| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
७. हेतुसुत्तवण्णना
7. Hetusuttavaṇṇanā
२१२. उभयेनाति हेतुपच्चयपटिसेधवचनेन। संकिलेसपच्चयन्ति संकिलिसनस्स मलीनभावस्स कारणं। विसुद्धिपच्चयन्ति संकिलेसतो विसुद्धिया वोदानस्स कारणं। नत्थि बलन्ति सत्तानं दिट्ठधम्मिकसम्परायिकनिब्बानसम्पत्तिआवहं बलं नाम किञ्चि नत्थि। तेनाह ‘‘यम्ही’’तिआदि। निदस्सनमत्तञ्चेतं, संकिलेसिकम्पि चायं पटिक्खिपतेव। अञ्ञमञ्ञवेवचनानीति तस्सा तस्सा किरियाय उस्सन्नट्ठेन बलं, सूरवीरभावावहट्ठेन वीरियं, तमेव दळ्हग्गाहभावतो पोरिसं धुरं वहन्तेन पवत्तेतब्बतो पुरिसथामो, परं परं ठानं अक्कमनप्पवत्तिया पुरिसपरक्कमोति वुत्तोति वेदितब्बं।
212.Ubhayenāti hetupaccayapaṭisedhavacanena. Saṃkilesapaccayanti saṃkilisanassa malīnabhāvassa kāraṇaṃ. Visuddhipaccayanti saṃkilesato visuddhiyā vodānassa kāraṇaṃ. Natthi balanti sattānaṃ diṭṭhadhammikasamparāyikanibbānasampattiāvahaṃ balaṃ nāma kiñci natthi. Tenāha ‘‘yamhī’’tiādi. Nidassanamattañcetaṃ, saṃkilesikampi cāyaṃ paṭikkhipateva. Aññamaññavevacanānīti tassā tassā kiriyāya ussannaṭṭhena balaṃ, sūravīrabhāvāvahaṭṭhena vīriyaṃ, tameva daḷhaggāhabhāvato porisaṃ dhuraṃ vahantena pavattetabbato purisathāmo, paraṃ paraṃ ṭhānaṃ akkamanappavattiyā purisaparakkamoti vuttoti veditabbaṃ.
सत्वयोगतो, रूपादीसु वा सत्तताय सत्ता, पाणनतो अस्सासनपस्सासनवसेन पवत्तिया पाणा, ते पन सो एकिन्द्रियादिवसेन विभजित्वा वदतीति आह ‘‘एकिन्द्रियो’’तिआदि। अण्डकोसादीसु भवनतो भूताति वुच्चन्तीति आह ‘‘अण्ड…पे॰… वदन्ती’’ति। जीवनतो पाणं धारेन्ता विय वड्ढनतो जीवाति सालियवादिके वदन्ति। नत्थि एतेसं संकिलेसविसुद्धीसु वसोति अवसा। नत्थि तेसं बलं वीरियन्ति अबला अवीरिया। नियतताति अच्छेज्जसुत्तावुताभेज्जमणिनो विय नियतप्पवत्तिताय गतिजातिबन्धापवग्गवसेन नियमो। तत्थ तत्थ गमनन्ति छन्नं अभिजातीनं वसेन तासु तासु गतीसु उपगमनं। समवायेन समागमो सङ्गति। सभावोयेवाति यथा कण्टकस्स तिक्खता, कपित्थफलानं परिमण्डलता , मिगपक्खीनं विचित्ताकारता, एवं सब्बस्सपि लोकस्स हेतुपच्चयेहि विना तथा तथा परिणामो, अयं सभावो एव अकित्तिमो एव। तेनाह ‘‘येन ही’’तिआदि। छळभिजातियो परतो वित्थारीयन्ति। सुखञ्च दुक्खञ्च पटिसंवेदेन्तीति वदन्ता अदुक्खमसुखभूभिं सब्बेन सब्बं न जानन्तीति उल्लिङ्गेन्तो ‘‘अञ्ञा सुखदुक्खभूमि नत्थीति दस्सेन्ती’’ति आह।
Satvayogato, rūpādīsu vā sattatāya sattā, pāṇanato assāsanapassāsanavasena pavattiyā pāṇā, te pana so ekindriyādivasena vibhajitvā vadatīti āha ‘‘ekindriyo’’tiādi. Aṇḍakosādīsu bhavanato bhūtāti vuccantīti āha ‘‘aṇḍa…pe… vadantī’’ti. Jīvanato pāṇaṃ dhārentā viya vaḍḍhanato jīvāti sāliyavādike vadanti. Natthi etesaṃ saṃkilesavisuddhīsu vasoti avasā. Natthi tesaṃ balaṃ vīriyanti abalā avīriyā. Niyatatāti acchejjasuttāvutābhejjamaṇino viya niyatappavattitāya gatijātibandhāpavaggavasena niyamo. Tattha tattha gamananti channaṃ abhijātīnaṃ vasena tāsu tāsu gatīsu upagamanaṃ. Samavāyena samāgamo saṅgati. Sabhāvoyevāti yathā kaṇṭakassa tikkhatā, kapitthaphalānaṃ parimaṇḍalatā , migapakkhīnaṃ vicittākāratā, evaṃ sabbassapi lokassa hetupaccayehi vinā tathā tathā pariṇāmo, ayaṃ sabhāvo eva akittimo eva. Tenāha ‘‘yena hī’’tiādi. Chaḷabhijātiyo parato vitthārīyanti. Sukhañca dukkhañca paṭisaṃvedentīti vadantā adukkhamasukhabhūbhiṃ sabbena sabbaṃ na jānantīti ulliṅgento ‘‘aññā sukhadukkhabhūmi natthīti dassentī’’ti āha.
हेतुसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Hetusuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ७. हेतुसुत्तं • 7. Hetusuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ७. हेतुसुत्तवण्णना • 7. Hetusuttavaṇṇanā
