| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਚੂਲ਼ਨਿਦ੍ਦੇਸਪਾਲ਼ਿ • Cūḷaniddesapāḷi |
੮. ਹੇਮਕਮਾਣવਪੁਚ੍ਛਾਨਿਦ੍ਦੇਸੋ
8. Hemakamāṇavapucchāniddeso
੫੩.
53.
ਯੇ ਮੇ ਪੁਬ੍ਬੇ વਿਯਾਕਂਸੁ, [ਇਚ੍ਚਾਯਸ੍ਮਾ ਹੇਮਕੋ]
Yeme pubbe viyākaṃsu, [iccāyasmā hemako]
ਹੁਰਂ ਗੋਤਮਸਾਸਨਾ।
Huraṃ gotamasāsanā;
ਇਚ੍ਚਾਸਿ ਇਤਿ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਇਤਿਹੀਤਿਹਂ।
Iccāsi iti bhavissati, sabbaṃ taṃ itihītihaṃ;
ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਤਕ੍ਕવਡ੍ਢਨਂ, ਨਾਹਂ ਤਤ੍ਥ ਅਭਿਰਮਿਂ॥
Sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhanaṃ, nāhaṃ tattha abhiramiṃ.
ਯੇ ਮੇ ਪੁਬ੍ਬੇ વਿਯਾਕਂਸੂਤਿ ਯੋ ਚ ਬਾવਰੀ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਯੇ ਚਞ੍ਞੇ ਤਸ੍ਸ ਆਚਰਿਯਾ, ਤੇ ਸਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਸਕਂ ਖਨ੍ਤਿਂ ਸਕਂ ਰੁਚਿਂ ਸਕਂ ਲਦ੍ਧਿਂ ਸਕਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯਂ ਸਕਂ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯਂ ਬ੍ਯਾਕਂਸੁ ਆਚਿਕ੍ਖਿਂਸੁ ਦੇਸਯਿਂਸੁ ਪਞ੍ਞਪਿਂਸੁ ਪਟ੍ਠਪਿਂਸੁ વਿવਰਿਂਸੁ વਿਭਜਿਂਸੁ ਉਤ੍ਤਾਨੀਅਕਂਸੁ ਪਕਾਸੇਸੁਨ੍ਤਿ – ਯੇ ਮੇ ਪੁਬ੍ਬੇ વਿਯਾਕਂਸੁ। ਇਚ੍ਚਾਯਸ੍ਮਾ ਹੇਮਕੋਤਿ। ਇਚ੍ਚਾਤਿ ਪਦਸਨ੍ਧਿ…ਪੇ॰… ਪਦਾਨੁਪੁਬ੍ਬਤਾਪੇਤਂ – ਇਚ੍ਚਾਤਿ। ਆਯਸ੍ਮਾਤਿ ਪਿਯવਚਨਂ…ਪੇ॰…। ਹੇਮਕੋਤਿ ਤਸ੍ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਨਾਮਂ…ਪੇ॰… ਅਭਿਲਾਪੋਤਿ – ਇਚ੍ਚਾਯਸ੍ਮਾ ਹੇਮਕੋ।
Ye me pubbe viyākaṃsūti yo ca bāvarī brāhmaṇo ye caññe tassa ācariyā, te sakaṃ diṭṭhiṃ sakaṃ khantiṃ sakaṃ ruciṃ sakaṃ laddhiṃ sakaṃ ajjhāsayaṃ sakaṃ adhippāyaṃ byākaṃsu ācikkhiṃsu desayiṃsu paññapiṃsu paṭṭhapiṃsu vivariṃsu vibhajiṃsu uttānīakaṃsu pakāsesunti – ye me pubbe viyākaṃsu. Iccāyasmā hemakoti. Iccāti padasandhi…pe… padānupubbatāpetaṃ – iccāti. Āyasmāti piyavacanaṃ…pe…. Hemakoti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ…pe… abhilāpoti – iccāyasmā hemako.
ਹੁਰਂ ਗੋਤਮਸਾਸਨਾਤਿ ਹੁਰਂ ਗੋਤਮਸਾਸਨਾ ਪਰਂ ਗੋਤਮਸਾਸਨਾ ਪੁਰੇ ਗੋਤਮਸਾਸਨਾ ਪਠਮਤਰਂ ਗੋਤਮਸਾਸਨਾ ਬੁਦ੍ਧਸਾਸਨਾ ਜਿਨਸਾਸਨਾ ਤਥਾਗਤਸਾਸਨਾ 1 ਅਰਹਨ੍ਤਸਾਸਨਾਤਿ – ਹੁਰਂ ਗੋਤਮਸਾਸਨਾ।
Huraṃ gotamasāsanāti huraṃ gotamasāsanā paraṃ gotamasāsanā pure gotamasāsanā paṭhamataraṃ gotamasāsanā buddhasāsanā jinasāsanā tathāgatasāsanā 2 arahantasāsanāti – huraṃ gotamasāsanā.
ਇਚ੍ਚਾਸਿ ਇਤਿ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਏવਂ ਕਿਰ ਆਸਿ, ਏવਂ ਕਿਰ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ – ਇਚ੍ਚਾਸਿ ਇਤਿ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ।
Iccāsi iti bhavissatīti evaṃ kira āsi, evaṃ kira bhavissatīti – iccāsi iti bhavissati.
ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਇਤਿਹੀਤਿਹਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਇਤਿਹੀਤਿਹਂ ਇਤਿਕਿਰਾਯ ਪਰਂਪਰਾਯ ਪਿਟਕਸਮ੍ਪਦਾਯ ਤਕ੍ਕਹੇਤੁ ਨਯਹੇਤੁ ਆਕਾਰਪਰਿવਿਤਕ੍ਕੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿਨਿਜ੍ਝਾਨਕ੍ਖਨ੍ਤਿਯਾ ਨ ਸਾਮਂ ਸਯਮਭਿਞ੍ਞਾਤਂ ਨ ਅਤ੍ਤਪਚ੍ਚਕ੍ਖਧਮ੍ਮਂ ਕਥਯਿਂਸੂਤਿ – ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਇਤਿਹੀਤਿਹਂ।
Sabbaṃ taṃ itihītihanti sabbaṃ taṃ itihītihaṃ itikirāya paraṃparāya piṭakasampadāya takkahetu nayahetu ākāraparivitakkena diṭṭhinijjhānakkhantiyā na sāmaṃ sayamabhiññātaṃ na attapaccakkhadhammaṃ kathayiṃsūti – sabbaṃ taṃ itihītihaṃ.
ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਤਕ੍ਕવਡ੍ਢਨਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਤਕ੍ਕવਡ੍ਢਨਂ વਿਤਕ੍ਕવਡ੍ਢਨਂ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪવਡ੍ਢਨਂ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕવਡ੍ਢਨਂ ਬ੍ਯਾਪਾਦવਿਤਕ੍ਕવਡ੍ਢਨਂ વਿਹਿਂਸਾવਿਤਕ੍ਕવਡ੍ਢਨਂ ਞਾਤਿવਿਤਕ੍ਕવਡ੍ਢਨਂ ਜਨਪਦવਿਤਕ੍ਕવਡ੍ਢਨਂ ਅਮਰਾવਿਤਕ੍ਕવਡ੍ਢਨਂ ਪਰਾਨੁਦਯਤਾਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤવਿਤਕ੍ਕવਡ੍ਢਨਂ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਸਿਲੋਕਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤવਿਤਕ੍ਕવਡ੍ਢਨਂ ਅਨવਞ੍ਞਤ੍ਤਿਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤવਿਤਕ੍ਕવਡ੍ਢਨਨ੍ਤਿ – ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਤਕ੍ਕવਡ੍ਢਨਂ।
Sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhananti sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhanaṃ vitakkavaḍḍhanaṃ saṅkappavaḍḍhanaṃ kāmavitakkavaḍḍhanaṃ byāpādavitakkavaḍḍhanaṃ vihiṃsāvitakkavaḍḍhanaṃ ñātivitakkavaḍḍhanaṃ janapadavitakkavaḍḍhanaṃ amarāvitakkavaḍḍhanaṃ parānudayatāpaṭisaṃyuttavitakkavaḍḍhanaṃ lābhasakkārasilokapaṭisaṃyuttavitakkavaḍḍhanaṃ anavaññattipaṭisaṃyuttavitakkavaḍḍhananti – sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhanaṃ.
ਨਾਹਂ ਤਤ੍ਥ ਅਭਿਰਮਿਨ੍ਤਿ ਨਾਹਂ ਤਤ੍ਥ ਅਭਿਰਮਿਂ ਨ વਿਨ੍ਦਿਂ ਨਾਧਿਗਚ੍ਛਿਂ ਨ ਪਟਿਲਭਿਨ੍ਤਿ – ਨਾਹਂ ਤਤ੍ਥ ਅਭਿਰਮਿਂ। ਤੇਨਾਹ ਸੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ –
Nāhaṃtattha abhiraminti nāhaṃ tattha abhiramiṃ na vindiṃ nādhigacchiṃ na paṭilabhinti – nāhaṃ tattha abhiramiṃ. Tenāha so brāhmaṇo –
‘‘ਯੇ ਮੇ ਪੁਬ੍ਬੇ વਿਯਾਕਂਸੁ, [ਇਚ੍ਚਾਯਸ੍ਮਾ ਹੇਮਕੋ]
‘‘Ye me pubbe viyākaṃsu, [iccāyasmā hemako]
ਹੁਰਂ ਗੋਤਮਸਾਸਨਾ।
Huraṃ gotamasāsanā;
ਇਚ੍ਚਾਸਿ ਇਤਿ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਇਤਿਹੀਤਿਹਂ।
Iccāsi iti bhavissati, sabbaṃ taṃ itihītihaṃ;
ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਤਕ੍ਕવਡ੍ਢਨਂ, ਨਾਹਂ ਤਤ੍ਥ ਅਭਿਰਮਿ’’ਨ੍ਤਿ॥
Sabbaṃ taṃ takkavaḍḍhanaṃ, nāhaṃ tattha abhirami’’nti.
੫੪.
54.
ਤ੍વਞ੍ਚ ਮੇ ਧਮ੍ਮਮਕ੍ਖਾਹਿ, ਤਣ੍ਹਾਨਿਗ੍ਘਾਤਨਂ ਮੁਨਿ।
Tvañca me dhammamakkhāhi, taṇhānigghātanaṃ muni;
ਯਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਸਤੋ ਚਰਂ, ਤਰੇ ਲੋਕੇ વਿਸਤ੍ਤਿਕਂ॥
Yaṃviditvā sato caraṃ, tare loke visattikaṃ.
ਤ੍વਞ੍ਚ ਮੇ ਧਮ੍ਮਮਕ੍ਖਾਹੀਤਿ। ਤ੍વਨ੍ਤਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਭਣਤਿ। ਧਮ੍ਮਮਕ੍ਖਾਹੀਤਿ। ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਂ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣਂ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣਂ ਸਾਤ੍ਥਂ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਕੇવਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦੇ ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਬਲਾਨਿ ਸਤ੍ਤ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇ ਅਰਿਯਂ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕਂ ਮਗ੍ਗਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਾਮਿਨਿਞ੍ਚ ਪਟਿਪਦਂ ਅਕ੍ਖਾਹਿ ਆਚਿਕ੍ਖਾਹਿ ਦੇਸੇਹਿ ਪਞ੍ਞਪੇਹਿ ਪਟ੍ਠਪੇਹਿ વਿવਰਾਹਿ વਿਭਜਾਹਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰੋਹਿ ਪਕਾਸੇਹੀਤਿ – ਤ੍વਞ੍ਚ ਮੇ ਧਮ੍ਮਮਕ੍ਖਾਹਿ।
Tvañca me dhammamakkhāhīti. Tvanti bhagavantaṃ bhaṇati. Dhammamakkhāhīti. Dhammanti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ, cattāro satipaṭṭhāne cattāro sammappadhāne cattāro iddhipāde pañcindriyāni pañca balāni satta bojjhaṅge ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ nibbānañca nibbānagāminiñca paṭipadaṃ akkhāhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – tvañca me dhammamakkhāhi.
ਤਣ੍ਹਾਨਿਗ੍ਘਾਤਨਂ ਮੁਨੀਤਿ। ਤਣ੍ਹਾਤਿ – ਰੂਪਤਣ੍ਹਾ…ਪੇ॰… ਧਮ੍ਮਤਣ੍ਹਾ। ਤਣ੍ਹਾਨਿਗ੍ਘਾਤਨਂ ਤਣ੍ਹਾਪਹਾਨਂ ਤਣ੍ਹਾવੂਪਸਮਂ ਤਣ੍ਹਾਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਂ ਤਣ੍ਹਾਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਮਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਮੁਨੀਤਿ ਮੋਨਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਞਾਣਂ…ਪੇ॰… ਸਙ੍ਗਜਾਲਮਤਿਚ੍ਚ ਸੋ ਮੁਨੀਤਿ – ਤਣ੍ਹਾਨਿਗ੍ਘਾਤਨਂ ਮੁਨਿ।
Taṇhānigghātanaṃ munīti. Taṇhāti – rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā. Taṇhānigghātanaṃ taṇhāpahānaṃ taṇhāvūpasamaṃ taṇhāpaṭinissaggaṃ taṇhāpaṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānaṃ. Munīti monaṃ vuccati ñāṇaṃ…pe… saṅgajālamaticca so munīti – taṇhānigghātanaṃ muni.
ਯਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਸਤੋ ਚਰਨ੍ਤਿ ਯਂ વਿਦਿਤਂ ਕਤ੍વਾ ਤੁਲਯਿਤ੍વਾ ਤੀਰਯਿਤ੍વਾ વਿਭਾવਯਿਤ੍વਾ વਿਭੂਤਂ ਕਤ੍વਾ। ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ’’ਤਿ વਿਦਿਤਂ ਕਤ੍વਾ ਤੁਲਯਿਤ੍વਾ ਤੀਰਯਿਤ੍વਾ વਿਭਾવਯਿਤ੍વਾ વਿਭੂਤਂ ਕਤ੍વਾ, ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਦੁਕ੍ਖਾ’’ਤਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਮੁਦਯਧਮ੍ਮਂ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਨਿਰੋਧਧਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ વਿਦਿਤਂ ਕਤ੍વਾ ਤੁਲਯਿਤ੍વਾ ਤੀਰਯਿਤ੍વਾ વਿਭਾવਯਿਤ੍વਾ વਿਭੂਤਂ ਕਤ੍વਾ। ਸਤੋਤਿ ਚਤੂਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਸਤੋ – ਕਾਯੇ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋ ਸਤੋ…ਪੇ॰… ਸੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਤੋ। ਚਰਨ੍ਤਿ ਚਰਨ੍ਤੋ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਇਰਿਯਨ੍ਤੋ વਤ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਪਾਲੇਨ੍ਤੋ ਯਪੇਨ੍ਤੋ ਯਾਪੇਨ੍ਤੋਤਿ – ਯਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਸਤੋ ਚਰਂ।
Yaṃ viditvā sato caranti yaṃ viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā. ‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā, ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti…pe… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā. Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato…pe… so vuccati sato. Caranti caranto viharanto iriyanto vattento pālento yapento yāpentoti – yaṃ viditvā sato caraṃ.
ਤਰੇ ਲੋਕੇ વਿਸਤ੍ਤਿਕਨ੍ਤਿ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾ વੁਚ੍ਚਤਿ ਤਣ੍ਹਾ। ਯੋ ਰਾਗੋ ਸਾਰਾਗੋ…ਪੇ॰… ਅਭਿਜ੍ਝਾ ਲੋਭੋ ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ। વਿਸਤ੍ਤਿਕਾਤਿ ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾ…ਪੇ॰… વਿਸਟਾ વਿਤ੍ਥਤਾਤਿ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾ। ਲੋਕੇਤਿ ਅਪਾਯਲੋਕੇ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇ ਦੇવਲੋਕੇ ਖਨ੍ਧਲੋਕੇ ਧਾਤੁਲੋਕੇ ਆਯਤਨਲੋਕੇ। ਤਰੇ ਲੋਕੇ વਿਸਤ੍ਤਿਕਨ੍ਤਿ ਲੋਕੇ વੇਸਾ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾ ਲੋਕੇ વੇਤਂ વਿਸਤ੍ਤਿਕਂ ਸਤੋ ਤਰੇਯ੍ਯਂ ਉਤ੍ਤਰੇਯ੍ਯਂ ਪਤਰੇਯ੍ਯਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮੇਯ੍ਯਂ વੀਤਿવਤ੍ਤੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ – ਤਰੇ ਲੋਕੇ વਿਸਤ੍ਤਿਕਂ। ਤੇਨਾਹ ਸੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ –
Tareloke visattikanti visattikā vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Visattikāti kenaṭṭhena visattikā…pe… visaṭā vitthatāti visattikā. Loketi apāyaloke manussaloke devaloke khandhaloke dhātuloke āyatanaloke. Tare loke visattikanti loke vesā visattikā loke vetaṃ visattikaṃ sato tareyyaṃ uttareyyaṃ patareyyaṃ samatikkameyyaṃ vītivatteyyanti – tare loke visattikaṃ. Tenāha so brāhmaṇo –
‘‘ਤ੍વਞ੍ਚ ਮੇ ਧਮ੍ਮਮਕ੍ਖਾਹਿ, ਤਣ੍ਹਾਨਿਗ੍ਘਾਤਨਂ ਮੁਨਿ।
‘‘Tvañca me dhammamakkhāhi, taṇhānigghātanaṃ muni;
ਯਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਸਤੋ ਚਰਂ, ਤਰੇ ਲੋਕੇ વਿਸਤ੍ਤਿਕ’’ਨ੍ਤਿ॥
Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattika’’nti.
੫੫.
55.
ਇਧ ਦਿਟ੍ਠਸੁਤਮੁਤવਿਞ੍ਞਾਤੇਸੁ, ਪਿਯਰੂਪੇਸੁ ਹੇਮਕ।
Idha diṭṭhasutamutaviññātesu, piyarūpesu hemaka;
ਛਨ੍ਦਰਾਗવਿਨੋਦਨਂ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਦਮਚ੍ਚੁਤਂ॥
Chandarāgavinodanaṃ, nibbānapadamaccutaṃ.
ਇਧ ਦਿਟ੍ਠਸੁਤਮੁਤવਿਞ੍ਞਾਤੇਸੂਤਿ। ਦਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਦਿਟ੍ਠਂ; ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਸੋਤੇਨ ਸੁਤਂ; ਮੁਤਨ੍ਤਿ ਘਾਨੇਨ ਘਾਯਿਤਂ ਜਿવ੍ਹਾਯ ਸਾਯਿਤਂ ਕਾਯੇਨ ਫੁਟ੍ਠਂ; વਿਞ੍ਞਾਤਨ੍ਤਿ ਮਨਸਾ વਿਞ੍ਞਾਤਨ੍ਤਿ – ਇਧ ਦਿਟ੍ਠਸੁਤਮੁਤવਿਞ੍ਞਾਤੇਸੁ।
Idha diṭṭhasutamutaviññātesūti. Diṭṭhanti cakkhunā diṭṭhaṃ; sutanti sotena sutaṃ; mutanti ghānena ghāyitaṃ jivhāya sāyitaṃ kāyena phuṭṭhaṃ; viññātanti manasā viññātanti – idha diṭṭhasutamutaviññātesu.
ਪਿਯਰੂਪੇਸੁ ਹੇਮਕਾਤਿ ਕਿਞ੍ਚ ਲੋਕੇ ਪਿਯਰੂਪਂ ਸਾਤਰੂਪਂ? ਚਕ੍ਖੁ 3 ਲੋਕੇ ਪਿਯਰੂਪਂ ਸਾਤਰੂਪਂ, ਸੋਤਂ ਲੋਕੇ…ਪੇ॰… ਘਾਨਂ ਲੋਕੇ… ਜਿવ੍ਹਾ ਲੋਕੇ… ਕਾਯੋ ਲੋਕੇ… ਮਨੋ ਲੋਕੇ ਪਿਯਰੂਪਂ ਸਾਤਰੂਪਂ; ਰੂਪਾ ਲੋਕੇ ਪਿਯਰੂਪਂ ਸਾਤਰੂਪਂ, ਸਦ੍ਦਾ ਲੋਕੇ… ਗਨ੍ਧਾ ਲੋਕੇ… ਰਸਾ ਲੋਕੇ… ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾ ਲੋਕੇ… ਧਮ੍ਮਾ ਲੋਕੇ ਪਿਯਰੂਪਂ ਸਾਤਰੂਪਂ; ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਲੋਕੇ ਪਿਯਰੂਪਂ ਸਾਤਰੂਪਂ, ਸੋਤવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਲੋਕੇ ਪਿਯਰੂਪਂ ਸਾਤਰੂਪਂ, ਘਾਨવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਲੋਕੇ… ਜਿવ੍ਹਾવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਲੋਕੇ… ਕਾਯવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਲੋਕੇ… ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਲੋਕੇ ਪਿਯਰੂਪਂ ਸਾਤਰੂਪਂ, ਚਕ੍ਖੁਸਮ੍ਫਸ੍ਸੋ ਲੋਕੇ… ਸੋਤਸਮ੍ਫਸ੍ਸੋ ਲੋਕੇ… ਘਾਨਸਮ੍ਫਸ੍ਸੋ ਲੋਕੇ… ਜਿવ੍ਹਾਸਮ੍ਫਸ੍ਸੋ ਲੋਕੇ… ਕਾਯਸਮ੍ਫਸ੍ਸੋ ਲੋਕੇ… ਮਨੋਸਮ੍ਫਸ੍ਸੋ ਲੋਕੇ ਪਿਯਰੂਪਂ ਸਾਤਰੂਪਂ; ਚਕ੍ਖੁਸਮ੍ਫਸ੍ਸਜਾ વੇਦਨਾ ਲੋਕੇ ਪਿਯਰੂਪਂ ਸਾਤਰੂਪਂ… ਸੋਤਸਮ੍ਫਸ੍ਸਜਾ વੇਦਨਾ… ਘਾਨਸਮ੍ਫਸ੍ਸਜਾ વੇਦਨਾ… ਜਿવ੍ਹਾਸਮ੍ਫਸ੍ਸਜਾ વੇਦਨਾ… ਕਾਯਸਮ੍ਫਸ੍ਸਜਾ વੇਦਨਾ… ਮਨੋਸਮ੍ਫਸ੍ਸਜਾ વੇਦਨਾ ਲੋਕੇ ਪਿਯਰੂਪਂ ਸਾਤਰੂਪਂ; ਰੂਪਸਞ੍ਞਾ ਲੋਕੇ… ਸਦ੍ਦਸਞ੍ਞਾ ਲੋਕੇ… ਗਨ੍ਧਸਞ੍ਞਾ ਲੋਕੇ… ਰਸਸਞ੍ਞਾ ਲੋਕੇ… ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਸਞ੍ਞਾ ਲੋਕੇ… ਧਮ੍ਮਸਞ੍ਞਾ ਲੋਕੇ ਪਿਯਰੂਪਂ ਸਾਤਰੂਪਂ, ਰੂਪਸਞ੍ਚੇਤਨਾ ਲੋਕੇ… ਸਦ੍ਦਸਞ੍ਚੇਤਨਾ ਲੋਕੇ… ਗਨ੍ਧਸਞ੍ਚੇਤਨਾ ਲੋਕੇ… ਰਸਸਞ੍ਚੇਤਨਾ ਲੋਕੇ… ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਸਞ੍ਚੇਤਨਾ ਲੋਕੇ… ਧਮ੍ਮਸਞ੍ਚੇਤਨਾ ਲੋਕੇ ਪਿਯਰੂਪਂ ਸਾਤਰੂਪਂ; ਰੂਪਤਣ੍ਹਾ ਲੋਕੇ… ਸਦ੍ਦਤਣ੍ਹਾ ਲੋਕੇ… ਗਨ੍ਧਤਣ੍ਹਾ ਲੋਕੇ… ਰਸਤਣ੍ਹਾ ਲੋਕੇ … ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਤਣ੍ਹਾ ਲੋਕੇ… ਧਮ੍ਮਤਣ੍ਹਾ ਲੋਕੇ ਪਿਯਰੂਪਂ ਸਾਤਰੂਪਂ; ਰੂਪવਿਤਕ੍ਕੋ ਲੋਕੇ… ਸਦ੍ਦવਿਤਕ੍ਕੋ ਲੋਕੇ… ਗਨ੍ਧવਿਤਕ੍ਕੋ ਲੋਕੇ… ਰਸવਿਤਕ੍ਕੋ ਲੋਕੇ… ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬવਿਤਕ੍ਕੋ ਲੋਕੇ… ਧਮ੍ਮવਿਤਕ੍ਕੋ ਲੋਕੇ ਪਿਯਰੂਪਂ ਸਾਤਰੂਪਂ; ਰੂਪવਿਚਾਰੋ ਲੋਕੇ ਪਿਯਰੂਪਂ ਸਾਤਰੂਪਂ, ਸਦ੍ਦવਿਚਾਰੋ ਲੋਕੇ… ਗਨ੍ਧવਿਚਾਰੋ ਲੋਕੇ… ਰਸવਿਚਾਰੋ ਲੋਕੇ… ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬવਿਚਾਰੋ ਲੋਕੇ… ਧਮ੍ਮવਿਚਾਰੋ ਲੋਕੇ ਪਿਯਰੂਪਂ ਸਾਤਰੂਪਨ੍ਤਿ – ਪਿਯਰੂਪੇਸੁ ਹੇਮਕ।
Piyarūpesuhemakāti kiñca loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ? Cakkhu 4 loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, sotaṃ loke…pe… ghānaṃ loke… jivhā loke… kāyo loke… mano loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ; rūpā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, saddā loke… gandhā loke… rasā loke… phoṭṭhabbā loke… dhammā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ; cakkhuviññāṇaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, sotaviññāṇaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, ghānaviññāṇaṃ loke… jivhāviññāṇaṃ loke… kāyaviññāṇaṃ loke… manoviññāṇaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, cakkhusamphasso loke… sotasamphasso loke… ghānasamphasso loke… jivhāsamphasso loke… kāyasamphasso loke… manosamphasso loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ; cakkhusamphassajā vedanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ… sotasamphassajā vedanā… ghānasamphassajā vedanā… jivhāsamphassajā vedanā… kāyasamphassajā vedanā… manosamphassajā vedanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ; rūpasaññā loke… saddasaññā loke… gandhasaññā loke… rasasaññā loke… phoṭṭhabbasaññā loke… dhammasaññā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, rūpasañcetanā loke… saddasañcetanā loke… gandhasañcetanā loke… rasasañcetanā loke… phoṭṭhabbasañcetanā loke… dhammasañcetanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ; rūpataṇhā loke… saddataṇhā loke… gandhataṇhā loke… rasataṇhā loke … phoṭṭhabbataṇhā loke… dhammataṇhā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ; rūpavitakko loke… saddavitakko loke… gandhavitakko loke… rasavitakko loke… phoṭṭhabbavitakko loke… dhammavitakko loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ; rūpavicāro loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, saddavicāro loke… gandhavicāro loke… rasavicāro loke… phoṭṭhabbavicāro loke… dhammavicāro loke piyarūpaṃ sātarūpanti – piyarūpesu hemaka.
ਛਨ੍ਦਰਾਗવਿਨੋਦਨਨ੍ਤਿ। ਛਨ੍ਦਰਾਗੋਤਿ ਯੋ ਕਾਮੇਸੁ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਕਾਮਰਾਗੋ ਕਾਮਨਨ੍ਦੀ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾ ਕਾਮਸਿਨੇਹੋ ਕਾਮਪਰਿਲ਼ਾਹੋ ਕਾਮਮੁਚ੍ਛਾ ਕਾਮਜ੍ਝੋਸਾਨਂ ਕਾਮੋਘੋ ਕਾਮਯੋਗੋ ਕਾਮੁਪਾਦਾਨਂ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਨੀવਰਣਂ। ਛਨ੍ਦਰਾਗવਿਨੋਦਨਨ੍ਤਿ ਛਨ੍ਦਰਾਗਪ੍ਪਹਾਨਂ ਛਨ੍ਦਰਾਗવੂਪਸਮਂ ਛਨ੍ਦਰਾਗਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਂ ਛਨ੍ਦਰਾਗਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਂ ਅਮਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ – ਛਨ੍ਦਰਾਗવਿਨੋਦਨਂ।
Chandarāgavinodananti. Chandarāgoti yo kāmesu kāmacchando kāmarāgo kāmanandī kāmataṇhā kāmasineho kāmapariḷāho kāmamucchā kāmajjhosānaṃ kāmogho kāmayogo kāmupādānaṃ kāmacchandanīvaraṇaṃ. Chandarāgavinodananti chandarāgappahānaṃ chandarāgavūpasamaṃ chandarāgapaṭinissaggaṃ chandarāgapaṭippassaddhaṃ amataṃ nibbānanti – chandarāgavinodanaṃ.
ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਦਮਚ੍ਚੁਤਨ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਦਂ ਤਾਣਪਦਂ ਲੇਣਪਦਂ ਸਰਣਪਦਂ ਅਭਯਪਦਂ। ਅਚ੍ਚੁਤਨ੍ਤਿ ਨਿਚ੍ਚਂ ਧੁવਂ ਸਸ੍ਸਤਂ ਅવਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ – ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਦਮਚ੍ਚੁਤਂ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –
Nibbānapadamaccutanti nibbānapadaṃ tāṇapadaṃ leṇapadaṃ saraṇapadaṃ abhayapadaṃ. Accutanti niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammanti – nibbānapadamaccutaṃ. Tenāha bhagavā –
‘‘ਇਧ ਦਿਟ੍ਠਸੁਤਮੁਤવਿਞ੍ਞਾਤੇਸੁ, ਪਿਯਰੂਪੇਸੁ ਹੇਮਕ।
‘‘Idha diṭṭhasutamutaviññātesu, piyarūpesu hemaka;
ਛਨ੍ਦਰਾਗવਿਨੋਦਨਂ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਦਮਚ੍ਚੁਤ’’ਨ੍ਤਿ॥
Chandarāgavinodanaṃ, nibbānapadamaccuta’’nti.
੫੬.
56.
ਏਤਦਞ੍ਞਾਯ ਯੇ ਸਤਾ, ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਾਭਿਨਿਬ੍ਬੁਤਾ।
Etadaññāya ye satā, diṭṭhadhammābhinibbutā;
ਉਪਸਨ੍ਤਾ ਚ ਤੇ ਸਦਾ, ਤਿਣ੍ਣਾ ਲੋਕੇ વਿਸਤ੍ਤਿਕਂ॥
Upasantā ca te sadā, tiṇṇā loke visattikaṃ.
ਏਤਦਞ੍ਞਾਯ ਯੇ ਸਤਾਤਿ। ਏਤਨ੍ਤਿ ਅਮਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਯੋ ਸੋ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਸਮਥੋ ਸਬ੍ਬੂਪਧਿਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੋ ਤਣ੍ਹਕ੍ਖਯੋ વਿਰਾਗੋ ਨਿਰੋਧੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਅਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਅਞ੍ਞਾਯ ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਤੁਲਯਿਤ੍વਾ ਤੀਰਯਿਤ੍વਾ વਿਭਾવਯਿਤ੍વਾ વਿਭੂਤਂ ਕਤ੍વਾ। ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ’’ਤਿ ਅਞ੍ਞਾਯ ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਤੁਲਯਿਤ੍વਾ ਤੀਰਯਿਤ੍વਾ વਿਭਾવਯਿਤ੍વਾ વਿਭੂਤਂ ਕਤ੍વਾ। ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਦੁਕ੍ਖਾ’’ਤਿ… ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਮੁਦਯਧਮ੍ਮਂ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਨਿਰੋਧਧਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ ਅਞ੍ਞਾਯ ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਤੁਲਯਿਤ੍વਾ ਤੀਰਯਿਤ੍વਾ વਿਭਾવਯਿਤ੍વਾ વਿਭੂਤਂ ਕਤ੍વਾ। ਯੇਤਿ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਖੀਣਾਸવਾ। ਸਤਾਤਿ ਚਤੂਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਸਤਾ – ਕਾਯੇ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ ਭਾવਿਤਤ੍ਤਾ ਸਤਾ…ਪੇ॰… ਤੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਸਤਾਤਿ – ਏਤਦਞ੍ਞਾਯ ਯੇ ਸਤਾ।
Etadaññāya ye satāti. Etanti amataṃ nibbānaṃ. Yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ. Aññāyāti aññāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā. ‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti aññāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā. ‘‘Sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti aññāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā. Yeti arahanto khīṇāsavā. Satāti catūhi kāraṇehi satā – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvitattā satā…pe… te vuccanti satāti – etadaññāya ye satā.
ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਾਭਿਨਿਬ੍ਬੁਤਾਤਿ। ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਾਤਿ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਾ ਞਾਤਧਮ੍ਮਾ ਤੁਲਿਤਧਮ੍ਮਾ ਤੀਰਿਤਧਮ੍ਮਾ વਿਭੂਤਧਮ੍ਮਾ વਿਭਾવਿਤਧਮ੍ਮਾ। ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ’’ਤਿ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਾ…ਪੇ॰… ‘‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਮੁਦਯਧਮ੍ਮਂ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਨਿਰੋਧਧਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਾ ਞਾਤਧਮ੍ਮਾ ਤੁਲਿਤਧਮ੍ਮਾ ਤੀਰਿਤਧਮ੍ਮਾ વਿਭੂਤਧਮ੍ਮਾ વਿਭਾવਿਤਧਮ੍ਮਾ। ਅਭਿਨਿਬ੍ਬੁਤਾਤਿ ਰਾਗਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਾਪਿਤਤ੍ਤਾ ਨਿਬ੍ਬੁਤਾ, ਦੋਸਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਾਪਿਤਤ੍ਤਾ ਨਿਬ੍ਬੁਤਾ, ਮੋਹਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਾਪਿਤਤ੍ਤਾ ਨਿਬ੍ਬੁਤਾ, ਕੋਧਸ੍ਸ…ਪੇ॰… ਉਪਨਾਹਸ੍ਸ… ਸਬ੍ਬਾਕੁਸਲਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਸਨ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸਮਿਤਤ੍ਤਾ વੂਪਸਮਿਤਤ੍ਤਾ ਨਿਜ੍ਝਾਤਤ੍ਤਾ ਨਿਬ੍ਬੁਤਤ੍ਤਾ વਿਗਤਤ੍ਤਾ ਪਟਿਪ੍ਪਸਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਸਨ੍ਤਾ ਉਪਸਨ੍ਤਾ વੂਪਸਨ੍ਤਾ ਨਿਬ੍ਬੁਤਾ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਾਤਿ – ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਾਭਿਨਿਬ੍ਬੁਤਾ।
Diṭṭhadhammābhinibbutāti. Diṭṭhadhammāti diṭṭhadhammā ñātadhammā tulitadhammā tīritadhammā vibhūtadhammā vibhāvitadhammā. ‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti diṭṭhadhammā…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti diṭṭhadhammā ñātadhammā tulitadhammā tīritadhammā vibhūtadhammā vibhāvitadhammā. Abhinibbutāti rāgassa nibbāpitattā nibbutā, dosassa nibbāpitattā nibbutā, mohassa nibbāpitattā nibbutā, kodhassa…pe… upanāhassa… sabbākusalābhisaṅkhārānaṃ santattā samitattā vūpasamitattā nijjhātattā nibbutattā vigatattā paṭippasaddhattā santā upasantā vūpasantā nibbutā paṭippassaddhāti – diṭṭhadhammābhinibbutā.
ਉਪਸਨ੍ਤਾ ਚ ਤੇ ਸਦਾਤਿ। ਉਪਸਨ੍ਤਾਤਿ ਰਾਗਸ੍ਸ ਉਪਸਮਿਤਤ੍ਤਾ ਨਿਬ੍ਬਾਪਿਤਤ੍ਤਾ ਉਪਸਨ੍ਤਾ…ਪੇ॰… ਦੋਸਸ੍ਸ… ਮੋਹਸ੍ਸ… ਕੋਧਸ੍ਸ… ਉਪਨਾਹਸ੍ਸ…ਪੇ॰… ਸਬ੍ਬਾਕੁਸਲਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਸਨ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸਮਿਤਤ੍ਤਾ વੂਪਸਮਿਤਤ੍ਤਾ ਨਿਜ੍ਝਾਤਤ੍ਤਾ ਨਿਬ੍ਬੁਤਤ੍ਤਾ વਿਗਤਤ੍ਤਾ ਪਟਿਪ੍ਪਸਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਸਨ੍ਤਾ ਉਪਸਨ੍ਤਾ વੂਪਸਨ੍ਤਾ ਨਿਬ੍ਬੁਤਾ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਾਤਿ ਉਪਸਨ੍ਤਾ। ਤੇਤਿ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਖੀਣਾਸવਾ। ਸਦਾਤਿ ਸਦਾ ਸਬ੍ਬਕਾਲਂ ਨਿਚ੍ਚਕਾਲਂ ਧੁવਕਾਲਂ ਸਤਤਂ ਸਮਿਤਂ ਅਬ੍ਬੋਕਿਣ੍ਣਂ ਪੋਙ੍ਖਾਨੁਪੋਙ੍ਖਂ ਉਦਕੂਮਿਕਜਾਤਂ ਅવੀਚਿਸਨ੍ਤਤਿਸਹਿਤਂ ਫਸ੍ਸਿਤਂ ਪੁਰੇਭਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਪੁਰਿਮਯਾਮਂ ਮਜ੍ਝਿਮਯਾਮਂ ਪਚ੍ਛਿਮਯਾਮਂ ਕਾਲ਼ੇ ਜੁਣ੍ਹੇ વਸ੍ਸੇ ਹੇਮਨ੍ਤੇ ਗਿਮ੍ਹੇ ਪੁਰਿਮੇ વਯੋਖਨ੍ਧੇ ਮਜ੍ਝਿਮੇ વਯੋਖਨ੍ਧੇ ਪਚ੍ਛਿਮੇ વਯੋਖਨ੍ਧੇਤਿ – ਉਪਸਨ੍ਤਾ ਚ ਤੇ ਸਦਾ।
Upasantā ca te sadāti. Upasantāti rāgassa upasamitattā nibbāpitattā upasantā…pe… dosassa… mohassa… kodhassa… upanāhassa…pe… sabbākusalābhisaṅkhārānaṃ santattā samitattā vūpasamitattā nijjhātattā nibbutattā vigatattā paṭippasaddhattā santā upasantā vūpasantā nibbutā paṭippassaddhāti upasantā. Teti arahanto khīṇāsavā. Sadāti sadā sabbakālaṃ niccakālaṃ dhuvakālaṃ satataṃ samitaṃ abbokiṇṇaṃ poṅkhānupoṅkhaṃ udakūmikajātaṃ avīcisantatisahitaṃ phassitaṃ purebhattaṃ pacchābhattaṃ purimayāmaṃ majjhimayāmaṃ pacchimayāmaṃ kāḷe juṇhe vasse hemante gimhe purime vayokhandhe majjhime vayokhandhe pacchime vayokhandheti – upasantā ca te sadā.
ਤਿਣ੍ਣਾ ਲੋਕੇ વਿਸਤ੍ਤਿਕਨ੍ਤਿ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾ વੁਚ੍ਚਤਿ ਤਣ੍ਹਾ। ਯੋ ਰਾਗੋ ਸਾਰਾਗੋ…ਪੇ॰… ਅਭਿਜ੍ਝਾ ਲੋਭੋ ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ। વਿਸਤ੍ਤਿਕਾਤਿ ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾ…ਪੇ॰… વਿਸਟਾ વਿਤ੍ਥਤਾਤਿ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾ। ਲੋਕੇਤਿ ਅਪਾਯਲੋਕੇ…ਪੇ॰… ਆਯਤਨਲੋਕੇ। ਤਿਣ੍ਣਾ ਲੋਕੇ વਿਸਤ੍ਤਿਕਨ੍ਤਿ ਲੋਕੇ વੇਸਾ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾ ਲੋਕੇ વੇਤਂ વਿਸਤ੍ਤਿਕਂ ਤਿਣ੍ਣਾ ਉਤ੍ਤਿਣ੍ਣਾ ਨਿਤ੍ਥਿਣ੍ਣਾ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾ ਸਮਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾ વੀਤਿવਤ੍ਤਾਤਿ – ਤਿਣ੍ਣਾ ਲੋਕੇ વਿਸਤ੍ਤਿਕਂ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –
Tiṇṇā loke visattikanti visattikā vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Visattikāti kenaṭṭhena visattikā…pe… visaṭā vitthatāti visattikā. Loketi apāyaloke…pe… āyatanaloke. Tiṇṇā loke visattikanti loke vesā visattikā loke vetaṃ visattikaṃ tiṇṇā uttiṇṇā nitthiṇṇā atikkantā samatikkantā vītivattāti – tiṇṇā loke visattikaṃ. Tenāha bhagavā –
‘‘ਏਤਦਞ੍ਞਾਯ ਯੇ ਸਤਾ, ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਾਭਿਨਿਬ੍ਬੁਤਾ।
‘‘Etadaññāya ye satā, diṭṭhadhammābhinibbutā;
ਉਪਸਨ੍ਤਾ ਚ ਤੇ ਸਦਾ, ਤਿਣ੍ਣਾ ਲੋਕੇ વਿਸਤ੍ਤਿਕ’’ਨ੍ਤਿ॥
Upasantā ca te sadā, tiṇṇā loke visattika’’nti.
ਸਹ ਗਾਥਾਪਰਿਯੋਸਾਨਾ…ਪੇ॰… ਸਤ੍ਥਾ ਮੇ ਭਨ੍ਤੇ ਭਗવਾ, ਸਾવਕੋਹਮਸ੍ਮੀਤਿ।
Saha gāthāpariyosānā…pe… satthā me bhante bhagavā, sāvakohamasmīti.
ਹੇਮਕਮਾਣવਪੁਚ੍ਛਾਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਅਟ੍ਠਮੋ।
Hemakamāṇavapucchāniddeso aṭṭhamo.
Footnotes:
Related texts:
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ਚੂਲ਼ਨਿਦ੍ਦੇਸ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā / ੮. ਹੇਮਕਮਾਣવਸੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ • 8. Hemakamāṇavasuttaniddesavaṇṇanā
