Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / ஸுத்தனிபாத-அட்ட²கதா² • Suttanipāta-aṭṭhakathā |
9. ஹேமவதஸுத்தவண்ணனா
9. Hemavatasuttavaṇṇanā
அஜ்ஜ பன்னரஸோதி ஹேமவதஸுத்தங். கா உப்பத்தி? புச்சா²வஸிகா உப்பத்தி. ஹேமவதேன ஹி புட்டோ² ப⁴க³வா ‘‘ச²ஸு லோகோ ஸமுப்பன்னோ’’திஆதீ³னி அபா⁴ஸி. தத்த² ‘‘அஜ்ஜ பன்னரஸோ’’திஆதி³ ஸாதாகி³ரேன வுத்தங், ‘‘இதி ஸாதாகி³ரோ’’திஆதி³ ஸங்கீ³திகாரேஹி, ‘‘கச்சிமனோ’’திஆதி³ ஹேமவதேன, ‘‘ச²ஸு லோகோ’’திஆதி³ ப⁴க³வதா, தங் ஸப்³ப³ம்பி ஸமோதா⁴னெத்வா ‘‘ஹேமவதஸுத்த’’ந்தி வுச்சதி. ‘‘ஸாதாகி³ரிஸுத்த’’ந்தி ஏகச்சேஹி.
Ajjapannarasoti hemavatasuttaṃ. Kā uppatti? Pucchāvasikā uppatti. Hemavatena hi puṭṭho bhagavā ‘‘chasu loko samuppanno’’tiādīni abhāsi. Tattha ‘‘ajja pannaraso’’tiādi sātāgirena vuttaṃ, ‘‘iti sātāgiro’’tiādi saṅgītikārehi, ‘‘kaccimano’’tiādi hemavatena, ‘‘chasu loko’’tiādi bhagavatā, taṃ sabbampi samodhānetvā ‘‘hemavatasutta’’nti vuccati. ‘‘Sātāgirisutta’’nti ekaccehi.
தத்த² யாயங் ‘‘அஜ்ஜ பன்னரஸோ’’திஆதி³ கா³தா². தஸ்ஸா உப்பத்தி – இமஸ்மிங்யேவ ப⁴த்³த³கப்பே வீஸதிவஸ்ஸஸஹஸ்ஸாயுகேஸு புரிஸேஸு உப்பஜ்ஜித்வா ஸோளஸவஸ்ஸஸஹஸ்ஸாயுகானி ட²த்வா பரினிப்³பு³தஸ்ஸ ப⁴க³வதோ கஸ்ஸபஸம்மாஸம்பு³த்³த⁴ஸ்ஸ மஹதியா பூஜாய ஸரீரகிச்சங் அகங்ஸு. தஸ்ஸ தா⁴துயோ அவிகிரித்வா ஸுவண்ணக்க²ந்தோ⁴ விய ஏகக்³க⁴னா ஹுத்வா அட்ட²ங்ஸு. தீ³கா⁴யுகபு³த்³தா⁴னஞ்ஹி ஏஸா த⁴ம்மதா. அப்பாயுகபு³த்³தா⁴ பன யஸ்மா ப³ஹுதரேன ஜனேன அதி³ட்டா² ஏவ பரினிப்³பா³யந்தி, தஸ்மா தா⁴துபூஜம்பி கத்வா ‘‘தத்த² தத்த² ஜனா புஞ்ஞங் பஸவிஸ்ஸந்தீ’’தி அனுகம்பாய ‘‘தா⁴துயோ விகிரந்தூ’’தி அதி⁴ட்ட²ஹந்தி. தேன தேஸங் ஸுவண்ணசுண்ணானி விய தா⁴துயோ விகிரந்தி, ஸெய்யதா²பி அம்ஹாகங் ப⁴க³வதோ.
Tattha yāyaṃ ‘‘ajja pannaraso’’tiādi gāthā. Tassā uppatti – imasmiṃyeva bhaddakappe vīsativassasahassāyukesu purisesu uppajjitvā soḷasavassasahassāyukāni ṭhatvā parinibbutassa bhagavato kassapasammāsambuddhassa mahatiyā pūjāya sarīrakiccaṃ akaṃsu. Tassa dhātuyo avikiritvā suvaṇṇakkhandho viya ekagghanā hutvā aṭṭhaṃsu. Dīghāyukabuddhānañhi esā dhammatā. Appāyukabuddhā pana yasmā bahutarena janena adiṭṭhā eva parinibbāyanti, tasmā dhātupūjampi katvā ‘‘tattha tattha janā puññaṃ pasavissantī’’ti anukampāya ‘‘dhātuyo vikirantū’’ti adhiṭṭhahanti. Tena tesaṃ suvaṇṇacuṇṇāni viya dhātuyo vikiranti, seyyathāpi amhākaṃ bhagavato.
மனுஸ்ஸா தஸ்ஸ ப⁴க³வதோ ஏகங்யேவ தா⁴துக⁴ரங் கத்வா சேதியங் பதிட்டா²பேஸுங் யோஜனங் உப்³பே³தே⁴ன பரிக்கே²பேன ச. தஸ்ஸ ஏகேககா³வுதந்தரானி சத்தாரி த்³வாரானி அஹேஸுங். ஏகங் த்³வாரங் கிகீ ராஜா அக்³க³ஹேஸி; ஏகங் தஸ்ஸேவ புத்தோ பத²விந்த⁴ரோ நாம; ஏகங் ஸேனாபதிபமுகா² அமச்சா; ஏகங் ஸெட்டி²பமுகா² ஜானபதா³ ரத்தஸுவண்ணமயா ஏகக்³க⁴னா ஸுவண்ணரஸபடிபா⁴கா³ ச நானாரதனமயா இட்ட²கா அஹேஸுங் ஏகேகா ஸதஸஹஸ்ஸக்³க⁴னிகா. தே ஹரிதாலமனோஸிலாஹி மத்திகாகிச்சங் ஸுரபி⁴தேலேன உத³ககிச்சஞ்ச கத்வா தங் சேதியங் பதிட்டா²பேஸுங்.
Manussā tassa bhagavato ekaṃyeva dhātugharaṃ katvā cetiyaṃ patiṭṭhāpesuṃ yojanaṃ ubbedhena parikkhepena ca. Tassa ekekagāvutantarāni cattāri dvārāni ahesuṃ. Ekaṃ dvāraṃ kikī rājā aggahesi; ekaṃ tasseva putto pathavindharo nāma; ekaṃ senāpatipamukhā amaccā; ekaṃ seṭṭhipamukhā jānapadā rattasuvaṇṇamayā ekagghanā suvaṇṇarasapaṭibhāgā ca nānāratanamayā iṭṭhakā ahesuṃ ekekā satasahassagghanikā. Te haritālamanosilāhi mattikākiccaṃ surabhitelena udakakiccañca katvā taṃ cetiyaṃ patiṭṭhāpesuṃ.
ஏவங் பதிட்டி²தே சேதியே த்³வே குலபுத்தா ஸஹாயகா நிக்க²மித்வா ஸம்முக²ஸாவகானங் தே²ரானங் ஸந்திகே பப்³ப³ஜிங்ஸு. தீ³கா⁴யுகபு³த்³தா⁴னஞ்ஹி ஸம்முக²ஸாவகாயேவ பப்³பா³ஜெந்தி, உபஸம்பாதெ³ந்தி, நிஸ்ஸயங் தெ³ந்தி, இதரே ந லப⁴ந்தி. ததோ தே குலபுத்தா ‘‘ஸாஸனே, ப⁴ந்தே, கதி து⁴ரானீ’’தி புச்சி²ங்ஸு. தே²ரா ‘‘த்³வே து⁴ரானீ’’தி கதே²ஸுங் – ‘‘வாஸது⁴ரங், பரியத்திது⁴ரஞ்சா’’தி. தத்த² பப்³ப³ஜிதேன குலபுத்தேன ஆசரியுபஜ்ஜா²யானங் ஸந்திகே பஞ்ச வஸ்ஸானி வஸித்வா, வத்தபடிவத்தங் பூரெத்வா, பாதிமொக்க²ங் த்³வே தீணி பா⁴ணவாரஸுத்தந்தானி ச பகு³ணங் கத்வா, கம்மட்டா²னங் உக்³க³ஹெத்வா, குலே வா க³ணே வா நிராலயேன அரஞ்ஞங் பவிஸித்வா, அரஹத்தஸச்சி²கிரியாய க⁴டிதப்³ப³ங் வாயமிதப்³ப³ங், ஏதங் வாஸது⁴ரங். அத்தனோ தா²மேன பன ஏகங் வா நிகாயங் பரியாபுணித்வா த்³வே வா பஞ்ச வா நிகாயே பரியத்திதோ ச அத்த²தோ ச ஸுவிஸத³ங் ஸாஸனங் அனுயுஞ்ஜிதப்³ப³ங், ஏதங் பரியத்திது⁴ரந்தி. அத² தே குலபுத்தா ‘‘த்³வின்னங் து⁴ரானங் வாஸது⁴ரமேவ ஸெட்ட²’’ந்தி வத்வா ‘‘மயங் பனம்ஹா த³ஹரா, வுட்³ட⁴காலே வாஸது⁴ரங் பரிபூரெஸ்ஸாம, பரியத்திது⁴ரங் தாவ பூரேமா’’தி பரியத்திங் ஆரபி⁴ங்ஸு. தே பகதியாவ பஞ்ஞவந்தோ நசிரஸ்ஸேவ ஸகலே பு³த்³த⁴வசனே பகதஞ்ஞனோ வினயே ச அதிவிய வினிச்ச²யகுஸலா அஹேஸுங். தேஸங் பரியத்திங் நிஸ்ஸாய பரிவாரோ உப்பஜ்ஜி, பரிவாரங் நிஸ்ஸாய லாபோ⁴, ஏகமேகஸ்ஸ பஞ்சஸதபஞ்சஸதா பி⁴க்கூ² பரிவாரா அஹேஸுங். தே ஸத்து²ஸாஸனங் தீ³பெந்தா விஹரிங்ஸு, புன பு³த்³த⁴காலோ விய அஹோஸி.
Evaṃ patiṭṭhite cetiye dve kulaputtā sahāyakā nikkhamitvā sammukhasāvakānaṃ therānaṃ santike pabbajiṃsu. Dīghāyukabuddhānañhi sammukhasāvakāyeva pabbājenti, upasampādenti, nissayaṃ denti, itare na labhanti. Tato te kulaputtā ‘‘sāsane, bhante, kati dhurānī’’ti pucchiṃsu. Therā ‘‘dve dhurānī’’ti kathesuṃ – ‘‘vāsadhuraṃ, pariyattidhurañcā’’ti. Tattha pabbajitena kulaputtena ācariyupajjhāyānaṃ santike pañca vassāni vasitvā, vattapaṭivattaṃ pūretvā, pātimokkhaṃ dve tīṇi bhāṇavārasuttantāni ca paguṇaṃ katvā, kammaṭṭhānaṃ uggahetvā, kule vā gaṇe vā nirālayena araññaṃ pavisitvā, arahattasacchikiriyāya ghaṭitabbaṃ vāyamitabbaṃ, etaṃ vāsadhuraṃ. Attano thāmena pana ekaṃ vā nikāyaṃ pariyāpuṇitvā dve vā pañca vā nikāye pariyattito ca atthato ca suvisadaṃ sāsanaṃ anuyuñjitabbaṃ, etaṃ pariyattidhuranti. Atha te kulaputtā ‘‘dvinnaṃ dhurānaṃ vāsadhurameva seṭṭha’’nti vatvā ‘‘mayaṃ panamhā daharā, vuḍḍhakāle vāsadhuraṃ paripūressāma, pariyattidhuraṃ tāva pūremā’’ti pariyattiṃ ārabhiṃsu. Te pakatiyāva paññavanto nacirasseva sakale buddhavacane pakataññano vinaye ca ativiya vinicchayakusalā ahesuṃ. Tesaṃ pariyattiṃ nissāya parivāro uppajji, parivāraṃ nissāya lābho, ekamekassa pañcasatapañcasatā bhikkhū parivārā ahesuṃ. Te satthusāsanaṃ dīpentā vihariṃsu, puna buddhakālo viya ahosi.
ததா³ த்³வே பி⁴க்கூ² கா³மகாவாஸே விஹரந்தி த⁴ம்மவாதீ³ ச அத⁴ம்மவாதீ³ ச. அத⁴ம்மவாதீ³ சண்டோ³ ஹோதி ப²ருஸோ, முக²ரோ, தஸ்ஸ அஜ்ஜா²சாரோ இதரஸ்ஸ பாகடோ ஹோதி. ததோ நங் ‘‘இத³ங் தே, ஆவுஸோ, கம்மங் ஸாஸனஸ்ஸ அப்பதிரூப’’ந்தி சோதே³ஸி. ஸோ ‘‘கிங் தே தி³ட்ட²ங், கிங் ஸுத’’ந்தி விக்கி²பதி. இதரோ ‘‘வினயத⁴ரா ஜானிஸ்ஸந்தீ’’தி ஆஹ. ததோ அத⁴ம்மவாதீ³ ‘‘ஸசே இமங் வத்து²ங் வினயத⁴ரா வினிச்சி²னிஸ்ஸந்தி, அத்³தா⁴ மே ஸாஸனே பதிட்டா² ந ப⁴விஸ்ஸதீ’’தி ஞத்வா அத்தனோ பக்க²ங் காதுகாமோ தாவதே³வ பரிக்கா²ரே ஆதா³ய தே த்³வே தே²ரே உபஸங்கமித்வா ஸமணபரிக்கா²ரே த³த்வா தேஸங் நிஸ்ஸயேன விஹரிதுமாரத்³தோ⁴. ஸப்³ப³ஞ்ச நேஸங் உபட்டா²னங் கரொந்தோ ஸக்கச்சங் வத்தபடிவத்தங் பூரேதுகாமோ விய அகாஸி. ததோ ஏகதி³வஸங் உபட்டா²னங் க³ந்த்வா வந்தி³த்வா தேஹி விஸ்ஸஜ்ஜியமானோபி அட்டா²ஸியேவ. தே²ரா ‘‘கிஞ்சி வத்தப்³ப³மத்தீ²’’தி தங் புச்சி²ங்ஸு. ஸோ ‘‘ஆம, ப⁴ந்தே, ஏகேன மே பி⁴க்கு²னா ஸஹ அஜ்ஜா²சாரங் படிச்ச விவாதோ³ அத்தி². ஸோ யதி³ தங் வத்து²ங் இதா⁴க³ந்த்வா ஆரோசேதி, யதா²வினிச்ச²யங் ந வினிச்சி²னிதப்³ப³’’ந்தி. தே²ரா ‘‘ஓஸடங் வத்து²ங் யதா²வினிச்ச²யங் ந வினிச்சி²னிதுங் ந வட்டதீ’’தி ஆஹங்ஸு. ஸோ ‘‘ஏவங் கரியமானே, ப⁴ந்தே, மம ஸாஸனே பதிட்டா² நத்தி², மய்ஹேதங் பாபங் ஹோது, மா தும்ஹே வினிச்சி²னதா²’’தி. தே தேன நிப்பீளியமானா ஸம்படிச்சி²ங்ஸு. ஸோ தேஸங் படிஞ்ஞங் க³ஹெத்வா புன தங் ஆவாஸங் க³ந்த்வா ‘‘ஸப்³ப³ங் வினயத⁴ரானங் ஸந்திகே நிட்டி²த’’ந்தி தங் த⁴ம்மவாதி³ங் ஸுட்டு²தரங் அவமஞ்ஞந்தோ ப²ருஸேன ஸமுதா³சரதி. த⁴ம்மவாதீ³ ‘‘நிஸ்ஸங்கோ அயங் ஜாதோ’’தி தாவதே³வ நிக்க²மித்வா தே²ரானங் பரிவாரங் பி⁴க்கு²ஸஹஸ்ஸங் உபஸங்கமித்வா ஆஹ – ‘‘நனு, ஆவுஸோ, ஓஸடங் வத்து² யதா²த⁴ம்மங் வினிச்சி²னிதப்³ப³ங், அனோஸராபெத்வா ஏவ வா அஞ்ஞமஞ்ஞங் அச்சயங் தே³ஸாபெத்வா ஸாமக்³கீ³ காதப்³பா³. இமே பன தே²ரா நேவ வத்து²ங் வினிச்சி²னிங்ஸு, ந ஸாமக்³கி³ங் அகங்ஸு. கிங் நாமேத’’ந்தி? தேபி ஸுத்வா துண்ஹீ அஹேஸுங் – ‘‘நூன கிஞ்சி ஆசரியேஹி ஞாத’’ந்தி. ததோ அத⁴ம்மவாதீ³ ஓகாஸங் லபி⁴த்வா ‘‘த்வங் புப்³பே³ ‘வினயத⁴ரா ஜானிஸ்ஸந்தீ’தி ப⁴ணஸி. இதா³னி தேஸங் வினயத⁴ரானங் ஆரோசேஹி தங் வத்து²’’ந்தி த⁴ம்மவாதி³ங் பீளெத்வா ‘‘அஜ்ஜதக்³கே³ பராஜிதோ த்வங், மா தங் ஆவாஸங் ஆக³ச்சீ²’’தி வத்வா பக்காமி. ததோ த⁴ம்மவாதீ³ தே²ரே உபஸங்கமித்வா ‘‘தும்ஹே ஸாஸனங் அனபெக்கி²த்வா ‘அம்ஹே உபட்டே²ஸி பரிதோஸேஸீ’தி புக்³க³லமேவ அபெக்கி²த்த², ஸாஸனங் அரக்கி²த்வா புக்³க³லங் ரக்கி²த்த², அஜ்ஜதக்³கே³ தா³னி தும்ஹாகங் வினிச்ச²யங் வினிச்சி²னிதுங் ந வட்டதி, அஜ்ஜ பரினிப்³பு³தோ கஸ்ஸபோ ப⁴க³வா’’தி மஹாஸத்³தே³ன கந்தி³த்வா ‘‘நட்ட²ங் ஸத்து² ஸாஸன’’ந்தி பரிதே³வமானோ பக்காமி.
Tadā dve bhikkhū gāmakāvāse viharanti dhammavādī ca adhammavādī ca. Adhammavādī caṇḍo hoti pharuso, mukharo, tassa ajjhācāro itarassa pākaṭo hoti. Tato naṃ ‘‘idaṃ te, āvuso, kammaṃ sāsanassa appatirūpa’’nti codesi. So ‘‘kiṃ te diṭṭhaṃ, kiṃ suta’’nti vikkhipati. Itaro ‘‘vinayadharā jānissantī’’ti āha. Tato adhammavādī ‘‘sace imaṃ vatthuṃ vinayadharā vinicchinissanti, addhā me sāsane patiṭṭhā na bhavissatī’’ti ñatvā attano pakkhaṃ kātukāmo tāvadeva parikkhāre ādāya te dve there upasaṅkamitvā samaṇaparikkhāre datvā tesaṃ nissayena viharitumāraddho. Sabbañca nesaṃ upaṭṭhānaṃ karonto sakkaccaṃ vattapaṭivattaṃ pūretukāmo viya akāsi. Tato ekadivasaṃ upaṭṭhānaṃ gantvā vanditvā tehi vissajjiyamānopi aṭṭhāsiyeva. Therā ‘‘kiñci vattabbamatthī’’ti taṃ pucchiṃsu. So ‘‘āma, bhante, ekena me bhikkhunā saha ajjhācāraṃ paṭicca vivādo atthi. So yadi taṃ vatthuṃ idhāgantvā āroceti, yathāvinicchayaṃ na vinicchinitabba’’nti. Therā ‘‘osaṭaṃ vatthuṃ yathāvinicchayaṃ na vinicchinituṃ na vaṭṭatī’’ti āhaṃsu. So ‘‘evaṃ kariyamāne, bhante, mama sāsane patiṭṭhā natthi, mayhetaṃ pāpaṃ hotu, mā tumhe vinicchinathā’’ti. Te tena nippīḷiyamānā sampaṭicchiṃsu. So tesaṃ paṭiññaṃ gahetvā puna taṃ āvāsaṃ gantvā ‘‘sabbaṃ vinayadharānaṃ santike niṭṭhita’’nti taṃ dhammavādiṃ suṭṭhutaraṃ avamaññanto pharusena samudācarati. Dhammavādī ‘‘nissaṅko ayaṃ jāto’’ti tāvadeva nikkhamitvā therānaṃ parivāraṃ bhikkhusahassaṃ upasaṅkamitvā āha – ‘‘nanu, āvuso, osaṭaṃ vatthu yathādhammaṃ vinicchinitabbaṃ, anosarāpetvā eva vā aññamaññaṃ accayaṃ desāpetvā sāmaggī kātabbā. Ime pana therā neva vatthuṃ vinicchiniṃsu, na sāmaggiṃ akaṃsu. Kiṃ nāmeta’’nti? Tepi sutvā tuṇhī ahesuṃ – ‘‘nūna kiñci ācariyehi ñāta’’nti. Tato adhammavādī okāsaṃ labhitvā ‘‘tvaṃ pubbe ‘vinayadharā jānissantī’ti bhaṇasi. Idāni tesaṃ vinayadharānaṃ ārocehi taṃ vatthu’’nti dhammavādiṃ pīḷetvā ‘‘ajjatagge parājito tvaṃ, mā taṃ āvāsaṃ āgacchī’’ti vatvā pakkāmi. Tato dhammavādī there upasaṅkamitvā ‘‘tumhe sāsanaṃ anapekkhitvā ‘amhe upaṭṭhesi paritosesī’ti puggalameva apekkhittha, sāsanaṃ arakkhitvā puggalaṃ rakkhittha, ajjatagge dāni tumhākaṃ vinicchayaṃ vinicchinituṃ na vaṭṭati, ajja parinibbuto kassapo bhagavā’’ti mahāsaddena kanditvā ‘‘naṭṭhaṃ satthu sāsana’’nti paridevamāno pakkāmi.
அத² கோ² தே பி⁴க்கூ² ஸங்விக்³க³மானஸா ‘‘மயங் புக்³க³லமனுரக்க²ந்தா ஸாஸனரதனங் ஸொப்³பே⁴ பக்கி²பிம்ஹா’’தி குக்குச்சங் உப்பாதே³ஸுங் . தே தேனேவ குக்குச்சேன உபஹதாஸயத்தா காலங் கத்வா ஸக்³கே³ நிப்³ப³த்திதுமஸக்கொந்தா ஏகாசரியோ ஹிமவதி ஹேமவதே பப்³ப³தே நிப்³ப³த்தி ஹேமவதோ யக்கோ²தி நாமேன. து³தியாசரியோ மஜ்ஜி²மதே³ஸே ஸாதபப்³ப³தே ஸாதாகி³ரோதி நாமேன. தேபி நேஸங் பரிவாரா பி⁴க்கூ² தேஸங்யேவ அனுவத்தித்வா ஸக்³கே³ நிப்³ப³த்திதுமஸக்கொந்தா தேஸங் பரிவாரா யக்கா²வ ஹுத்வா நிப்³ப³த்திங்ஸு. தேஸங் பன பச்சயதா³யகா க³ஹட்டா² தே³வலோகே நிப்³ப³திங்ஸு. ஹேமவதஸாதாகி³ரா அட்ட²வீஸதியக்க²ஸேனாபதீனமப்³ப⁴ந்தரா மஹானுபா⁴வா யக்க²ராஜானோ அஹேஸுங்.
Atha kho te bhikkhū saṃviggamānasā ‘‘mayaṃ puggalamanurakkhantā sāsanaratanaṃ sobbhe pakkhipimhā’’ti kukkuccaṃ uppādesuṃ . Te teneva kukkuccena upahatāsayattā kālaṃ katvā sagge nibbattitumasakkontā ekācariyo himavati hemavate pabbate nibbatti hemavato yakkhoti nāmena. Dutiyācariyo majjhimadese sātapabbate sātāgiroti nāmena. Tepi nesaṃ parivārā bhikkhū tesaṃyeva anuvattitvā sagge nibbattitumasakkontā tesaṃ parivārā yakkhāva hutvā nibbattiṃsu. Tesaṃ pana paccayadāyakā gahaṭṭhā devaloke nibbatiṃsu. Hemavatasātāgirā aṭṭhavīsatiyakkhasenāpatīnamabbhantarā mahānubhāvā yakkharājāno ahesuṃ.
யக்க²ஸேனாபதீனஞ்ச அயங் த⁴ம்மதா – மாஸே மாஸே அட்ட² தி³வஸானி த⁴ம்மவினிச்ச²யத்த²ங் ஹிமவதி மனோஸிலாதலே நாக³வதிமண்ட³பே தே³வதானங் ஸன்னிபாதோ ஹோதி, தத்த² ஸன்னிபதிதப்³ப³ந்தி. அத² ஸாதாகி³ரஹேமவதா தஸ்மிங் ஸமாக³மே அஞ்ஞமஞ்ஞங் தி³ஸ்வா ஸஞ்ஜானிங்ஸு – ‘‘த்வங், ஸம்ம, குஹிங் உப்பன்னோ, த்வங் குஹி’’ந்தி அத்தனோ அத்தனோ உப்பத்திட்டா²னஞ்ச புச்சி²த்வா விப்படிஸாரினோ அஹேஸுங். ‘‘நட்டா² மயங், ஸம்ம, புப்³பே³ வீஸதி வஸ்ஸஸஹஸ்ஸானி ஸமணத⁴ம்மங் கத்வா ஏகங் பாபஸஹாயங் நிஸ்ஸாய யக்க²யோனியங் உப்பன்னா, அம்ஹாகங் பன பச்சயதா³யகா காமாவசரதே³வேஸு நிப்³ப³த்தா’’தி. அத² ஸாதாகி³ரோ ஆஹ – ‘‘மாரிஸ, ஹிமவா நாம அச்ச²ரியப்³பு⁴தஸம்மதோ, கிஞ்சி அச்ச²ரியங் தி³ஸ்வா வா ஸுத்வா வா மமாபி ஆரோசெய்யாஸீ’’தி. ஹேமவதோபி ஆஹ – ‘‘மாரிஸ, மஜ்ஜி²மதே³ஸோ நாம அச்ச²ரியப்³பு⁴தஸம்மதோ, கிஞ்சி அச்ச²ரியங் தி³ஸ்வா வா ஸுத்வா வா மமாபி ஆரோசெய்யாஸீ’’தி. ஏவங் தேஸு த்³வீஸு ஸஹாயேஸு அஞ்ஞமஞ்ஞங் கதிகங் கத்வா, தமேவ உப்பத்திங் அவிவஜ்ஜெத்வா வஸமானேஸு ஏகங் பு³த்³த⁴ந்தரங் வீதிவத்தங், மஹாபத²வீ ஏகயோஜனதிகா³வுதமத்தங் உஸ்ஸதா³.
Yakkhasenāpatīnañca ayaṃ dhammatā – māse māse aṭṭha divasāni dhammavinicchayatthaṃ himavati manosilātale nāgavatimaṇḍape devatānaṃ sannipāto hoti, tattha sannipatitabbanti. Atha sātāgirahemavatā tasmiṃ samāgame aññamaññaṃ disvā sañjāniṃsu – ‘‘tvaṃ, samma, kuhiṃ uppanno, tvaṃ kuhi’’nti attano attano uppattiṭṭhānañca pucchitvā vippaṭisārino ahesuṃ. ‘‘Naṭṭhā mayaṃ, samma, pubbe vīsati vassasahassāni samaṇadhammaṃ katvā ekaṃ pāpasahāyaṃ nissāya yakkhayoniyaṃ uppannā, amhākaṃ pana paccayadāyakā kāmāvacaradevesu nibbattā’’ti. Atha sātāgiro āha – ‘‘mārisa, himavā nāma acchariyabbhutasammato, kiñci acchariyaṃ disvā vā sutvā vā mamāpi āroceyyāsī’’ti. Hemavatopi āha – ‘‘mārisa, majjhimadeso nāma acchariyabbhutasammato, kiñci acchariyaṃ disvā vā sutvā vā mamāpi āroceyyāsī’’ti. Evaṃ tesu dvīsu sahāyesu aññamaññaṃ katikaṃ katvā, tameva uppattiṃ avivajjetvā vasamānesu ekaṃ buddhantaraṃ vītivattaṃ, mahāpathavī ekayojanatigāvutamattaṃ ussadā.
அத²ம்ஹாகங் போ³தி⁴ஸத்தோ தீ³பங்கரபாத³மூலே கதபணிதா⁴னோ யாவ வெஸ்ஸந்தரஜாதகங், தாவ பாரமியோ பூரெத்வா, துஸிதப⁴வனே உப்பஜ்ஜித்வா, தத்த² யாவதாயுகங் ட²த்வா, த⁴ம்மபத³னிதா³னே வுத்தனயேன தே³வதாஹி ஆயாசிதோ பஞ்ச மஹாவிலோகனானி விலோகெத்வா, தே³வதானங் ஆரோசெத்வா, த்³வத்திங்ஸாய புப்³ப³னிமித்தேஸு வத்தமானேஸு இத⁴ படிஸந்தி⁴ங் அக்³க³ஹேஸி த³ஸஸஹஸ்ஸிலோகதா⁴துங் கம்பெத்வா. தானி தி³ஸ்வாபி இமே ராஜயக்கா² ‘‘இமினா காரணேன நிப்³ப³த்தானீ’’தி ந ஜானிங்ஸு. ‘‘கி²ட்³டா³பஸுதத்தா நேவாத்³த³ஸங்ஸூ’’தி ஏகே. ஏஸ நயோ ஜாதியங் அபி⁴னிக்க²மனே போ³தி⁴யஞ்ச. த⁴ம்மசக்கப்பவத்தனே பன பஞ்சவக்³கி³யே ஆமந்தெத்வா ப⁴க³வதி திபரிவட்டங் த்³வாத³ஸாகாரங் வரத⁴ம்மசக்கங் பவத்தெந்தே மஹாபூ⁴மிசாலங் புப்³ப³னிமித்தங் பாடிஹாரியானி ச ஏதேஸங் ஏகோ ஸாதாகி³ரோயேவ பட²மங் அத்³த³ஸ. நிப்³ப³த்திகாரணஞ்ச தேஸங் ஞத்வா ஸபரிஸோ ப⁴க³வந்தங் உபஸங்கம்ம த⁴ம்மதே³ஸனங் அஸ்ஸோஸி, ந ச கிஞ்சி விஸேஸங் அதி⁴க³ச்சி². கஸ்மா? ஸோ ஹி த⁴ம்மங் ஸுணந்தோ ஹேமவதங் அனுஸ்ஸரித்வா ‘‘ஆக³தோ நு கோ² மே ஸஹாயகோ, நோ’’தி பரிஸங் ஓலோகெத்வா தங் அபஸ்ஸந்தோ ‘‘வஞ்சிதோ மே ஸஹாயோ, யோ ஏவங் விசித்ரபடிபா⁴னங் ப⁴க³வதோ த⁴ம்மதே³ஸனங் ந ஸுணாதீ’’தி விக்கி²த்தசித்தோ அஹோஸி. ப⁴க³வா ச அத்த²ங்க³தேபி ச ஸூரியே தே³ஸனங் ந நிட்டா²பேஸி.
Athamhākaṃ bodhisatto dīpaṅkarapādamūle katapaṇidhāno yāva vessantarajātakaṃ, tāva pāramiyo pūretvā, tusitabhavane uppajjitvā, tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā, dhammapadanidāne vuttanayena devatāhi āyācito pañca mahāvilokanāni viloketvā, devatānaṃ ārocetvā, dvattiṃsāya pubbanimittesu vattamānesu idha paṭisandhiṃ aggahesi dasasahassilokadhātuṃ kampetvā. Tāni disvāpi ime rājayakkhā ‘‘iminā kāraṇena nibbattānī’’ti na jāniṃsu. ‘‘Khiḍḍāpasutattā nevāddasaṃsū’’ti eke. Esa nayo jātiyaṃ abhinikkhamane bodhiyañca. Dhammacakkappavattane pana pañcavaggiye āmantetvā bhagavati tiparivaṭṭaṃ dvādasākāraṃ varadhammacakkaṃ pavattente mahābhūmicālaṃ pubbanimittaṃ pāṭihāriyāni ca etesaṃ eko sātāgiroyeva paṭhamaṃ addasa. Nibbattikāraṇañca tesaṃ ñatvā sapariso bhagavantaṃ upasaṅkamma dhammadesanaṃ assosi, na ca kiñci visesaṃ adhigacchi. Kasmā? So hi dhammaṃ suṇanto hemavataṃ anussaritvā ‘‘āgato nu kho me sahāyako, no’’ti parisaṃ oloketvā taṃ apassanto ‘‘vañcito me sahāyo, yo evaṃ vicitrapaṭibhānaṃ bhagavato dhammadesanaṃ na suṇātī’’ti vikkhittacitto ahosi. Bhagavā ca atthaṅgatepi ca sūriye desanaṃ na niṭṭhāpesi.
அத² ஸாதாகி³ரோ ‘‘ஸஹாயங் க³ஹெத்வா தேன ஸஹாக³ம்ம த⁴ம்மதே³ஸனங் ஸொஸ்ஸாமீ’’தி ஹத்தி²யானஅஸ்ஸயானக³ருளயானாதீ³னி மாபெத்வா பஞ்சஹி யக்க²ஸதேஹி பரிவுதோ ஹிமவந்தாபி⁴முகோ² பாயாஸி, ததா³ ஹேமவதோபி. யஸ்மா படிஸந்தி⁴ஜாதி-அபி⁴னிக்க²மன-போ³தி⁴பரினிப்³பா³னெஸ்வேவ த்³வத்திங்ஸ புப்³ப³னிமித்தானி ஹுத்வாவ பதிவிக³ச்ச²ந்தி, ந சிரட்டி²திகானி ஹொந்தி, த⁴ம்மசக்கபவத்தனே பன தானி ஸவிஸேஸானி ஹுத்வா, சிரதரங் ட²த்வா நிருஜ்ஜ²ந்தி, தஸ்மா ஹிமவதி தங் அச்ச²ரியபாதுபா⁴வங் தி³ஸ்வா ‘‘யதோ அஹங் ஜாதோ, ந கதா³சி அயங் பப்³ப³தோ ஏவங் அபி⁴ராமோ பூ⁴தபுப்³போ³, ஹந்த³ தா³னி மம ஸஹாயங் க³ஹெத்வா ஆக³ம்ம தேன ஸஹ இமங் புப்ப²ஸிரிங் அனுப⁴விஸ்ஸாமீ’’தி ததே²வ மஜ்ஜி²மதே³ஸாபி⁴முகோ² ஆக³ச்ச²தி. தே உபோ⁴பி ராஜக³ஹஸ்ஸ உபரி ஸமாக³ந்த்வா அஞ்ஞமஞ்ஞஸ்ஸ ஆக³மனகாரணங் புச்சி²ங்ஸு. ஹேமவதோ ஆஹ – ‘‘யதோ அஹங், மாரிஸ, ஜாதோ, நாயங் பப்³ப³தோ ஏவங் அகாலகுஸுமிதேஹி ருக்கே²ஹி அபி⁴ராமோ பூ⁴தபுப்³போ³, தஸ்மா ஏதங் புப்ப²ஸிரிங் தயா ஸத்³தி⁴ங் அனுப⁴விஸ்ஸாமீதி ஆக³தொம்ஹீ’’தி . ஸாதாகி³ரோ ஆஹ – ‘‘ஜானாஸி, பன, த்வங் மாரிஸ, யேன காரணேன இமங் அகாலபுப்ப²பாடிஹாரியங் ஜாத’’ந்தி? ‘‘ந ஜானாமி, மாரிஸா’’தி. ‘‘இமங், மாரிஸ, பாடிஹாரியங் ந கேவல ஹிமவந்தேயேவ, அபிச கோ² பன த³ஸஸஹஸ்ஸிலோகதா⁴தூஸு நிப்³ப³த்தங், ஸம்மாஸம்பு³த்³தோ⁴ லோகே உப்பன்னோ, அஜ்ஜ த⁴ம்மசக்கங் பவத்தேஸி, தேன காரணேனா’’தி. ஏவங் ஸாதாகி³ரோ ஹேமவதஸ்ஸ பு³த்³து⁴ப்பாத³ங் கதெ²த்வா, தங் ப⁴க³வதோ ஸந்திகங் ஆனேதுகாமோ இமங் கா³த²மாஹ. கேசி பன கோ³தமகே சேதியே விஹரந்தே ப⁴க³வதி அயமேவமாஹாதி ப⁴ணந்தி ‘‘அஜ்ஜ பன்னரஸோ’’தி.
Atha sātāgiro ‘‘sahāyaṃ gahetvā tena sahāgamma dhammadesanaṃ sossāmī’’ti hatthiyānaassayānagaruḷayānādīni māpetvā pañcahi yakkhasatehi parivuto himavantābhimukho pāyāsi, tadā hemavatopi. Yasmā paṭisandhijāti-abhinikkhamana-bodhiparinibbānesveva dvattiṃsa pubbanimittāni hutvāva pativigacchanti, na ciraṭṭhitikāni honti, dhammacakkapavattane pana tāni savisesāni hutvā, cirataraṃ ṭhatvā nirujjhanti, tasmā himavati taṃ acchariyapātubhāvaṃ disvā ‘‘yato ahaṃ jāto, na kadāci ayaṃ pabbato evaṃ abhirāmo bhūtapubbo, handa dāni mama sahāyaṃ gahetvā āgamma tena saha imaṃ pupphasiriṃ anubhavissāmī’’ti tatheva majjhimadesābhimukho āgacchati. Te ubhopi rājagahassa upari samāgantvā aññamaññassa āgamanakāraṇaṃ pucchiṃsu. Hemavato āha – ‘‘yato ahaṃ, mārisa, jāto, nāyaṃ pabbato evaṃ akālakusumitehi rukkhehi abhirāmo bhūtapubbo, tasmā etaṃ pupphasiriṃ tayā saddhiṃ anubhavissāmīti āgatomhī’’ti . Sātāgiro āha – ‘‘jānāsi, pana, tvaṃ mārisa, yena kāraṇena imaṃ akālapupphapāṭihāriyaṃ jāta’’nti? ‘‘Na jānāmi, mārisā’’ti. ‘‘Imaṃ, mārisa, pāṭihāriyaṃ na kevala himavanteyeva, apica kho pana dasasahassilokadhātūsu nibbattaṃ, sammāsambuddho loke uppanno, ajja dhammacakkaṃ pavattesi, tena kāraṇenā’’ti. Evaṃ sātāgiro hemavatassa buddhuppādaṃ kathetvā, taṃ bhagavato santikaṃ ānetukāmo imaṃ gāthamāha. Keci pana gotamake cetiye viharante bhagavati ayamevamāhāti bhaṇanti ‘‘ajja pannaraso’’ti.
153. தத்த² அஜ்ஜாதி அயங் ரத்திந்தி³வோ பக்க²க³ணனதோ பன்னரஸோ, உபவஸிதப்³ப³தோ உபோஸதோ². தீஸு வா உபோஸதே²ஸு அஜ்ஜ பன்னரஸோ உபோஸதோ², ந சாதுத்³த³ஸீ உபோஸதோ², ந ஸாமக்³கீ³உபோஸதோ². யஸ்மா வா பாதிமொக்கு²த்³தே³ஸஅட்ட²ங்க³உபவாஸபஞ்ஞத்திதி³வஸாதீ³ஸு ஸம்ப³ஹுலேஸு அத்தே²ஸு உபோஸத²ஸத்³தோ³ வத்ததி. ‘‘ஆயாமாவுஸோ, கப்பின, உபோஸத²ங் க³மிஸ்ஸாமா’’திஆதீ³ஸு ஹி பாதிமொக்கு²த்³தே³ஸே உபோஸத²ஸத்³தோ³. ‘‘ஏவங் அட்ட²ங்க³ஸமன்னாக³தோ கோ² விஸாகே² உபோஸதோ² உபவுத்தோ²’’திஆதீ³ஸு (அ॰ நி॰ 8.43) பாணாதிபாதா வேரமணிஆதி³கேஸு அட்ட²ங்கே³ஸு. ‘‘ஸுத்³த⁴ஸ்ஸ வே ஸதா³ ப²க்³கு³, ஸுத்³த⁴ஸ்ஸுபோஸதோ² ஸதா³’’திஆதீ³ஸு (ம॰ நி॰ 1.79) உபவாஸே. ‘‘உபோஸதோ² நாம நாக³ராஜா’’திஆதீ³ஸு (தீ³॰ நி॰ 2.246; ம॰ நி॰ 3.258) பஞ்ஞத்தியங். ‘‘தத³ஹுபோஸதே² பன்னரஸே ஸீஸங்ன்ஹாதஸ்ஸா’’திஆதீ³ஸு (தீ³॰ நி॰ 3.85; ம॰ நி॰ 3.256) தி³வஸே. தஸ்மா அவஸேஸத்த²ங் படிக்கி²பித்வா ஆஸாள்ஹீபுண்ணமதி³வஸங்யேவ நியாமெந்தோ ஆஹ – ‘‘அஜ்ஜ பன்னரஸோ உபோஸதோ²’’தி. பாடிபதோ³ து³தியோதி ஏவங் க³ணியமானே அஜ்ஜ பன்னரஸோ தி³வஸோதி அத்தோ².
153. Tattha ajjāti ayaṃ rattindivo pakkhagaṇanato pannaraso, upavasitabbato uposatho. Tīsu vā uposathesu ajja pannaraso uposatho, na cātuddasī uposatho, na sāmaggīuposatho. Yasmā vā pātimokkhuddesaaṭṭhaṅgaupavāsapaññattidivasādīsu sambahulesu atthesu uposathasaddo vattati. ‘‘Āyāmāvuso, kappina, uposathaṃ gamissāmā’’tiādīsu hi pātimokkhuddese uposathasaddo. ‘‘Evaṃ aṭṭhaṅgasamannāgato kho visākhe uposatho upavuttho’’tiādīsu (a. ni. 8.43) pāṇātipātā veramaṇiādikesu aṭṭhaṅgesu. ‘‘Suddhassa ve sadā phaggu, suddhassuposatho sadā’’tiādīsu (ma. ni. 1.79) upavāse. ‘‘Uposatho nāma nāgarājā’’tiādīsu (dī. ni. 2.246; ma. ni. 3.258) paññattiyaṃ. ‘‘Tadahuposathe pannarase sīsaṃnhātassā’’tiādīsu (dī. ni. 3.85; ma. ni. 3.256) divase. Tasmā avasesatthaṃ paṭikkhipitvā āsāḷhīpuṇṇamadivasaṃyeva niyāmento āha – ‘‘ajja pannaraso uposatho’’ti. Pāṭipado dutiyoti evaṃ gaṇiyamāne ajja pannaraso divasoti attho.
தி³வி ப⁴வானி தி³ப்³பா³னி, தி³ப்³பா³னி எத்த² அத்தீ²தி தி³ப்³பா³. கானி தானி? ரூபானி. தஞ்ஹி ரத்திங் தே³வானங் த³ஸஸஹஸ்ஸிலோகதா⁴துதோ ஸன்னிபதிதானங் ஸரீரவத்தா²ப⁴ரணவிமானப்பபா⁴ஹி அப்³பா⁴தி³உபக்கிலேஸவிரஹிதாய சந்த³ப்பபா⁴ய ச ஸகலஜம்பு³தீ³போ அலங்கதோ அஹோஸி. விஸேஸாலங்கதோ ச பரமவிஸுத்³தி⁴தே³வஸ்ஸ ப⁴க³வதோ ஸரீரப்பபா⁴ய. தேனாஹ ‘‘தி³ப்³பா³ ரத்தி உபட்டி²தா’’தி.
Divi bhavāni dibbāni, dibbāni ettha atthīti dibbā. Kāni tāni? Rūpāni. Tañhi rattiṃ devānaṃ dasasahassilokadhātuto sannipatitānaṃ sarīravatthābharaṇavimānappabhāhi abbhādiupakkilesavirahitāya candappabhāya ca sakalajambudīpo alaṅkato ahosi. Visesālaṅkato ca paramavisuddhidevassa bhagavato sarīrappabhāya. Tenāha ‘‘dibbā ratti upaṭṭhitā’’ti.
ஏவங் ரத்திகு³ணவண்ணனாபதே³ஸேனாபி ஸஹாயஸ்ஸ சித்தப்பஸாத³ங் ஜனெந்தோ பு³த்³து⁴ப்பாத³ங் கதெ²த்வா ஆஹ ‘‘அனோமனாமங் ஸத்தா²ரங், ஹந்த³ பஸ்ஸாம கோ³தம’’ந்தி. தத்த² அனோமேஹி அலாமகேஹி ஸப்³பா³காரபரிபூரேஹி கு³ணேஹி நாமங் அஸ்ஸாதி அனோமனாமோ. ததா² ஹிஸ்ஸ ‘‘பு³ஜ்ஜி²தா ஸச்சானீதி பு³த்³தோ⁴, போ³தே⁴தா பஜாயாதி பு³த்³தோ⁴’’திஆதி³னா (மஹானி॰ 192; சூளனி॰ பாராயனத்து²திகா³தா²னித்³தே³ஸ 97; படி॰ ம॰ 1.162) நயேன பு³த்³தோ⁴தி அனோமேஹி கு³ணேஹி நாமங், ‘‘ப⁴க்³க³ராகோ³தி ப⁴க³வா, ப⁴க்³க³தோ³ஸோதி ப⁴க³வா’’திஆதி³னா (மஹானி॰ 84) நயேன ச அனோமேஹி கு³ணேஹி நாமங். ஏஸ நயோ ‘‘அரஹங் ஸம்மாஸம்பு³த்³தோ⁴ விஜ்ஜாசரணஸம்பன்னோ’’திஆதீ³ஸு. தி³ட்ட²த⁴ம்மிகாதீ³ஸு அத்தே²ஸு தே³வமனுஸ்ஸே அனுஸாஸதி ‘‘இமங் பஜஹத², இமங் ஸமாதா³ய வத்ததா²’’தி ஸத்தா². அபிச ‘‘ஸத்தா² ப⁴க³வா ஸத்த²வாஹோ, யதா² ஸத்த²வாஹோ ஸத்தே கந்தாரங் தாரேதீ’’திஆதி³னா (மஹானி॰ 190) நித்³தே³ஸே வுத்தனயேனாபி ஸத்தா². தங் அனோமனாமங் ஸத்தா²ரங். ஹந்தா³தி ப்³யவஸானத்தே² நிபாதோ. பஸ்ஸாமாதி தேன அத்தானங் ஸஹ ஸங்க³ஹெத்வா பச்சுப்பன்னவசனங். கோ³தமந்தி கோ³தமகொ³த்தங். கிங் வுத்தங் ஹோதி ? ‘‘ஸத்தா², ந ஸத்தா²’’தி மா விமதிங் அகாஸி, ஏகந்தப்³யவஸிதோ ஹுத்வாவ ஏஹி பஸ்ஸாம கோ³தமந்தி.
Evaṃ rattiguṇavaṇṇanāpadesenāpi sahāyassa cittappasādaṃ janento buddhuppādaṃ kathetvā āha ‘‘anomanāmaṃ satthāraṃ, handa passāma gotama’’nti. Tattha anomehi alāmakehi sabbākāraparipūrehi guṇehi nāmaṃ assāti anomanāmo. Tathā hissa ‘‘bujjhitā saccānīti buddho, bodhetā pajāyāti buddho’’tiādinā (mahāni. 192; cūḷani. pārāyanatthutigāthāniddesa 97; paṭi. ma. 1.162) nayena buddhoti anomehi guṇehi nāmaṃ, ‘‘bhaggarāgoti bhagavā, bhaggadosoti bhagavā’’tiādinā (mahāni. 84) nayena ca anomehi guṇehi nāmaṃ. Esa nayo ‘‘arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno’’tiādīsu. Diṭṭhadhammikādīsu atthesu devamanusse anusāsati ‘‘imaṃ pajahatha, imaṃ samādāya vattathā’’ti satthā. Apica ‘‘satthā bhagavā satthavāho, yathā satthavāho satte kantāraṃ tāretī’’tiādinā (mahāni. 190) niddese vuttanayenāpi satthā. Taṃ anomanāmaṃ satthāraṃ. Handāti byavasānatthe nipāto. Passāmāti tena attānaṃ saha saṅgahetvā paccuppannavacanaṃ. Gotamanti gotamagottaṃ. Kiṃ vuttaṃ hoti ? ‘‘Satthā, na satthā’’ti mā vimatiṃ akāsi, ekantabyavasito hutvāva ehi passāma gotamanti.
154. ஏவங் வுத்தே ஹேமவதோ ‘‘அயங் ஸாதாகி³ரோ ‘அனோமனாமங் ஸத்தா²ர’ந்தி ப⁴ணந்தோ தஸ்ஸ ஸப்³ப³ஞ்ஞுதங் பகாஸேதி, ஸப்³ப³ஞ்ஞுனோ ச து³ல்லபா⁴ லோகே, ஸப்³ப³ஞ்ஞுபடிஞ்ஞேஹி பூரணாதி³ஸதி³ஸேஹேவ லோகோ உபத்³து³தோ. ஸோ பன யதி³ ஸப்³ப³ஞ்ஞூ, அத்³தா⁴ தாதி³லக்க²ணப்பத்தோ ப⁴விஸ்ஸதி, தேன தங் ஏவங் பரிக்³க³ண்ஹிஸ்ஸாமீ’’தி சிந்தெத்வா தாதி³லக்க²ணங் புச்ச²ந்தோ ஆஹ – ‘‘கச்சி மனோ’’தி.
154. Evaṃ vutte hemavato ‘‘ayaṃ sātāgiro ‘anomanāmaṃ satthāra’nti bhaṇanto tassa sabbaññutaṃ pakāseti, sabbaññuno ca dullabhā loke, sabbaññupaṭiññehi pūraṇādisadiseheva loko upadduto. So pana yadi sabbaññū, addhā tādilakkhaṇappatto bhavissati, tena taṃ evaṃ pariggaṇhissāmī’’ti cintetvā tādilakkhaṇaṃ pucchanto āha – ‘‘kacci mano’’ti.
தத்த² கச்சீதி புச்சா². மனோதி சித்தங். ஸுபணிஹிதோதி ஸுட்டு² ட²பிதோ, அசலோ அஸம்பவேதீ⁴. ஸப்³பே³ஸு பூ⁴தேஸு ஸப்³ப³பூ⁴தேஸு. தாதி³னோதி தாதி³லக்க²ணப்பத்தஸ்ஸேவ ஸதோ. புச்சா² ஏவ வா அயங் ‘‘ஸோ தே ஸத்தா² ஸப்³ப³பூ⁴தேஸு தாதீ³, உதா³ஹு நோ’’தி. இட்டே² அனிட்டே² சாதி ஏவரூபே ஆரம்மணே. ஸங்கப்பாதி விதக்கா. வஸீகதாதி வஸங் க³மிதா. கிங் வுத்தங் ஹோதி? யங் த்வங் ஸத்தா²ரங் வத³ஸி, தஸ்ஸ தே ஸத்து²னோ கச்சி தாதி³லக்க²ணப்பத்தஸ்ஸ ஸதோ ஸப்³ப³பூ⁴தேஸு மனோ ஸுபணிஹிதோ, உதா³ஹு யாவ சலனபச்சயங் ந லப⁴தி, தாவ ஸுபணிஹிதோ விய கா²யதி. ஸோ வா தே ஸத்தா² கச்சி ஸப்³ப³பூ⁴தேஸு ஸமசித்தேன தாதீ³, உதா³ஹு நோ, யே ச கோ² இட்டா²னிட்டே²ஸு ஆரம்மணேஸு ராக³தோ³ஸவஸேன ஸங்கப்பா உப்பஜ்ஜெய்யுங், த்யாஸ்ஸ கச்சி வஸீகதா, உதா³ஹு கதா³சி தேஸம்பி வஸேன வத்ததீதி.
Tattha kaccīti pucchā. Manoti cittaṃ. Supaṇihitoti suṭṭhu ṭhapito, acalo asampavedhī. Sabbesu bhūtesu sabbabhūtesu. Tādinoti tādilakkhaṇappattasseva sato. Pucchā eva vā ayaṃ ‘‘so te satthā sabbabhūtesu tādī, udāhu no’’ti. Iṭṭhe aniṭṭhe cāti evarūpe ārammaṇe. Saṅkappāti vitakkā. Vasīkatāti vasaṃ gamitā. Kiṃ vuttaṃ hoti? Yaṃ tvaṃ satthāraṃ vadasi, tassa te satthuno kacci tādilakkhaṇappattassa sato sabbabhūtesu mano supaṇihito, udāhu yāva calanapaccayaṃ na labhati, tāva supaṇihito viya khāyati. So vā te satthā kacci sabbabhūtesu samacittena tādī, udāhu no, ye ca kho iṭṭhāniṭṭhesu ārammaṇesu rāgadosavasena saṅkappā uppajjeyyuṃ, tyāssa kacci vasīkatā, udāhu kadāci tesampi vasena vattatīti.
155. ததோ ஸாதாகி³ரோ ப⁴க³வதோ ஸப்³ப³ஞ்ஞுபா⁴வே ப்³யவஸிதத்தா ஸப்³பே³ ஸப்³ப³ஞ்ஞுகு³ணே அனுஜானந்தோ ஆஹ ‘‘மனோ சஸ்ஸ ஸுபணிஹிதோ’’திஆதி³. தத்த² ஸுபணிஹிதோதி ஸுட்டு² ட²பிதோ, பத²வீஸமோ அவிருஜ்ஜ²னட்டே²ன, ஸினேருஸமோ ஸுப்பதிட்டி²தாசலனட்டே²ன, இந்த³கீ²லஸமோ சதுப்³பி³த⁴மாரபரவாதி³க³ணேஹி அகம்பியட்டே²ன. அனச்ச²ரியஞ்சேதங், ப⁴க³வதோ இதா³னி ஸப்³பா³காரஸம்பன்னத்தா ஸப்³ப³ஞ்ஞுபா⁴வே டி²தஸ்ஸ மனோ ஸுபணிஹிதோ அசலோ ப⁴வெய்ய. யஸ்ஸ திரச்சா²னபூ⁴தஸ்ஸாபி ஸராகா³தி³காலே ச²த்³த³ந்தனாக³குலே உப்பன்னஸ்ஸ ஸவிஸேன ஸல்லேன வித்³த⁴ஸ்ஸ அசலோ அஹோஸி, வத⁴கேபி தஸ்மிங் நப்பது³ஸ்ஸி, அஞ்ஞத³த்து² தஸ்ஸேவ அத்தனோ த³ந்தே செ²த்வா அதா³ஸி; ததா² மஹாகபிபூ⁴தஸ்ஸ மஹதியா ஸிலாய ஸீஸே பஹடஸ்ஸாபி தஸ்ஸேவ ச மக்³க³ங் த³ஸ்ஸேஸி; ததா² விது⁴ரபண்டி³தபூ⁴தஸ்ஸ பாதே³ஸு க³ஹெத்வா ஸட்டி²யோஜனே காளபப்³ப³தபபாதே பக்கி²த்தஸ்ஸாபி அஞ்ஞத³த்து² தஸ்ஸேவ யக்க²ஸ்ஸத்தா²ய த⁴ம்மங் தே³ஸேஸி. தஸ்மா ஸம்மதே³வ ஆஹ ஸாதாகி³ரோ – ‘‘மனோ சஸ்ஸ ஸுபணிஹிதோ’’தி.
155. Tato sātāgiro bhagavato sabbaññubhāve byavasitattā sabbe sabbaññuguṇe anujānanto āha ‘‘mano cassa supaṇihito’’tiādi. Tattha supaṇihitoti suṭṭhu ṭhapito, pathavīsamo avirujjhanaṭṭhena, sinerusamo suppatiṭṭhitācalanaṭṭhena, indakhīlasamo catubbidhamāraparavādigaṇehi akampiyaṭṭhena. Anacchariyañcetaṃ, bhagavato idāni sabbākārasampannattā sabbaññubhāve ṭhitassa mano supaṇihito acalo bhaveyya. Yassa tiracchānabhūtassāpi sarāgādikāle chaddantanāgakule uppannassa savisena sallena viddhassa acalo ahosi, vadhakepi tasmiṃ nappadussi, aññadatthu tasseva attano dante chetvā adāsi; tathā mahākapibhūtassa mahatiyā silāya sīse pahaṭassāpi tasseva ca maggaṃ dassesi; tathā vidhurapaṇḍitabhūtassa pādesu gahetvā saṭṭhiyojane kāḷapabbatapapāte pakkhittassāpi aññadatthu tasseva yakkhassatthāya dhammaṃ desesi. Tasmā sammadeva āha sātāgiro – ‘‘mano cassa supaṇihito’’ti.
ஸப்³ப³பூ⁴தேஸு தாதி³னோதி ஸப்³ப³ஸத்தேஸு தாதி³லக்க²ணப்பத்தஸ்ஸேவ ஸதோ மனோ ஸுபணிஹிதோ, ந யாவ பச்சயங் ந லப⁴தீதி அத்தோ² . தத்த² ப⁴க³வதோ தாதி³லக்க²ணங் பஞ்சதா⁴ வேதி³தப்³ப³ங். யதா²ஹ –
Sabbabhūtesutādinoti sabbasattesu tādilakkhaṇappattasseva sato mano supaṇihito, na yāva paccayaṃ na labhatīti attho . Tattha bhagavato tādilakkhaṇaṃ pañcadhā veditabbaṃ. Yathāha –
‘‘ப⁴க³வா பஞ்சஹாகாரேஹி தாதீ³, இட்டா²னிட்டே² தாதீ³, சத்தாவீதி தாதீ³, முத்தாவீதி தாதீ³, திண்ணாவீதி தாதீ³, தன்னித்³தே³ஸாதி தாதீ³. கத²ங் ப⁴க³வா இட்டா²னிட்டே² தாதீ³? ப⁴க³வா லாபே⁴பி தாதீ³’’தி (மஹானி॰ 38).
‘‘Bhagavā pañcahākārehi tādī, iṭṭhāniṭṭhe tādī, cattāvīti tādī, muttāvīti tādī, tiṇṇāvīti tādī, tanniddesāti tādī. Kathaṃ bhagavā iṭṭhāniṭṭhe tādī? Bhagavā lābhepi tādī’’ti (mahāni. 38).
ஏவமாதி³ ஸப்³ப³ங் நித்³தே³ஸே வுத்தனயேனேவ க³ஹேதப்³ப³ங். லாபா⁴த³யோ ச தஸ்ஸ மஹாஅட்ட²கதா²யங் வித்தா²ரிதனயேன வேதி³தப்³பா³. ‘‘புச்சா² ஏவ வா அயங். ஸோ தே ஸத்தா² ஸப்³ப³பூ⁴தேஸு தாதீ³, உதா³ஹு நோ’’தி இமஸ்மிம்பி விகப்பே ஸப்³ப³பூ⁴தேஸு ஸமசித்ததாய தாதீ³ அம்ஹாகங் ஸத்தா²தி அத்தோ². அயஞ்ஹி ப⁴க³வா ஸுகூ²பஸங்ஹாரகாமதாய து³க்கா²பனயனகாமதாய ச ஸப்³ப³ஸத்தேஸு ஸமசித்தோ, யாதி³ஸோ அத்தனி, தாதி³ஸோ பரேஸு, யாதி³ஸோ மாதரி மஹாமாயாய, தாதி³ஸோ சிஞ்சமாணவிகாய, யாதி³ஸோ பிதரி ஸுத்³தோ⁴த³னே, தாதி³ஸோ ஸுப்பபு³த்³தே⁴, யாதி³ஸோ புத்தே ராஹுலே, தாதி³ஸோ வத⁴கேஸு தே³வத³த்தத⁴னபாலகஅங்கு³லிமாலாதீ³ஸு. ஸதே³வகே லோகேபி தாதீ³. தஸ்மா ஸம்மதே³வாஹ ஸாதாகி³ரோ – ‘‘ஸப்³ப³பூ⁴தேஸு தாதி³னோ’’தி.
Evamādi sabbaṃ niddese vuttanayeneva gahetabbaṃ. Lābhādayo ca tassa mahāaṭṭhakathāyaṃ vitthāritanayena veditabbā. ‘‘Pucchā eva vā ayaṃ. So te satthā sabbabhūtesu tādī, udāhu no’’ti imasmimpi vikappe sabbabhūtesu samacittatāya tādī amhākaṃ satthāti attho. Ayañhi bhagavā sukhūpasaṃhārakāmatāya dukkhāpanayanakāmatāya ca sabbasattesu samacitto, yādiso attani, tādiso paresu, yādiso mātari mahāmāyāya, tādiso ciñcamāṇavikāya, yādiso pitari suddhodane, tādiso suppabuddhe, yādiso putte rāhule, tādiso vadhakesu devadattadhanapālakaaṅgulimālādīsu. Sadevake lokepi tādī. Tasmā sammadevāha sātāgiro – ‘‘sabbabhūtesu tādino’’ti.
அதோ² இட்டே² அனிட்டே² சாதி. எத்த² பன ஏவங் அத்தோ² த³ட்ட²ப்³போ³ – யங் கிஞ்சி இட்ட²ங் வா அனிட்ட²ங் வா ஆரம்மணங், ஸப்³ப³ப்பகாரேஹி தத்த² யே ராக³தோ³ஸவஸேன ஸங்கப்பா உப்பஜ்ஜெய்யுங், த்யாஸ்ஸ அனுத்தரேன மக்³கே³ன ராகா³தீ³னங் பஹீனத்தா வஸீகதா, ந கதா³சி தேஸங் வஸே வத்ததி. ஸோ ஹி ப⁴க³வா அனாவிலஸங்கப்போ ஸுவிமுத்தசித்தோ ஸுவிமுத்தபஞ்ஞோதி. எத்த² ச ஸுபணிஹிதமனதாய அயோனிஸோமனஸிகாராபா⁴வோ வுத்தோ. ஸப்³ப³பூ⁴தேஸு இட்டா²னிட்டே²ஹி ஸோ யத்த² ப⁴வெய்ய, தங் ஸத்தஸங்கா²ரபே⁴த³தோ து³வித⁴மாரம்மணங் வுத்தங். ஸங்கப்பவஸீபா⁴வேன தஸ்மிங் ஆரம்மணே தஸ்ஸ மனஸிகாராபா⁴வதோ கிலேஸப்பஹானங் வுத்தங். ஸுபணிஹிதமனதாய ச மனோஸமாசாரஸுத்³தி⁴, ஸப்³ப³பூ⁴தேஸு தாதி³தாய காயஸமாசாரஸுத்³தி⁴, ஸங்கப்பவஸீபா⁴வேன விதக்கமூலகத்தா வாசாய வசீஸமாசாரஸுத்³தி⁴. ததா² ஸுபணிஹிதமனதாய லோபா⁴தி³ஸப்³ப³தோ³ஸாபா⁴வோ , ஸப்³ப³பூ⁴தேஸு தாதி³தாய மெத்தாதி³கு³ணஸப்³பா⁴வோ, ஸங்கப்பவஸீபா⁴வேன படிகூலே அப்படிகூலஸஞ்ஞிதாதி³பே⁴தா³ அரியித்³தி⁴, தாய சஸ்ஸ ஸப்³ப³ஞ்ஞுபா⁴வோ வுத்தோ ஹோதீதி வேதி³தப்³போ³.
Atho iṭṭhe aniṭṭhe cāti. Ettha pana evaṃ attho daṭṭhabbo – yaṃ kiñci iṭṭhaṃ vā aniṭṭhaṃ vā ārammaṇaṃ, sabbappakārehi tattha ye rāgadosavasena saṅkappā uppajjeyyuṃ, tyāssa anuttarena maggena rāgādīnaṃ pahīnattā vasīkatā, na kadāci tesaṃ vase vattati. So hi bhagavā anāvilasaṅkappo suvimuttacitto suvimuttapaññoti. Ettha ca supaṇihitamanatāya ayonisomanasikārābhāvo vutto. Sabbabhūtesu iṭṭhāniṭṭhehi so yattha bhaveyya, taṃ sattasaṅkhārabhedato duvidhamārammaṇaṃ vuttaṃ. Saṅkappavasībhāvena tasmiṃ ārammaṇe tassa manasikārābhāvato kilesappahānaṃ vuttaṃ. Supaṇihitamanatāya ca manosamācārasuddhi, sabbabhūtesu tāditāya kāyasamācārasuddhi, saṅkappavasībhāvena vitakkamūlakattā vācāya vacīsamācārasuddhi. Tathā supaṇihitamanatāya lobhādisabbadosābhāvo , sabbabhūtesu tāditāya mettādiguṇasabbhāvo, saṅkappavasībhāvena paṭikūle appaṭikūlasaññitādibhedā ariyiddhi, tāya cassa sabbaññubhāvo vutto hotīti veditabbo.
156. ஏவங் ஹேமவதோ புப்³பே³ மனொத்³வாரவஸேனேவ தாதி³பா⁴வங் புச்சி²த்வா தஞ்ச படிஜானந்தமிமங் ஸுத்வா த³ள்ஹீகம்மத்த²ங் இதா³னி த்³வாரத்தயவஸேனாபி, புப்³பே³ வா ஸங்கே²பேன காயவசீமனொத்³வாரஸுத்³தி⁴ங் புச்சி²த்வா தஞ்ச படிஜானந்தமிமங் ஸுத்வா த³ள்ஹீகம்மத்த²மேவ வித்தா²ரேனாபி புச்ச²ந்தோ ஆஹ ‘‘கச்சி அதி³ன்ன’’ந்தி. தத்த² கா³தா²ப³ந்த⁴ஸுக²த்தா²ய பட²மங் அதி³ன்னாதா³னவிரதிங் புச்ச²தி. ஆரா பமாத³ம்ஹாதி பஞ்சஸு காமகு³ணேஸு சித்தவொஸ்ஸக்³க³தோ தூ³ரீபா⁴வேன அப்³ரஹ்மசரியவிரதிங் புச்ச²தி. ‘‘ஆரா பமத³ம்ஹா’’திபி பட²ந்தி, ஆரா மாதுகா³மாதி வுத்தங் ஹோதி. ஜா²னங் ந ரிஞ்சதீதி இமினா பன தஸ்ஸாயேவ திவிதா⁴ய காயது³ச்சரிதவிரதியா ப³லவபா⁴வங் புச்ச²தி. ஜா²னயுத்தஸ்ஸ ஹி விரதி ப³லவதீ ஹோதீதி.
156. Evaṃ hemavato pubbe manodvāravaseneva tādibhāvaṃ pucchitvā tañca paṭijānantamimaṃ sutvā daḷhīkammatthaṃ idāni dvārattayavasenāpi, pubbe vā saṅkhepena kāyavacīmanodvārasuddhiṃ pucchitvā tañca paṭijānantamimaṃ sutvā daḷhīkammatthameva vitthārenāpi pucchanto āha ‘‘kacci adinna’’nti. Tattha gāthābandhasukhatthāya paṭhamaṃ adinnādānaviratiṃ pucchati. Ārā pamādamhāti pañcasu kāmaguṇesu cittavossaggato dūrībhāvena abrahmacariyaviratiṃ pucchati. ‘‘Ārā pamadamhā’’tipi paṭhanti, ārā mātugāmāti vuttaṃ hoti. Jhānaṃ na riñcatīti iminā pana tassāyeva tividhāya kāyaduccaritaviratiyā balavabhāvaṃ pucchati. Jhānayuttassa hi virati balavatī hotīti.
157. அத² ஸாதாகி³ரோ யஸ்மா ப⁴க³வா ந கேவலங் ஏதரஹி, அதீதேபி அத்³தா⁴னே தீ³க⁴ரத்தங் அதி³ன்னாதா³னாதீ³ஹி படிவிரதோ, தஸ்ஸா தஸ்ஸாயேவ ச விரதியா ஆனுபா⁴வேன தங் தங் மஹாபுரிஸலக்க²ணங் படிலபி⁴, ஸதே³வகோ சஸ்ஸ லோகோ ‘‘அதி³ன்னாதா³னா படிவிரதோ ஸமணோ கோ³தமோ’’திஆதி³னா நயேன வண்ணங் பா⁴ஸதி. தஸ்மா விஸ்ஸட்டா²ய வாசாய ஸீஹனாத³ங் நத³ந்தோ ஆஹ ‘‘ந ஸோ அதி³ன்னங் ஆதி³யதீ’’தி. தங் அத்த²தோ பாகடமேவ. இமிஸ்ஸாபி கா³தா²ய ததியபாதே³ ‘‘பமாத³ம்ஹா பமத³ம்ஹா’’தி த்³விதா⁴ பாடோ². சதுத்த²பாதே³ ச ஜா²னங் ந ரிஞ்சதீதி ஜா²னங் ரித்தகங் ஸுஞ்ஞகங் ந கரோதி, ந பரிச்சஜதீதி அத்தோ² வேதி³தப்³போ³.
157. Atha sātāgiro yasmā bhagavā na kevalaṃ etarahi, atītepi addhāne dīgharattaṃ adinnādānādīhi paṭivirato, tassā tassāyeva ca viratiyā ānubhāvena taṃ taṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhi, sadevako cassa loko ‘‘adinnādānā paṭivirato samaṇo gotamo’’tiādinā nayena vaṇṇaṃ bhāsati. Tasmā vissaṭṭhāya vācāya sīhanādaṃ nadanto āha ‘‘na so adinnaṃ ādiyatī’’ti. Taṃ atthato pākaṭameva. Imissāpi gāthāya tatiyapāde ‘‘pamādamhā pamadamhā’’ti dvidhā pāṭho. Catutthapāde ca jhānaṃ na riñcatīti jhānaṃ rittakaṃ suññakaṃ na karoti, na pariccajatīti attho veditabbo.
158. ஏவங் காயத்³வாரே ஸுத்³தி⁴ங் ஸுத்வா இதா³னி வசீத்³வாரே ஸுத்³தி⁴ங் புச்ச²ந்தோ ஆஹ – ‘‘கச்சி முஸா ந ப⁴ணதீ’’தி. எத்த² கீ²ணாதீதி கீ²ணோ, விஹிங்ஸதி ப³த⁴தீதி அத்தோ². வாசாய பதோ² ப்³யப்பதோ², கீ²ணோ ப்³யப்பதோ² அஸ்ஸாதி கீ²ணப்³யப்பதோ². தங் ந-காரேன படிஸேதெ⁴த்வா புச்ச²தி ‘‘ந கீ²ணப்³யப்பதோ²’’தி, ந ப²ருஸவாசோதி வுத்தங் ஹோதி. ‘‘நாகீ²ணப்³யப்பதோ²’’திபி பாடோ², ந அகீ²ணவசனோதி அத்தோ². ப²ருஸவசனஞ்ஹி பரேஸங் ஹத³யே அகீ²யமானங் திட்ட²தி. தாதி³ஸவசனோ கச்சி ந ஸோதி வுத்தங் ஹோதி. விபூ⁴தீதி வினாஸோ, விபூ⁴திங் காஸதி கரோதி வாதி விபூ⁴திகங், விபூ⁴திகமேவ வேபூ⁴திகங், வேபூ⁴தியந்திபி வுச்சதி, பேஸுஞ்ஞஸ்ஸேதங் அதி⁴வசனங். தஞ்ஹி ஸத்தானங் அஞ்ஞமஞ்ஞதோ பே⁴த³னேன வினாஸங் கரோதி. ஸேஸங் உத்தானத்த²மேவ.
158. Evaṃ kāyadvāre suddhiṃ sutvā idāni vacīdvāre suddhiṃ pucchanto āha – ‘‘kacci musā na bhaṇatī’’ti. Ettha khīṇātīti khīṇo, vihiṃsati badhatīti attho. Vācāya patho byappatho, khīṇo byappatho assāti khīṇabyappatho. Taṃ na-kārena paṭisedhetvā pucchati ‘‘na khīṇabyappatho’’ti, na pharusavācoti vuttaṃ hoti. ‘‘Nākhīṇabyappatho’’tipi pāṭho, na akhīṇavacanoti attho. Pharusavacanañhi paresaṃ hadaye akhīyamānaṃ tiṭṭhati. Tādisavacano kacci na soti vuttaṃ hoti. Vibhūtīti vināso, vibhūtiṃ kāsati karoti vāti vibhūtikaṃ, vibhūtikameva vebhūtikaṃ, vebhūtiyantipi vuccati, pesuññassetaṃ adhivacanaṃ. Tañhi sattānaṃ aññamaññato bhedanena vināsaṃ karoti. Sesaṃ uttānatthameva.
159. அத² ஸாதாகி³ரோ யஸ்மா ப⁴க³வா ந கேவலங் ஏதரஹி, அதீதேபி அத்³தா⁴னே தீ³க⁴ரத்தங் முஸாவாதா³தீ³ஹி படிவிரதோ, தஸ்ஸா தஸ்ஸாயேவ ச விரதியா ஆனுபா⁴வேன தங் தங் மஹாபுரிஸலக்க²ணங் படிலபி⁴, ஸதே³வகோ சஸ்ஸ லோகோ ‘‘முஸாவாதா³ படிவிரதோ ஸமணோ கோ³தமோ’’தி வண்ணங் பா⁴ஸதி. தஸ்மா விஸ்ஸட்டா²ய வாசாய ஸீஹனாத³ங் நத³ந்தோ ஆஹ, ‘‘முஸா ச ஸோ ந ப⁴ணதீ’’தி. தத்த² முஸாதி வினிதா⁴ய தி³ட்டா²தீ³னி பரவிஸங்வாத³னவசனங். தங் ஸோ ந ப⁴ணதி. து³தியபாதே³ பன பட²மத்த²வஸேன ந கீ²ணப்³யப்பதோ²தி, து³தியத்த²வஸேன நாகீ²ணப்³யப்பதோ²தி பாடோ². சதுத்த²பாதே³ மந்தாதி பஞ்ஞா வுச்சதி. ப⁴க³வா யஸ்மா தாய மந்தாய பரிச்சி²ந்தி³த்வா அத்த²மேவ பா⁴ஸதி அத்த²தோ அனபேதவசனங், ந ஸம்ப²ங் . அஞ்ஞாணபுரெக்கா²ரஞ்ஹி நிரத்த²கவசனங் பு³த்³தா⁴னங் நத்தி². தஸ்மா ஆஹ – ‘‘மந்தா அத்த²ங் ஸோ பா⁴ஸதீ’’தி. ஸேஸமெத்த² பாகடமேவ.
159. Atha sātāgiro yasmā bhagavā na kevalaṃ etarahi, atītepi addhāne dīgharattaṃ musāvādādīhi paṭivirato, tassā tassāyeva ca viratiyā ānubhāvena taṃ taṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhi, sadevako cassa loko ‘‘musāvādā paṭivirato samaṇo gotamo’’ti vaṇṇaṃ bhāsati. Tasmā vissaṭṭhāya vācāya sīhanādaṃ nadanto āha, ‘‘musā ca so na bhaṇatī’’ti. Tattha musāti vinidhāya diṭṭhādīni paravisaṃvādanavacanaṃ. Taṃ so na bhaṇati. Dutiyapāde pana paṭhamatthavasena na khīṇabyappathoti, dutiyatthavasena nākhīṇabyappathoti pāṭho. Catutthapāde mantāti paññā vuccati. Bhagavā yasmā tāya mantāya paricchinditvā atthameva bhāsati atthato anapetavacanaṃ, na samphaṃ . Aññāṇapurekkhārañhi niratthakavacanaṃ buddhānaṃ natthi. Tasmā āha – ‘‘mantā atthaṃ so bhāsatī’’ti. Sesamettha pākaṭameva.
160. ஏவங் வசீத்³வாரஸுத்³தி⁴ம்பி ஸுத்வா இதா³னி மனொத்³வாரஸுத்³தி⁴ங் புச்ச²ந்தோ ஆஹ ‘‘கச்சி ந ரஜ்ஜதி காமேஸூ’’தி. தத்த² காமாதி வத்து²காமா. தேஸு கிலேஸகாமேன ந ரஜ்ஜதீதி புச்ச²ந்தோ அனபி⁴ஜ்ஜா²லுதங் புச்ச²தி. அனாவிலந்தி புச்ச²ந்தோ ப்³யாபாதே³ன ஆவிலபா⁴வங் ஸந்தா⁴ய அப்³யாபாத³தங் புச்ச²தி. மோஹங் அதிக்கந்தோதி புச்ச²ந்தோ யேன மோஹேன மூள்ஹோ மிச்சா²தி³ட்டி²ங் க³ண்ஹாதி, தஸ்ஸாதிக்கமேன ஸம்மாதி³ட்டி²தங் புச்ச²தி. த⁴ம்மேஸு சக்கு²மாதி புச்ச²ந்தோ ஸப்³ப³த⁴ம்மேஸு அப்படிஹதஸ்ஸ ஞாணசக்கு²னோ, பஞ்சசக்கு²விஸயேஸு வா த⁴ம்மேஸு பஞ்சன்னம்பி சக்கூ²னங் வஸேன ஸப்³ப³ஞ்ஞுதங் புச்ச²தி ‘‘த்³வாரத்தயபாரிஸுத்³தி⁴யாபி ஸப்³ப³ஞ்ஞூ ந ஹோதீ’’தி சிந்தெத்வா.
160. Evaṃ vacīdvārasuddhimpi sutvā idāni manodvārasuddhiṃ pucchanto āha ‘‘kacci na rajjati kāmesū’’ti. Tattha kāmāti vatthukāmā. Tesu kilesakāmena na rajjatīti pucchanto anabhijjhālutaṃ pucchati. Anāvilanti pucchanto byāpādena āvilabhāvaṃ sandhāya abyāpādataṃ pucchati. Mohaṃ atikkantoti pucchanto yena mohena mūḷho micchādiṭṭhiṃ gaṇhāti, tassātikkamena sammādiṭṭhitaṃ pucchati. Dhammesu cakkhumāti pucchanto sabbadhammesu appaṭihatassa ñāṇacakkhuno, pañcacakkhuvisayesu vā dhammesu pañcannampi cakkhūnaṃ vasena sabbaññutaṃ pucchati ‘‘dvārattayapārisuddhiyāpi sabbaññū na hotī’’ti cintetvā.
161. அத² ஸாதாகி³ரோ யஸ்மா ப⁴க³வா அப்பத்வாவ அரஹத்தங் அனாகா³மிமக்³கே³ன காமராக³ப்³யாபாதா³னங் பஹீனத்தா நேவ காமேஸு ரஜ்ஜதி, ந ப்³யாபாதே³ன ஆவிலசித்தோ, ஸோதாபத்திமக்³கே³னேவ ச மிச்சா²தி³ட்டி²பச்சயஸ்ஸ ஸச்சபடிச்சா²த³கமோஹஸ்ஸ பஹீனத்தா மோஹங் அதிக்கந்தோ, ஸாமஞ்ச ஸச்சானி அபி⁴ஸம்பு³ஜ்ஜி²த்வா பு³த்³தோ⁴தி விமொக்க²ந்திகங் நாமங் யதா²வுத்தானி ச சக்கூ²னி படிலபி⁴, தஸ்மா தஸ்ஸ மனொத்³வாரஸுத்³தி⁴ங் ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ச உக்³கோ⁴ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘ந ஸோ ரஜ்ஜதி காமேஸூ’’தி.
161. Atha sātāgiro yasmā bhagavā appatvāva arahattaṃ anāgāmimaggena kāmarāgabyāpādānaṃ pahīnattā neva kāmesu rajjati, na byāpādena āvilacitto, sotāpattimaggeneva ca micchādiṭṭhipaccayassa saccapaṭicchādakamohassa pahīnattā mohaṃ atikkanto, sāmañca saccāni abhisambujjhitvā buddhoti vimokkhantikaṃ nāmaṃ yathāvuttāni ca cakkhūni paṭilabhi, tasmā tassa manodvārasuddhiṃ sabbaññutañca ugghosento āha ‘‘na so rajjati kāmesū’’ti.
162. ஏவங் ஹேமவதோ ப⁴க³வதோ த்³வாரத்தயபாரிஸுத்³தி⁴ங் ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ச ஸுத்வா ஹட்டோ² உத³க்³கோ³ அதீதஜாதியங் பா³ஹுஸச்சவிஸதா³ய பஞ்ஞாய அஸஜ்ஜமானவசனப்பதோ² ஹுத்வா அச்ச²ரியப்³பு⁴தரூபே ஸப்³ப³ஞ்ஞுகு³ணே ஸோதுகாமோ ஆஹ ‘‘கச்சி விஜ்ஜாய ஸம்பன்னோ’’தி. தத்த² விஜ்ஜாய ஸம்பன்னோதி இமினா த³ஸ்ஸனஸம்பத்திங் புச்ச²தி, ஸங்ஸுத்³த⁴சாரணோதி இமினா க³மனஸம்பத்திங். ச²ந்த³வஸேன செத்த² தீ³க⁴ங் கத்வா சாகாரமாஹ, ஸங்ஸுத்³த⁴சரணோதி அத்தோ². ஆஸவா கீ²ணாதி இமினா ஏதாய த³ஸ்ஸனக³மனஸம்பத்தியா பத்தப்³பா³ய ஆஸவக்க²யஸஞ்ஞிதாய பட²மனிப்³பா³னதா⁴துயா பத்திங் புச்ச²தி, நத்தி² புனப்³ப⁴வோதி இமினா து³தியனிப்³பா³னதா⁴துபத்திஸமத்த²தங், பச்சவெக்க²ணஞாணேன வா பரமஸ்ஸாஸப்பத்திங் ஞத்வா டி²தபா⁴வங்.
162. Evaṃ hemavato bhagavato dvārattayapārisuddhiṃ sabbaññutañca sutvā haṭṭho udaggo atītajātiyaṃ bāhusaccavisadāya paññāya asajjamānavacanappatho hutvā acchariyabbhutarūpe sabbaññuguṇe sotukāmo āha ‘‘kacci vijjāya sampanno’’ti. Tattha vijjāya sampannoti iminā dassanasampattiṃ pucchati, saṃsuddhacāraṇoti iminā gamanasampattiṃ. Chandavasena cettha dīghaṃ katvā cākāramāha, saṃsuddhacaraṇoti attho. Āsavā khīṇāti iminā etāya dassanagamanasampattiyā pattabbāya āsavakkhayasaññitāya paṭhamanibbānadhātuyā pattiṃ pucchati, natthi punabbhavoti iminā dutiyanibbānadhātupattisamatthataṃ, paccavekkhaṇañāṇena vā paramassāsappattiṃ ñatvā ṭhitabhāvaṃ.
163. ததோ யா ஏஸா ‘‘ஸோ அனேகவிஹிதங் புப்³பே³னிவாஸ’’ந்திஆதி³னா (ம॰ நி॰ 1.52) நயேன ப⁴யபே⁴ரவாதீ³ஸு திவிதா⁴, ‘‘ஸோ ஏவங் ஸமாஹிதே சித்தே…பே॰… ஆனேஞ்ஜப்பத்தே ஞாணத³ஸ்ஸனாய சித்தங் அபி⁴னீஹரதீ’’திஆதி³னா (தீ³॰ நி॰ 1.279) நயேன அம்ப³ட்டா²தீ³ஸு அட்ட²விதா⁴ விஜ்ஜா வுத்தா, தாய யஸ்மா ஸப்³பா³யபி ஸப்³பா³காரஸம்பன்னாய ப⁴க³வா உபேதோ. யஞ்சேதங் ‘‘இத⁴, மஹானாம, அரியஸாவகோ ஸீலஸம்பன்னோ ஹோதி, இந்த்³ரியேஸு கு³த்தத்³வாரோ ஹோதி, போ⁴ஜனே மத்தஞ்ஞூ ஹோதி , ஜாக³ரியங் அனுயுத்தோ ஹோதி, ஸத்தஹி ஸத்³த⁴ம்மேஹி ஸமன்னாக³தோ ஹோதி, சதுன்னங் ஜா²னானங் ஆபி⁴சேதஸிகானங் தி³ட்ட²த⁴ம்மஸுக²விஹாரானங் நிகாமலாபீ⁴ ஹோதீ’’தி ஏவங் உத்³தி³ஸித்வா ‘‘கத²ஞ்ச, மஹானாம, அரியஸாவகோ ஸீலஸம்பன்னோ ஹோதீ’’திஆதி³னா (ம॰ நி॰ 2.24) நயேன ஸேக²ஸுத்தே நித்³தி³ட்ட²ங் பன்னரஸப்பபே⁴த³ங் சரணங். தஞ்ச யஸ்மா ஸப்³பூ³பக்கிலேஸப்பஹானேன ப⁴க³வதோ அதிவிய ஸங்ஸுத்³த⁴ங். யேபிமே காமாஸவாத³யோ சத்தாரோ ஆஸவா, தேபி யஸ்மா ஸப்³பே³ ஸபரிவாரா ஸவாஸனா ப⁴க³வதோ கீ²ணா. யஸ்மா ச இமாய விஜ்ஜாசரணஸம்பதா³ய கீ²ணாஸவோ ஹுத்வா ததா³ ப⁴க³வா ‘‘நத்தி² தா³னி புனப்³ப⁴வோ’’தி பச்சவெக்கி²த்வா டி²தோ, தஸ்மா ஸாதாகி³ரோ ப⁴க³வதோ ஸப்³ப³ஞ்ஞுபா⁴வே ப்³யவஸாயேன ஸமுஸ்ஸாஹிதஹத³யோ ஸப்³பே³பி கு³ணே அனுஜானந்தோ ஆஹ ‘‘விஜ்ஜாய சேவ ஸம்பன்னோ’’தி.
163. Tato yā esā ‘‘so anekavihitaṃ pubbenivāsa’’ntiādinā (ma. ni. 1.52) nayena bhayabheravādīsu tividhā, ‘‘so evaṃ samāhite citte…pe… āneñjappatte ñāṇadassanāya cittaṃ abhinīharatī’’tiādinā (dī. ni. 1.279) nayena ambaṭṭhādīsu aṭṭhavidhā vijjā vuttā, tāya yasmā sabbāyapi sabbākārasampannāya bhagavā upeto. Yañcetaṃ ‘‘idha, mahānāma, ariyasāvako sīlasampanno hoti, indriyesu guttadvāro hoti, bhojane mattaññū hoti , jāgariyaṃ anuyutto hoti, sattahi saddhammehi samannāgato hoti, catunnaṃ jhānānaṃ ābhicetasikānaṃ diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ nikāmalābhī hotī’’ti evaṃ uddisitvā ‘‘kathañca, mahānāma, ariyasāvako sīlasampanno hotī’’tiādinā (ma. ni. 2.24) nayena sekhasutte niddiṭṭhaṃ pannarasappabhedaṃ caraṇaṃ. Tañca yasmā sabbūpakkilesappahānena bhagavato ativiya saṃsuddhaṃ. Yepime kāmāsavādayo cattāro āsavā, tepi yasmā sabbe saparivārā savāsanā bhagavato khīṇā. Yasmā ca imāya vijjācaraṇasampadāya khīṇāsavo hutvā tadā bhagavā ‘‘natthi dāni punabbhavo’’ti paccavekkhitvā ṭhito, tasmā sātāgiro bhagavato sabbaññubhāve byavasāyena samussāhitahadayo sabbepi guṇe anujānanto āha ‘‘vijjāya ceva sampanno’’ti.
164. ததோ ஹேமவதோ ‘‘ஸம்மாஸம்பு³த்³தோ⁴ ப⁴க³வா’’தி ப⁴க³வதி நிக்கங்கோ² ஹுத்வா ஆகாஸே டி²தோயேவ ப⁴க³வந்தங் பஸங்ஸந்தோ ஸாதாகி³ரஞ்ச ஆராதெ⁴ந்தோ ஆஹ ‘‘ஸம்பன்னங் முனினோ சித்த’’ந்தி. தஸ்ஸத்தோ² – ஸம்பன்னங் முனினோ சித்தங், ‘‘மனோ சஸ்ஸ ஸுபணிஹிதோ’’தி எத்த² வுத்ததாதி³பா⁴வேன புண்ணங் ஸம்புண்ணங், ‘‘ந ஸோ அதி³ன்னங் ஆதி³யதீ’’தி எத்த² வுத்தகாயகம்முனா, ‘‘ந ஸோ ரஜ்ஜதி காமேஸூ’’தி எத்த² வுத்தமனோகம்முனா ச புண்ணங் ஸம்புண்ணங், ‘‘முஸா ச ஸோ ந ப⁴ணதீ’’தி எத்த² வுத்தப்³யப்பதே²ன ச வசீகம்முனாதி வுத்தங் ஹோதி. ஏவங் ஸம்பன்னசித்தஞ்ச அனுத்தராய விஜ்ஜாசரணஸம்பதா³ய ஸம்பன்னத்தா விஜ்ஜாசரணஸம்பன்னஞ்ச இமேஹி கு³ணேஹி ‘‘மனோ சஸ்ஸ ஸுபணிஹிதோ’’திஆதி³னா நயேன த⁴ம்மதோ நங் பஸங்ஸஸி, ஸபா⁴வதோ தச்ச²தோ பூ⁴ததோ ஏவ நங் பஸங்ஸஸி, ந கேவலங் ஸத்³தா⁴மத்தகேனாதி த³ஸ்ஸேதி.
164. Tato hemavato ‘‘sammāsambuddho bhagavā’’ti bhagavati nikkaṅkho hutvā ākāse ṭhitoyeva bhagavantaṃ pasaṃsanto sātāgirañca ārādhento āha ‘‘sampannaṃ munino citta’’nti. Tassattho – sampannaṃ munino cittaṃ, ‘‘mano cassa supaṇihito’’ti ettha vuttatādibhāvena puṇṇaṃ sampuṇṇaṃ, ‘‘na so adinnaṃ ādiyatī’’ti ettha vuttakāyakammunā, ‘‘na so rajjati kāmesū’’ti ettha vuttamanokammunā ca puṇṇaṃ sampuṇṇaṃ, ‘‘musā ca so na bhaṇatī’’ti ettha vuttabyappathena ca vacīkammunāti vuttaṃ hoti. Evaṃ sampannacittañca anuttarāya vijjācaraṇasampadāya sampannattā vijjācaraṇasampannañca imehi guṇehi ‘‘mano cassa supaṇihito’’tiādinā nayena dhammato naṃ pasaṃsasi, sabhāvato tacchato bhūtato eva naṃ pasaṃsasi, na kevalaṃ saddhāmattakenāti dasseti.
165-166. ததோ ஸாதாகி³ரோபி ‘‘ஏவமேதங், மாரிஸ, ஸுட்டு² தயா ஞாதஞ்ச அனுமோதி³தஞ்சா’’தி அதி⁴ப்பாயேன தமேவ ஸங்ராதெ⁴ந்தோ ஆஹ – ‘‘ஸம்பன்னங் முனினோ…பே॰… த⁴ம்மதோ அனுமோத³ஸீ’’தி. ஏவஞ்ச பன வத்வா புன ப⁴க³வதோ த³ஸ்ஸனே தங் அபி⁴த்த²வயமானோ ஆஹ ‘‘ஸம்பன்னங்…பே॰… ஹந்த³ பஸ்ஸாம கோ³தம’’ந்தி.
165-166. Tato sātāgiropi ‘‘evametaṃ, mārisa, suṭṭhu tayā ñātañca anumoditañcā’’ti adhippāyena tameva saṃrādhento āha – ‘‘sampannaṃ munino…pe… dhammato anumodasī’’ti. Evañca pana vatvā puna bhagavato dassane taṃ abhitthavayamāno āha ‘‘sampannaṃ…pe… handa passāma gotama’’nti.
167. அத² ஹேமவதோ அத்தனோ அபி⁴ருசிதகு³ணேஹி புரிமஜாதிபா³ஹுஸச்சப³லேன ப⁴க³வந்தங் அபி⁴த்து²னந்தோ ஸாதாகி³ரங் ஆஹ – ‘‘ஏணிஜங்க⁴ங்…பே॰… ஏஹி பஸ்ஸாம கோ³தம’’ந்தி. தஸ்ஸத்தோ² – ஏணிமிக³ஸ்ஸேவ ஜங்கா⁴ அஸ்ஸாதி ஏணிஜங்கோ⁴. பு³த்³தா⁴னஞ்ஹி ஏணிமிக³ஸ்ஸேவ அனுபுப்³ப³வட்டா ஜங்கா⁴ ஹொந்தி, ந புரதோ நிம்மங்ஸா பச்ச²தோ ஸுஸுமாரகுச்சி² விய உத்³து⁴மாதா. கிஸா ச பு³த்³தா⁴ ஹொந்தி தீ³க⁴ரஸ்ஸஸமவட்டிதயுத்தட்டா²னேஸு ததா²ரூபாய அங்க³பச்சங்க³ஸம்பத்தியா, ந வட²ரபுரிஸா விய தூ²லா. பஞ்ஞாய விலிகி²தகிலேஸத்தா வா கிஸா. அஜ்ஜ²த்திகபா³ஹிரஸபத்தவித்³த⁴ங்ஸனதோ வீரா. ஏகாஸனபோ⁴ஜிதாய பரிமிதபோ⁴ஜிதாய ச அப்பாஹாரா, ந த்³வத்திமத்தாலோபபோ⁴ஜிதாய. யதா²ஹ –
167. Atha hemavato attano abhirucitaguṇehi purimajātibāhusaccabalena bhagavantaṃ abhitthunanto sātāgiraṃ āha – ‘‘eṇijaṅghaṃ…pe… ehi passāma gotama’’nti. Tassattho – eṇimigasseva jaṅghā assāti eṇijaṅgho. Buddhānañhi eṇimigasseva anupubbavaṭṭā jaṅghā honti, na purato nimmaṃsā pacchato susumārakucchi viya uddhumātā. Kisā ca buddhā honti dīgharassasamavaṭṭitayuttaṭṭhānesu tathārūpāya aṅgapaccaṅgasampattiyā, na vaṭharapurisā viya thūlā. Paññāya vilikhitakilesattā vā kisā. Ajjhattikabāhirasapattaviddhaṃsanato vīrā. Ekāsanabhojitāya parimitabhojitāya ca appāhārā, na dvattimattālopabhojitāya. Yathāha –
‘‘அஹங் கோ² பன, உதா³யி, அப்பேகதா³ இமினா பத்தேன ஸமதித்திகம்பி பு⁴ஞ்ஜாமி, பி⁴ய்யோபி பு⁴ஞ்ஜாமி. ‘அப்பாஹாரோ ஸமணோ கோ³தமோ அப்பாஹாரதாய ச வண்ணவாதீ³’தி இதி சே மங், உதா³யி, ஸாவகா ஸக்கரெய்யுங், க³ருங் கரெய்யுங், மானெய்யுங், பூஜெய்யுங், ஸக்கத்வா, க³ருங் கத்வா, உபனிஸ்ஸாய விஹரெய்யுங். யே தே, உதா³யி, மம ஸாவகா கோஸகாஹாராபி அட்³ட⁴கோஸகாஹாராபி பே³லுவாஹாராபி அட்³ட⁴பே³லுவாஹாராபி, ந மங் தே இமினா த⁴ம்மேன ஸக்கரெய்யுங்…பே॰… உபனிஸ்ஸாய விஹரெய்யு’’ந்தி (ம॰ நி॰ 2.242).
‘‘Ahaṃ kho pana, udāyi, appekadā iminā pattena samatittikampi bhuñjāmi, bhiyyopi bhuñjāmi. ‘Appāhāro samaṇo gotamo appāhāratāya ca vaṇṇavādī’ti iti ce maṃ, udāyi, sāvakā sakkareyyuṃ, garuṃ kareyyuṃ, māneyyuṃ, pūjeyyuṃ, sakkatvā, garuṃ katvā, upanissāya vihareyyuṃ. Ye te, udāyi, mama sāvakā kosakāhārāpi aḍḍhakosakāhārāpi beluvāhārāpi aḍḍhabeluvāhārāpi, na maṃ te iminā dhammena sakkareyyuṃ…pe… upanissāya vihareyyu’’nti (ma. ni. 2.242).
ஆஹாரே ச²ந்த³ராகா³பா⁴வேன அலோலுபா அட்ட²ங்க³ஸமன்னாக³தங் ஆஹாரங் ஆஹாரெந்தி மோனெய்யஸம்பத்தியா முனினோ. அனகா³ரிகதாய விவேகனின்னமானஸதாய ச வனே ஜா²யந்தி. தேனாஹ ஹேமவதோ யக்கோ² ‘‘ஏணிஜங்க⁴ங்…பே॰… ஏஹி பஸ்ஸாம கோ³தம’’ந்தி.
Āhāre chandarāgābhāvena alolupā aṭṭhaṅgasamannāgataṃ āhāraṃ āhārenti moneyyasampattiyā munino. Anagārikatāya vivekaninnamānasatāya ca vane jhāyanti. Tenāha hemavato yakkho ‘‘eṇijaṅghaṃ…pe… ehi passāma gotama’’nti.
168. ஏவஞ்ச வத்வா புன தஸ்ஸ ப⁴க³வதோ ஸந்திகே த⁴ம்மங் ஸோதுகாமதாய ‘‘ஸீஹங்வேகசர’’ந்தி இமங் கா³த²மாஹ. தஸ்ஸத்தோ² – ஸீஹங்வாதி து³ராஸத³ட்டே²ன க²மனட்டே²ன நிப்³ப⁴யட்டே²ன ச கேஸரஸீஹஸதி³ஸங். யாய தண்ஹாய ‘‘தண்ஹாது³தியோ புரிஸோ’’தி வுச்சதி, தஸ்ஸா அபா⁴வேன ஏகசரங், ஏகிஸ்ஸா லோகதா⁴துயா த்³வின்னங் பு³த்³தா⁴னங் அனுப்பத்திதோபி ஏகசரங். க²க்³க³விஸாணஸுத்தே வுத்தனயேனாபி செத்த² தங் தங் அத்தோ² த³ட்ட²ப்³போ³. நாக³ந்தி புனப்³ப⁴வங் நேவ க³ந்தாரங் நாக³ந்தாரங். அத² வா ஆகு³ங் ந கரோதீதிபி நாகோ³. ப³லவாதிபி நாகோ³. தங் நாக³ங். காமேஸு அனபெக்கி²னந்தி த்³வீஸுபி காமேஸு ச²ந்த³ராகா³பா⁴வேன அனபெக்கி²னங். உபஸங்கம்ம புச்சா²ம, மச்சுபாஸப்பமோசனந்தி தங் ஏவரூபங் மஹேஸிங் உபஸங்கமித்வா தேபூ⁴மகவட்டஸ்ஸ மச்சுபாஸஸ்ஸ பமோசனங் விவட்டங் நிப்³பா³னங் புச்சா²ம. யேன வா உபாயேன து³க்க²ஸமுத³யஸங்கா²தா மச்சுபாஸா பமுச்சதி, தங் மச்சுபாஸப்பமோசனங் புச்சா²மாதி. இமங் கா³த²ங் ஹேமவதோ ஸாதாகி³ரஞ்ச ஸாதாகி³ரபரிஸஞ்ச அத்தனோ பரிஸஞ்ச ஸந்தா⁴ய ஆஹ.
168. Evañca vatvā puna tassa bhagavato santike dhammaṃ sotukāmatāya ‘‘sīhaṃvekacara’’nti imaṃ gāthamāha. Tassattho – sīhaṃvāti durāsadaṭṭhena khamanaṭṭhena nibbhayaṭṭhena ca kesarasīhasadisaṃ. Yāya taṇhāya ‘‘taṇhādutiyo puriso’’ti vuccati, tassā abhāvena ekacaraṃ, ekissā lokadhātuyā dvinnaṃ buddhānaṃ anuppattitopi ekacaraṃ. Khaggavisāṇasutte vuttanayenāpi cettha taṃ taṃ attho daṭṭhabbo. Nāganti punabbhavaṃ neva gantāraṃ nāgantāraṃ. Atha vā āguṃ na karotītipi nāgo. Balavātipi nāgo. Taṃ nāgaṃ. Kāmesu anapekkhinanti dvīsupi kāmesu chandarāgābhāvena anapekkhinaṃ. Upasaṅkamma pucchāma, maccupāsappamocananti taṃ evarūpaṃ mahesiṃ upasaṅkamitvā tebhūmakavaṭṭassa maccupāsassa pamocanaṃ vivaṭṭaṃ nibbānaṃ pucchāma. Yena vā upāyena dukkhasamudayasaṅkhātā maccupāsā pamuccati, taṃ maccupāsappamocanaṃ pucchāmāti. Imaṃ gāthaṃ hemavato sātāgirañca sātāgiraparisañca attano parisañca sandhāya āha.
தேன கோ² பன ஸமயேன ஆஸாள்ஹீனக்க²த்தங் கோ⁴ஸிதங் அஹோஸி. அத² ஸமந்ததோ அலங்கதபடியத்தே தே³வனக³ரே ஸிரிங் பச்சனுபொ⁴ந்தீ விய ராஜக³ஹே காளீ நாம குரரக⁴ரிகா உபாஸிகா பாஸாத³மாருய்ஹ ஸீஹபஞ்ஜரங் விவரித்வா க³ப்³ப⁴பரிஸ்ஸமங் வினோதெ³ந்தீ ஸவாதப்பதே³ஸே உதுக்³க³ஹணத்த²ங் டி²தா தேஸங் யக்க²ஸேனாபதீனங் தங் பு³த்³த⁴கு³ணபடிஸங்யுத்தங் கத²ங் ஆதி³மஜ்ஜ²பரியோஸானதோ அஸ்ஸோஸி. ஸுத்வா ச ‘‘ஏவங் விவித⁴கு³ணஸமன்னாக³தா பு³த்³தா⁴’’தி பு³த்³தா⁴ரம்மணங் பீதிங் உப்பாதெ³த்வா தாய நீவரணானி விக்க²ம்பெ⁴த்வா தத்தே²வ டி²தா ஸோதாபத்திப²லே பதிட்டா²ஸி. ததோ ஏவ ப⁴க³வதா ‘‘ஏதத³க்³க³ங், பி⁴க்க²வே, மம ஸாவிகானங் உபாஸிகானங் அனுஸ்ஸவப்பஸன்னானங், யதி³த³ங் காளீ உபாஸிகா குரரக⁴ரிகா’’தி (அ॰ நி॰ 1.267) ஏதத³க்³கே³ ட²பிதா.
Tena kho pana samayena āsāḷhīnakkhattaṃ ghositaṃ ahosi. Atha samantato alaṅkatapaṭiyatte devanagare siriṃ paccanubhontī viya rājagahe kāḷī nāma kuraragharikā upāsikā pāsādamāruyha sīhapañjaraṃ vivaritvā gabbhaparissamaṃ vinodentī savātappadese utuggahaṇatthaṃ ṭhitā tesaṃ yakkhasenāpatīnaṃ taṃ buddhaguṇapaṭisaṃyuttaṃ kathaṃ ādimajjhapariyosānato assosi. Sutvā ca ‘‘evaṃ vividhaguṇasamannāgatā buddhā’’ti buddhārammaṇaṃ pītiṃ uppādetvā tāya nīvaraṇāni vikkhambhetvā tattheva ṭhitā sotāpattiphale patiṭṭhāsi. Tato eva bhagavatā ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvikānaṃ upāsikānaṃ anussavappasannānaṃ, yadidaṃ kāḷī upāsikā kuraragharikā’’ti (a. ni. 1.267) etadagge ṭhapitā.
169. தேபி யக்க²ஸேனாபதயோ ஸஹஸ்ஸயக்க²பரிவாரா மஜ்ஜி²மயாமஸமயே இஸிபதனங் பத்வா, த⁴ம்மசக்கப்பவத்திதபல்லங்கேனேவ நிஸின்னங் ப⁴க³வந்தங் உபஸங்கம்ம வந்தி³த்வா, இமாய கா³தா²ய ப⁴க³வந்தங் அபி⁴த்த²வித்வா ஓகாஸமகாரயிங்ஸு ‘‘அக்கா²தாரங் பவத்தார’’ந்தி. தஸ்ஸத்தோ² – ட²பெத்வா தண்ஹங் தேபூ⁴மகே த⁴ம்மே ‘‘இத³ங் கோ² பன, பி⁴க்க²வே, து³க்க²ங் அரியஸச்ச’’ந்திஆதி³னா (ஸங்॰ நி॰ 5.1081; மஹாவ॰ 14) நயேன ஸச்சானங் வவத்தா²னகதா²ய அக்கா²தாரங், ‘‘‘தங் கோ² பனித³ங் து³க்க²ங் அரியஸச்சங் பரிஞ்ஞெய்ய’ந்தி மே பி⁴க்க²வே’’திஆதி³னா நயேன தேஸு கிச்சஞாணகதஞாணப்பவத்தனேன பவத்தாரங். யே வா த⁴ம்மா யதா² வோஹரிதப்³பா³, தேஸு ததா² வோஹாரகத²னேன அக்கா²தாரங், தேஸங்யேவ த⁴ம்மானங் ஸத்தானுரூபதோ பவத்தாரங். உக்³க⁴டிதஞ்ஞுவிபஞ்சிதஞ்ஞூனங் வா தே³ஸனாய அக்கா²தாரங், நெய்யானங் படிபாத³னேன பவத்தாரங். உத்³தே³ஸேன வா அக்கா²தாரங், விப⁴ங்கே³ன தேஹி தேஹி பகாரேஹி வசனதோ பவத்தாரங். போ³தி⁴பக்கி²யானங் வா ஸலக்க²ணகத²னேன அக்கா²தாரங், ஸத்தானங் சித்தஸந்தானே பவத்தனேன பவத்தாரங். ஸங்கே²பதோ வா தீஹி பரிவட்டேஹி ஸச்சானங் கத²னேன அக்கா²தாரங், வித்தா²ரதோ பவத்தாரங். ‘‘ஸத்³தி⁴ந்த்³ரியங் த⁴ம்மோ, தங் த⁴ம்மங் பவத்தேதீதி த⁴ம்மசக்க’’ந்தி (படி॰ ம॰ 2.40) ஏவமாதி³னா படிஸம்பி⁴தா³னயேன வித்தா²ரிதஸ்ஸ த⁴ம்மசக்கஸ்ஸ பவத்தனதோ பவத்தாரங்.
169. Tepi yakkhasenāpatayo sahassayakkhaparivārā majjhimayāmasamaye isipatanaṃ patvā, dhammacakkappavattitapallaṅkeneva nisinnaṃ bhagavantaṃ upasaṅkamma vanditvā, imāya gāthāya bhagavantaṃ abhitthavitvā okāsamakārayiṃsu ‘‘akkhātāraṃ pavattāra’’nti. Tassattho – ṭhapetvā taṇhaṃ tebhūmake dhamme ‘‘idaṃ kho pana, bhikkhave, dukkhaṃ ariyasacca’’ntiādinā (saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 14) nayena saccānaṃ vavatthānakathāya akkhātāraṃ, ‘‘‘taṃ kho panidaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ pariññeyya’nti me bhikkhave’’tiādinā nayena tesu kiccañāṇakatañāṇappavattanena pavattāraṃ. Ye vā dhammā yathā voharitabbā, tesu tathā vohārakathanena akkhātāraṃ, tesaṃyeva dhammānaṃ sattānurūpato pavattāraṃ. Ugghaṭitaññuvipañcitaññūnaṃ vā desanāya akkhātāraṃ, neyyānaṃ paṭipādanena pavattāraṃ. Uddesena vā akkhātāraṃ, vibhaṅgena tehi tehi pakārehi vacanato pavattāraṃ. Bodhipakkhiyānaṃ vā salakkhaṇakathanena akkhātāraṃ, sattānaṃ cittasantāne pavattanena pavattāraṃ. Saṅkhepato vā tīhi parivaṭṭehi saccānaṃ kathanena akkhātāraṃ, vitthārato pavattāraṃ. ‘‘Saddhindriyaṃ dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti dhammacakka’’nti (paṭi. ma. 2.40) evamādinā paṭisambhidānayena vitthāritassa dhammacakkassa pavattanato pavattāraṃ.
ஸப்³ப³த⁴ம்மானந்தி சதுபூ⁴மகத⁴ம்மானங். பாரகு³ந்தி ச²ஹாகாரேஹி பாரங் க³தங் அபி⁴ஞ்ஞாய, பரிஞ்ஞாய, பஹானேன, பா⁴வனாய, ஸச்சி²கிரியாய, ஸமாபத்தியா. ஸோ ஹி ப⁴க³வா ஸப்³ப³த⁴ம்மே அபி⁴ஜானந்தோ க³தோதி அபி⁴ஞ்ஞாபாரகூ³, பஞ்சுபாதா³னக்க²ந்தே⁴ பரிஜானந்தோ க³தோதி பரிஞ்ஞாபாரகூ³, ஸப்³ப³கிலேஸே பஜஹந்தோ க³தோதி பஹானபாரகூ³, சத்தாரோ மக்³கே³ பா⁴வெந்தோ க³தோதி பா⁴வனாபாரகூ³, நிரோத⁴ங் ஸச்சி²கரொந்தோ க³தோதி ஸச்சி²கிரியாபாரகூ³, ஸப்³பா³ ஸமாபத்தியோ ஸமாபஜ்ஜந்தோ க³தோதி ஸமாபத்திபாரகூ³. ஏவங் ஸப்³ப³த⁴ம்மானங் பாரகு³ங். பு³த்³த⁴ங் வேரப⁴யாதீதந்தி அஞ்ஞாணஸயனதோ படிபு³த்³த⁴த்தா பு³த்³த⁴ங், ஸப்³பே³ன வா ஸரணவண்ணனாயங் வுத்தேனத்தே²ன பு³த்³த⁴ங், பஞ்சவேரப⁴யானங் அதீதத்தா வேரப⁴யாதீதங். ஏவங் ப⁴க³வந்தங் அதித்த²வந்தா ‘‘மயங் புச்சா²ம கோ³தம’’ந்தி ஓகாஸமகாரயிங்ஸு.
Sabbadhammānanti catubhūmakadhammānaṃ. Pāragunti chahākārehi pāraṃ gataṃ abhiññāya, pariññāya, pahānena, bhāvanāya, sacchikiriyāya, samāpattiyā. So hi bhagavā sabbadhamme abhijānanto gatoti abhiññāpāragū, pañcupādānakkhandhe parijānanto gatoti pariññāpāragū, sabbakilese pajahanto gatoti pahānapāragū, cattāro magge bhāvento gatoti bhāvanāpāragū, nirodhaṃ sacchikaronto gatoti sacchikiriyāpāragū, sabbā samāpattiyo samāpajjanto gatoti samāpattipāragū. Evaṃ sabbadhammānaṃ pāraguṃ. Buddhaṃ verabhayātītanti aññāṇasayanato paṭibuddhattā buddhaṃ, sabbena vā saraṇavaṇṇanāyaṃ vuttenatthena buddhaṃ, pañcaverabhayānaṃ atītattā verabhayātītaṃ. Evaṃ bhagavantaṃ atitthavantā ‘‘mayaṃ pucchāma gotama’’nti okāsamakārayiṃsu.
170. அத² நேஸங் யக்கா²னங் தேஜேன ச பஞ்ஞாய ச அக்³கோ³ ஹேமவதோ யதா²தி⁴ப்பேதங் புச்சி²தப்³ப³ங் புச்ச²ந்தோ ‘‘கிஸ்மிங் லோகோ’’தி இமங் கா³த²மாஹ. தஸ்ஸாதி³பாதே³ கிஸ்மிந்தி பா⁴வேனபா⁴வலக்க²ணே பு⁴ம்மவசனங், கிஸ்மிங் உப்பன்னே லோகோ ஸமுப்பன்னோ ஹோதீதி அயஞ்ஹெத்த² அதி⁴ப்பாயோ. ஸத்தலோகஸங்கா²ரலோகே ஸந்தா⁴ய புச்ச²தி. கிஸ்மிங் குப்³ப³தி ஸந்த²வந்தி அஹந்தி வா மமந்தி வா தண்ஹாதி³ட்டி²ஸந்த²வங் கிஸ்மிங் குப்³ப³தி, அதி⁴கரணத்தே² பு⁴ம்மவசனங். கிஸ்ஸ லோகோதி உபயோக³த்தே² ஸாமிவசனங், கிங் உபாதா³ய லோகோதி ஸங்க்²யங் க³ச்ச²தீதி அயஞ்ஹெத்த² அதி⁴ப்பாயோ. கிஸ்மிங் லோகோதி பா⁴வேனபா⁴வலக்க²ணகாரணத்தே²ஸு பு⁴ம்மவசனங். கிஸ்மிங் ஸதி கேன காரணேன லோகோ விஹஞ்ஞதி பீளீயதி பா³தீ⁴யதீதி அயஞ்ஹெத்த² அதி⁴ப்பாயோ.
170. Atha nesaṃ yakkhānaṃ tejena ca paññāya ca aggo hemavato yathādhippetaṃ pucchitabbaṃ pucchanto ‘‘kismiṃ loko’’ti imaṃ gāthamāha. Tassādipāde kisminti bhāvenabhāvalakkhaṇe bhummavacanaṃ, kismiṃ uppanne loko samuppanno hotīti ayañhettha adhippāyo. Sattalokasaṅkhāraloke sandhāya pucchati. Kismiṃ kubbati santhavanti ahanti vā mamanti vā taṇhādiṭṭhisanthavaṃ kismiṃ kubbati, adhikaraṇatthe bhummavacanaṃ. Kissa lokoti upayogatthe sāmivacanaṃ, kiṃ upādāya lokoti saṅkhyaṃ gacchatīti ayañhettha adhippāyo. Kismiṃ lokoti bhāvenabhāvalakkhaṇakāraṇatthesu bhummavacanaṃ. Kismiṃ sati kena kāraṇena loko vihaññati pīḷīyati bādhīyatīti ayañhettha adhippāyo.
171. அத² ப⁴க³வா யஸ்மா ச²ஸு அஜ்ஜ²த்திகபா³ஹிரேஸு ஆயதனேஸு உப்பன்னேஸு ஸத்தலோகோ ச த⁴னத⁴ஞ்ஞாதி³வஸேன ஸங்கா²ரலோகோ ச உப்பன்னோ ஹோதி, யஸ்மா செத்த² ஸத்தலோகோ தெஸ்வேவ ச²ஸு து³வித⁴ம்பி ஸந்த²வங் கரோதி. சக்கா²யதனங் வா ஹி ‘‘அஹங் மம’’ந்தி க³ண்ஹாதி அவஸேஸேஸு வா அஞ்ஞதரங். யதா²ஹ – ‘‘சக்கு² அத்தாதி யோ வதெ³ய்ய, தங் ந உபபஜ்ஜதீ’’திஆதி³ (ம॰ நி॰ 3.422). யஸ்மா ச ஏதானியேவ ச² உபாதா³ய து³விதோ⁴பி லோகோதி ஸங்க்²யங் க³ச்ச²தி, யஸ்மா ச தெஸ்வேவ ச²ஸு ஸதி ஸத்தலோகோ து³க்க²பாதுபா⁴வேன விஹஞ்ஞதி. யதா²ஹ –
171. Atha bhagavā yasmā chasu ajjhattikabāhiresu āyatanesu uppannesu sattaloko ca dhanadhaññādivasena saṅkhāraloko ca uppanno hoti, yasmā cettha sattaloko tesveva chasu duvidhampi santhavaṃ karoti. Cakkhāyatanaṃ vā hi ‘‘ahaṃ mama’’nti gaṇhāti avasesesu vā aññataraṃ. Yathāha – ‘‘cakkhu attāti yo vadeyya, taṃ na upapajjatī’’tiādi (ma. ni. 3.422). Yasmā ca etāniyeva cha upādāya duvidhopi lokoti saṅkhyaṃ gacchati, yasmā ca tesveva chasu sati sattaloko dukkhapātubhāvena vihaññati. Yathāha –
‘‘ஹத்தே²ஸு, பி⁴க்க²வே, ஸதி ஆதா³னநிக்கே²பனங் ஹோதி, பாதே³ஸு ஸதி அபி⁴க்கமபடிக்கமோ ஹோதி, பப்³பே³ஸு ஸதி ஸமிஞ்ஜனபஸாரணங் ஹோதி, குச்சி²ஸ்மிங் ஸதி ஜிக⁴ச்சா²பிபாஸா ஹோதி; ஏவமேவ கோ², பி⁴க்க²வே, சக்கு²ஸ்மிங் ஸதி சக்கு²ஸம்ப²ஸ்ஸபச்சயா உப்பஜ்ஜதி அஜ்ஜ²த்தங் ஸுக²ங் து³க்க²’’ந்திஆதி³ (ஸங்॰ நி॰ 4.237).
‘‘Hatthesu, bhikkhave, sati ādānanikkhepanaṃ hoti, pādesu sati abhikkamapaṭikkamo hoti, pabbesu sati samiñjanapasāraṇaṃ hoti, kucchismiṃ sati jighacchāpipāsā hoti; evameva kho, bhikkhave, cakkhusmiṃ sati cakkhusamphassapaccayā uppajjati ajjhattaṃ sukhaṃ dukkha’’ntiādi (saṃ. ni. 4.237).
ததா² தேஸு ஆதா⁴ரபூ⁴தேஸு படிஹதோ ஸங்கா²ரலோகோ விஹஞ்ஞதி. யதா²ஹ –
Tathā tesu ādhārabhūtesu paṭihato saṅkhāraloko vihaññati. Yathāha –
‘‘சக்கு²ஸ்மிங் அனித³ஸ்ஸனே ஸப்படிகே⁴ படிஹஞ்ஞி வா’’இதி (த⁴॰ ஸ॰ 597-8) ச.
‘‘Cakkhusmiṃ anidassane sappaṭighe paṭihaññi vā’’iti (dha. sa. 597-8) ca.
‘‘சக்கு², பி⁴க்க²வே, படிஹஞ்ஞதி மனாபாமனாபேஸு ரூபேஸூ’’தி (ஸங்॰ நி॰ 4.238) ஏவமாதி³.
‘‘Cakkhu, bhikkhave, paṭihaññati manāpāmanāpesu rūpesū’’ti (saṃ. ni. 4.238) evamādi.
ததா² தேஹியேவ காரணபூ⁴தேஹி து³விதோ⁴பி லோகோ விஹஞ்ஞதி. யதா²ஹ –
Tathā tehiyeva kāraṇabhūtehi duvidhopi loko vihaññati. Yathāha –
‘‘சக்கு² விஹஞ்ஞதி மனாபாமனாபேஸு ரூபேஸூ’’தி (ஸங்॰ நி॰ 4.238) ச.
‘‘Cakkhu vihaññati manāpāmanāpesu rūpesū’’ti (saṃ. ni. 4.238) ca.
‘‘சக்கு², பி⁴க்க²வே, ஆதி³த்தங், ரூபா ஆதி³த்தா. கேன ஆதி³த்தங்? ராக³க்³கி³னா’’தி (ஸங்॰ நி॰ 4.28; மஹாவ॰ 54) ஏவமாதி³.
‘‘Cakkhu, bhikkhave, ādittaṃ, rūpā ādittā. Kena ādittaṃ? Rāgagginā’’ti (saṃ. ni. 4.28; mahāva. 54) evamādi.
தஸ்மா ச²அஜ்ஜ²த்திகபா³ஹிராயதனவஸேன தங் புச்ச²ங் விஸ்ஸஜ்ஜெந்தோ ஆஹ ‘‘ச²ஸு லோகோ ஸமுப்பன்னோ’’தி.
Tasmā chaajjhattikabāhirāyatanavasena taṃ pucchaṃ vissajjento āha ‘‘chasu loko samuppanno’’ti.
172. அத² ஸோ யக்கோ² அத்தனா வட்டவஸேன புட்ட²பஞ்ஹங் ப⁴க³வதா த்³வாத³ஸாயதனவஸேன ஸங்கி²பித்வா விஸ்ஸஜ்ஜிதங் ந ஸுட்டு² உபலக்கெ²த்வா தஞ்ச அத்த²ங் தப்படிபக்க²ஞ்ச ஞாதுகாமோ ஸங்கே²பேனேவ வட்டவிவட்டங் புச்ச²ந்தோ ஆஹ ‘‘கதமங் த’’ந்தி. தத்த² உபாதா³தப்³ப³ட்டே²ன உபாதா³னங், து³க்க²ஸச்சஸ்ஸேதங் அதி⁴வசனங். யத்த² லோகோ விஹஞ்ஞதீதி ‘‘ச²ஸு லோகோ விஹஞ்ஞதீ’’தி ஏவங் ப⁴க³வதா யத்த² ச²ப்³பி³தே⁴ உபாதா³னே லோகோ விஹஞ்ஞதீதி வுத்தோ, தங் கதமங் உபாதா³னந்தி? ஏவங் உபட்³ட⁴கா³தா²ய ஸரூபேனேவ து³க்க²ஸச்சங் புச்சி². ஸமுத³யஸச்சங் பன தஸ்ஸ காரணபா⁴வேன க³ஹிதமேவ ஹோதி. நிய்யானங் புச்சி²தோதி இமாய பன உபட்³ட⁴கா³தா²ய மக்³க³ஸச்சங் புச்சி². மக்³க³ஸச்சேன ஹி அரியஸாவகோ து³க்க²ங் பரிஜானந்தோ, ஸமுத³யங் பஜஹந்தோ, நிரோத⁴ங் ஸச்சி²கரொந்தோ, மக்³க³ங் பா⁴வெந்தோ லோகம்ஹா நிய்யாதி, தஸ்மா நிய்யானந்தி வுச்சதி. கத²ந்தி கேன பகாரேன. து³க்கா² பமுச்சதீதி ‘‘உபாதா³ன’’ந்தி வுத்தா வட்டது³க்கா² பமொக்க²ங் பாபுணாதி. ஏவமெத்த² ஸரூபேனேவ மக்³க³ஸச்சங் புச்சி², நிரோத⁴ஸச்சங் பன தஸ்ஸ விஸயபா⁴வேன க³ஹிதமேவ ஹோதி.
172. Atha so yakkho attanā vaṭṭavasena puṭṭhapañhaṃ bhagavatā dvādasāyatanavasena saṅkhipitvā vissajjitaṃ na suṭṭhu upalakkhetvā tañca atthaṃ tappaṭipakkhañca ñātukāmo saṅkhepeneva vaṭṭavivaṭṭaṃ pucchanto āha ‘‘katamaṃ ta’’nti. Tattha upādātabbaṭṭhena upādānaṃ, dukkhasaccassetaṃ adhivacanaṃ. Yattha loko vihaññatīti ‘‘chasu loko vihaññatī’’ti evaṃ bhagavatā yattha chabbidhe upādāne loko vihaññatīti vutto, taṃ katamaṃ upādānanti? Evaṃ upaḍḍhagāthāya sarūpeneva dukkhasaccaṃ pucchi. Samudayasaccaṃ pana tassa kāraṇabhāvena gahitameva hoti. Niyyānaṃ pucchitoti imāya pana upaḍḍhagāthāya maggasaccaṃ pucchi. Maggasaccena hi ariyasāvako dukkhaṃ parijānanto, samudayaṃ pajahanto, nirodhaṃ sacchikaronto, maggaṃ bhāvento lokamhā niyyāti, tasmā niyyānanti vuccati. Kathanti kena pakārena. Dukkhā pamuccatīti ‘‘upādāna’’nti vuttā vaṭṭadukkhā pamokkhaṃ pāpuṇāti. Evamettha sarūpeneva maggasaccaṃ pucchi, nirodhasaccaṃ pana tassa visayabhāvena gahitameva hoti.
173. ஏவங் யக்கே²ன ஸரூபேன த³ஸ்ஸெத்வா ச அத³ஸ்ஸெத்வா ச சதுஸச்சவஸேன பஞ்ஹங் புட்டோ² ப⁴க³வா தேனேவ நயேன விஸ்ஸஜ்ஜெந்தோ ஆஹ ‘‘பஞ்ச காமகு³ணா’’தி. தத்த² பஞ்சகாமகு³ணஸங்கா²தகோ³சரக்³க³ஹணேன தக்³கோ³சரானி பஞ்சாயதனானி க³ஹிதானேவ ஹொந்தி. மனோ ச²ட்டோ² ஏதேஸந்தி மனோச²ட்டா². பவேதி³தாதி பகாஸிதா. எத்த² அஜ்ஜ²த்திகேஸு ச²ட்ட²ஸ்ஸ மனாயதனஸ்ஸ க³ஹணேன தஸ்ஸ விஸயபூ⁴தங் த⁴ம்மாயதனங் க³ஹிதமேவ ஹோதி. ஏவங் ‘‘கதமங் தங் உபாதா³ன’’ந்தி இமங் பஞ்ஹங் விஸ்ஸஜ்ஜெந்தோ புனபி த்³வாத³ஸாயதனானங் வஸேனேவ து³க்க²ஸச்சங் பகாஸேஸி. மனோக³ஹணேன வா ஸத்தன்னங் விஞ்ஞாணதா⁴தூனங் க³ஹிதத்தா தாஸு புரிமபஞ்சவிஞ்ஞாணதா⁴துக்³க³ஹணேன தாஸங் வத்தூ²னி பஞ்ச சக்கா²தீ³னி ஆயதனானி, மனோதா⁴துமனோவிஞ்ஞாணதா⁴துக்³க³ஹணேன தாஸங் வத்து²கோ³சரபே⁴த³ங் த⁴ம்மாயதனங் க³ஹிதமேவாதி ஏவம்பி த்³வாத³ஸாயதனவஸேன து³க்க²ஸச்சங் பகாஸேஸி. லோகுத்தரமனாயதனத⁴ம்மாயதனேகதே³ஸோ பனெத்த² யத்த² லோகோ விஹஞ்ஞதி, தங் ஸந்தா⁴ய நித்³தி³ட்ட²த்தா ந ஸங்க³ய்ஹதி.
173. Evaṃ yakkhena sarūpena dassetvā ca adassetvā ca catusaccavasena pañhaṃ puṭṭho bhagavā teneva nayena vissajjento āha ‘‘pañca kāmaguṇā’’ti. Tattha pañcakāmaguṇasaṅkhātagocaraggahaṇena taggocarāni pañcāyatanāni gahitāneva honti. Mano chaṭṭho etesanti manochaṭṭhā. Paveditāti pakāsitā. Ettha ajjhattikesu chaṭṭhassa manāyatanassa gahaṇena tassa visayabhūtaṃ dhammāyatanaṃ gahitameva hoti. Evaṃ ‘‘katamaṃ taṃ upādāna’’nti imaṃ pañhaṃ vissajjento punapi dvādasāyatanānaṃ vaseneva dukkhasaccaṃ pakāsesi. Manogahaṇena vā sattannaṃ viññāṇadhātūnaṃ gahitattā tāsu purimapañcaviññāṇadhātuggahaṇena tāsaṃ vatthūni pañca cakkhādīni āyatanāni, manodhātumanoviññāṇadhātuggahaṇena tāsaṃ vatthugocarabhedaṃ dhammāyatanaṃ gahitamevāti evampi dvādasāyatanavasena dukkhasaccaṃ pakāsesi. Lokuttaramanāyatanadhammāyatanekadeso panettha yattha loko vihaññati, taṃ sandhāya niddiṭṭhattā na saṅgayhati.
எத்த² ச²ந்த³ங் விராஜெத்வாதி எத்த² த்³வாத³ஸாயதனபே⁴தே³ து³க்க²ஸச்சே தானேவாயதனானி க²ந்த⁴தோ தா⁴துதோ நாமரூபதோதி ததா² ததா² வவத்த²பெத்வா, திலக்க²ணங் ஆரோபெத்வா, விபஸ்ஸந்தோ அரஹத்தமக்³க³பரியோஸானாய விபஸ்ஸனாய தண்ஹாஸங்கா²தங் ச²ந்த³ங் ஸப்³ப³ஸோ விராஜெத்வா வினெத்வா வித்³த⁴ங்ஸெத்வாதி அத்தோ². ஏவங் து³க்கா² பமுச்சதீதி இமினா பகாரேன ஏதஸ்மா வட்டது³க்கா² பமுச்சதீதி . ஏவமிமாய உபட்³ட⁴கா³தா²ய ‘‘நிய்யானங் புச்சி²தோ ப்³ரூஹி, கத²ங் து³க்கா² பமுச்சதீ’’தி அயங் பஞ்ஹோ விஸ்ஸஜ்ஜிதோ ஹோதி, மக்³க³ஸச்சஞ்ச பகாஸிதங் ஸமுத³யனிரோத⁴ஸச்சானி பனெத்த² புரிமனயேனேவ ஸங்க³ஹிதத்தா பகாஸிதானேவ ஹொந்தீதி வேதி³தப்³பா³னி. உபட்³ட⁴கா³தா²ய வா து³க்க²ஸச்சங், ச²ந்தே³ன ஸமுத³யஸச்சங், ‘‘விராஜெத்வா’’தி எத்த² விராகே³ன நிரோத⁴ஸச்சங், ‘‘விராகா³விமுச்சதீ’’தி வசனதோ வா மக்³க³ஸச்சங். ‘‘ஏவ’’ந்தி உபாயனித³ஸ்ஸனேன மக்³க³ஸச்சங், து³க்க²னிரோத⁴ந்தி வசனதோ வா. ‘‘து³க்கா² பமுச்சதீ’’தி து³க்க²பமொக்கே²ன நிரோத⁴ஸச்சந்தி ஏவமெத்த² சத்தாரி ஸச்சானி பகாஸிதானி ஹொந்தீதி வேதி³தப்³பா³னி.
Ettha chandaṃ virājetvāti ettha dvādasāyatanabhede dukkhasacce tānevāyatanāni khandhato dhātuto nāmarūpatoti tathā tathā vavatthapetvā, tilakkhaṇaṃ āropetvā, vipassanto arahattamaggapariyosānāya vipassanāya taṇhāsaṅkhātaṃ chandaṃ sabbaso virājetvā vinetvā viddhaṃsetvāti attho. Evaṃ dukkhā pamuccatīti iminā pakārena etasmā vaṭṭadukkhā pamuccatīti . Evamimāya upaḍḍhagāthāya ‘‘niyyānaṃ pucchito brūhi, kathaṃ dukkhā pamuccatī’’ti ayaṃ pañho vissajjito hoti, maggasaccañca pakāsitaṃ samudayanirodhasaccāni panettha purimanayeneva saṅgahitattā pakāsitāneva hontīti veditabbāni. Upaḍḍhagāthāya vā dukkhasaccaṃ, chandena samudayasaccaṃ, ‘‘virājetvā’’ti ettha virāgena nirodhasaccaṃ, ‘‘virāgāvimuccatī’’ti vacanato vā maggasaccaṃ. ‘‘Eva’’nti upāyanidassanena maggasaccaṃ, dukkhanirodhanti vacanato vā. ‘‘Dukkhā pamuccatī’’ti dukkhapamokkhena nirodhasaccanti evamettha cattāri saccāni pakāsitāni hontīti veditabbāni.
174. ஏவங் சதுஸச்சக³ப்³பா⁴ய கா³தா²ய லக்க²ணதோ நிய்யானங் பகாஸெத்வா புன ததே³வ ஸகேன நிருத்தாபி⁴லாபேன நிக³மெந்தோ ஆஹ ‘‘ஏதங் லோகஸ்ஸ நிய்யான’’ந்தி. எத்த² ஏதந்தி புப்³பே³ வுத்தஸ்ஸ நித்³தே³ஸோ, லோகஸ்ஸாதி தேதா⁴துகலோகஸ்ஸ. யதா²தத²ந்தி அவிபரீதங். ஏதங் வோ அஹமக்கா²மீதி ஸசேபி மங் ஸஹஸ்ஸக்க²த்துங் புச்செ²ய்யாத², ஏதங் வோ அஹமக்கா²மி, ந அஞ்ஞங். கஸ்மா? யஸ்மா ஏவங் து³க்கா² பமுச்சதி, ந அஞ்ஞதா²தி அதி⁴ப்பாயோ. அத² வா ஏதேன நிய்யானேன ஏகத்³வத்திக்க²துங் நிக்³க³தானம்பி ஏதங் வோ அஹமக்கா²மி, உபரிவிஸேஸாதி⁴க³மாயபி ஏததே³வ அஹமக்கா²மீதி அத்தோ². கஸ்மா? யஸ்மா ஏவங் து³க்கா² பமுச்சதி அஸேஸனிஸ்ஸேஸாதி அரஹத்தனிகூடேன தே³ஸனங் நிட்டா²பேஸி. தே³ஸனாபரியோஸானே த்³வேபி யக்க²ஸேனாபதயோ ஸோதாபத்திப²லே பதிட்ட²ஹிங்ஸு ஸத்³தி⁴ங் யக்க²ஸஹஸ்ஸேன.
174. Evaṃ catusaccagabbhāya gāthāya lakkhaṇato niyyānaṃ pakāsetvā puna tadeva sakena niruttābhilāpena nigamento āha ‘‘etaṃ lokassa niyyāna’’nti. Ettha etanti pubbe vuttassa niddeso, lokassāti tedhātukalokassa. Yathātathanti aviparītaṃ. Etaṃ vo ahamakkhāmīti sacepi maṃ sahassakkhattuṃ puccheyyātha, etaṃ vo ahamakkhāmi, na aññaṃ. Kasmā? Yasmā evaṃ dukkhā pamuccati, na aññathāti adhippāyo. Atha vā etena niyyānena ekadvattikkhatuṃ niggatānampi etaṃ vo ahamakkhāmi, uparivisesādhigamāyapi etadeva ahamakkhāmīti attho. Kasmā? Yasmā evaṃ dukkhā pamuccati asesanissesāti arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi. Desanāpariyosāne dvepi yakkhasenāpatayo sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu saddhiṃ yakkhasahassena.
175. அத² ஹேமவதோ பகதியாபி த⁴ம்மக³ரு இதா³னி அரியபூ⁴மியங் பதிட்டா²ய ஸுட்டு²தரங் அதித்தோ ப⁴க³வதோ விசித்ரபடிபா⁴னாய தே³ஸனாய ப⁴க³வந்தங் ஸெக்கா²ஸெக்க²பூ⁴மிங் புச்ச²ந்தோ ‘‘கோ ஸூத⁴ தரதீ’’தி கா³த²மபா⁴ஸி. தத்த² கோ ஸூத⁴ தரதி ஓக⁴ந்தி இமினா சதுரோக⁴ங் கோ தரதீதி ஸெக்க²பூ⁴மிங் புச்ச²தி அவிஸேஸேன. யஸ்மா அண்ணவந்தி ந வித்த²தமத்தங் நாபி க³ம்பீ⁴ரமத்தங் அபிச பன யங் வித்த²ததரஞ்ச க³ம்பீ⁴ரதரஞ்ச, தங் வுச்சதி. தாதி³ஸோ ச ஸங்ஸாரண்ணவோ. அயஞ்ஹி ஸமந்ததோ பரியந்தாபா⁴வேன வித்த²தோ, ஹெட்டா² பதிட்டா²பா⁴வேன உபரி ஆலம்ப³னாபா⁴வேன ச க³ம்பீ⁴ரோ, தஸ்மா ‘‘கோ இத⁴ தரதி அண்ணவங், தஸ்மிஞ்ச அப்பதிட்டே² அனாலம்பே³ க³ம்பீ⁴ரே அண்ணவே கோ ந ஸீத³தீ’’தி அஸெக்க²பூ⁴மிங் புச்ச²தி.
175. Atha hemavato pakatiyāpi dhammagaru idāni ariyabhūmiyaṃ patiṭṭhāya suṭṭhutaraṃ atitto bhagavato vicitrapaṭibhānāya desanāya bhagavantaṃ sekkhāsekkhabhūmiṃ pucchanto ‘‘ko sūdha taratī’’ti gāthamabhāsi. Tattha ko sūdha tarati oghanti iminā caturoghaṃ ko taratīti sekkhabhūmiṃ pucchati avisesena. Yasmā aṇṇavanti na vitthatamattaṃ nāpi gambhīramattaṃ apica pana yaṃ vitthatatarañca gambhīratarañca, taṃ vuccati. Tādiso ca saṃsāraṇṇavo. Ayañhi samantato pariyantābhāvena vitthato, heṭṭhā patiṭṭhābhāvena upari ālambanābhāvena ca gambhīro, tasmā ‘‘ko idha tarati aṇṇavaṃ, tasmiñca appatiṭṭhe anālambe gambhīre aṇṇave ko na sīdatī’’ti asekkhabhūmiṃ pucchati.
176. அத² ப⁴க³வா யோ பி⁴க்கு² ஜீவிதஹேதுபி வீதிக்கமங் அகரொந்தோ ஸப்³ப³தா³ ஸீலஸம்பன்னோ லோகியலோகுத்தராய ச பஞ்ஞாய பஞ்ஞவா, உபசாரப்பனாஸமாதி⁴னா இரியாபத²ஹெட்டி²மமக்³க³ப²லேஹி ச ஸுஸமாஹிதோ, திலக்க²ணங் ஆரோபெத்வா விபஸ்ஸனாய நியகஜ்ஜ²த்தசிந்தனஸீலோ, ஸாதச்சகிரியாவஹாய அப்பமாத³ஸதியா ச ஸமன்னாக³தோ. யஸ்மா ஸோ சதுத்தே²ன மக்³கே³ன இமங் ஸுது³த்தரங் ஓக⁴ங் அனவஸேஸங் தரதி, தஸ்மா ஸெக்க²பூ⁴மிங் விஸ்ஸஜ்ஜெந்தோ ‘‘ஸப்³ப³தா³ ஸீலஸம்பன்னோ’’தி இமங் திஸிக்கா²க³ப்³ப⁴ங் கா³த²மாஹ. எத்த² ஹி ஸீலஸம்பதா³ய அதி⁴ஸீலஸிக்கா², ஸதிஸமாதீ⁴ஹி அதி⁴சித்தஸிக்கா², அஜ்ஜ²த்தசிந்திதாபஞ்ஞாஹி அதி⁴பஞ்ஞாஸிக்கா²தி திஸ்ஸோ ஸிக்கா² ஸஉபகாரா ஸானிஸங்ஸா ச வுத்தா. உபகாரோ ஹி ஸிக்கா²னங் லோகியபஞ்ஞா ஸதி ச, அனிஸங்ஸோ ஸாமஞ்ஞப²லானீதி.
176. Atha bhagavā yo bhikkhu jīvitahetupi vītikkamaṃ akaronto sabbadā sīlasampanno lokiyalokuttarāya ca paññāya paññavā, upacārappanāsamādhinā iriyāpathaheṭṭhimamaggaphalehi ca susamāhito, tilakkhaṇaṃ āropetvā vipassanāya niyakajjhattacintanasīlo, sātaccakiriyāvahāya appamādasatiyā ca samannāgato. Yasmā so catutthena maggena imaṃ suduttaraṃ oghaṃ anavasesaṃ tarati, tasmā sekkhabhūmiṃ vissajjento ‘‘sabbadā sīlasampanno’’ti imaṃ tisikkhāgabbhaṃ gāthamāha. Ettha hi sīlasampadāya adhisīlasikkhā, satisamādhīhi adhicittasikkhā, ajjhattacintitāpaññāhi adhipaññāsikkhāti tisso sikkhā saupakārā sānisaṃsā ca vuttā. Upakāro hi sikkhānaṃ lokiyapaññā sati ca, anisaṃso sāmaññaphalānīti.
177. ஏவங் பட²மகா³தா²ய ஸெக்க²பூ⁴மிங் த³ஸ்ஸெத்வா இதா³னி அஸெக்க²பூ⁴மிங் த³ஸ்ஸெந்தோ து³தியகா³த²மாஹ. தஸ்ஸத்தோ² விரதோ காமஸஞ்ஞாயாதி யா காசி காமஸஞ்ஞா, ததோ ஸப்³ப³தோ சதுத்த²மக்³க³ஸம்பயுத்தாய ஸமுச்சே²த³விரதியா விரதோ. ‘‘விரத்தோ’’திபி பாடோ². ததா³ ‘‘காமஸஞ்ஞாயா’’தி பு⁴ம்மவசனங் ஹோதி, ஸகா³தா²வக்³கே³ பன ‘‘காமஸஞ்ஞாஸூ’’திபி (ஸங்॰ நி॰ 1.96) பாடோ². சதூஹிபி மக்³கே³ஹி த³ஸன்னங் ஸங்யோஜனானங் அதீதத்தா ஸப்³ப³ஸங்யோஜனாதிகோ³, சதுத்தே²னேவ வா உத்³த⁴ம்பா⁴கி³யஸப்³ப³ஸங்யோஜனாதிகோ³ , தத்ரதத்ராபி⁴னந்தி³னீதண்ஹாஸங்கா²தாய நந்தி³யா திண்ணஞ்ச ப⁴வானங் பரிக்கீ²ணத்தா நந்தீ³ப⁴வபரிக்கீ²ணோ ஸோ தாதி³ஸோ கீ²ணாஸவோ பி⁴க்கு² க³ம்பீ⁴ரே ஸங்ஸாரண்ணவே ந ஸீத³தி நந்தீ³பரிக்க²யேன ஸஉபாதி³ஸேஸங், ப⁴வபரிக்க²யேன ச அனுபாதி³ஸேஸங் நிப்³பா³னத²லங் ஸமாபஜ்ஜ பரமஸ்ஸாஸப்பத்தியாதி.
177. Evaṃ paṭhamagāthāya sekkhabhūmiṃ dassetvā idāni asekkhabhūmiṃ dassento dutiyagāthamāha. Tassattho virato kāmasaññāyāti yā kāci kāmasaññā, tato sabbato catutthamaggasampayuttāya samucchedaviratiyā virato. ‘‘Viratto’’tipi pāṭho. Tadā ‘‘kāmasaññāyā’’ti bhummavacanaṃ hoti, sagāthāvagge pana ‘‘kāmasaññāsū’’tipi (saṃ. ni. 1.96) pāṭho. Catūhipi maggehi dasannaṃ saṃyojanānaṃ atītattā sabbasaṃyojanātigo, catuttheneva vā uddhambhāgiyasabbasaṃyojanātigo , tatratatrābhinandinītaṇhāsaṅkhātāya nandiyā tiṇṇañca bhavānaṃ parikkhīṇattā nandībhavaparikkhīṇo so tādiso khīṇāsavo bhikkhu gambhīre saṃsāraṇṇave na sīdati nandīparikkhayena saupādisesaṃ, bhavaparikkhayena ca anupādisesaṃ nibbānathalaṃ samāpajja paramassāsappattiyāti.
178. அத² ஹேமவதோ ஸஹாயஞ்ச யக்க²பரிஸஞ்ச ஓலோகெத்வா பீதிஸோமனஸ்ஸஜாதோ ‘‘க³ம்பீ⁴ரபஞ்ஞ’’ந்தி ஏவமாதீ³ஹி கா³தா²ஹி ப⁴க³வந்தங் அபி⁴த்த²வித்வா ஸப்³பா³வதியா பரிஸாய ஸஹாயேன ச ஸத்³தி⁴ங் அபி⁴வாதெ³த்வா, பத³க்கி²ணங் கத்வா, அத்தனோ வஸனட்டா²னங் அக³மாஸி.
178. Atha hemavato sahāyañca yakkhaparisañca oloketvā pītisomanassajāto ‘‘gambhīrapañña’’nti evamādīhi gāthāhi bhagavantaṃ abhitthavitvā sabbāvatiyā parisāya sahāyena ca saddhiṃ abhivādetvā, padakkhiṇaṃ katvā, attano vasanaṭṭhānaṃ agamāsi.
தாஸங் பன கா³தா²னங் அயங் அத்த²வண்ணனா – க³ம்பீ⁴ரபஞ்ஞந்தி க³ம்பீ⁴ராய பஞ்ஞாய ஸமன்னாக³தங். தத்த² படிஸம்பி⁴தா³யங் வுத்தனயேன க³ம்பீ⁴ரபஞ்ஞா வேதி³தப்³பா³. வுத்தஞ்ஹி தத்த² ‘‘க³ம்பீ⁴ரேஸு க²ந்தே⁴ஸு ஞாணங் பவத்ததீதி க³ம்பீ⁴ரபஞ்ஞா’’திஆதி³ (படி॰ ம॰ 3.4). நிபுணத்த²த³ஸ்ஸிந்தி நிபுணேஹி க²த்தியபண்டி³தாதீ³ஹி அபி⁴ஸங்க²தானங் பஞ்ஹானங் அத்த²த³ஸ்ஸிங் அத்தா²னங் வா யானி நிபுணானி காரணானி து³ப்படிவிஜ்ஜா²னி அஞ்ஞேஹி தேஸங் த³ஸ்ஸனேன நிபுணத்த²த³ஸ்ஸிங். ராகா³தி³கிஞ்சனாபா⁴வேன அகிஞ்சனங். து³விதே⁴ காமே திவிதே⁴ சே ப⁴வே அலக்³க³னேன காமப⁴வே அஸத்தங். க²ந்தா⁴தி³பே⁴தே³ஸு ஸப்³பா³ரம்மணேஸு ச²ந்த³ராக³ப³ந்த⁴னாபா⁴வேன ஸப்³ப³தி⁴ விப்பமுத்தங். தி³ப்³பே³ பதே² கமமானந்தி அட்ட²ஸமாபத்திபே⁴தே³ தி³ப்³பே³ பதே² ஸமாபஜ்ஜனவஸேன சங்கமந்தங். தத்த² கிஞ்சாபி ந தாய வேலாய ப⁴க³வா தி³ப்³பே³ பதே² கமதி, அபிச கோ² புப்³பே³ கமனங் உபாதா³ய கமனஸத்திஸப்³பா⁴வேன தத்த² லத்³த⁴வஸீபா⁴வதாய ஏவங் வுச்சதி. அத² வா யே தே விஸுத்³தி⁴தே³வா அரஹந்தோ, தேஸங் பதே² ஸந்தவிஹாரே கமனேனாபேதங் வுத்தங். மஹந்தானங் கு³ணானங் ஏஸனேன மஹேஸிங்.
Tāsaṃ pana gāthānaṃ ayaṃ atthavaṇṇanā – gambhīrapaññanti gambhīrāya paññāya samannāgataṃ. Tattha paṭisambhidāyaṃ vuttanayena gambhīrapaññā veditabbā. Vuttañhi tattha ‘‘gambhīresu khandhesu ñāṇaṃ pavattatīti gambhīrapaññā’’tiādi (paṭi. ma. 3.4). Nipuṇatthadassinti nipuṇehi khattiyapaṇḍitādīhi abhisaṅkhatānaṃ pañhānaṃ atthadassiṃ atthānaṃ vā yāni nipuṇāni kāraṇāni duppaṭivijjhāni aññehi tesaṃ dassanena nipuṇatthadassiṃ. Rāgādikiñcanābhāvena akiñcanaṃ. Duvidhe kāme tividhe ce bhave alagganena kāmabhave asattaṃ. Khandhādibhedesu sabbārammaṇesu chandarāgabandhanābhāvena sabbadhi vippamuttaṃ. Dibbe pathe kamamānanti aṭṭhasamāpattibhede dibbe pathe samāpajjanavasena caṅkamantaṃ. Tattha kiñcāpi na tāya velāya bhagavā dibbe pathe kamati, apica kho pubbe kamanaṃ upādāya kamanasattisabbhāvena tattha laddhavasībhāvatāya evaṃ vuccati. Atha vā ye te visuddhidevā arahanto, tesaṃ pathe santavihāre kamanenāpetaṃ vuttaṃ. Mahantānaṃ guṇānaṃ esanena mahesiṃ.
179. து³தியகா³தா²ய அபரேன பரியாயேன து²தி ஆரத்³தா⁴தி கத்வா புன நிபுணத்த²த³ஸ்ஸிக்³க³ஹணங் நித³ஸ்ஸேதி. அத² வா நிபுணத்தே² த³ஸ்ஸேதாரந்தி அத்தோ². பஞ்ஞாத³த³ந்தி பஞ்ஞாபடிலாப⁴ஸங்வத்தனிகாய படிபத்தியா கத²னேன பஞ்ஞாதா³யகங். காமாலயே அஸத்தந்தி ய்வாயங்காமேஸு தண்ஹாதி³ட்டி²வஸேன து³விதோ⁴ ஆலயோ, தத்த² அஸத்தங். ஸப்³ப³விது³ந்தி ஸப்³ப³த⁴ம்மவிது³ங், ஸப்³ப³ஞ்ஞுந்தி வுத்தங் ஹோதி. ஸுமேத⁴ந்தி தஸ்ஸ ஸப்³ப³ஞ்ஞுபா⁴வஸ்ஸ மக்³க³பூ⁴தாய பாரமீபஞ்ஞாஸங்கா²தாய மேதா⁴ய ஸமன்னாக³தங். அரியே பதே²தி அட்ட²ங்கி³கே மக்³கே³, ப²லஸமாபத்தியங் வா. கமமானந்தி பஞ்ஞாய அஜ்ஜோ²கா³ஹமானங் மக்³க³லக்க²ணங் ஞத்வா தே³ஸனதோ, பவிஸமானங் வா க²ணே க²ணே ப²லஸமாபத்திஸமாபஜ்ஜனதோ, சதுப்³பி³த⁴மக்³க³பா⁴வனாஸங்கா²தாய கமனஸத்தியா கமிதபுப்³ப³ங் வா.
179. Dutiyagāthāya aparena pariyāyena thuti āraddhāti katvā puna nipuṇatthadassiggahaṇaṃ nidasseti. Atha vā nipuṇatthe dassetāranti attho. Paññādadanti paññāpaṭilābhasaṃvattanikāya paṭipattiyā kathanena paññādāyakaṃ. Kāmālaye asattanti yvāyaṃkāmesu taṇhādiṭṭhivasena duvidho ālayo, tattha asattaṃ. Sabbavidunti sabbadhammaviduṃ, sabbaññunti vuttaṃ hoti. Sumedhanti tassa sabbaññubhāvassa maggabhūtāya pāramīpaññāsaṅkhātāya medhāya samannāgataṃ. Ariye patheti aṭṭhaṅgike magge, phalasamāpattiyaṃ vā. Kamamānanti paññāya ajjhogāhamānaṃ maggalakkhaṇaṃ ñatvā desanato, pavisamānaṃ vā khaṇe khaṇe phalasamāpattisamāpajjanato, catubbidhamaggabhāvanāsaṅkhātāya kamanasattiyā kamitapubbaṃ vā.
180. ஸுதி³ட்ட²ங் வத நோ அஜ்ஜாதி. அஜ்ஜ அம்ஹேஹி ஸுந்த³ரங் தி³ட்ட²ங், அஜ்ஜ வா அம்ஹாகங் ஸுந்த³ரங் தி³ட்ட²ங், த³ஸ்ஸனந்தி அத்தோ². ஸுப்பபா⁴தங் ஸுஹுட்டி²தந்தி அஜ்ஜ அம்ஹாகங் ஸுட்டு² பபா⁴தங் ஸோப⁴னங் வா பபா⁴தங் அஹோஸி. அஜ்ஜ ச நோ ஸுந்த³ரங் உட்டி²தங் அஹோஸி, அனுபரோதே⁴ன ஸயனதோ உட்டி²தங். கிங் காரணங்? யங் அத்³த³ஸாம ஸம்பு³த்³த⁴ங், யஸ்மா ஸம்பு³த்³த⁴ங் அத்³த³ஸாமாதி அத்தனோ லாப⁴ஸம்பத்திங் ஆரப்³ப⁴ பாமோஜ்ஜங் பவேதே³தி.
180.Sudiṭṭhaṃ vata no ajjāti. Ajja amhehi sundaraṃ diṭṭhaṃ, ajja vā amhākaṃ sundaraṃ diṭṭhaṃ, dassananti attho. Suppabhātaṃ suhuṭṭhitanti ajja amhākaṃ suṭṭhu pabhātaṃ sobhanaṃ vā pabhātaṃ ahosi. Ajja ca no sundaraṃ uṭṭhitaṃ ahosi, anuparodhena sayanato uṭṭhitaṃ. Kiṃ kāraṇaṃ? Yaṃ addasāma sambuddhaṃ, yasmā sambuddhaṃ addasāmāti attano lābhasampattiṃ ārabbha pāmojjaṃ pavedeti.
181. இத்³தி⁴மந்தோதி கம்மவிபாகஜித்³தி⁴யா ஸமன்னாக³தா. யஸஸ்ஸினோதி லாப⁴க்³க³பரிவாரக்³க³ஸம்பன்னா. ஸரணங் யந்தீதி கிஞ்சாபி மக்³கே³னேவ க³தா, ததா²பி ஸோதாபன்னபா⁴வபரிதீ³பனத்த²ங் பஸாத³த³ஸ்ஸனத்த²ஞ்ச வாசங் பி⁴ந்த³தி.
181.Iddhimantoti kammavipākajiddhiyā samannāgatā. Yasassinoti lābhaggaparivāraggasampannā. Saraṇaṃ yantīti kiñcāpi maggeneva gatā, tathāpi sotāpannabhāvaparidīpanatthaṃ pasādadassanatthañca vācaṃ bhindati.
182. கா³மா கா³மந்தி தே³வகா³மா தே³வகா³மங். நகா³ நக³ந்தி தே³வபப்³ப³தா தே³வபப்³ப³தங். நமஸ்ஸமானா ஸம்பு³த்³த⁴ங், த⁴ம்மஸ்ஸ ச ஸுத⁴ம்மதந்தி ‘‘ஸம்மாஸம்பு³த்³தோ⁴ வத ப⁴க³வா, ஸ்வாக்கா²தோ வத ப⁴க³வதோ த⁴ம்மோ’’திஆதி³னா நயேன பு³த்³த⁴ஸுபோ³தி⁴தஞ்ச த⁴ம்மஸுத⁴ம்மதஞ்ச. ‘‘ஸுப்படிபன்னோ வத ப⁴க³வதோ ஸாவகஸங்கோ⁴’’திஆதி³னா ஸங்க⁴-ஸுப்படிபத்திஞ்ச அபி⁴த்த²வித்வா அபி⁴த்த²வித்வா நமஸ்ஸமானா த⁴ம்மகோ⁴ஸகா ஹுத்வா விசரிஸ்ஸாமாதி வுத்தங் ஹோதி. ஸேஸமெத்த² உத்தானத்த²மேவாதி.
182.Gāmā gāmanti devagāmā devagāmaṃ. Nagā naganti devapabbatā devapabbataṃ. Namassamānā sambuddhaṃ, dhammassa ca sudhammatanti ‘‘sammāsambuddho vata bhagavā, svākkhāto vata bhagavato dhammo’’tiādinā nayena buddhasubodhitañca dhammasudhammatañca. ‘‘Suppaṭipanno vata bhagavato sāvakasaṅgho’’tiādinā saṅgha-suppaṭipattiñca abhitthavitvā abhitthavitvā namassamānā dhammaghosakā hutvā vicarissāmāti vuttaṃ hoti. Sesamettha uttānatthamevāti.
பரமத்த²ஜோதிகாய கு²த்³த³க-அட்ட²கதா²ய
Paramatthajotikāya khuddaka-aṭṭhakathāya
ஸுத்தனிபாத-அட்ட²கதா²ய ஹேமவதஸுத்தவண்ணனா நிட்டி²தா.
Suttanipāta-aṭṭhakathāya hemavatasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
திபிடக (மூல) • Tipiṭaka (Mūla) / ஸுத்தபிடக • Suttapiṭaka / கு²த்³த³கனிகாய • Khuddakanikāya / ஸுத்தனிபாதபாளி • Suttanipātapāḷi / 9. ஹேமவதஸுத்தங் • 9. Hemavatasuttaṃ