| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
੨. ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸਂਯੁਤ੍ਤਂ
2. Bojjhaṅgasaṃyuttaṃ
੧. ਪਬ੍ਬਤવਗ੍ਗੋ
1. Pabbatavaggo
੧. ਹਿਮવਨ੍ਤਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
1. Himavantasuttavaṇṇanā
੧੮੨. ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸਂਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਠਮੇ ਨਾਗਾਤਿ ਇਮੇਪਿ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਪਿਟ੍ਠੇ ਊਮਿਅਨ੍ਤਰવਾਸਿਨੋવ, ਨ વਿਮਾਨਟ੍ਠਕਨਾਗਾ। ਤੇਸਂ ਹਿਮવਨ੍ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਕਾਯવਡ੍ਢਨਾਦਿਸਬ੍ਬਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਬੋਧਿਯਾ, ਬੋਧਿਸ੍ਸ વਾ ਅਙ੍ਗਾਤਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ। ਕਿਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ? ਯਾ ਹਿ ਅਯਂ ਧਮ੍ਮਸਾਮਗ੍ਗੀ, ਯਾਯ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾਯ ਲੀਨੁਦ੍ਧਚ੍ਚਪਤਿਟ੍ਠਾਨਾਯੂਹਨ ਕਾਮਸੁਖਤ੍ਤਕਿਲਮਥਾਨੁਯੋਗਉਚ੍ਛੇਦਸਸ੍ਸਤਾਭਿਨਿવੇਸਾਦੀਨਂ ਅਨੇਕੇਸਂ ਉਪਦ੍ਦવਾਨਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤਾਯ ਸਤਿਧਮ੍ਮવਿਚਯવੀਰਿਯਪੀਤਿਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਸਮਾਧਿਉਪੇਕ੍ਖਾਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਧਮ੍ਮਸਾਮਗ੍ਗਿਯਾ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਬੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ ਬੋਧੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਬੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਕਿਲੇਸਸਨ੍ਤਾਨਨਿਦ੍ਦਾਯ ਉਟ੍ਠਹਤਿ, ਚਤ੍ਤਾਰਿ વਾ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਤਿ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਮੇવ વਾ ਸਚ੍ਛਿਕਰੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਯਥਾਹ ‘‘ਸਤ੍ਤ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੩੭੮; ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੪੩)। ਤਸ੍ਸਾ ਧਮ੍ਮਸਾਮਗ੍ਗਿਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਬੋਧਿਯਾ ਅਙ੍ਗਾਤਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ ਝਾਨਙ੍ਗਮਗ੍ਗਙ੍ਗਾਦਯੋ વਿਯ। ਯੋਪੇਸ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾਯ ਏਤਾਯ ਧਮ੍ਮਸਾਮਗ੍ਗਿਯਾ ਬੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਬੋਧੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਬੋਧਿਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਾਤਿਪਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ ਸੇਨਙ੍ਗਰਥਙ੍ਗਾਦਯੋ વਿਯ। ਤੇਨਾਹੁ ਅਟ੍ਠਕਥਾਚਰਿਯਾ – ‘‘ਬੁਜ੍ਝਨਕਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਾਤਿ વਾ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ’’ਤਿ।
182. Bojjhaṅgasaṃyuttassa paṭhame nāgāti imepi mahāsamuddapiṭṭhe ūmiantaravāsinova, na vimānaṭṭhakanāgā. Tesaṃ himavantaṃ nissāya kāyavaḍḍhanādisabbaṃ heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ. Bojjhaṅgeti ettha bodhiyā, bodhissa vā aṅgāti bojjhaṅgā. Kiṃ vuttaṃ hoti? Yā hi ayaṃ dhammasāmaggī, yāya lokiyalokuttaramaggakkhaṇe uppajjamānāya līnuddhaccapatiṭṭhānāyūhana kāmasukhattakilamathānuyogaucchedasassatābhinivesādīnaṃ anekesaṃ upaddavānaṃ paṭipakkhabhūtāya satidhammavicayavīriyapītipassaddhisamādhiupekkhāsaṅkhātāya dhammasāmaggiyā ariyasāvako bujjhatīti katvā bodhīti vuccati. Bujjhatīti kilesasantānaniddāya uṭṭhahati, cattāri vā ariyasaccāni paṭivijjhati, nibbānameva vā sacchikarotīti vuttaṃ hoti. Yathāha ‘‘satta bojjhaṅge bhāvetvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho’’ti (saṃ. ni. 5.378; dī. ni. 3.143). Tassā dhammasāmaggisaṅkhātāya bodhiyā aṅgāti bojjhaṅgā jhānaṅgamaggaṅgādayo viya. Yopesa yathāvuttappakārāya etāya dhammasāmaggiyā bujjhatīti katvā ariyasāvako bodhīti vuccati, tassa bodhissa aṅgātipi bojjhaṅgā senaṅgarathaṅgādayo viya. Tenāhu aṭṭhakathācariyā – ‘‘bujjhanakassa puggalassa aṅgāti vā bojjhaṅgā’’ti.
ਅਪਿਚ ‘‘ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾਤਿ ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ? ਬੋਧਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ, ਬੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀਤਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ, ਅਨੁਬੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀਤਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ, ਪਟਿਬੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀਤਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ, ਸਮ੍ਬੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀਤਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ’’ਇਚ੍ਚਾਦਿਨਾ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੨.੧੭) ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਨਯੇਨਾਪਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Apica ‘‘bojjhaṅgāti kenaṭṭhena bojjhaṅgā? Bodhāya saṃvattantīti bojjhaṅgā, bujjhantīti bojjhaṅgā, anubujjhantīti bojjhaṅgā, paṭibujjhantīti bojjhaṅgā, sambujjhantīti bojjhaṅgā’’iccādinā (paṭi. ma. 2.17) paṭisambhidānayenāpi bojjhaṅgattho veditabbo.
ਸਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਪਨ ਪਸਤ੍ਥੋ ਸੁਨ੍ਦਰੋ ਚ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੋਤਿ ਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੋ। ਸਤਿਯੇવ ਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੋਤਿ ਸਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੋ, ਤਂ ਸਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਭਾવੇਤੀਤਿ વਡ੍ਢੇਤਿ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਚਿਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨੇ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਜਨੇਤਿ, ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਨ੍ਤਿਆਦੀਨਿ ਕੋਸਲਸਂਯੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਂ ਭਾવੇਤਿ વਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ।
Satisambojjhaṅgantiādīsu pana pasattho sundaro ca bojjhaṅgoti sambojjhaṅgo. Satiyeva sambojjhaṅgoti satisambojjhaṅgo, taṃ satisambojjhaṅganti evaṃ sabbattha attho veditabbo. Bhāvetīti vaḍḍheti, attano cittasantāne punappunaṃ janeti, abhinibbattetīti attho. Vivekanissitantiādīni kosalasaṃyutte ‘‘sammādiṭṭhiṃ bhāveti vivekanissita’’nti ettha vuttanayeneva veditabbāni.
ਅਯਂ ਪਨ વਿਸੇਸੋ – ਤਤ੍ਥ ਤਦਙ੍ਗવਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਂ, ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਂ, ਨਿਸ੍ਸਰਣવਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਨ੍ਤਿ, વਿવੇਕਤ੍ਤਯਮੇવ વੁਤ੍ਤਂ, ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਭਾવਨਂ ਪਤ੍વਾ ਪਨ ਪਞ੍ਚવਿਧવਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਮ੍ਪਿ ਏਕੇ વਣ੍ਣਯਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਹਿ ਨ ਕੇવਲਂ ਬਲવવਿਪਸ੍ਸਨਾਮਗ੍ਗਫਲਕ੍ਖਣੇਸੁ ਏવ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇ ਉਦ੍ਧਰਨ੍ਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਾਦਕ-ਕਸਿਣਜ੍ਝਾਨ-ਆਨਾਪਾਨਾਸੁਭ-ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਹਾਰਜ੍ਝਾਨੇਸੁਪਿ ਉਦ੍ਧਰਨ੍ਤਿ, ਨ ਚ ਪਟਿਸਿਦ੍ਧਾ ਅਟ੍ਠਕਥਾਚਰਿਯੇਹਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਸਂ ਮਤੇਨ ਏਤੇਸਂ ਝਾਨਾਨਂ ਪવਤ੍ਤਿਕ੍ਖਣੇ ਕਿਚ੍ਚਤੋ ਏવ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨવਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਂ। ਯਥਾ ਚ વਿਪਸ੍ਸਨਾਕ੍ਖਣੇ ‘‘ਅਜ੍ਝਾਸਯਤੋ ਨਿਸ੍ਸਰਣવਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਏવਂ ਪਟਿਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿવਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਮ੍ਪਿ ਭਾવੇਤੀਤਿ વਤ੍ਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ।
Ayaṃ pana viseso – tattha tadaṅgavivekanissitaṃ, samucchedavivekanissitaṃ, nissaraṇavivekanissitanti, vivekattayameva vuttaṃ, bojjhaṅgabhāvanaṃ patvā pana pañcavidhavivekanissitampi eke vaṇṇayanti. Te hi na kevalaṃ balavavipassanāmaggaphalakkhaṇesu eva bojjhaṅge uddharanti vipassanāpādaka-kasiṇajjhāna-ānāpānāsubha-brahmavihārajjhānesupi uddharanti, na ca paṭisiddhā aṭṭhakathācariyehi. Tasmā tesaṃ matena etesaṃ jhānānaṃ pavattikkhaṇe kiccato eva vikkhambhanavivekanissitaṃ. Yathā ca vipassanākkhaṇe ‘‘ajjhāsayato nissaraṇavivekanissita’’nti vuttaṃ, evaṃ paṭipassaddhivivekanissitampi bhāvetīti vattuṃ vaṭṭati. Sesamettha heṭṭhā vuttanayameva.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ • Saṃyuttanikāya / ੧. ਹਿਮવਨ੍ਤਸੁਤ੍ਤਂ • 1. Himavantasuttaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ੧.ਹਿਮવਨ੍ਤਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 1.Himavantasuttavaṇṇanā
