| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
6. හත්‌ථිසාරිපුත්‌තසුත්‌තවණ්‌ණනා
6. Hatthisāriputtasuttavaṇṇanā
60. ඡට්‌ඨෙ හත්‌ථිං සාරෙතීති හත්‌ථිසාරී, තස්‌ස පුත්‌තොති හත්‌ථිසාරිපුත්‌තො. සො කිර සාවත්‌ථියං හත්‌ථිආචරියස්‌ස පුත්‌තො භගවතො සන්‌තිකෙ පබ්‌බජිත්‌වා තීණි පිටකානි උග්‌ගහෙත්‌වා සුඛුමෙසු ඛන්‌ධධාතුආයතනාදීසු අත්‌ථන්‌තරෙසු කුසලො අහොසි. තෙන වුත්‌තං – ‘‘ථෙරානං භික්‌ඛූනං අභිධම්‌මකථං කථෙන්‌තානං අන්‌තරන්‌තරා කථං ඔපාතෙතී’’ති. තත්‌ථ අන්‌තරන්‌තරා කථං ඔපාතෙතීති ථෙරෙහි වුච්‌චමානස්‌ස කථාපබන්‌ධස්‌ස අන්‌තරෙ අන්‌තරෙ අත්‌තනො කථං පවෙසෙතීති අත්‌ථො. පඤ්‌චහි සංසග්‌ගෙහීති සවනසංසග්‌ගො, දස්‌සනසංසග්‌ගො, සමුල්‌ලාපසංසග්‌ගො, සම්‌භොගසංසග්‌ගො, කායසංසග්‌ගොති ඉමෙහි පඤ්‌චහි සංසග්‌ගෙහි. කිට්‌ඨඛාදකොති කිට්‌ඨට්‌ඨානෙ උප්‌පන්‌නසස්‌සඤ්‌හි කිට්‌ඨන්‌ති වුත්‌තං කාරණූපචාරෙන. සිප්‌පියො සුත්‌තියො. සම්‌බුකාති සඞ්‌ඛමාහ.
60. Chaṭṭhe hatthiṃ sāretīti hatthisārī, tassa puttoti hatthisāriputto. So kira sāvatthiyaṃ hatthiācariyassa putto bhagavato santike pabbajitvā tīṇi piṭakāni uggahetvā sukhumesu khandhadhātuāyatanādīsu atthantaresu kusalo ahosi. Tena vuttaṃ – ‘‘therānaṃ bhikkhūnaṃ abhidhammakathaṃ kathentānaṃ antarantarā kathaṃ opātetī’’ti. Tattha antarantarā kathaṃ opātetīti therehi vuccamānassa kathāpabandhassa antare antare attano kathaṃ pavesetīti attho. Pañcahi saṃsaggehīti savanasaṃsaggo, dassanasaṃsaggo, samullāpasaṃsaggo, sambhogasaṃsaggo, kāyasaṃsaggoti imehi pañcahi saṃsaggehi. Kiṭṭhakhādakoti kiṭṭhaṭṭhāne uppannasassañhi kiṭṭhanti vuttaṃ kāraṇūpacārena. Sippiyo suttiyo. Sambukāti saṅkhamāha.
ගිහිභාවෙ වණ්‌ණං කථෙසීති (දී. නි. අට්‌ඨ. 1.422) කස්‌සපසම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස කිර සාසනෙ ද්‌වෙ සහායකා අහෙසුං, අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං සමග්‌ගා එකතොව සජ්‌ඣායන්‌ති. තෙසු එකො අනභිරතො ගිහිභාවෙ චිත්‌තං උප්‌පාදෙත්‌වා ඉතරස්‌ස ආරොචෙසි. සො ගිහිභාවෙ ආදීනවං, පබ්‌බජ්‌ජාය ආනිසංසං දස්‌සෙත්‌වා ඔවදි. සො තං සුත්‌වා අභිරමිත්‌වා පුන එකදිවසං තාදිසෙ චිත්‌තෙ උප්‌පන්‌නෙ තං එතදවොච – ‘‘මය්‌හං, ආවුසො, එවරූපං චිත්‌තං උප්‌පජ්‌ජති, ඉමාහං පත්‌තචීවරං තුය්‌හං දස්‌සාමී’’ති. සො පත්‌තචීවරලොභෙන තස්‌ස ගිහිභාවෙ ආනිසංසං දස්‌සෙත්‌වා පබ්‌බජ්‌ජාය ආදීනවං කථෙසි. තස්‌ස තං සුත්‌වාව ගිහිභාවතො චිත්‌තං නිවත්‌තෙත්‌වා පබ්‌බජ්‌ජායමෙව අභිරමි. එවමෙස තදා සීලවන්‌තස්‌ස භික්‌ඛුනො ගිහිභාවෙ ආනිසංසකථාය කථිතත්‌තා ඉදානි ඡ වාරෙ විබ්‌භමිත්‌වා සත්‌තමවාරෙ පබ්‌බජිත්‌වා මහාමොග්‌ගල්‌ලානස්‌ස මහාකොට්‌ඨිකත්‌ථෙරස්‌ස ච අභිධම්‌මකථං කථෙන්‌තානං අන්‌තරන්‌තරා කථං ඔපාතෙසි. අථ නං මහාකොට්‌ඨිකත්‌ථෙරො අපසාදෙසි. සො මහාසාවකස්‌ස කථිතෙ පතිට්‌ඨාතුං අසක්‌කොන්‌තො විබ්‌භමිත්‌වා ගිහි ජාතො. පොට්‌ඨපාදස්‌ස පනායං ගිහිසහායකො අහොසි, තස්‌මා විබ්‌භමිත්‌වා ද්‌වීහතීහච්‌චයෙන පොට්‌ඨපාදස්‌ස සන්‌තිකං ගතො. අථ නං සො දිස්‌වා – ‘‘සම්‌ම, කිං තයා කතං, එවරූපස්‌ස නාම සත්‌ථු සාසනා අපසක්‌කන්‌තොසි, එහි පබ්‌බජිතුං දානි තෙ වට්‌ටතී’’ති තං ගහෙත්‌වා භගවතො සන්‌තිකං අගමාසි. තස්‌මිං ඨානෙ පබ්‌බජිත්‌වා අරහත්‌තං පාපුණි. තෙන වුත්‌තං ‘‘සත්‌තමෙ වාරෙ පබ්‌බජිත්‌වා අරහත්‌තං පාපුණී’’ති.
Gihibhāve vaṇṇaṃ kathesīti (dī. ni. aṭṭha. 1.422) kassapasammāsambuddhassa kira sāsane dve sahāyakā ahesuṃ, aññamaññaṃ samaggā ekatova sajjhāyanti. Tesu eko anabhirato gihibhāve cittaṃ uppādetvā itarassa ārocesi. So gihibhāve ādīnavaṃ, pabbajjāya ānisaṃsaṃ dassetvā ovadi. So taṃ sutvā abhiramitvā puna ekadivasaṃ tādise citte uppanne taṃ etadavoca – ‘‘mayhaṃ, āvuso, evarūpaṃ cittaṃ uppajjati, imāhaṃ pattacīvaraṃ tuyhaṃ dassāmī’’ti. So pattacīvaralobhena tassa gihibhāve ānisaṃsaṃ dassetvā pabbajjāya ādīnavaṃ kathesi. Tassa taṃ sutvāva gihibhāvato cittaṃ nivattetvā pabbajjāyameva abhirami. Evamesa tadā sīlavantassa bhikkhuno gihibhāve ānisaṃsakathāya kathitattā idāni cha vāre vibbhamitvā sattamavāre pabbajitvā mahāmoggallānassa mahākoṭṭhikattherassa ca abhidhammakathaṃ kathentānaṃ antarantarā kathaṃ opātesi. Atha naṃ mahākoṭṭhikatthero apasādesi. So mahāsāvakassa kathite patiṭṭhātuṃ asakkonto vibbhamitvā gihi jāto. Poṭṭhapādassa panāyaṃ gihisahāyako ahosi, tasmā vibbhamitvā dvīhatīhaccayena poṭṭhapādassa santikaṃ gato. Atha naṃ so disvā – ‘‘samma, kiṃ tayā kataṃ, evarūpassa nāma satthu sāsanā apasakkantosi, ehi pabbajituṃ dāni te vaṭṭatī’’ti taṃ gahetvā bhagavato santikaṃ agamāsi. Tasmiṃ ṭhāne pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ ‘‘sattame vāre pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇī’’ti.
හත්‌ථිසාරිපුත්‌තසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Hatthisāriputtasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 6. හත්‌ථිසාරිපුත්‌තසුත්‌තං • 6. Hatthisāriputtasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / 6. හත්‌ථිසාරිපුත්‌තසුත්‌තවණ්‌ණනා • 6. Hatthisāriputtasuttavaṇṇanā
