| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ • Aṅguttaranikāya |
၆. ဟတ္ထိသာရိပုတ္တသုတ္တံ
6. Hatthisāriputtasuttaṃ
၆၀. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝာ ဗာရာဏသိယံ ဝိဟရတိ ဣသိပတနေ မိဂဒာယေ။ တေန ခော ပန သမယေန သမ္ဗဟုလာ ထေရာ ဘိက္ခူ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပာတပဋိက္ကန္တာ မဏ္ဍလမာဠေ သန္နိသိန္နာ သန္နိပတိတာ အဘိဓမ္မကထံ ကထေန္တိ။ တတ္ရ သုဒံ အာယသ္မာ စိတ္တော ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ အဘိဓမ္မကထံ ကထေန္တာနံ အန္တရန္တရာ ကထံ ဩပာတေတိ။ အထ ခော အာယသ္မာ မဟာကောဋ္ဌိကော အာယသ္မန္တံ စိတ္တံ ဟတ္ထိသာရိပုတ္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘မာယသ္မာ စိတ္တော ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ အဘိဓမ္မကထံ ကထေန္တာနံ အန္တရန္တရာ ကထံ ဩပာတေသိ, ယာဝ ကထာပရိယောသာနံ အာယသ္မာ စိတ္တော အာဂမေတူ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ အာယသ္မတော စိတ္တသ္သ ဟတ္ထိသာရိပုတ္တသ္သ သဟာယကာ ဘိက္ခူ အာယသ္မန္တံ မဟာကောဋ္ဌိကံ ဧတဒဝောစုံ – ‘‘မာယသ္မာ မဟာကောဋ္ဌိကော အာယသ္မန္တံ စိတ္တံ ဟတ္ထိသာရိပုတ္တံ အပသာဒေသိ, ပဏ္ဍိတော အာယသ္မာ စိတ္တော ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော။ ပဟောတိ စာယသ္မာ စိတ္တော ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ အဘိဓမ္မကထံ ကထေတု’’န္တိ။
60. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā bārāṇasiyaṃ viharati isipatane migadāye. Tena kho pana samayena sambahulā therā bhikkhū pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantā maṇḍalamāḷe sannisinnā sannipatitā abhidhammakathaṃ kathenti. Tatra sudaṃ āyasmā citto hatthisāriputto therānaṃ bhikkhūnaṃ abhidhammakathaṃ kathentānaṃ antarantarā kathaṃ opāteti. Atha kho āyasmā mahākoṭṭhiko āyasmantaṃ cittaṃ hatthisāriputtaṃ etadavoca – ‘‘māyasmā citto hatthisāriputto therānaṃ bhikkhūnaṃ abhidhammakathaṃ kathentānaṃ antarantarā kathaṃ opātesi, yāva kathāpariyosānaṃ āyasmā citto āgametū’’ti. Evaṃ vutte āyasmato cittassa hatthisāriputtassa sahāyakā bhikkhū āyasmantaṃ mahākoṭṭhikaṃ etadavocuṃ – ‘‘māyasmā mahākoṭṭhiko āyasmantaṃ cittaṃ hatthisāriputtaṃ apasādesi, paṇḍito āyasmā citto hatthisāriputto. Pahoti cāyasmā citto hatthisāriputto therānaṃ bhikkhūnaṃ abhidhammakathaṃ kathetu’’nti.
‘‘ဒုဇ္ဇာနံ ခော ဧတံ, အာဝုသော, ပရသ္သ စေတောပရိယာယံ အဇာနန္တေဟိ။ ဣဓာဝုသော, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော တာဝဒေဝ သောရတသောရတော ဟောတိ, နိဝာတနိဝာတော ဟောတိ, ဥပသန္တုပသန္တော ဟောတိ, ယာဝ သတ္ထာရံ ဥပနိသ္သာယ ဝိဟရတိ အညတရံ ဝာ ဂရုဋ္ဌာနိယံ သဗ္ရဟ္မစာရိံ။ ယတော စ ခော သော ဝပကသ္သတေဝ သတ္ထာရာ, ဝပကသ္သတိ ဂရုဋ္ဌာနိယေဟိ သဗ္ရဟ္မစာရီဟိ, သော သံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ ဘိက္ခူဟိ ဘိက္ခုနီဟိ ဥပာသကေဟိ ဥပာသိကာဟိ ရညာ ရာဇမဟာမတ္တေဟိ တိတ္ထိယေဟိ တိတ္ထိယသာဝကေဟိ။ တသ္သ သံသဋ္ဌသ္သ ဝိသ္သတ္ထသ္သ ပာကတသ္သ ဘသ္သမနုယုတ္တသ္သ ဝိဟရတော ရာဂော စိတ္တံ အနုဒ္ဓံသေတိ။ သော ရာဂာနုဒ္ဓံသိတေန စိတ္တေန သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။
‘‘Dujjānaṃ kho etaṃ, āvuso, parassa cetopariyāyaṃ ajānantehi. Idhāvuso, ekacco puggalo tāvadeva soratasorato hoti, nivātanivāto hoti, upasantupasanto hoti, yāva satthāraṃ upanissāya viharati aññataraṃ vā garuṭṭhāniyaṃ sabrahmacāriṃ. Yato ca kho so vapakassateva satthārā, vapakassati garuṭṭhāniyehi sabrahmacārīhi, so saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi raññā rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi. Tassa saṃsaṭṭhassa vissatthassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṃ anuddhaṃseti. So rāgānuddhaṃsitena cittena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.
‘‘သေယ္ယထာပိ, အာဝုသော, ဂောဏော ကိဋ္ဌာဒော ဒာမေန ဝာ ဗဒ္ဓော 1 ဝဇေ ဝာ ဩရုဒ္ဓော။ ယော နု ခော, အာဝုသော, ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘န ဒာနာယံ ဂောဏော ကိဋ္ဌာဒော ပုနဒေဝ ကိဋ္ဌံ ဩတရိသ္သတီ’တိ, သမ္မာ နု ခော သော, အာဝုသော, ဝဒမာနော ဝဒေယ္ယာ’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, အာဝုသော’’။ ‘‘ဌာနဉ္ဟေတံ, အာဝုသော, ဝိဇ္ဇတိ, ယံ သော ဂောဏော ကိဋ္ဌာဒော ဒာမံ ဝာ ဆေတ္ဝာ ဝဇံ ဝာ ဘိန္ဒိတ္ဝာ, အထ ပုနဒေဝ ကိဋ္ဌံ ဩတရေယ္ယာတိ။ ဧဝမေဝံ ခော, အာဝုသော, ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော တာဝဒေဝ သောရတသောရတော ဟောတိ, နိဝာတနိဝာတော ဟောတိ, ဥပသန္တုပသန္တော ဟောတိ ယာဝ သတ္ထာရံ ဥပနိသ္သာယ ဝိဟရတိ အညတရံ ဝာ ဂရုဋ္ဌာနိယံ သဗ္ရဟ္မစာရိံ။ ယတော စ ခော သော ဝပကသ္သတေဝ သတ္ထာရာ, ဝပကသ္သတိ ဂရုဋ္ဌာနိယေဟိ သဗ္ရဟ္မစာရီဟိ, သော သံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ ဘိက္ခူဟိ ဘိက္ခုနီဟိ ဥပာသကေဟိ ဥပာသိကာဟိ ရညာ ရာဇမဟာမတ္တေဟိ တိတ္ထိယေဟိ တိတ္ထိယသာဝကေဟိ။ တသ္သ သံသဋ္ဌသ္သ ဝိသ္သတ္ထသ္သ ပာကတသ္သ ဘသ္သမနုယုတ္တသ္သ ဝိဟရတော ရာဂော စိတ္တံ အနုဒ္ဓံသေတိ ။ သော ရာဂာနုဒ္ဓံသိတေန စိတ္တေန သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။
‘‘Seyyathāpi, āvuso, goṇo kiṭṭhādo dāmena vā baddho 2 vaje vā oruddho. Yo nu kho, āvuso, evaṃ vadeyya – ‘na dānāyaṃ goṇo kiṭṭhādo punadeva kiṭṭhaṃ otarissatī’ti, sammā nu kho so, āvuso, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, āvuso’’. ‘‘Ṭhānañhetaṃ, āvuso, vijjati, yaṃ so goṇo kiṭṭhādo dāmaṃ vā chetvā vajaṃ vā bhinditvā, atha punadeva kiṭṭhaṃ otareyyāti. Evamevaṃ kho, āvuso, idhekacco puggalo tāvadeva soratasorato hoti, nivātanivāto hoti, upasantupasanto hoti yāva satthāraṃ upanissāya viharati aññataraṃ vā garuṭṭhāniyaṃ sabrahmacāriṃ. Yato ca kho so vapakassateva satthārā, vapakassati garuṭṭhāniyehi sabrahmacārīhi, so saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi raññā rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi. Tassa saṃsaṭṭhassa vissatthassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṃ anuddhaṃseti . So rāgānuddhaṃsitena cittena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.
‘‘ဣဓ ပနာဝုသော, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ။ပေ.။ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ‘လာဘိမ္ဟိ ပဌမသ္သ ဈာနသ္သာ’တိ သံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ ဘိက္ခူဟိ။ပေ.။ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။ သေယ္ယထာပိ, အာဝုသော, စာတုမဟာပထေ ထုလ္လဖုသိတကော ဒေဝော ဝသ္သန္တော 3 ရဇံ အန္တရဓာပေယ္ယ, စိက္ခလ္လံ ပာတုကရေယ္ယ။ ယော နု ခော, အာဝုသော, ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘န ဒာနိ အမုသ္မိံ 4 စာတုမဟာပထေ ပုနဒေဝ ရဇော ပာတုဘဝိသ္သတီ’တိ, သမ္မာ နု ခော သော, အာဝုသော, ဝဒမာနော ဝဒေယ္ယာ’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, အာဝုသော’’။ ‘‘ဌာနဉ္ဟေတံ, အာဝုသော, ဝိဇ္ဇတိ, ယံ အမုသ္မိံ စာတုမဟာပထေ မနုသ္သာ ဝာ အတိက္ကမေယ္ယုံ, ဂောပသူ ဝာ အတိက္ကမေယ္ယုံ, ဝာတာတပော ဝာ သ္နေဟဂတံ ပရိယာဒိယေယ္ယ, အထ ပုနဒေဝ ရဇော ပာတုဘဝေယ္ယာတိ။ ဧဝမေဝံ ခော, အာဝုသော, ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ။ပေ.။ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ‘လာဘိမ္ဟိ ပဌမသ္သ ဈာနသ္သာ’တိ သံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ ဘိက္ခူဟိ။ပေ.။ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။
‘‘Idha panāvuso, ekacco puggalo vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi paṭhamassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Seyyathāpi, āvuso, cātumahāpathe thullaphusitako devo vassanto 5 rajaṃ antaradhāpeyya, cikkhallaṃ pātukareyya. Yo nu kho, āvuso, evaṃ vadeyya – ‘na dāni amusmiṃ 6 cātumahāpathe punadeva rajo pātubhavissatī’ti, sammā nu kho so, āvuso, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, āvuso’’. ‘‘Ṭhānañhetaṃ, āvuso, vijjati, yaṃ amusmiṃ cātumahāpathe manussā vā atikkameyyuṃ, gopasū vā atikkameyyuṃ, vātātapo vā snehagataṃ pariyādiyeyya, atha punadeva rajo pātubhaveyyāti. Evamevaṃ kho, āvuso, idhekacco puggalo vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi paṭhamassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.
‘‘ဣဓ ပနာဝုသော, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ။ပေ.။ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ‘လာဘိမ္ဟိ ဒုတိယသ္သ ဈာနသ္သာ’တိ သံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ ဘိက္ခူဟိ။ပေ.။ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။ သေယ္ယထာပိ , အာဝုသော, ဂာမသ္သ ဝာ နိဂမသ္သ ဝာ အဝိဒူရေ မဟန္တံ တဠာကံ။ တတ္ထ ထုလ္လဖုသိတကော ဒေဝော ဝုဋ္ဌော သိပ္ပိသမ္ဗုကမ္ပိ သက္ခရကဌလမ္ပိ အန္တရဓာပေယ္ယ။ ယော နု ခော, အာဝုသော, ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘န ဒာနိ အမုသ္မိံ တဠာကေ ပုနဒေဝ သိပ္ပိသမ္ဗုကာ ဝာ သက္ခရကဌလာ ဝာ ပာတုဘဝိသ္သန္တီ’တိ, သမ္မာ နု ခော သော, အာဝုသော, ဝဒမာနော ဝဒေယ္ယာ’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, အာဝုသော’’။ ‘‘ဌာနဉ္ဟေတံ, အာဝုသော, ဝိဇ္ဇတိ, ယံ အမုသ္မိံ တဠာကေ မနုသ္သာ ဝာ ပိဝေယ္ယုံ, ဂောပသူ ဝာ ပိဝေယ္ယုံ, ဝာတာတပော ဝာ သ္နေဟဂတံ ပရိယာဒိယေယ္ယ, အထ ပုနဒေဝ သိပ္ပိသမ္ဗုကာပိ သက္ခရကဌလာပိ ပာတုဘဝေယ္ယုန္တိ။ ဧဝမေဝံ ခော, အာဝုသော, ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ။ပေ.။ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ‘လာဘိမ္ဟိ ဒုတိယသ္သ ဈာနသ္သာ’တိ သံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ ဘိက္ခူဟိ။ပေ.။ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။
‘‘Idha panāvuso, ekacco puggalo vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi dutiyassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Seyyathāpi , āvuso, gāmassa vā nigamassa vā avidūre mahantaṃ taḷākaṃ. Tattha thullaphusitako devo vuṭṭho sippisambukampi sakkharakaṭhalampi antaradhāpeyya. Yo nu kho, āvuso, evaṃ vadeyya – ‘na dāni amusmiṃ taḷāke punadeva sippisambukā vā sakkharakaṭhalā vā pātubhavissantī’ti, sammā nu kho so, āvuso, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, āvuso’’. ‘‘Ṭhānañhetaṃ, āvuso, vijjati, yaṃ amusmiṃ taḷāke manussā vā piveyyuṃ, gopasū vā piveyyuṃ, vātātapo vā snehagataṃ pariyādiyeyya, atha punadeva sippisambukāpi sakkharakaṭhalāpi pātubhaveyyunti. Evamevaṃ kho, āvuso, idhekacco puggalo vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi dutiyassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.
‘‘ဣဓ ပနာဝုသော, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ပီတိယာ စ ဝိရာဂာ။ပေ.။ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ‘လာဘိမ္ဟိ တတိယသ္သ ဈာနသ္သာ’တိ သံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ ဘိက္ခူဟိ။ပေ.။ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။ သေယ္ယထာပိ, အာဝုသော, ပုရိသံ ပဏီတဘောဇနံ ဘုတ္တာဝိံ အာဘိဒောသိကံ ဘောဇနံ နစ္ဆာဒေယ္ယ။ ယော နု ခော, အာဝုသော, ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘န ဒာနိ အမုံ ပုရိသံ ပုနဒေဝ ဘောဇနံ ဆာဒေသ္သတီ’တိ, သမ္မာ နု ခော သော, အာဝုသော, ဝဒမာနော ဝဒေယ္ယာ’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, အာဝုသော’’။ ‘‘ဌာနဉ္ဟေတံ, အာဝုသော, ဝိဇ္ဇတိ, အမုံ ပုရိသံ ပဏီတဘောဇနံ ဘုတ္တာဝိံ ယာဝသ္သ သာ ဩဇာ ကာယေ ဌသ္သတိ တာဝ န အညံ ဘောဇနံ ဆာဒေသ္သတိ။ ယတော စ ခ္ဝသ္သ သာ ဩဇာ အန္တရဓာယိသ္သတိ, အထ ပုနဒေဝ တံ ဘောဇနံ ဆာဒေယ္ယာတိ။ ဧဝမေဝံ ခော, အာဝုသော, ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ပီတိယာ စ ဝိရာဂာ။ပေ.။ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ‘လာဘိမ္ဟိ တတိယသ္သ ဈာနသ္သာ’တိ သံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ ဘိက္ခူဟိ။ပေ.။ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။
‘‘Idha panāvuso, ekacco puggalo pītiyā ca virāgā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi tatiyassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Seyyathāpi, āvuso, purisaṃ paṇītabhojanaṃ bhuttāviṃ ābhidosikaṃ bhojanaṃ nacchādeyya. Yo nu kho, āvuso, evaṃ vadeyya – ‘na dāni amuṃ purisaṃ punadeva bhojanaṃ chādessatī’ti, sammā nu kho so, āvuso, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, āvuso’’. ‘‘Ṭhānañhetaṃ, āvuso, vijjati, amuṃ purisaṃ paṇītabhojanaṃ bhuttāviṃ yāvassa sā ojā kāye ṭhassati tāva na aññaṃ bhojanaṃ chādessati. Yato ca khvassa sā ojā antaradhāyissati, atha punadeva taṃ bhojanaṃ chādeyyāti. Evamevaṃ kho, āvuso, idhekacco puggalo pītiyā ca virāgā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi tatiyassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.
‘‘ဣဓ , ပနာဝုသော, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော သုခသ္သ စ ပဟာနာ ဒုက္ခသ္သ စ ပဟာနာ။ပေ.။ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ‘လာဘိမ္ဟိ စတုတ္ထသ္သ ဈာနသ္သာ’တိ သံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ ဘိက္ခူဟိ။ပေ.။ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။ သေယ္ယထာပိ, အာဝုသော, ပဗ္ဗတသင္ခေပေ ဥဒကရဟဒော နိဝာတော ဝိဂတဦမိကော။ ယော နု ခော, အာဝုသော, ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘န ဒာနိ အမုသ္မိံ ဥဒကရဟဒေ ပုနဒေဝ ဦမိ ပာတုဘဝိသ္သတီ’တိ, သမ္မာ နု ခော သော, အာဝုသော, ဝဒမာနော ဝဒေယ္ယာ’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, အာဝုသော’’။ ‘‘ဌာနဉ္ဟေတံ, အာဝုသော, ဝိဇ္ဇတိ, ယာ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ အာဂစ္ဆေယ္ယ ဘုသာ ဝာတဝုဋ္ဌိ။ သာ တသ္မိံ ဥဒကရဟဒေ ဦမိံ ဇနေယ္ယ။ ယာ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ အာဂစ္ဆေယ္ယ။ပေ.။ ယာ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ အာဂစ္ဆေယ္ယ။ ယာ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ အာဂစ္ဆေယ္ယ ဘုသာ ဝာတဝုဋ္ဌိ။ သာ တသ္မိံ ဥဒကရဟဒေ ဦမိံ ဇနေယ္ယာတိ။ ဧဝမေဝံ ခော, အာဝုသော, ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော သုခသ္သ စ ပဟာနာ ဒုက္ခသ္သ စ ပဟာနာ။ပေ.။ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ‘လာဘိမ္ဟိ စတုတ္ထသ္သ ဈာနသ္သာ’တိ သံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ ဘိက္ခူဟိ။ပေ.။ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။
‘‘Idha , panāvuso, ekacco puggalo sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi catutthassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Seyyathāpi, āvuso, pabbatasaṅkhepe udakarahado nivāto vigataūmiko. Yo nu kho, āvuso, evaṃ vadeyya – ‘na dāni amusmiṃ udakarahade punadeva ūmi pātubhavissatī’ti, sammā nu kho so, āvuso, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, āvuso’’. ‘‘Ṭhānañhetaṃ, āvuso, vijjati, yā puratthimāya disāya āgaccheyya bhusā vātavuṭṭhi. Sā tasmiṃ udakarahade ūmiṃ janeyya. Yā pacchimāya disāya āgaccheyya…pe… yā uttarāya disāya āgaccheyya… yā dakkhiṇāya disāya āgaccheyya bhusā vātavuṭṭhi. Sā tasmiṃ udakarahade ūmiṃ janeyyāti. Evamevaṃ kho, āvuso, idhekacco puggalo sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi catutthassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.
‘‘ဣဓ, ပနာဝုသော, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော သဗ္ဗနိမိတ္တာနံ အမနသိကာရာ အနိမိတ္တံ စေတောသမာဓိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ‘လာဘိမ္ဟိ အနိမိတ္တသ္သ စေတောသမာဓိသ္သာ’တိ သံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ ဘိက္ခူဟိ ဘိက္ခုနီဟိ ဥပာသကေဟိ ဥပာသိကာဟိ ရညာ ရာဇမဟာမတ္တေဟိ တိတ္ထိယေဟိ တိတ္ထိယသာဝကေဟိ ။ တသ္သ သံသဋ္ဌသ္သ ဝိသ္သတ္ထသ္သ ပာကတသ္သ ဘသ္သမနုယုတ္တသ္သ ဝိဟရတော ရာဂော စိတ္တံ အနုဒ္ဓံသေတိ။ သော ရာဂာနုဒ္ဓံသိတေန စိတ္တေန သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။ သေယ္ယထာပိ, အာဝုသော, ရာဇာ ဝာ ရာဇမဟာမတ္တော ဝာ စတုရင္ဂိနိယာ သေနာယ အဒ္ဓာနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော အညတရသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ ဧကရတ္တိံ ဝာသံ ဥပဂစ္ဆေယ္ယ။ တတ္ရ 7 ဟတ္ထိသဒ္ဒေန အသ္သသဒ္ဒေန ရထသဒ္ဒေန ပတ္တိသဒ္ဒေန ဘေရိပဏဝသင္ခတိဏဝနိန္နာဒသဒ္ဒေန စီရိကသဒ္ဒော 8 အန္တရဓာယေယ္ယ 9။ ယော နု ခော, အာဝုသော, ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘န ဒာနိ အမုသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ ပုနဒေဝ စီရိကသဒ္ဒော ပာတုဘဝိသ္သတီ’တိ, သမ္မာ နု ခော သော , အာဝုသော, ဝဒမာနော ဝဒေယ္ယာ’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, အာဝုသော’’။ ‘‘ဌာနဉ္ဟေတံ, အာဝုသော, ဝိဇ္ဇတိ, ယံ သော ရာဇာ ဝာ ရာဇမဟာမတ္တော ဝာ တမ္ဟာ ဝနသဏ္ဍာ ပက္ကမေယ္ယ, အထ ပုနဒေဝ စီရိကသဒ္ဒော ပာတုဘဝေယ္ယာတိ။ ဧဝမေဝံ ခော, အာဝုသော, ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော သဗ္ဗနိမိတ္တာနံ အမနသိကာရာ အနိမိတ္တံ စေတောသမာဓိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ‘လာဘိမ္ဟိ အနိမိတ္တသ္သ စေတောသမာဓိသ္သာ’တိ သံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ ဘိက္ခူဟိ ဘိက္ခုနီဟိ ဥပာသကေဟိ ဥပာသိကာဟိ ရညာ ရာဇမဟာမတ္တေဟိ တိတ္ထိယေဟိ တိတ္ထိယသာဝကေဟိ။ တသ္သ သံသဋ္ဌသ္သ ဝိသ္သတ္ထသ္သ ပာကတသ္သ ဘသ္သမနုယုတ္တသ္သ ဝိဟရတော ရာဂော စိတ္တံ အနုဒ္ဓံသေတိ။ သော ရာဂာနုဒ္ဓံသိတေန စိတ္တေန သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတီ’’တိ။
‘‘Idha, panāvuso, ekacco puggalo sabbanimittānaṃ amanasikārā animittaṃ cetosamādhiṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi animittassa cetosamādhissā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi raññā rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi . Tassa saṃsaṭṭhassa vissatthassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṃ anuddhaṃseti. So rāgānuddhaṃsitena cittena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Seyyathāpi, āvuso, rājā vā rājamahāmatto vā caturaṅginiyā senāya addhānamaggappaṭipanno aññatarasmiṃ vanasaṇḍe ekarattiṃ vāsaṃ upagaccheyya. Tatra 10 hatthisaddena assasaddena rathasaddena pattisaddena bheripaṇavasaṅkhatiṇavaninnādasaddena cīrikasaddo 11 antaradhāyeyya 12. Yo nu kho, āvuso, evaṃ vadeyya – ‘na dāni amusmiṃ vanasaṇḍe punadeva cīrikasaddo pātubhavissatī’ti, sammā nu kho so , āvuso, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, āvuso’’. ‘‘Ṭhānañhetaṃ, āvuso, vijjati, yaṃ so rājā vā rājamahāmatto vā tamhā vanasaṇḍā pakkameyya, atha punadeva cīrikasaddo pātubhaveyyāti. Evamevaṃ kho, āvuso, idhekacco puggalo sabbanimittānaṃ amanasikārā animittaṃ cetosamādhiṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi animittassa cetosamādhissā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi raññā rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi. Tassa saṃsaṭṭhassa vissatthassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṃ anuddhaṃseti. So rāgānuddhaṃsitena cittena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattatī’’ti.
အထ ခော အာယသ္မာ စိတ္တော ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော အပရေန သမယေန သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။ အထ ခော စိတ္တသ္သ ဟတ္ထိသာရိပုတ္တသ္သ သဟာယကာ ဘိက္ခူ ယေနာယသ္မာ မဟာကောဋ္ဌိကော တေနုပသင္ကမိံသု; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ အာယသ္မန္တံ မဟာကောဋ္ဌိကံ ဧတဒဝောစုံ – ‘‘ကိံ နု ခော အာယသ္မတာ မဟာကောဋ္ဌိကေန စိတ္တော ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဝိဒိတော – ‘ဣမာသဉ္စ ဣမာသဉ္စ ဝိဟာရသမာပတ္တီနံ စိတ္တော ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော လာဘီ, အထ စ ပန သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တိသ္သတီ’တိ; ဥဒာဟု ဒေဝတာ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – ‘စိတ္တော, ဘန္တေ, ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော ဣမာသဉ္စ ဣမာသဉ္စ ဝိဟာရသမာပတ္တီနံ လာဘီ, အထ စ ပန သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တိသ္သတီ’’’တိ? ‘‘စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဝိဒိတော မေ, အာဝုသော – ‘စိတ္တော ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော ဣမာသဉ္စ ဣမာသဉ္စ ဝိဟာရသမာပတ္တီနံ လာဘီ, အထ စ ပန သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တိသ္သတီ’တိ။ ဒေဝတာပိ မေ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – ‘စိတ္တော, ဘန္တေ, ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော ဣမာသဉ္စ ဣမာသဉ္စ ဝိဟာရသမာပတ္တီနံ လာဘီ, အထ စ ပန သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တိသ္သတီ’’တိ။
Atha kho āyasmā citto hatthisāriputto aparena samayena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Atha kho cittassa hatthisāriputtassa sahāyakā bhikkhū yenāyasmā mahākoṭṭhiko tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākoṭṭhikaṃ etadavocuṃ – ‘‘kiṃ nu kho āyasmatā mahākoṭṭhikena citto hatthisāriputto cetasā ceto paricca vidito – ‘imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṃ citto hatthisāriputto lābhī, atha ca pana sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattissatī’ti; udāhu devatā etamatthaṃ ārocesuṃ – ‘citto, bhante, hatthisāriputto imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṃ lābhī, atha ca pana sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattissatī’’’ti? ‘‘Cetasā ceto paricca vidito me, āvuso – ‘citto hatthisāriputto imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṃ lābhī, atha ca pana sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattissatī’ti. Devatāpi me etamatthaṃ ārocesuṃ – ‘citto, bhante, hatthisāriputto imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṃ lābhī, atha ca pana sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattissatī’’ti.
အထ ခော စိတ္တသ္သ ဟတ္ထိသာရိပုတ္တသ္သ သဟာယကာ ဘိက္ခူ ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမိံသု; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခော တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစုံ – ‘‘စိတ္တော, ဘန္တေ, ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော ဣမာသဉ္စ ဣမာသဉ္စ ဝိဟာရသမာပတ္တီနံ လာဘီ, အထ စ ပန သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတီ’’တိ။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, စိတ္တော စိရံ သရိသ္သတိ 13 နေက္ခမ္မသ္သာ’’တိ။
Atha kho cittassa hatthisāriputtassa sahāyakā bhikkhū yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘citto, bhante, hatthisāriputto imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṃ lābhī, atha ca pana sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattatī’’ti. ‘‘Na, bhikkhave, citto ciraṃ sarissati 14 nekkhammassā’’ti.
အထ ခော စိတ္တော ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော နစိရသ္သေဝ ကေသမသ္သုံ ဩဟာရေတ္ဝာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတ္ဝာ အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇိ။ အထ ခော အာယသ္မာ စိတ္တော ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော နစိရသ္သေဝ – ယသ္သတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗ္ရဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိ။ ‘‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗ္ရဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’’တိ အဗ္ဘညာသိ။ အညတရော စ ပနာယသ္မာ စိတ္တော ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော အရဟတံ အဟောသီတိ။ ဆဋ္ဌံ။
Atha kho citto hatthisāriputto nacirasseva kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbaji. Atha kho āyasmā citto hatthisāriputto eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto nacirasseva – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi. ‘‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’’ti abbhaññāsi. Aññataro ca panāyasmā citto hatthisāriputto arahataṃ ahosīti. Chaṭṭhaṃ.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ၆. ဟတ္ထိသာရိပုတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 6. Hatthisāriputtasuttavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (ဋီကာ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ၆. ဟတ္ထိသာရိပုတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 6. Hatthisāriputtasuttavaṇṇanā
