Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ౩. హేరఞ్ఞకానిత్థేరగాథావణ్ణనా

    3. Heraññakānittheragāthāvaṇṇanā

    అచ్చయన్తి అహోరత్తాతి ఆయస్మతో హేరఞ్ఞకానిత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయం కిర పదుముత్తరస్స భగవతో కాలే హంసవతీనగరే కులగేహే నిబ్బత్తిత్వా విఞ్ఞుతం పత్తో పరేసం భతకో హుత్వా జీవన్తో ఏకదివసం సుజాతస్స నామ సత్థుసావకస్స పంసుకూలం పరియేసన్తస్స ఉపడ్ఢదుస్సం పరిచ్చజి. సో తేన పుఞ్ఞకమ్మేన తావతింసేసు నిబ్బత్తిత్వా అపరాపరం దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే కోసలరఞ్ఞో గామభోజకస్స చోరవోసాసకస్స పుత్తో హుత్వా నిబ్బత్తి, హేరఞ్ఞకానీతిస్స నామం అహోసి. సో వయప్పత్తో పితు అచ్చయేన రఞ్ఞా తస్మింయేవ గామభోజకట్ఠానే ఠపితో జేతవనపటిగ్గహణే బుద్ధానుభావం దిస్వా పటిలద్ధసద్ధో అత్తనో కనిట్ఠస్స తం ఠానన్తరం దాపేత్వా రాజానం ఆపుచ్ఛిత్వా పబ్బజిత్వా విపస్సనం పట్ఠపేత్వా నచిరస్సేవ అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౨.౫౦.౩౧-౪౦) –

    Accayantiahorattāti āyasmato heraññakānittherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto paresaṃ bhatako hutvā jīvanto ekadivasaṃ sujātassa nāma satthusāvakassa paṃsukūlaṃ pariyesantassa upaḍḍhadussaṃ pariccaji. So tena puññakammena tāvatiṃsesu nibbattitvā aparāparaṃ devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalarañño gāmabhojakassa coravosāsakassa putto hutvā nibbatti, heraññakānītissa nāmaṃ ahosi. So vayappatto pitu accayena raññā tasmiṃyeva gāmabhojakaṭṭhāne ṭhapito jetavanapaṭiggahaṇe buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho attano kaniṭṭhassa taṃ ṭhānantaraṃ dāpetvā rājānaṃ āpucchitvā pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.50.31-40) –

    ‘‘పదుముత్తరభగవతో, సుజాతో నామ సావకో;

    ‘‘Padumuttarabhagavato, sujāto nāma sāvako;

    పంసుకూలం గవేసన్తో, సఙ్కారే చరతే తదా.

    Paṃsukūlaṃ gavesanto, saṅkāre carate tadā.

    ‘‘నగరే హంసవతియా, పరేసం భతకో అహం;

    ‘‘Nagare haṃsavatiyā, paresaṃ bhatako ahaṃ;

    ఉపడ్ఢదుస్సం దత్వాన, సిరసా అభివాదయిం.

    Upaḍḍhadussaṃ datvāna, sirasā abhivādayiṃ.

    ‘‘తేన కమ్మేన సుకతేన, చేతనాపణిధీహి చ;

    ‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;

    జహిత్వా మానుసం దేహం, తావతింసమగచ్ఛహం.

    Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.

    ‘‘తేత్తింసక్ఖత్తుం దేవిన్దో, దేవరజ్జమకారయిం;

    ‘‘Tettiṃsakkhattuṃ devindo, devarajjamakārayiṃ;

    సత్తసత్తతిక్ఖత్తుఞ్చ, చక్కవత్తీ అహోసహం.

    Sattasattatikkhattuñca, cakkavattī ahosahaṃ.

    ‘‘పదేసరజ్జం విపులం, గణనాతో అసఙ్ఖియం;

    ‘‘Padesarajjaṃ vipulaṃ, gaṇanāto asaṅkhiyaṃ;

    ఉపడ్ఢదుస్సదానేన, మోదామి అకుతోభయో.

    Upaḍḍhadussadānena, modāmi akutobhayo.

    ‘‘ఇచ్ఛమానో చహం అజ్జ, సకాననం సపబ్బతం;

    ‘‘Icchamāno cahaṃ ajja, sakānanaṃ sapabbataṃ;

    ఖోమదుస్సేహి ఛాదేయ్యం, అడ్ఢదుస్సస్సిదం ఫలం.

    Khomadussehi chādeyyaṃ, aḍḍhadussassidaṃ phalaṃ.

    ‘‘సతసహస్సితో కప్పే, యం దానమదదిం తదా;

    ‘‘Satasahassito kappe, yaṃ dānamadadiṃ tadā;

    దుగ్గతిం నాభిజానామి, అడ్ఢదుస్సస్సిదం ఫలం.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, aḍḍhadussassidaṃ phalaṃ.

    ‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    అరహత్తం పన పత్వా అత్తనో కనిట్ఠభాతరం తతో కమ్మతో నివత్తేతుకామో తస్మింయేవ కమ్మే అభిరతం దిస్వా తం చోదేన్తో –

    Arahattaṃ pana patvā attano kaniṭṭhabhātaraṃ tato kammato nivattetukāmo tasmiṃyeva kamme abhirataṃ disvā taṃ codento –

    ౧౪౫.

    145.

    ‘‘అచ్చయన్తి అహోరత్తా, జీవితం ఉపరుజ్ఝతి;

    ‘‘Accayanti ahorattā, jīvitaṃ uparujjhati;

    ఆయు ఖీయతి మచ్చానం, కున్నదీనంవ ఓదకం.

    Āyu khīyati maccānaṃ, kunnadīnaṃva odakaṃ.

    ౧౪౬.

    146.

    ‘‘అథ పాపాని కమ్మాని, కరం బాలో న బుజ్ఝతి;

    ‘‘Atha pāpāni kammāni, karaṃ bālo na bujjhati;

    పచ్ఛాస్స కటుకం హోతి, విపాకో హిస్స పాపకో’’తి. –

    Pacchāssa kaṭukaṃ hoti, vipāko hissa pāpako’’ti. –

    గాథాద్వయం అభాసి.

    Gāthādvayaṃ abhāsi.

    తత్థ అచ్చయన్తీతి అతిక్కమన్తి, లహుం లహుం అపగచ్ఛన్తీతి అత్థో. అహోరత్తాతి రత్తిన్దివా. జీవితం ఉపరుజ్ఝతీతి జీవితిన్ద్రియఞ్చ ఖణికనిరోధవసేన నిరుజ్ఝతి. వుత్తఞ్హి ‘‘ఖణే ఖణే, త్వం భిక్ఖు, జాయసి చ జియ్యసి చ మియ్యసి చ చవసి చ ఉపపజ్జసి చా’’తి. ఆయు ఖీయతి మచ్చానన్తి మరితబ్బసభావత్తా మచ్చాతి లద్ధనామానం ఇమేసం సత్తానం ఆయు ‘‘యో చిరం జీవతి, సో వస్ససతం అప్పం వా భియ్యో’’తి (దీ॰ ని॰ ౨.౯౧; సం॰ ని॰ ౨.౧౪౩; అ॰ ని॰ ౭.౭౪) ఏవం పరిచ్ఛిన్నకాలపరమాయు ఖీయతి ఖయఞ్చ సమ్భేదఞ్చ గచ్ఛతి, యథా కిం? కున్నదీనంవ ఓదకం యథా నామ కున్నదీనం పబ్బతేయ్యానం ఖుద్దకనదీనం ఉదకం చిరం న తిట్ఠతి, లహుతరం ఖీయతి, ఆగతమత్తంయేవ విగచ్ఛతి, ఏవం సత్తానం ఆయు లహుతరం ఖీయతి ఖయం గచ్ఛతి. ఏత్థ చ ఉదకమేవ ‘‘ఓదక’’న్తి వుత్తం, యథా మనోయేవ మానసన్తి.

    Tattha accayantīti atikkamanti, lahuṃ lahuṃ apagacchantīti attho. Ahorattāti rattindivā. Jīvitaṃ uparujjhatīti jīvitindriyañca khaṇikanirodhavasena nirujjhati. Vuttañhi ‘‘khaṇe khaṇe, tvaṃ bhikkhu, jāyasi ca jiyyasi ca miyyasi ca cavasi ca upapajjasi cā’’ti. Āyu khīyati maccānanti maritabbasabhāvattā maccāti laddhanāmānaṃ imesaṃ sattānaṃ āyu ‘‘yo ciraṃ jīvati, so vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo’’ti (dī. ni. 2.91; saṃ. ni. 2.143; a. ni. 7.74) evaṃ paricchinnakālaparamāyu khīyati khayañca sambhedañca gacchati, yathā kiṃ? Kunnadīnaṃva odakaṃ yathā nāma kunnadīnaṃ pabbateyyānaṃ khuddakanadīnaṃ udakaṃ ciraṃ na tiṭṭhati, lahutaraṃ khīyati, āgatamattaṃyeva vigacchati, evaṃ sattānaṃ āyu lahutaraṃ khīyati khayaṃ gacchati. Ettha ca udakameva ‘‘odaka’’nti vuttaṃ, yathā manoyeva mānasanti.

    అథ పాపాని కమ్మాని, కరం బాలో న బుజ్ఝతీతి ఏవం సంసారే అనిచ్చేపి సమానే బాలో లోభవసేన వా కోధవసేన వా పాపాని కమ్మాని కరోతి, కరోన్తోపి న బుజ్ఝతి, పాపం కరోన్తో చ ‘‘పాపం కరోమీ’’తి అబుజ్ఝనకో నామ నత్థి, ‘‘ఇమస్స కమ్మస్స ఏవరూపో దుక్ఖో విపాకో’’తి పన అజాననతో ‘‘న బుజ్ఝతీ’’తి వుత్తం. పచ్ఛాస్స కటుకం హోతీతి యదిపి పాపస్స కమ్మస్స ఆయూహనక్ఖణే ‘‘ఇమస్స కమ్మస్స ఏవరూపో విపాకో’’తి న బుజ్ఝతి, తతో పచ్ఛా పన నిరయాదీసు నిబ్బత్తస్స అస్స బాలస్స కటుకం అనిట్ఠం దుక్ఖమేవ హోతి. విపాకో హిస్స పాపకో యస్మా అస్స పాపకమ్మస్స నామ విపాకో పాపకో నిహీనో అనిట్ఠో ఏవాతి. ఇమం పన ఓవాదం సుత్వా థేరస్స కనిట్ఠభాతా రాజానం ఆపుచ్ఛిత్వా పబ్బజిత్వా నచిరస్సేవ సదత్థం నిప్ఫాదేసి.

    Athapāpāni kammāni, karaṃ bālo na bujjhatīti evaṃ saṃsāre aniccepi samāne bālo lobhavasena vā kodhavasena vā pāpāni kammāni karoti, karontopi na bujjhati, pāpaṃ karonto ca ‘‘pāpaṃ karomī’’ti abujjhanako nāma natthi, ‘‘imassa kammassa evarūpo dukkho vipāko’’ti pana ajānanato ‘‘na bujjhatī’’ti vuttaṃ. Pacchāssa kaṭukaṃ hotīti yadipi pāpassa kammassa āyūhanakkhaṇe ‘‘imassa kammassa evarūpo vipāko’’ti na bujjhati, tato pacchā pana nirayādīsu nibbattassa assa bālassa kaṭukaṃ aniṭṭhaṃ dukkhameva hoti. Vipāko hissa pāpako yasmā assa pāpakammassa nāma vipāko pāpako nihīno aniṭṭho evāti. Imaṃ pana ovādaṃ sutvā therassa kaniṭṭhabhātā rājānaṃ āpucchitvā pabbajitvā nacirasseva sadatthaṃ nipphādesi.

    హేరఞ్ఞకానిత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Heraññakānittheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౩. హేరఞ్ఞకానిత్థేరగాథా • 3. Heraññakānittheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact