| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
៦. ហត្ថិសារិបុត្តសុត្តវណ្ណនា
6. Hatthisāriputtasuttavaṇṇanā
៦០. ឆដ្ឋេ ហត្ថិំ សារេតីតិ ហត្ថិសារី, តស្ស បុត្តោតិ ហត្ថិសារិបុត្តោ។ សោ កិរ សាវត្ថិយំ ហត្ថិអាចរិយស្ស បុត្តោ ភគវតោ សន្តិកេ បព្ពជិត្វា តីណិ បិដកានិ ឧគ្គហេត្វា សុខុមេសុ ខន្ធធាតុអាយតនាទីសុ អត្ថន្តរេសុ កុសលោ អហោសិ។ តេន វុត្តំ – ‘‘ថេរានំ ភិក្ខូនំ អភិធម្មកថំ កថេន្តានំ អន្តរន្តរា កថំ ឱបាតេតី’’តិ។ តត្ថ អន្តរន្តរា កថំ ឱបាតេតីតិ ថេរេហិ វុច្ចមានស្ស កថាបពន្ធស្ស អន្តរេ អន្តរេ អត្តនោ កថំ បវេសេតីតិ អត្ថោ។ បញ្ចហិ សំសគ្គេហីតិ សវនសំសគ្គោ, ទស្សនសំសគ្គោ, សមុល្លាបសំសគ្គោ, សម្ភោគសំសគ្គោ, កាយសំសគ្គោតិ ឥមេហិ បញ្ចហិ សំសគ្គេហិ។ កិដ្ឋខាទកោតិ កិដ្ឋដ្ឋានេ ឧប្បន្នសស្សញ្ហិ កិដ្ឋន្តិ វុត្តំ ការណូបចារេន។ សិប្បិយោ សុត្តិយោ។ សម្ពុកាតិ សង្ខមាហ។
60. Chaṭṭhe hatthiṃ sāretīti hatthisārī, tassa puttoti hatthisāriputto. So kira sāvatthiyaṃ hatthiācariyassa putto bhagavato santike pabbajitvā tīṇi piṭakāni uggahetvā sukhumesu khandhadhātuāyatanādīsu atthantaresu kusalo ahosi. Tena vuttaṃ – ‘‘therānaṃ bhikkhūnaṃ abhidhammakathaṃ kathentānaṃ antarantarā kathaṃ opātetī’’ti. Tattha antarantarā kathaṃ opātetīti therehi vuccamānassa kathāpabandhassa antare antare attano kathaṃ pavesetīti attho. Pañcahi saṃsaggehīti savanasaṃsaggo, dassanasaṃsaggo, samullāpasaṃsaggo, sambhogasaṃsaggo, kāyasaṃsaggoti imehi pañcahi saṃsaggehi. Kiṭṭhakhādakoti kiṭṭhaṭṭhāne uppannasassañhi kiṭṭhanti vuttaṃ kāraṇūpacārena. Sippiyo suttiyo. Sambukāti saṅkhamāha.
គិហិភាវេ វណ្ណំ កថេសីតិ (ទី. និ. អដ្ឋ. ១.៤២២) កស្សបសម្មាសម្ពុទ្ធស្ស កិរ សាសនេ ទ្វេ សហាយកា អហេសុំ, អញ្ញមញ្ញំ សមគ្គា ឯកតោវ សជ្ឈាយន្តិ។ តេសុ ឯកោ អនភិរតោ គិហិភាវេ ចិត្តំ ឧប្បាទេត្វា ឥតរស្ស អារោចេសិ។ សោ គិហិភាវេ អាទីនវំ, បព្ពជ្ជាយ អានិសំសំ ទស្សេត្វា ឱវទិ។ សោ តំ សុត្វា អភិរមិត្វា បុន ឯកទិវសំ តាទិសេ ចិត្តេ ឧប្បន្នេ តំ ឯតទវោច – ‘‘មយ្ហំ, អាវុសោ, ឯវរូបំ ចិត្តំ ឧប្បជ្ជតិ, ឥមាហំ បត្តចីវរំ តុយ្ហំ ទស្សាមី’’តិ។ សោ បត្តចីវរលោភេន តស្ស គិហិភាវេ អានិសំសំ ទស្សេត្វា បព្ពជ្ជាយ អាទីនវំ កថេសិ។ តស្ស តំ សុត្វាវ គិហិភាវតោ ចិត្តំ និវត្តេត្វា បព្ពជ្ជាយមេវ អភិរមិ។ ឯវមេស តទា សីលវន្តស្ស ភិក្ខុនោ គិហិភាវេ អានិសំសកថាយ កថិតត្តា ឥទានិ ឆ វារេ វិព្ភមិត្វា សត្តមវារេ បព្ពជិត្វា មហាមោគ្គល្លានស្ស មហាកោដ្ឋិកត្ថេរស្ស ច អភិធម្មកថំ កថេន្តានំ អន្តរន្តរា កថំ ឱបាតេសិ។ អថ នំ មហាកោដ្ឋិកត្ថេរោ អបសាទេសិ។ សោ មហាសាវកស្ស កថិតេ បតិដ្ឋាតុំ អសក្កោន្តោ វិព្ភមិត្វា គិហិ ជាតោ។ បោដ្ឋបាទស្ស បនាយំ គិហិសហាយកោ អហោសិ, តស្មា វិព្ភមិត្វា ទ្វីហតីហច្ចយេន បោដ្ឋបាទស្ស សន្តិកំ គតោ។ អថ នំ សោ ទិស្វា – ‘‘សម្ម, កិំ តយា កតំ, ឯវរូបស្ស នាម សត្ថុ សាសនា អបសក្កន្តោសិ, ឯហិ បព្ពជិតុំ ទានិ តេ វដ្ដតី’’តិ តំ គហេត្វា ភគវតោ សន្តិកំ អគមាសិ។ តស្មិំ ឋានេ បព្ពជិត្វា អរហត្តំ បាបុណិ។ តេន វុត្តំ ‘‘សត្តមេ វារេ បព្ពជិត្វា អរហត្តំ បាបុណី’’តិ។
Gihibhāve vaṇṇaṃ kathesīti (dī. ni. aṭṭha. 1.422) kassapasammāsambuddhassa kira sāsane dve sahāyakā ahesuṃ, aññamaññaṃ samaggā ekatova sajjhāyanti. Tesu eko anabhirato gihibhāve cittaṃ uppādetvā itarassa ārocesi. So gihibhāve ādīnavaṃ, pabbajjāya ānisaṃsaṃ dassetvā ovadi. So taṃ sutvā abhiramitvā puna ekadivasaṃ tādise citte uppanne taṃ etadavoca – ‘‘mayhaṃ, āvuso, evarūpaṃ cittaṃ uppajjati, imāhaṃ pattacīvaraṃ tuyhaṃ dassāmī’’ti. So pattacīvaralobhena tassa gihibhāve ānisaṃsaṃ dassetvā pabbajjāya ādīnavaṃ kathesi. Tassa taṃ sutvāva gihibhāvato cittaṃ nivattetvā pabbajjāyameva abhirami. Evamesa tadā sīlavantassa bhikkhuno gihibhāve ānisaṃsakathāya kathitattā idāni cha vāre vibbhamitvā sattamavāre pabbajitvā mahāmoggallānassa mahākoṭṭhikattherassa ca abhidhammakathaṃ kathentānaṃ antarantarā kathaṃ opātesi. Atha naṃ mahākoṭṭhikatthero apasādesi. So mahāsāvakassa kathite patiṭṭhātuṃ asakkonto vibbhamitvā gihi jāto. Poṭṭhapādassa panāyaṃ gihisahāyako ahosi, tasmā vibbhamitvā dvīhatīhaccayena poṭṭhapādassa santikaṃ gato. Atha naṃ so disvā – ‘‘samma, kiṃ tayā kataṃ, evarūpassa nāma satthu sāsanā apasakkantosi, ehi pabbajituṃ dāni te vaṭṭatī’’ti taṃ gahetvā bhagavato santikaṃ agamāsi. Tasmiṃ ṭhāne pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ ‘‘sattame vāre pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇī’’ti.
ហត្ថិសារិបុត្តសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Hatthisāriputtasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ៦. ហត្ថិសារិបុត្តសុត្តំ • 6. Hatthisāriputtasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ៦. ហត្ថិសារិបុត្តសុត្តវណ្ណនា • 6. Hatthisāriputtasuttavaṇṇanā
