| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[៣៦៣] ៣. ហិរិជាតកវណ្ណនា
[363] 3. Hirijātakavaṇṇanā
ហិរិំ តរន្តន្តិ ឥទំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ អនាថបិណ្ឌិកស្ស សហាយំ បច្ចន្តវាសិសេដ្ឋិំ អារព្ភ កថេសិ។ ទ្វេបិ វត្ថូនិ ឯកកនិបាតេ នវមវគ្គស្ស បរិយោសានជាតកេ វិត្ថារិតានេវ។ ឥធ បន ‘‘បច្ចន្តវាសិសេដ្ឋិនោ មនុស្សា អច្ឆិន្នសព្ពសាបតេយ្យា អត្តនោ សន្តកស្ស អស្សាមិនោ ហុត្វា បលាតា’’តិ ពារាណសិសេដ្ឋិស្ស អារោចិតេ ពារាណសិសេដ្ឋិ ‘‘អត្តនោ សន្តិកំ អាគតានំ កត្តព្ពំ អករោន្តា នាម បដិការកេ ន លភន្តិយេវា’’តិ វត្វា ឥមា គាថា អភាសិ –
Hiriṃtarantanti idaṃ satthā jetavane viharanto anāthapiṇḍikassa sahāyaṃ paccantavāsiseṭṭhiṃ ārabbha kathesi. Dvepi vatthūni ekakanipāte navamavaggassa pariyosānajātake vitthāritāneva. Idha pana ‘‘paccantavāsiseṭṭhino manussā acchinnasabbasāpateyyā attano santakassa assāmino hutvā palātā’’ti bārāṇasiseṭṭhissa ārocite bārāṇasiseṭṭhi ‘‘attano santikaṃ āgatānaṃ kattabbaṃ akarontā nāma paṭikārake na labhantiyevā’’ti vatvā imā gāthā abhāsi –
៧០.
70.
‘‘ហិរិំ តរន្តំ វិជិគុច្ឆមានំ, តវាហមស្មី ឥតិ ភាសមានំ;
‘‘Hiriṃ tarantaṃ vijigucchamānaṃ, tavāhamasmī iti bhāsamānaṃ;
សេយ្យានិ កម្មានិ អនាទិយន្តំ, នេសោ មមន្តិ ឥតិ នំ វិជញ្ញា។
Seyyāni kammāni anādiyantaṃ, neso mamanti iti naṃ vijaññā.
៧១.
71.
‘‘យញ្ហិ កយិរា តញ្ហិ វទេ, យំ ន កយិរា ន តំ វទេ;
‘‘Yañhi kayirā tañhi vade, yaṃ na kayirā na taṃ vade;
អករោន្តំ ភាសមានំ, បរិជានន្តិ បណ្ឌិតា។
Akarontaṃ bhāsamānaṃ, parijānanti paṇḍitā.
៧២.
72.
‘‘ន សោ មិត្តោ យោ សទា អប្បមត្តោ, ភេទាសង្កី រន្ធមេវានុបស្សី;
‘‘Na so mitto yo sadā appamatto, bhedāsaṅkī randhamevānupassī;
យស្មិញ្ច សេតី ឧរសីវ បុត្តោ, ស វេ មិត្តោ យោ អភេជ្ជោ បរេហិ។
Yasmiñca setī urasīva putto, sa ve mitto yo abhejjo parehi.
៧៣.
73.
‘‘បាមោជ្ជករណំ ឋានំ, បសំសាវហនំ សុខំ;
‘‘Pāmojjakaraṇaṃ ṭhānaṃ, pasaṃsāvahanaṃ sukhaṃ;
ផលានិសំសោ ភាវេតិ, វហន្តោ បោរិសំ ធុរំ។
Phalānisaṃso bhāveti, vahanto porisaṃ dhuraṃ.
៧៤.
74.
‘‘បវិវេករសំ បិត្វា, រសំ ឧបសមស្ស ច;
‘‘Pavivekarasaṃ pitvā, rasaṃ upasamassa ca;
និទ្ទរោ ហោតិ និប្បាបោ, ធម្មប្បីតិរសំ បិវ’’ន្តិ។
Niddaro hoti nippāpo, dhammappītirasaṃ piva’’nti.
តត្ថ ហិរិំ តរន្តន្តិ លជ្ជំ អតិក្កន្តំ។ វិជិគុច្ឆមានន្តិ មិត្តភាវេន ជិគុច្ឆយមានំ។ តវាហមស្មីតិ ‘‘តវ អហំ មិត្តោ’’តិ កេវលំ វចនមត្តេនេវ ភាសមានំ។ សេយ្យានិ កម្មានិតិ ‘‘ទស្សាមិ ករិស្សាមី’’តិ វចនស្ស អនុរូបានិ ឧត្តមកម្មានិ។ អនាទិយន្តន្តិ អករោន្តំ។ នេសោ មមន្តិ ឯវរូបំ បុគ្គលំ ‘‘ន ឯសោ មម មិត្តោ’’តិ វិជញ្ញា។
Tattha hiriṃ tarantanti lajjaṃ atikkantaṃ. Vijigucchamānanti mittabhāvena jigucchayamānaṃ. Tavāhamasmīti ‘‘tava ahaṃ mitto’’ti kevalaṃ vacanamatteneva bhāsamānaṃ. Seyyāni kammāniti ‘‘dassāmi karissāmī’’ti vacanassa anurūpāni uttamakammāni. Anādiyantanti akarontaṃ. Neso mamanti evarūpaṃ puggalaṃ ‘‘na eso mama mitto’’ti vijaññā.
បាមោជ្ជករណំ ឋានន្តិ ទានម្បិ សីលម្បិ ភាវនាបិ បណ្ឌិតេហិ កល្យាណមិត្តេហិ សទ្ធិំ មិត្តភាវោបិ។ ឥធ បន វុត្តប្បការំ មិត្តភាវមេវ សន្ធាយេវមាហ។ បណ្ឌិតេន ហិ កល្យាណមិត្តេន សទ្ធិំ មិត្តភាវោ បាមោជ្ជម្បិ ករោតិ, បសំសម្បិ វហតិ។ ឥធលោកបរលោកេសុ កាយិកចេតសិកសុខហេតុតោ ‘‘សុខ’’ន្តិបិ វុច្ចតិ, តស្មា ឯតំ ផលញ្ច អានិសំសញ្ច សម្បស្សមានោ ផលានិសំសោ កុលបុត្តោ បុរិសេហិ វហិតព្ពំ ទានសីលភាវនាមិត្តភាវសង្ខាតំ ចតុព្ពិធម្បិ បោរិសំ ធុរំ វហន្តោ ឯតំ មិត្តភាវសង្ខាតំ បាមោជ្ជករណំ ឋានំ បសំសាវហនំ សុខំ ភាវេតិ វឌ្ឍេតិ, ន បណ្ឌិតេហិ មិត្តភាវំ ភិន្ទតីតិ ទីបេតិ។
Pāmojjakaraṇaṃṭhānanti dānampi sīlampi bhāvanāpi paṇḍitehi kalyāṇamittehi saddhiṃ mittabhāvopi. Idha pana vuttappakāraṃ mittabhāvameva sandhāyevamāha. Paṇḍitena hi kalyāṇamittena saddhiṃ mittabhāvo pāmojjampi karoti, pasaṃsampi vahati. Idhalokaparalokesu kāyikacetasikasukhahetuto ‘‘sukha’’ntipi vuccati, tasmā etaṃ phalañca ānisaṃsañca sampassamāno phalānisaṃso kulaputto purisehi vahitabbaṃ dānasīlabhāvanāmittabhāvasaṅkhātaṃ catubbidhampi porisaṃ dhuraṃ vahanto etaṃ mittabhāvasaṅkhātaṃ pāmojjakaraṇaṃ ṭhānaṃ pasaṃsāvahanaṃ sukhaṃ bhāveti vaḍḍheti, na paṇḍitehi mittabhāvaṃ bhindatīti dīpeti.
បវិវេករសន្តិ កាយចិត្តឧបធិវិវេកានំ រសំ តេ វិវេកេ និស្សាយ ឧប្បន្នំ សោមនស្សរសំ។ ឧបសមស្ស ចាតិ កិលេសូបសមេន លទ្ធសោមនស្សស្ស។ និទ្ទរោ ហោតិ និប្បាបោតិ សព្ពកិលេសទរថាភាវេន និទ្ទរោ, កិលេសាភាវេន និប្បាបោ ហោតិ។ ធម្មប្បីតិរសន្តិ ធម្មបីតិសង្ខាតំ រសំ, វិមុត្តិបីតិំ បិវន្តោតិ អត្ថោ។
Pavivekarasanti kāyacittaupadhivivekānaṃ rasaṃ te viveke nissāya uppannaṃ somanassarasaṃ. Upasamassa cāti kilesūpasamena laddhasomanassassa. Niddaro hoti nippāpoti sabbakilesadarathābhāvena niddaro, kilesābhāvena nippāpo hoti. Dhammappītirasanti dhammapītisaṅkhātaṃ rasaṃ, vimuttipītiṃ pivantoti attho.
ឥតិ មហាសត្តោ បាបមិត្តសំសគ្គតោ ឧព្ពិគ្គោ បវិវេករសេន អមតមហានិព្ពានំ បាបេត្វា ទេសនាយ កូដំ គណ្ហិ។
Iti mahāsatto pāpamittasaṃsaggato ubbiggo pavivekarasena amatamahānibbānaṃ pāpetvā desanāya kūṭaṃ gaṇhi.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ – ‘‘តទា បច្ចន្តវាសី ឥទានិ បច្ចន្តវាសីយេវ, តទា ពារាណសិសេដ្ឋិ អហមេវ អហោសិ’’ន្តិ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā paccantavāsī idāni paccantavāsīyeva, tadā bārāṇasiseṭṭhi ahameva ahosi’’nti.
ហិរិជាតកវណ្ណនា តតិយា។
Hirijātakavaṇṇanā tatiyā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ៣៦៣. ហិរិជាតកំ • 363. Hirijātakaṃ
