vissatthassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṃ anuddhaṃseti. So rāgānuddhaṃsitena cittena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Seyyathāpi, āvuso, rājā vā rājamahāmatto vā caturaṅginiyā senāya addhānamaggappaṭipanno aññatarasmiṃ vanasaṇḍe ekarattiṃ vāsaṃ upagaccheyya. Tatra 10 hatthisaddena assasaddena rathasaddena pattisaddena bheripaṇavasaṅkhatiṇavaninnādasaddena cīrikasaddo 11 antaradhāyeyya 12. Yo nu kho, āvuso, evaṃ vadeyya – ‘na dāni amusmiṃ vanasaṇḍe punadeva cīrikasaddo pātubhavissatī’ti, sammā nu kho so , āvuso, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, āvuso’’. ‘‘Ṭhānañhetaṃ, āvuso, vijjati, yaṃ so rājā vā rājamahāmatto vā tamhā vanasaṇḍā pakkameyya, atha punadeva cīrikasaddo pātubhaveyyāti. Evamevaṃ kho, āvuso, idhekacco puggalo sabbanimittānaṃ amanasikārā animittaṃ cetosamādhiṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi animittassa cetosamādhissā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi raññā rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi. Tassa saṃsaṭṭhassa vissatthassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṃ anuddhaṃseti. So rāgānuddhaṃsitena cittena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattatī’’ti.
អថ ខោ អាយស្មា ចិត្តោ ហត្ថិសារិបុត្តោ អបរេន សមយេន សិក្ខំ បច្ចក្ខាយ ហីនាយាវត្តតិ។ អថ ខោ ចិត្តស្ស ហត្ថិសារិបុត្តស្ស សហាយកា ភិក្ខូ យេនាយស្មា មហាកោដ្ឋិកោ តេនុបសង្កមិំសុ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មន្តំ មហាកោដ្ឋិកំ ឯតទវោចុំ – ‘‘កិំ នុ ខោ អាយស្មតា មហាកោដ្ឋិកេន ចិត្តោ ហត្ថិសារិបុត្តោ ចេតសា ចេតោ បរិច្ច វិទិតោ – ‘ឥមាសញ្ច ឥមាសញ្ច វិហារសមាបត្តីនំ ចិត្តោ ហត្ថិសារិបុត្តោ លាភី, អថ ច បន សិក្ខំ បច្ចក្ខាយ ហីនាយាវត្តិស្សតី’តិ; ឧទាហុ ទេវតា ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ – ‘ចិត្តោ, ភន្តេ, ហត្ថិសារិបុត្តោ ឥមាសញ្ច ឥមាសញ្ច វិហារសមាបត្តីនំ លាភី, អថ ច បន សិក្ខំ បច្ចក្ខាយ ហីនាយាវត្តិស្សតី’’’តិ? ‘‘ចេតសា ចេតោ បរិច្ច វិទិតោ មេ, អាវុសោ – ‘ចិត្តោ ហត្ថិសារិបុត្តោ ឥមាសញ្ច ឥមាសញ្ច វិហារសមាបត្តីនំ លាភី, អថ ច បន សិក្ខំ បច្ចក្ខាយ ហីនាយាវត្តិស្សតី’តិ។ ទេវតាបិ មេ ឯតមត្ថំ អារោចេសុំ – ‘ចិត្តោ, ភន្តេ, ហត្ថិសារិបុត្តោ ឥមាសញ្ច ឥមាសញ្ច វិហារសមាបត្តីនំ លាភី, អថ ច បន សិក្ខំ បច្ចក្ខាយ ហីនាយាវត្តិស្សតី’’តិ។
Atha kho āyasmā citto hatthisāriputto aparena samayena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Atha kho cittassa hatthisāriputtassa sahāyakā bhikkhū yenāyasmā mahākoṭṭhiko tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākoṭṭhikaṃ etadavocuṃ – ‘‘kiṃ nu kho āyasmatā mahākoṭṭhikena citto hatthisāriputto cetasā ceto paricca vidito – ‘imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṃ citto hatthisāriputto lābhī, atha ca pana sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattissatī’ti; udāhu devatā etamatthaṃ ārocesuṃ – ‘citto, bhante, hatthisāriputto imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṃ lābhī, atha ca pana sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattissatī’’’ti? ‘‘Cetasā ceto paricca vidito me, āvuso – ‘citto hatthisāriputto imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṃ lābhī, atha ca pana sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattissatī’ti. Devatāpi me etamatthaṃ ārocesuṃ – ‘citto, bhante, hatthisāriputto imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṃ lābhī, atha ca pana sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattissatī’’ti.
អថ ខោ ចិត្តស្ស ហត្ថិសារិបុត្តស្ស សហាយកា ភិក្ខូ យេន ភគវា តេនុបសង្កមិំសុ; ឧបសង្កមិត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិំសុ។ ឯកមន្តំ និសិន្នា ខោ តេ ភិក្ខូ ភគវន្តំ ឯតទវោចុំ – ‘‘ចិត្តោ, ភន្តេ, ហត្ថិសារិបុត្តោ ឥមាសញ្ច ឥមាសញ្ច វិហារសមាបត្តីនំ លាភី, អថ ច បន សិក្ខំ បច្ចក្ខាយ ហីនាយាវត្តតី’’តិ។ ‘‘ន, ភិក្ខវេ, ចិត្តោ ចិរំ សរិស្សតិ 13 នេក្ខម្មស្សា’’តិ។
Atha kho cittassa hatthisāriputtassa sahāyakā bhikkhū yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘citto, bhante, hatthisāriputto imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṃ lābhī, atha ca pana sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattatī’’ti. ‘‘Na, bhikkhave, citto ciraṃ sarissati 14 nekkhammassā’’ti.
អថ ខោ ចិត្តោ ហត្ថិសារិបុត្តោ នចិរស្សេវ កេសមស្សុំ ឱហារេត្វា កាសាយានិ វត្ថានិ អច្ឆាទេត្វា អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជិ។ អថ ខោ អាយស្មា ចិត្តោ ហត្ថិសារិបុត្តោ ឯកោ វូបកដ្ឋោ អប្បមត្តោ អាតាបី បហិតត្តោ វិហរន្តោ នចិរស្សេវ – យស្សត្ថាយ កុលបុត្តា សម្មទេវ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជន្តិ តទនុត្តរំ – ព្រហ្មចរិយបរិយោសានំ ទិដ្ឋេវ ធម្មេ សយំ អភិញ្ញា សច្ឆិកត្វា ឧបសម្បជ្ជ វិហាសិ។ ‘‘ខីណា ជាតិ, វុសិតំ ព្រហ្មចរិយំ, កតំ ករណីយំ, នាបរំ ឥត្ថត្តាយា’’តិ អព្ភញ្ញាសិ។ អញ្ញតរោ ច បនាយស្មា ចិត្តោ ហត្ថិសារិបុត្តោ អរហតំ អហោសីតិ។ ឆដ្ឋំ។
Atha kho citto hatthisāriputto nacirasseva kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbaji. Atha kho āyasmā citto hatthisāriputto eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto nacirasseva – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi. ‘‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’’ti abbhaññāsi. Aññataro ca panāyasmā citto hatthisāriputto arahataṃ ahosīti. Chaṭṭhaṃ.
Footnotes:
Related texts:
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ៦. ហត្ថិសារិបុត្តសុត្តវណ្ណនា • 6. Hatthisāriputtasuttavaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ៦. ហត្ថិសារិបុត្តសុត្តវណ្ណនា • 6. Hatthisāriputtasuttavaṇṇanā
