Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / അങ്ഗുത്തരനികായ • Aṅguttaranikāya

    ൬. ഹത്ഥിസാരിപുത്തസുത്തം

    6. Hatthisāriputtasuttaṃ

    ൬൦. ഏവം മേ സുതം – ഏകം സമയം ഭഗവാ ബാരാണസിയം വിഹരതി ഇസിപതനേ മിഗദായേ. തേന ഖോ പന സമയേന സമ്ബഹുലാ ഥേരാ ഭിക്ഖൂ പച്ഛാഭത്തം പിണ്ഡപാതപടിക്കന്താ മണ്ഡലമാളേ സന്നിസിന്നാ സന്നിപതിതാ അഭിധമ്മകഥം കഥേന്തി. തത്ര സുദം ആയസ്മാ ചിത്തോ ഹത്ഥിസാരിപുത്തോ ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം അഭിധമ്മകഥം കഥേന്താനം അന്തരന്തരാ കഥം ഓപാതേതി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ മഹാകോട്ഠികോ ആയസ്മന്തം ചിത്തം ഹത്ഥിസാരിപുത്തം ഏതദവോച – ‘‘മായസ്മാ ചിത്തോ ഹത്ഥിസാരിപുത്തോ ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം അഭിധമ്മകഥം കഥേന്താനം അന്തരന്തരാ കഥം ഓപാതേസി, യാവ കഥാപരിയോസാനം ആയസ്മാ ചിത്തോ ആഗമേതൂ’’തി. ഏവം വുത്തേ ആയസ്മതോ ചിത്തസ്സ ഹത്ഥിസാരിപുത്തസ്സ സഹായകാ ഭിക്ഖൂ ആയസ്മന്തം മഹാകോട്ഠികം ഏതദവോചും – ‘‘മായസ്മാ മഹാകോട്ഠികോ ആയസ്മന്തം ചിത്തം ഹത്ഥിസാരിപുത്തം അപസാദേസി, പണ്ഡിതോ ആയസ്മാ ചിത്തോ ഹത്ഥിസാരിപുത്തോ. പഹോതി ചായസ്മാ ചിത്തോ ഹത്ഥിസാരിപുത്തോ ഥേരാനം ഭിക്ഖൂനം അഭിധമ്മകഥം കഥേതു’’ന്തി.

    60. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā bārāṇasiyaṃ viharati isipatane migadāye. Tena kho pana samayena sambahulā therā bhikkhū pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantā maṇḍalamāḷe sannisinnā sannipatitā abhidhammakathaṃ kathenti. Tatra sudaṃ āyasmā citto hatthisāriputto therānaṃ bhikkhūnaṃ abhidhammakathaṃ kathentānaṃ antarantarā kathaṃ opāteti. Atha kho āyasmā mahākoṭṭhiko āyasmantaṃ cittaṃ hatthisāriputtaṃ etadavoca – ‘‘māyasmā citto hatthisāriputto therānaṃ bhikkhūnaṃ abhidhammakathaṃ kathentānaṃ antarantarā kathaṃ opātesi, yāva kathāpariyosānaṃ āyasmā citto āgametū’’ti. Evaṃ vutte āyasmato cittassa hatthisāriputtassa sahāyakā bhikkhū āyasmantaṃ mahākoṭṭhikaṃ etadavocuṃ – ‘‘māyasmā mahākoṭṭhiko āyasmantaṃ cittaṃ hatthisāriputtaṃ apasādesi, paṇḍito āyasmā citto hatthisāriputto. Pahoti cāyasmā citto hatthisāriputto therānaṃ bhikkhūnaṃ abhidhammakathaṃ kathetu’’nti.

    ‘‘ദുജ്ജാനം ഖോ ഏതം, ആവുസോ, പരസ്സ ചേതോപരിയായം അജാനന്തേഹി. ഇധാവുസോ, ഏകച്ചോ പുഗ്ഗലോ താവദേവ സോരതസോരതോ ഹോതി, നിവാതനിവാതോ ഹോതി, ഉപസന്തുപസന്തോ ഹോതി, യാവ സത്ഥാരം ഉപനിസ്സായ വിഹരതി അഞ്ഞതരം വാ ഗരുട്ഠാനിയം സബ്രഹ്മചാരിം. യതോ ച ഖോ സോ വപകസ്സതേവ സത്ഥാരാ, വപകസ്സതി ഗരുട്ഠാനിയേഹി സബ്രഹ്മചാരീഹി, സോ സംസട്ഠോ വിഹരതി ഭിക്ഖൂഹി ഭിക്ഖുനീഹി ഉപാസകേഹി ഉപാസികാഹി രഞ്ഞാ രാജമഹാമത്തേഹി തിത്ഥിയേഹി തിത്ഥിയസാവകേഹി. തസ്സ സംസട്ഠസ്സ വിസ്സത്ഥസ്സ പാകതസ്സ ഭസ്സമനുയുത്തസ്സ വിഹരതോ രാഗോ ചിത്തം അനുദ്ധംസേതി. സോ രാഗാനുദ്ധംസിതേന ചിത്തേന സിക്ഖം പച്ചക്ഖായ ഹീനായാവത്തതി.

    ‘‘Dujjānaṃ kho etaṃ, āvuso, parassa cetopariyāyaṃ ajānantehi. Idhāvuso, ekacco puggalo tāvadeva soratasorato hoti, nivātanivāto hoti, upasantupasanto hoti, yāva satthāraṃ upanissāya viharati aññataraṃ vā garuṭṭhāniyaṃ sabrahmacāriṃ. Yato ca kho so vapakassateva satthārā, vapakassati garuṭṭhāniyehi sabrahmacārīhi, so saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi raññā rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi. Tassa saṃsaṭṭhassa vissatthassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṃ anuddhaṃseti. So rāgānuddhaṃsitena cittena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.

    ‘‘സേയ്യഥാപി, ആവുസോ, ഗോണോ കിട്ഠാദോ ദാമേന വാ ബദ്ധോ 1 വജേ വാ ഓരുദ്ധോ. യോ നു ഖോ, ആവുസോ, ഏവം വദേയ്യ – ‘ന ദാനായം ഗോണോ കിട്ഠാദോ പുനദേവ കിട്ഠം ഓതരിസ്സതീ’തി, സമ്മാ നു ഖോ സോ, ആവുസോ, വദമാനോ വദേയ്യാ’’തി? ‘‘നോ ഹിദം, ആവുസോ’’. ‘‘ഠാനഞ്ഹേതം, ആവുസോ, വിജ്ജതി, യം സോ ഗോണോ കിട്ഠാദോ ദാമം വാ ഛേത്വാ വജം വാ ഭിന്ദിത്വാ, അഥ പുനദേവ കിട്ഠം ഓതരേയ്യാതി. ഏവമേവം ഖോ, ആവുസോ, ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ താവദേവ സോരതസോരതോ ഹോതി, നിവാതനിവാതോ ഹോതി, ഉപസന്തുപസന്തോ ഹോതി യാവ സത്ഥാരം ഉപനിസ്സായ വിഹരതി അഞ്ഞതരം വാ ഗരുട്ഠാനിയം സബ്രഹ്മചാരിം. യതോ ച ഖോ സോ വപകസ്സതേവ സത്ഥാരാ, വപകസ്സതി ഗരുട്ഠാനിയേഹി സബ്രഹ്മചാരീഹി, സോ സംസട്ഠോ വിഹരതി ഭിക്ഖൂഹി ഭിക്ഖുനീഹി ഉപാസകേഹി ഉപാസികാഹി രഞ്ഞാ രാജമഹാമത്തേഹി തിത്ഥിയേഹി തിത്ഥിയസാവകേഹി. തസ്സ സംസട്ഠസ്സ വിസ്സത്ഥസ്സ പാകതസ്സ ഭസ്സമനുയുത്തസ്സ വിഹരതോ രാഗോ ചിത്തം അനുദ്ധംസേതി . സോ രാഗാനുദ്ധംസിതേന ചിത്തേന സിക്ഖം പച്ചക്ഖായ ഹീനായാവത്തതി.

    ‘‘Seyyathāpi, āvuso, goṇo kiṭṭhādo dāmena vā baddho 2 vaje vā oruddho. Yo nu kho, āvuso, evaṃ vadeyya – ‘na dānāyaṃ goṇo kiṭṭhādo punadeva kiṭṭhaṃ otarissatī’ti, sammā nu kho so, āvuso, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, āvuso’’. ‘‘Ṭhānañhetaṃ, āvuso, vijjati, yaṃ so goṇo kiṭṭhādo dāmaṃ vā chetvā vajaṃ vā bhinditvā, atha punadeva kiṭṭhaṃ otareyyāti. Evamevaṃ kho, āvuso, idhekacco puggalo tāvadeva soratasorato hoti, nivātanivāto hoti, upasantupasanto hoti yāva satthāraṃ upanissāya viharati aññataraṃ vā garuṭṭhāniyaṃ sabrahmacāriṃ. Yato ca kho so vapakassateva satthārā, vapakassati garuṭṭhāniyehi sabrahmacārīhi, so saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi raññā rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi. Tassa saṃsaṭṭhassa vissatthassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṃ anuddhaṃseti . So rāgānuddhaṃsitena cittena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.

    ‘‘ഇധ പനാവുസോ, ഏകച്ചോ പുഗ്ഗലോ വിവിച്ചേവ കാമേഹി…പേ॰… പഠമം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി. സോ ‘ലാഭിമ്ഹി പഠമസ്സ ഝാനസ്സാ’തി സംസട്ഠോ വിഹരതി ഭിക്ഖൂഹി…പേ॰… സിക്ഖം പച്ചക്ഖായ ഹീനായാവത്തതി. സേയ്യഥാപി, ആവുസോ, ചാതുമഹാപഥേ ഥുല്ലഫുസിതകോ ദേവോ വസ്സന്തോ 3 രജം അന്തരധാപേയ്യ, ചിക്ഖല്ലം പാതുകരേയ്യ. യോ നു ഖോ, ആവുസോ, ഏവം വദേയ്യ – ‘ന ദാനി അമുസ്മിം 4 ചാതുമഹാപഥേ പുനദേവ രജോ പാതുഭവിസ്സതീ’തി, സമ്മാ നു ഖോ സോ, ആവുസോ, വദമാനോ വദേയ്യാ’’തി? ‘‘നോ ഹിദം, ആവുസോ’’. ‘‘ഠാനഞ്ഹേതം, ആവുസോ, വിജ്ജതി, യം അമുസ്മിം ചാതുമഹാപഥേ മനുസ്സാ വാ അതിക്കമേയ്യും, ഗോപസൂ വാ അതിക്കമേയ്യും, വാതാതപോ വാ സ്നേഹഗതം പരിയാദിയേയ്യ, അഥ പുനദേവ രജോ പാതുഭവേയ്യാതി. ഏവമേവം ഖോ, ആവുസോ, ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ വിവിച്ചേവ കാമേഹി…പേ॰… പഠമം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി. സോ ‘ലാഭിമ്ഹി പഠമസ്സ ഝാനസ്സാ’തി സംസട്ഠോ വിഹരതി ഭിക്ഖൂഹി…പേ॰… സിക്ഖം പച്ചക്ഖായ ഹീനായാവത്തതി.

    ‘‘Idha panāvuso, ekacco puggalo vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi paṭhamassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Seyyathāpi, āvuso, cātumahāpathe thullaphusitako devo vassanto 5 rajaṃ antaradhāpeyya, cikkhallaṃ pātukareyya. Yo nu kho, āvuso, evaṃ vadeyya – ‘na dāni amusmiṃ 6 cātumahāpathe punadeva rajo pātubhavissatī’ti, sammā nu kho so, āvuso, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, āvuso’’. ‘‘Ṭhānañhetaṃ, āvuso, vijjati, yaṃ amusmiṃ cātumahāpathe manussā vā atikkameyyuṃ, gopasū vā atikkameyyuṃ, vātātapo vā snehagataṃ pariyādiyeyya, atha punadeva rajo pātubhaveyyāti. Evamevaṃ kho, āvuso, idhekacco puggalo vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi paṭhamassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.

    ‘‘ഇധ പനാവുസോ, ഏകച്ചോ പുഗ്ഗലോ വിതക്കവിചാരാനം വൂപസമാ…പേ॰… ദുതിയം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി. സോ ‘ലാഭിമ്ഹി ദുതിയസ്സ ഝാനസ്സാ’തി സംസട്ഠോ വിഹരതി ഭിക്ഖൂഹി…പേ॰… സിക്ഖം പച്ചക്ഖായ ഹീനായാവത്തതി. സേയ്യഥാപി , ആവുസോ, ഗാമസ്സ വാ നിഗമസ്സ വാ അവിദൂരേ മഹന്തം തളാകം. തത്ഥ ഥുല്ലഫുസിതകോ ദേവോ വുട്ഠോ സിപ്പിസമ്ബുകമ്പി സക്ഖരകഠലമ്പി അന്തരധാപേയ്യ. യോ നു ഖോ, ആവുസോ, ഏവം വദേയ്യ – ‘ന ദാനി അമുസ്മിം തളാകേ പുനദേവ സിപ്പിസമ്ബുകാ വാ സക്ഖരകഠലാ വാ പാതുഭവിസ്സന്തീ’തി, സമ്മാ നു ഖോ സോ, ആവുസോ, വദമാനോ വദേയ്യാ’’തി? ‘‘നോ ഹിദം, ആവുസോ’’. ‘‘ഠാനഞ്ഹേതം, ആവുസോ, വിജ്ജതി, യം അമുസ്മിം തളാകേ മനുസ്സാ വാ പിവേയ്യും, ഗോപസൂ വാ പിവേയ്യും, വാതാതപോ വാ സ്നേഹഗതം പരിയാദിയേയ്യ, അഥ പുനദേവ സിപ്പിസമ്ബുകാപി സക്ഖരകഠലാപി പാതുഭവേയ്യുന്തി. ഏവമേവം ഖോ, ആവുസോ, ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ വിതക്കവിചാരാനം വൂപസമാ…പേ॰… ദുതിയം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി. സോ ‘ലാഭിമ്ഹി ദുതിയസ്സ ഝാനസ്സാ’തി സംസട്ഠോ വിഹരതി ഭിക്ഖൂഹി…പേ॰… സിക്ഖം പച്ചക്ഖായ ഹീനായാവത്തതി.

    ‘‘Idha panāvuso, ekacco puggalo vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi dutiyassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Seyyathāpi , āvuso, gāmassa vā nigamassa vā avidūre mahantaṃ taḷākaṃ. Tattha thullaphusitako devo vuṭṭho sippisambukampi sakkharakaṭhalampi antaradhāpeyya. Yo nu kho, āvuso, evaṃ vadeyya – ‘na dāni amusmiṃ taḷāke punadeva sippisambukā vā sakkharakaṭhalā vā pātubhavissantī’ti, sammā nu kho so, āvuso, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, āvuso’’. ‘‘Ṭhānañhetaṃ, āvuso, vijjati, yaṃ amusmiṃ taḷāke manussā vā piveyyuṃ, gopasū vā piveyyuṃ, vātātapo vā snehagataṃ pariyādiyeyya, atha punadeva sippisambukāpi sakkharakaṭhalāpi pātubhaveyyunti. Evamevaṃ kho, āvuso, idhekacco puggalo vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi dutiyassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.

    ‘‘ഇധ പനാവുസോ, ഏകച്ചോ പുഗ്ഗലോ പീതിയാ ച വിരാഗാ…പേ॰… തതിയം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി. സോ ‘ലാഭിമ്ഹി തതിയസ്സ ഝാനസ്സാ’തി സംസട്ഠോ വിഹരതി ഭിക്ഖൂഹി…പേ॰… സിക്ഖം പച്ചക്ഖായ ഹീനായാവത്തതി. സേയ്യഥാപി, ആവുസോ, പുരിസം പണീതഭോജനം ഭുത്താവിം ആഭിദോസികം ഭോജനം നച്ഛാദേയ്യ. യോ നു ഖോ, ആവുസോ, ഏവം വദേയ്യ – ‘ന ദാനി അമും പുരിസം പുനദേവ ഭോജനം ഛാദേസ്സതീ’തി, സമ്മാ നു ഖോ സോ, ആവുസോ, വദമാനോ വദേയ്യാ’’തി? ‘‘നോ ഹിദം, ആവുസോ’’. ‘‘ഠാനഞ്ഹേതം, ആവുസോ, വിജ്ജതി, അമും പുരിസം പണീതഭോജനം ഭുത്താവിം യാവസ്സ സാ ഓജാ കായേ ഠസ്സതി താവ ന അഞ്ഞം ഭോജനം ഛാദേസ്സതി. യതോ ച ഖ്വസ്സ സാ ഓജാ അന്തരധായിസ്സതി, അഥ പുനദേവ തം ഭോജനം ഛാദേയ്യാതി. ഏവമേവം ഖോ, ആവുസോ, ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ പീതിയാ ച വിരാഗാ…പേ॰… തതിയം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി. സോ ‘ലാഭിമ്ഹി തതിയസ്സ ഝാനസ്സാ’തി സംസട്ഠോ വിഹരതി ഭിക്ഖൂഹി…പേ॰… സിക്ഖം പച്ചക്ഖായ ഹീനായാവത്തതി.

    ‘‘Idha panāvuso, ekacco puggalo pītiyā ca virāgā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi tatiyassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Seyyathāpi, āvuso, purisaṃ paṇītabhojanaṃ bhuttāviṃ ābhidosikaṃ bhojanaṃ nacchādeyya. Yo nu kho, āvuso, evaṃ vadeyya – ‘na dāni amuṃ purisaṃ punadeva bhojanaṃ chādessatī’ti, sammā nu kho so, āvuso, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, āvuso’’. ‘‘Ṭhānañhetaṃ, āvuso, vijjati, amuṃ purisaṃ paṇītabhojanaṃ bhuttāviṃ yāvassa sā ojā kāye ṭhassati tāva na aññaṃ bhojanaṃ chādessati. Yato ca khvassa sā ojā antaradhāyissati, atha punadeva taṃ bhojanaṃ chādeyyāti. Evamevaṃ kho, āvuso, idhekacco puggalo pītiyā ca virāgā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi tatiyassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.

    ‘‘ഇധ , പനാവുസോ, ഏകച്ചോ പുഗ്ഗലോ സുഖസ്സ ച പഹാനാ ദുക്ഖസ്സ ച പഹാനാ…പേ॰… ചതുത്ഥം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി. സോ ‘ലാഭിമ്ഹി ചതുത്ഥസ്സ ഝാനസ്സാ’തി സംസട്ഠോ വിഹരതി ഭിക്ഖൂഹി…പേ॰… സിക്ഖം പച്ചക്ഖായ ഹീനായാവത്തതി. സേയ്യഥാപി, ആവുസോ, പബ്ബതസങ്ഖേപേ ഉദകരഹദോ നിവാതോ വിഗതഊമികോ. യോ നു ഖോ, ആവുസോ, ഏവം വദേയ്യ – ‘ന ദാനി അമുസ്മിം ഉദകരഹദേ പുനദേവ ഊമി പാതുഭവിസ്സതീ’തി, സമ്മാ നു ഖോ സോ, ആവുസോ, വദമാനോ വദേയ്യാ’’തി? ‘‘നോ ഹിദം, ആവുസോ’’. ‘‘ഠാനഞ്ഹേതം, ആവുസോ, വിജ്ജതി, യാ പുരത്ഥിമായ ദിസായ ആഗച്ഛേയ്യ ഭുസാ വാതവുട്ഠി. സാ തസ്മിം ഉദകരഹദേ ഊമിം ജനേയ്യ. യാ പച്ഛിമായ ദിസായ ആഗച്ഛേയ്യ…പേ॰… യാ ഉത്തരായ ദിസായ ആഗച്ഛേയ്യ… യാ ദക്ഖിണായ ദിസായ ആഗച്ഛേയ്യ ഭുസാ വാതവുട്ഠി. സാ തസ്മിം ഉദകരഹദേ ഊമിം ജനേയ്യാതി. ഏവമേവം ഖോ, ആവുസോ, ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ സുഖസ്സ ച പഹാനാ ദുക്ഖസ്സ ച പഹാനാ…പേ॰… ചതുത്ഥം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി. സോ ‘ലാഭിമ്ഹി ചതുത്ഥസ്സ ഝാനസ്സാ’തി സംസട്ഠോ വിഹരതി ഭിക്ഖൂഹി…പേ॰… സിക്ഖം പച്ചക്ഖായ ഹീനായാവത്തതി.

    ‘‘Idha , panāvuso, ekacco puggalo sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi catutthassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Seyyathāpi, āvuso, pabbatasaṅkhepe udakarahado nivāto vigataūmiko. Yo nu kho, āvuso, evaṃ vadeyya – ‘na dāni amusmiṃ udakarahade punadeva ūmi pātubhavissatī’ti, sammā nu kho so, āvuso, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, āvuso’’. ‘‘Ṭhānañhetaṃ, āvuso, vijjati, yā puratthimāya disāya āgaccheyya bhusā vātavuṭṭhi. Sā tasmiṃ udakarahade ūmiṃ janeyya. Yā pacchimāya disāya āgaccheyya…pe… yā uttarāya disāya āgaccheyya… yā dakkhiṇāya disāya āgaccheyya bhusā vātavuṭṭhi. Sā tasmiṃ udakarahade ūmiṃ janeyyāti. Evamevaṃ kho, āvuso, idhekacco puggalo sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi catutthassa jhānassā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi…pe… sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati.

    ‘‘ഇധ, പനാവുസോ, ഏകച്ചോ പുഗ്ഗലോ സബ്ബനിമിത്താനം അമനസികാരാ അനിമിത്തം ചേതോസമാധിം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി. സോ ‘ലാഭിമ്ഹി അനിമിത്തസ്സ ചേതോസമാധിസ്സാ’തി സംസട്ഠോ വിഹരതി ഭിക്ഖൂഹി ഭിക്ഖുനീഹി ഉപാസകേഹി ഉപാസികാഹി രഞ്ഞാ രാജമഹാമത്തേഹി തിത്ഥിയേഹി തിത്ഥിയസാവകേഹി . തസ്സ സംസട്ഠസ്സ വിസ്സത്ഥസ്സ പാകതസ്സ ഭസ്സമനുയുത്തസ്സ വിഹരതോ രാഗോ ചിത്തം അനുദ്ധംസേതി. സോ രാഗാനുദ്ധംസിതേന ചിത്തേന സിക്ഖം പച്ചക്ഖായ ഹീനായാവത്തതി. സേയ്യഥാപി, ആവുസോ, രാജാ വാ രാജമഹാമത്തോ വാ ചതുരങ്ഗിനിയാ സേനായ അദ്ധാനമഗ്ഗപ്പടിപന്നോ അഞ്ഞതരസ്മിം വനസണ്ഡേ ഏകരത്തിം വാസം ഉപഗച്ഛേയ്യ. തത്ര 7 ഹത്ഥിസദ്ദേന അസ്സസദ്ദേന രഥസദ്ദേന പത്തിസദ്ദേന ഭേരിപണവസങ്ഖതിണവനിന്നാദസദ്ദേന ചീരികസദ്ദോ 8 അന്തരധായേയ്യ 9. യോ നു ഖോ, ആവുസോ, ഏവം വദേയ്യ – ‘ന ദാനി അമുസ്മിം വനസണ്ഡേ പുനദേവ ചീരികസദ്ദോ പാതുഭവിസ്സതീ’തി, സമ്മാ നു ഖോ സോ , ആവുസോ, വദമാനോ വദേയ്യാ’’തി? ‘‘നോ ഹിദം, ആവുസോ’’. ‘‘ഠാനഞ്ഹേതം, ആവുസോ, വിജ്ജതി, യം സോ രാജാ വാ രാജമഹാമത്തോ വാ തമ്ഹാ വനസണ്ഡാ പക്കമേയ്യ, അഥ പുനദേവ ചീരികസദ്ദോ പാതുഭവേയ്യാതി. ഏവമേവം ഖോ, ആവുസോ, ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ സബ്ബനിമിത്താനം അമനസികാരാ അനിമിത്തം ചേതോസമാധിം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി. സോ ‘ലാഭിമ്ഹി അനിമിത്തസ്സ ചേതോസമാധിസ്സാ’തി സംസട്ഠോ വിഹരതി ഭിക്ഖൂഹി ഭിക്ഖുനീഹി ഉപാസകേഹി ഉപാസികാഹി രഞ്ഞാ രാജമഹാമത്തേഹി തിത്ഥിയേഹി തിത്ഥിയസാവകേഹി. തസ്സ സംസട്ഠസ്സ വിസ്സത്ഥസ്സ പാകതസ്സ ഭസ്സമനുയുത്തസ്സ വിഹരതോ രാഗോ ചിത്തം അനുദ്ധംസേതി. സോ രാഗാനുദ്ധംസിതേന ചിത്തേന സിക്ഖം പച്ചക്ഖായ ഹീനായാവത്തതീ’’തി.

    ‘‘Idha, panāvuso, ekacco puggalo sabbanimittānaṃ amanasikārā animittaṃ cetosamādhiṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi animittassa cetosamādhissā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi raññā rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi . Tassa saṃsaṭṭhassa vissatthassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṃ anuddhaṃseti. So rāgānuddhaṃsitena cittena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Seyyathāpi, āvuso, rājā vā rājamahāmatto vā caturaṅginiyā senāya addhānamaggappaṭipanno aññatarasmiṃ vanasaṇḍe ekarattiṃ vāsaṃ upagaccheyya. Tatra 10 hatthisaddena assasaddena rathasaddena pattisaddena bheripaṇavasaṅkhatiṇavaninnādasaddena cīrikasaddo 11 antaradhāyeyya 12. Yo nu kho, āvuso, evaṃ vadeyya – ‘na dāni amusmiṃ vanasaṇḍe punadeva cīrikasaddo pātubhavissatī’ti, sammā nu kho so , āvuso, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, āvuso’’. ‘‘Ṭhānañhetaṃ, āvuso, vijjati, yaṃ so rājā vā rājamahāmatto vā tamhā vanasaṇḍā pakkameyya, atha punadeva cīrikasaddo pātubhaveyyāti. Evamevaṃ kho, āvuso, idhekacco puggalo sabbanimittānaṃ amanasikārā animittaṃ cetosamādhiṃ upasampajja viharati. So ‘lābhimhi animittassa cetosamādhissā’ti saṃsaṭṭho viharati bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi raññā rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi. Tassa saṃsaṭṭhassa vissatthassa pākatassa bhassamanuyuttassa viharato rāgo cittaṃ anuddhaṃseti. So rāgānuddhaṃsitena cittena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattatī’’ti.

    അഥ ഖോ ആയസ്മാ ചിത്തോ ഹത്ഥിസാരിപുത്തോ അപരേന സമയേന സിക്ഖം പച്ചക്ഖായ ഹീനായാവത്തതി. അഥ ഖോ ചിത്തസ്സ ഹത്ഥിസാരിപുത്തസ്സ സഹായകാ ഭിക്ഖൂ യേനായസ്മാ മഹാകോട്ഠികോ തേനുപസങ്കമിംസു; ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം മഹാകോട്ഠികം ഏതദവോചും – ‘‘കിം നു ഖോ ആയസ്മതാ മഹാകോട്ഠികേന ചിത്തോ ഹത്ഥിസാരിപുത്തോ ചേതസാ ചേതോ പരിച്ച വിദിതോ – ‘ഇമാസഞ്ച ഇമാസഞ്ച വിഹാരസമാപത്തീനം ചിത്തോ ഹത്ഥിസാരിപുത്തോ ലാഭീ, അഥ ച പന സിക്ഖം പച്ചക്ഖായ ഹീനായാവത്തിസ്സതീ’തി; ഉദാഹു ദേവതാ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും – ‘ചിത്തോ, ഭന്തേ, ഹത്ഥിസാരിപുത്തോ ഇമാസഞ്ച ഇമാസഞ്ച വിഹാരസമാപത്തീനം ലാഭീ, അഥ ച പന സിക്ഖം പച്ചക്ഖായ ഹീനായാവത്തിസ്സതീ’’’തി? ‘‘ചേതസാ ചേതോ പരിച്ച വിദിതോ മേ, ആവുസോ – ‘ചിത്തോ ഹത്ഥിസാരിപുത്തോ ഇമാസഞ്ച ഇമാസഞ്ച വിഹാരസമാപത്തീനം ലാഭീ, അഥ ച പന സിക്ഖം പച്ചക്ഖായ ഹീനായാവത്തിസ്സതീ’തി. ദേവതാപി മേ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും – ‘ചിത്തോ, ഭന്തേ, ഹത്ഥിസാരിപുത്തോ ഇമാസഞ്ച ഇമാസഞ്ച വിഹാരസമാപത്തീനം ലാഭീ, അഥ ച പന സിക്ഖം പച്ചക്ഖായ ഹീനായാവത്തിസ്സതീ’’തി.

    Atha kho āyasmā citto hatthisāriputto aparena samayena sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Atha kho cittassa hatthisāriputtassa sahāyakā bhikkhū yenāyasmā mahākoṭṭhiko tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākoṭṭhikaṃ etadavocuṃ – ‘‘kiṃ nu kho āyasmatā mahākoṭṭhikena citto hatthisāriputto cetasā ceto paricca vidito – ‘imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṃ citto hatthisāriputto lābhī, atha ca pana sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattissatī’ti; udāhu devatā etamatthaṃ ārocesuṃ – ‘citto, bhante, hatthisāriputto imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṃ lābhī, atha ca pana sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattissatī’’’ti? ‘‘Cetasā ceto paricca vidito me, āvuso – ‘citto hatthisāriputto imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṃ lābhī, atha ca pana sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattissatī’ti. Devatāpi me etamatthaṃ ārocesuṃ – ‘citto, bhante, hatthisāriputto imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṃ lābhī, atha ca pana sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattissatī’’ti.

    അഥ ഖോ ചിത്തസ്സ ഹത്ഥിസാരിപുത്തസ്സ സഹായകാ ഭിക്ഖൂ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമിംസു; ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദിംസു. ഏകമന്തം നിസിന്നാ ഖോ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവന്തം ഏതദവോചും – ‘‘ചിത്തോ, ഭന്തേ, ഹത്ഥിസാരിപുത്തോ ഇമാസഞ്ച ഇമാസഞ്ച വിഹാരസമാപത്തീനം ലാഭീ, അഥ ച പന സിക്ഖം പച്ചക്ഖായ ഹീനായാവത്തതീ’’തി. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ചിത്തോ ചിരം സരിസ്സതി 13 നേക്ഖമ്മസ്സാ’’തി.

    Atha kho cittassa hatthisāriputtassa sahāyakā bhikkhū yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘citto, bhante, hatthisāriputto imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṃ lābhī, atha ca pana sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattatī’’ti. ‘‘Na, bhikkhave, citto ciraṃ sarissati 14 nekkhammassā’’ti.

    അഥ ഖോ ചിത്തോ ഹത്ഥിസാരിപുത്തോ നചിരസ്സേവ കേസമസ്സും ഓഹാരേത്വാ കാസായാനി വത്ഥാനി അച്ഛാദേത്വാ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജി. അഥ ഖോ ആയസ്മാ ചിത്തോ ഹത്ഥിസാരിപുത്തോ ഏകോ വൂപകട്ഠോ അപ്പമത്തോ ആതാപീ പഹിതത്തോ വിഹരന്തോ നചിരസ്സേവ – യസ്സത്ഥായ കുലപുത്താ സമ്മദേവ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജന്തി തദനുത്തരം – ബ്രഹ്മചരിയപരിയോസാനം ദിട്ഠേവ ധമ്മേ സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ ഉപസമ്പജ്ജ വിഹാസി. ‘‘ഖീണാ ജാതി, വുസിതം ബ്രഹ്മചരിയം, കതം കരണീയം, നാപരം ഇത്ഥത്തായാ’’തി അബ്ഭഞ്ഞാസി. അഞ്ഞതരോ ച പനായസ്മാ ചിത്തോ ഹത്ഥിസാരിപുത്തോ അരഹതം അഹോസീതി. ഛട്ഠം.

    Atha kho citto hatthisāriputto nacirasseva kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbaji. Atha kho āyasmā citto hatthisāriputto eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto nacirasseva – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi. ‘‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’’ti abbhaññāsi. Aññataro ca panāyasmā citto hatthisāriputto arahataṃ ahosīti. Chaṭṭhaṃ.







    Footnotes:
    1. ആരാമേ വാ ബന്ധോ (ക॰)
    2. ārāme vā bandho (ka.)
    3. ഥുല്ലഫുസിതകേ ദേവേ വസ്സന്തേ (ക॰)
    4. അമുകസ്മിം (ക॰)
    5. thullaphusitake deve vassante (ka.)
    6. amukasmiṃ (ka.)
    7. തത്ഥ (സീ॰ പീ॰)
    8. ചിരിളികാസദ്ദോ (സീ॰ സ്യാ॰ കം॰ പീ॰)
    9. അന്തരധാപേയ്യ (സ്യാ॰ പീ॰ ക॰)
    10. tattha (sī. pī.)
    11. ciriḷikāsaddo (sī. syā. kaṃ. pī.)
    12. antaradhāpeyya (syā. pī. ka.)
    13. പദിസ്സതി (ക॰)
    14. padissati (ka.)



    Related texts:



    അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / അങ്ഗുത്തരനികായ (അട്ഠകഥാ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ൬. ഹത്ഥിസാരിപുത്തസുത്തവണ്ണനാ • 6. Hatthisāriputtasuttavaṇṇanā

    ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / അങ്ഗുത്തരനികായ (ടീകാ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ൬. ഹത്ഥിസാരിപുത്തസുത്തവണ്ണനാ • 6. Hatthisāriputtasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact