| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
६. हत्थिसारिपुत्तसुत्तवण्णना
6. Hatthisāriputtasuttavaṇṇanā
६०. छट्ठे हत्थिं सारेतीति हत्थिसारी, तस्स पुत्तोति हत्थिसारिपुत्तो। सो किर सावत्थियं हत्थिआचरियस्स पुत्तो भगवतो सन्तिके पब्बजित्वा तीणि पिटकानि उग्गहेत्वा सुखुमेसु खन्धधातुआयतनादीसु अत्थन्तरेसु कुसलो अहोसि। तेन वुत्तं – ‘‘थेरानं भिक्खूनं अभिधम्मकथं कथेन्तानं अन्तरन्तरा कथं ओपातेती’’ति। तत्थ अन्तरन्तरा कथं ओपातेतीति थेरेहि वुच्चमानस्स कथापबन्धस्स अन्तरे अन्तरे अत्तनो कथं पवेसेतीति अत्थो। पञ्चहि संसग्गेहीति सवनसंसग्गो, दस्सनसंसग्गो, समुल्लापसंसग्गो, सम्भोगसंसग्गो, कायसंसग्गोति इमेहि पञ्चहि संसग्गेहि। किट्ठखादकोति किट्ठट्ठाने उप्पन्नसस्सञ्हि किट्ठन्ति वुत्तं कारणूपचारेन। सिप्पियो सुत्तियो। सम्बुकाति सङ्खमाह।
60. Chaṭṭhe hatthiṃ sāretīti hatthisārī, tassa puttoti hatthisāriputto. So kira sāvatthiyaṃ hatthiācariyassa putto bhagavato santike pabbajitvā tīṇi piṭakāni uggahetvā sukhumesu khandhadhātuāyatanādīsu atthantaresu kusalo ahosi. Tena vuttaṃ – ‘‘therānaṃ bhikkhūnaṃ abhidhammakathaṃ kathentānaṃ antarantarā kathaṃ opātetī’’ti. Tattha antarantarā kathaṃ opātetīti therehi vuccamānassa kathāpabandhassa antare antare attano kathaṃ pavesetīti attho. Pañcahi saṃsaggehīti savanasaṃsaggo, dassanasaṃsaggo, samullāpasaṃsaggo, sambhogasaṃsaggo, kāyasaṃsaggoti imehi pañcahi saṃsaggehi. Kiṭṭhakhādakoti kiṭṭhaṭṭhāne uppannasassañhi kiṭṭhanti vuttaṃ kāraṇūpacārena. Sippiyo suttiyo. Sambukāti saṅkhamāha.
गिहिभावे वण्णं कथेसीति (दी॰ नि॰ अट्ठ॰ १.४२२) कस्सपसम्मासम्बुद्धस्स किर सासने द्वे सहायका अहेसुं, अञ्ञमञ्ञं समग्गा एकतोव सज्झायन्ति। तेसु एको अनभिरतो गिहिभावे चित्तं उप्पादेत्वा इतरस्स आरोचेसि। सो गिहिभावे आदीनवं, पब्बज्जाय आनिसंसं दस्सेत्वा ओवदि। सो तं सुत्वा अभिरमित्वा पुन एकदिवसं तादिसे चित्ते उप्पन्ने तं एतदवोच – ‘‘मय्हं, आवुसो, एवरूपं चित्तं उप्पज्जति, इमाहं पत्तचीवरं तुय्हं दस्सामी’’ति। सो पत्तचीवरलोभेन तस्स गिहिभावे आनिसंसं दस्सेत्वा पब्बज्जाय आदीनवं कथेसि। तस्स तं सुत्वाव गिहिभावतो चित्तं निवत्तेत्वा पब्बज्जायमेव अभिरमि। एवमेस तदा सीलवन्तस्स भिक्खुनो गिहिभावे आनिसंसकथाय कथितत्ता इदानि छ वारे विब्भमित्वा सत्तमवारे पब्बजित्वा महामोग्गल्लानस्स महाकोट्ठिकत्थेरस्स च अभिधम्मकथं कथेन्तानं अन्तरन्तरा कथं ओपातेसि। अथ नं महाकोट्ठिकत्थेरो अपसादेसि। सो महासावकस्स कथिते पतिट्ठातुं असक्कोन्तो विब्भमित्वा गिहि जातो। पोट्ठपादस्स पनायं गिहिसहायको अहोसि, तस्मा विब्भमित्वा द्वीहतीहच्चयेन पोट्ठपादस्स सन्तिकं गतो। अथ नं सो दिस्वा – ‘‘सम्म, किं तया कतं, एवरूपस्स नाम सत्थु सासना अपसक्कन्तोसि, एहि पब्बजितुं दानि ते वट्टती’’ति तं गहेत्वा भगवतो सन्तिकं अगमासि। तस्मिं ठाने पब्बजित्वा अरहत्तं पापुणि। तेन वुत्तं ‘‘सत्तमे वारे पब्बजित्वा अरहत्तं पापुणी’’ति।
Gihibhāve vaṇṇaṃ kathesīti (dī. ni. aṭṭha. 1.422) kassapasammāsambuddhassa kira sāsane dve sahāyakā ahesuṃ, aññamaññaṃ samaggā ekatova sajjhāyanti. Tesu eko anabhirato gihibhāve cittaṃ uppādetvā itarassa ārocesi. So gihibhāve ādīnavaṃ, pabbajjāya ānisaṃsaṃ dassetvā ovadi. So taṃ sutvā abhiramitvā puna ekadivasaṃ tādise citte uppanne taṃ etadavoca – ‘‘mayhaṃ, āvuso, evarūpaṃ cittaṃ uppajjati, imāhaṃ pattacīvaraṃ tuyhaṃ dassāmī’’ti. So pattacīvaralobhena tassa gihibhāve ānisaṃsaṃ dassetvā pabbajjāya ādīnavaṃ kathesi. Tassa taṃ sutvāva gihibhāvato cittaṃ nivattetvā pabbajjāyameva abhirami. Evamesa tadā sīlavantassa bhikkhuno gihibhāve ānisaṃsakathāya kathitattā idāni cha vāre vibbhamitvā sattamavāre pabbajitvā mahāmoggallānassa mahākoṭṭhikattherassa ca abhidhammakathaṃ kathentānaṃ antarantarā kathaṃ opātesi. Atha naṃ mahākoṭṭhikatthero apasādesi. So mahāsāvakassa kathite patiṭṭhātuṃ asakkonto vibbhamitvā gihi jāto. Poṭṭhapādassa panāyaṃ gihisahāyako ahosi, tasmā vibbhamitvā dvīhatīhaccayena poṭṭhapādassa santikaṃ gato. Atha naṃ so disvā – ‘‘samma, kiṃ tayā kataṃ, evarūpassa nāma satthu sāsanā apasakkantosi, ehi pabbajituṃ dāni te vaṭṭatī’’ti taṃ gahetvā bhagavato santikaṃ agamāsi. Tasmiṃ ṭhāne pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ ‘‘sattame vāre pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇī’’ti.
हत्थिसारिपुत्तसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Hatthisāriputtasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / ६. हत्थिसारिपुत्तसुत्तं • 6. Hatthisāriputtasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ६. हत्थिसारिपुत्तसुत्तवण्णना • 6. Hatthisāriputtasuttavaṇṇanā
