| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
๖. หตฺถิสาริปุตฺตสุตฺตวณฺณนา
6. Hatthisāriputtasuttavaṇṇanā
๖๐. ฉเฎฺฐ หตฺถิํ สาเรตีติ หตฺถิสารี, ตสฺส ปุโตฺตติ หตฺถิสาริปุโตฺตฯ โส กิร สาวตฺถิยํ หตฺถิอาจริยสฺส ปุโตฺต ภควโต สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา ตีณิ ปิฎกานิ อุคฺคเหตฺวา สุขุเมสุ ขนฺธธาตุอายตนาทีสุ อตฺถนฺตเรสุ กุสโล อโหสิฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘เถรานํ ภิกฺขูนํ อภิธมฺมกถํ กเถนฺตานํ อนฺตรนฺตรา กถํ โอปาเตตี’’ติฯ ตตฺถ อนฺตรนฺตรา กถํ โอปาเตตีติ เถเรหิ วุจฺจมานสฺส กถาปพนฺธสฺส อนฺตเร อนฺตเร อตฺตโน กถํ ปเวเสตีติ อโตฺถฯ ปญฺจหิ สํสเคฺคหีติ สวนสํสโคฺค, ทสฺสนสํสโคฺค, สมุลฺลาปสํสโคฺค, สโมฺภคสํสโคฺค, กายสํสโคฺคติ อิเมหิ ปญฺจหิ สํสเคฺคหิฯ กิฎฺฐขาทโกติ กิฎฺฐฎฺฐาเน อุปฺปนฺนสสฺสญฺหิ กิฎฺฐนฺติ วุตฺตํ การณูปจาเรนฯ สิปฺปิโย สุตฺติโยฯ สมฺพุกาติ สงฺขมาหฯ
60. Chaṭṭhe hatthiṃ sāretīti hatthisārī, tassa puttoti hatthisāriputto. So kira sāvatthiyaṃ hatthiācariyassa putto bhagavato santike pabbajitvā tīṇi piṭakāni uggahetvā sukhumesu khandhadhātuāyatanādīsu atthantaresu kusalo ahosi. Tena vuttaṃ – ‘‘therānaṃ bhikkhūnaṃ abhidhammakathaṃ kathentānaṃ antarantarā kathaṃ opātetī’’ti. Tattha antarantarā kathaṃ opātetīti therehi vuccamānassa kathāpabandhassa antare antare attano kathaṃ pavesetīti attho. Pañcahi saṃsaggehīti savanasaṃsaggo, dassanasaṃsaggo, samullāpasaṃsaggo, sambhogasaṃsaggo, kāyasaṃsaggoti imehi pañcahi saṃsaggehi. Kiṭṭhakhādakoti kiṭṭhaṭṭhāne uppannasassañhi kiṭṭhanti vuttaṃ kāraṇūpacārena. Sippiyo suttiyo. Sambukāti saṅkhamāha.
คิหิภาเว วณฺณํ กเถสีติ (ที. นิ. อฎฺฐ. ๑.๔๒๒) กสฺสปสมฺมาสมฺพุทฺธสฺส กิร สาสเน เทฺว สหายกา อเหสุํ, อญฺญมญฺญํ สมคฺคา เอกโตว สชฺฌายนฺติฯ เตสุ เอโก อนภิรโต คิหิภาเว จิตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา อิตรสฺส อาโรเจสิฯ โส คิหิภาเว อาทีนวํ, ปพฺพชฺชาย อานิสํสํ ทเสฺสตฺวา โอวทิฯ โส ตํ สุตฺวา อภิรมิตฺวา ปุน เอกทิวสํ ตาทิเส จิเตฺต อุปฺปเนฺน ตํ เอตทโวจ – ‘‘มยฺหํ, อาวุโส, เอวรูปํ จิตฺตํ อุปฺปชฺชติ, อิมาหํ ปตฺตจีวรํ ตุยฺหํ ทสฺสามี’’ติฯ โส ปตฺตจีวรโลเภน ตสฺส คิหิภาเว อานิสํสํ ทเสฺสตฺวา ปพฺพชฺชาย อาทีนวํ กเถสิฯ ตสฺส ตํ สุตฺวาว คิหิภาวโต จิตฺตํ นิวเตฺตตฺวา ปพฺพชฺชายเมว อภิรมิฯ เอวเมส ตทา สีลวนฺตสฺส ภิกฺขุโน คิหิภาเว อานิสํสกถาย กถิตตฺตา อิทานิ ฉ วาเร วิพฺภมิตฺวา สตฺตมวาเร ปพฺพชิตฺวา มหาโมคฺคลฺลานสฺส มหาโกฎฺฐิกเตฺถรสฺส จ อภิธมฺมกถํ กเถนฺตานํ อนฺตรนฺตรา กถํ โอปาเตสิฯ อถ นํ มหาโกฎฺฐิกเตฺถโร อปสาเทสิฯ โส มหาสาวกสฺส กถิเต ปติฎฺฐาตุํ อสโกฺกโนฺต วิพฺภมิตฺวา คิหิ ชาโตฯ โปฎฺฐปาทสฺส ปนายํ คิหิสหายโก อโหสิ, ตสฺมา วิพฺภมิตฺวา ทฺวีหตีหจฺจเยน โปฎฺฐปาทสฺส สนฺติกํ คโตฯ อถ นํ โส ทิสฺวา – ‘‘สมฺม, กิํ ตยา กตํ, เอวรูปสฺส นาม สตฺถุ สาสนา อปสกฺกโนฺตสิ, เอหิ ปพฺพชิตุํ ทานิ เต วฎฺฎตี’’ติ ตํ คเหตฺวา ภควโต สนฺติกํ อคมาสิฯ ตสฺมิํ ฐาเน ปพฺพชิตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิฯ เตน วุตฺตํ ‘‘สตฺตเม วาเร ปพฺพชิตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณี’’ติฯ
Gihibhāve vaṇṇaṃ kathesīti (dī. ni. aṭṭha. 1.422) kassapasammāsambuddhassa kira sāsane dve sahāyakā ahesuṃ, aññamaññaṃ samaggā ekatova sajjhāyanti. Tesu eko anabhirato gihibhāve cittaṃ uppādetvā itarassa ārocesi. So gihibhāve ādīnavaṃ, pabbajjāya ānisaṃsaṃ dassetvā ovadi. So taṃ sutvā abhiramitvā puna ekadivasaṃ tādise citte uppanne taṃ etadavoca – ‘‘mayhaṃ, āvuso, evarūpaṃ cittaṃ uppajjati, imāhaṃ pattacīvaraṃ tuyhaṃ dassāmī’’ti. So pattacīvaralobhena tassa gihibhāve ānisaṃsaṃ dassetvā pabbajjāya ādīnavaṃ kathesi. Tassa taṃ sutvāva gihibhāvato cittaṃ nivattetvā pabbajjāyameva abhirami. Evamesa tadā sīlavantassa bhikkhuno gihibhāve ānisaṃsakathāya kathitattā idāni cha vāre vibbhamitvā sattamavāre pabbajitvā mahāmoggallānassa mahākoṭṭhikattherassa ca abhidhammakathaṃ kathentānaṃ antarantarā kathaṃ opātesi. Atha naṃ mahākoṭṭhikatthero apasādesi. So mahāsāvakassa kathite patiṭṭhātuṃ asakkonto vibbhamitvā gihi jāto. Poṭṭhapādassa panāyaṃ gihisahāyako ahosi, tasmā vibbhamitvā dvīhatīhaccayena poṭṭhapādassa santikaṃ gato. Atha naṃ so disvā – ‘‘samma, kiṃ tayā kataṃ, evarūpassa nāma satthu sāsanā apasakkantosi, ehi pabbajituṃ dāni te vaṭṭatī’’ti taṃ gahetvā bhagavato santikaṃ agamāsi. Tasmiṃ ṭhāne pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ ‘‘sattame vāre pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇī’’ti.
หตฺถิสาริปุตฺตสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Hatthisāriputtasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๖. หตฺถิสาริปุตฺตสุตฺตํ • 6. Hatthisāriputtasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ๖. หตฺถิสาริปุตฺตสุตฺตวณฺณนา • 6. Hatthisāriputtasuttavaṇṇanā
