| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
೭. ಮಹಾವಗ್ಗೋ
7. Mahāvaggo
೧-೨. ಹಿರಿಓತ್ತಪ್ಪಸುತ್ತಾದಿವಣ್ಣನಾ
1-2. Hiriottappasuttādivaṇṇanā
೬೫-೬೬. ಸತ್ತಮಸ್ಸ ಪಠಮಂ ಉತ್ತಾನಮೇವ। ದುತಿಯೇ ತಯೋ ಸಂವಟ್ಟಾತಿ ಆಪೋಸಂವಟ್ಟೋ, ತೇಜೋಸಂವಟ್ಟೋ, ವಾಯೋಸಂವಟ್ಟೋತಿ ತಯೋ ಸಂವಟ್ಟಾ। ತಿಸ್ಸೋ ಸಂವಟ್ಟಸೀಮಾತಿ ಆಭಸ್ಸರಾ, ಸುಭಕಿಣ್ಹಾ, ವೇಹಪ್ಫಲಾತಿ ತಿಸ್ಸೋ ಸಂವಟ್ಟಸೀಮಾ। ಯದಾ ಹಿ ಕಪ್ಪೋ ತೇಜೇನ ಸಂವಟ್ಟತಿ ವಿನಸ್ಸತಿ, ತದಾ ಆಭಸ್ಸರತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಅಗ್ಗಿನಾ ಡಯ್ಹತಿ। ಯದಾ ಆಪೇನ ಸಂವಟ್ಟತಿ, ತದಾ ಸುಭಕಿಣ್ಹತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಉದಕೇನ ವಿಲೀಯತಿ। ಯದಾ ವಾಯುನಾ ಸಂವಟ್ಟತಿ, ತದಾ ವೇಹಪ್ಫಲತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ವಾಯುನಾ ವಿದ್ಧಂಸತಿ। ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನ ಸದಾಪಿ ಏಕಂ ಬುದ್ಧಕ್ಖೇತ್ತಂ ವಿನಸ್ಸತಿ। ಬುದ್ಧಕ್ಖೇತ್ತಂ ನಾಮ ತಿವಿಧಂ ಹೋತಿ ಜಾತಿಕ್ಖೇತ್ತಂ ಆಣಾಕ್ಖೇತ್ತಂ ವಿಸಯಕ್ಖೇತ್ತನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಜಾತಿಕ್ಖೇತ್ತಂ ನಾಮ ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳಪರಿಯನ್ತಂ ಹೋತಿ, ಯಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗಹಣಾದೀಸು ಕಮ್ಪತಿ। ಆಣಾಕ್ಖೇತ್ತಂ ಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳಪರಿಯನ್ತಂ, ಯತ್ಥ ರತನಸುತ್ತಂ (ಖು॰ ಪಾ॰ ೬.೧ ಆದಯೋ; ಸು॰ ನಿ॰ ೨೨೪ ಆದಯೋ) ಖನ್ಧಪರಿತ್ತಂ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೬೭; ಚೂಳವ॰ ೨೫೧) ಧಜಗ್ಗಪರಿತ್ತಂ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೨೪೯)। ಆಟಾನಾಟಿಯಪರಿತ್ತಂ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೨೭೫ ಆದಯೋ), ಮೋರಪರಿತ್ತನ್ತಿ (ಜಾ॰ ೧.೨.೧೭-೧೮) ಇಮೇಸಂ ಪರಿತ್ತಾನಂ ಆನುಭಾವೋ ವತ್ತತಿ। ವಿಸಯಕ್ಖೇತ್ತಂ ಅನನ್ತಮಪರಿಮಾಣಂ, ಯಂ ‘‘ಯಾವತಾ ವಾ ಪನ ಆಕಙ್ಖೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಏವಮೇತೇಸು ತೀಸು ಬುದ್ಧಕ್ಖೇತ್ತೇಸು ಏಕಂ ಆಣಾಕ್ಖೇತ್ತಂ ವಿನಸ್ಸತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ವಿನಸ್ಸನ್ತೇ ಜಾತಿಕ್ಖೇತ್ತಂ ವಿನಟ್ಠಮೇವ ಹೋತಿ। ವಿನಸ್ಸನ್ತಞ್ಚ ಏಕತೋವ ವಿನಸ್ಸತಿ, ಸಣ್ಠಹನ್ತಮ್ಪಿ ಏಕತೋವ ಸಣ್ಠಹತಿ।
65-66. Sattamassa paṭhamaṃ uttānameva. Dutiye tayo saṃvaṭṭāti āposaṃvaṭṭo, tejosaṃvaṭṭo, vāyosaṃvaṭṭoti tayo saṃvaṭṭā. Tisso saṃvaṭṭasīmāti ābhassarā, subhakiṇhā, vehapphalāti tisso saṃvaṭṭasīmā. Yadā hi kappo tejena saṃvaṭṭati vinassati, tadā ābhassarato heṭṭhā agginā ḍayhati. Yadā āpena saṃvaṭṭati, tadā subhakiṇhato heṭṭhā udakena vilīyati. Yadā vāyunā saṃvaṭṭati, tadā vehapphalato heṭṭhā vāyunā viddhaṃsati. Vitthārato pana sadāpi ekaṃ buddhakkhettaṃ vinassati. Buddhakkhettaṃ nāma tividhaṃ hoti jātikkhettaṃ āṇākkhettaṃ visayakkhettanti. Tattha jātikkhettaṃ nāma dasasahassacakkavāḷapariyantaṃ hoti, yaṃ tathāgatassa paṭisandhigahaṇādīsu kampati. Āṇākkhettaṃ koṭisahassacakkavāḷapariyantaṃ, yattha ratanasuttaṃ (khu. pā. 6.1 ādayo; su. ni. 224 ādayo) khandhaparittaṃ (a. ni. 4.67; cūḷava. 251) dhajaggaparittaṃ (saṃ. ni. 1.249). Āṭānāṭiyaparittaṃ (dī. ni. 3.275 ādayo), moraparittanti (jā. 1.2.17-18) imesaṃ parittānaṃ ānubhāvo vattati. Visayakkhettaṃ anantamaparimāṇaṃ, yaṃ ‘‘yāvatā vā pana ākaṅkheyyā’’ti vuttaṃ. Evametesu tīsu buddhakkhettesu ekaṃ āṇākkhettaṃ vinassati. Tasmiṃ pana vinassante jātikkhettaṃ vinaṭṭhameva hoti. Vinassantañca ekatova vinassati, saṇṭhahantampi ekatova saṇṭhahati.
ತೀಣಿ ಸಂವಟ್ಟಮೂಲಾನೀತಿ ರಾಗದೋಸಮೋಹಸಙ್ಖಾತಾನಿ ತೀಣಿ ಸಂವಟ್ಟಕಾರಣಾನಿ। ರಾಗಾದೀಸು ಹಿ ಅಕುಸಲಮೂಲೇಸು ಉಸ್ಸನ್ನೇಸು ಲೋಕೋ ವಿನಸ್ಸತಿ। ತಥಾ ಹಿ ರಾಗೇ ಉಸ್ಸನ್ನತರೇ ಅಗ್ಗಿನಾ ವಿನಸ್ಸತಿ, ದೋಸೇ ಉಸ್ಸನ್ನತರೇ ಉದಕೇನ, ಮೋಹೇ ಉಸ್ಸನ್ನತರೇ ವಾತೇನ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ದೋಸೇ ಉಸ್ಸನ್ನತರೇ ಅಗ್ಗಿನಾ, ರಾಗೇ ಉದಕೇನಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ।
Tīṇi saṃvaṭṭamūlānīti rāgadosamohasaṅkhātāni tīṇi saṃvaṭṭakāraṇāni. Rāgādīsu hi akusalamūlesu ussannesu loko vinassati. Tathā hi rāge ussannatare agginā vinassati, dose ussannatare udakena, mohe ussannatare vātena. Keci pana ‘‘dose ussannatare agginā, rāge udakenā’’ti vadanti.
ತೀಣಿ ಕೋಲಾಹಲಾನೀತಿ ಕಪ್ಪಕೋಲಾಹಲಂ, ಬುದ್ಧಕೋಲಾಹಲಂ, ಚಕ್ಕವತ್ತಿಕೋಲಾಹಲನ್ತಿ ತೀಣಿ ಕೋಲಾಹಲಾನಿ। ತತ್ಥ ‘‘ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಮತ್ಥಕೇ ಕಪ್ಪುಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ದೇವತಾಹಿ ಉಗ್ಘೋಸಿತಸದ್ದೋ ಕಪ್ಪಕೋಲಾಹಲಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ‘‘ಇತೋ ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಮತ್ಥಕೇ ಲೋಕೋ ವಿನಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ, ಮೇತ್ತಂ, ಮಾರಿಸಾ, ಭಾವೇಥ ಕರುಣಂ ಮುದಿತಂ ಉಪೇಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಪಥೇ ದೇವತಾ ಘೋಸನ್ತಿಯೋ ಚರನ್ತಿ। ‘‘ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಮತ್ಥಕೇ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬುದ್ಧಕೋಲಾಹಲಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ‘‘ಇತೋ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಮತ್ಥಕೇ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಾನುಧಮ್ಮಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಸಙ್ಘರತನೇನ ಪರಿವಾರಿತೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ವಿಚರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ದೇವತಾ ಉಗ್ಘೋಸನ್ತಿ। ‘‘ವಸ್ಸಸತಮತ್ಥಕೇ ಪನ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಕೋಲಾಹಲಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ‘‘ಇತೋ ವಸ್ಸಸತಮತ್ಥಕೇ ಸತ್ತರತನಸಮ್ಪನ್ನೋ ಚಾತುದ್ದೀಪಿಸ್ಸರೋ ಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೋ ವೇಹಾಸಙ್ಗಮೋ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ರಾಜಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ದೇವತಾ ಉಗ್ಘೋಸನ್ತಿ।
Tīṇi kolāhalānīti kappakolāhalaṃ, buddhakolāhalaṃ, cakkavattikolāhalanti tīṇi kolāhalāni. Tattha ‘‘vassasatasahassamatthake kappuṭṭhānaṃ nāma bhavissatī’’tiādinā devatāhi ugghositasaddo kappakolāhalaṃ nāma hoti. ‘‘Ito vassasatasahassamatthake loko vinassissati, mettaṃ, mārisā, bhāvetha karuṇaṃ muditaṃ upekkha’’nti manussapathe devatā ghosantiyo caranti. ‘‘Vassasahassamatthake buddho uppajjissatī’’ti buddhakolāhalaṃ nāma hoti. ‘‘Ito vassasahassamatthake buddho uppajjitvā dhammānudhammappaṭipanno saṅgharatanena parivārito dhammaṃ desento vicarissatī’’ti devatā ugghosanti. ‘‘Vassasatamatthake pana cakkavattī uppajjissatī’’ti cakkavattikolāhalaṃ nāma hoti. ‘‘Ito vassasatamatthake sattaratanasampanno cātuddīpissaro sahassaparivāro vehāsaṅgamo cakkavattī rājā uppajjissatī’’ti devatā ugghosanti.
ಅಚಿರಟ್ಠೇನ ನ ಧುವಾತಿ ಉದಕಬುಬ್ಬುಳಾದಯೋ ವಿಯ ನ ಚಿರಟ್ಠಾಯಿತಾಯ ಧುವಭಾವರಹಿತಾ। ಅಸ್ಸಾಸರಹಿತಾತಿ ಸುಪಿನಕೇ ಪೀತಪಾನೀಯಂ ವಿಯ ಅನುಲಿತ್ತಚನ್ದನಂ ವಿಯ ಚ ಅಸ್ಸಾಸವಿರಹಿತಾ।
Aciraṭṭhena na dhuvāti udakabubbuḷādayo viya na ciraṭṭhāyitāya dhuvabhāvarahitā. Assāsarahitāti supinake pītapānīyaṃ viya anulittacandanaṃ viya ca assāsavirahitā.
ಉಪಕಪ್ಪನಮೇಘೋತಿ ಕಪ್ಪವಿನಾಸಕಮೇಘಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ಯಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಕಪ್ಪೋ ಅಗ್ಗಿನಾ ನಸ್ಸತಿ, ಆದಿತೋವ ಕಪ್ಪವಿನಾಸಕಮಹಾಮೇಘೋ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳೇ ಏಕಮಹಾವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸತಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ತುಟ್ಠಹಟ್ಠಾ ಸಬ್ಬಬೀಜಾನಿ ನೀಹರಿತ್ವಾ ವಪನ್ತಿ। ಸಸ್ಸೇಸು ಪನ ಗೋಖಾಯಿತಕಮತ್ತೇಸು ಜಾತೇಸು ಗದ್ರಭರವಂ ರವನ್ತೋ ಏಕಬಿನ್ದುಮ್ಪಿ ನ ವಸ್ಸತಿ, ತದಾ ಪಚ್ಛಿನ್ನಂ ಪಚ್ಛಿನ್ನಮೇವ ವಸ್ಸಂ ಹೋತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ತದಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಬೀಜಂ..ಪೇ॰… ಏಕಬಿನ್ದುಮ್ಪಿ ದೇವೋ ನ ವಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ‘‘ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸ ಅಚ್ಚಯೇನ ಕಪ್ಪವುಟ್ಠಾನಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ದೇವತಾಹಿ ವುತ್ತವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಮನುಸ್ಸಾ ಚ ಭುಮ್ಮದೇವತಾ ಚ ಸಂವೇಗಜಾತಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಮುದುಚಿತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ಮೇತ್ತಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನೀ ಕತ್ವಾ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ, ಅವೀಚಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತುಚ್ಛೋ ಹೋತೀತಿ।
Upakappanameghoti kappavināsakameghaṃ sandhāya vadati. Yasmiñhi samaye kappo agginā nassati, āditova kappavināsakamahāmegho uṭṭhahitvā koṭisatasahassacakkavāḷe ekamahāvassaṃ vassati. Manussā tuṭṭhahaṭṭhā sabbabījāni nīharitvā vapanti. Sassesu pana gokhāyitakamattesu jātesu gadrabharavaṃ ravanto ekabindumpi na vassati, tadā pacchinnaṃ pacchinnameva vassaṃ hoti. Tenāha ‘‘tadā nikkhantabījaṃ..pe… ekabindumpi devo na vassatī’’ti. ‘‘Vassasatasahassa accayena kappavuṭṭhānaṃ bhavissatī’’tiādinā devatāhi vuttavacanaṃ sutvā yebhuyyena manussā ca bhummadevatā ca saṃvegajātā aññamaññaṃ muducittā hutvā mettādīni puññānī katvā devaloke nibbattanti, avīcito paṭṭhāya tuccho hotīti.
ಪಞ್ಚ ಬೀಜಜಾತಾನೀತಿ ಮೂಲಬೀಜಂ ಖನ್ಧಬೀಜಂ ಫಳುಬೀಜಂ ಅಗ್ಗಬೀಜಂ ಬೀಜಬೀಜನ್ತಿ ಪಞ್ಚ ಬೀಜಾನಿ ಜಾತಾನಿ। ತತ್ಥ ಮೂಲಬೀಜನ್ತಿ ವಚಾ, ವಚತ್ತಂ, ಹಲಿದ್ದಂ, ಸಿಙ್ಗಿವೇರನ್ತಿ ಏವಮಾದಿ। ಖನ್ಧಬೀಜನ್ತಿ ಅಸ್ಸತ್ಥೋ, ನಿಗ್ರೋಧೋತಿ ಏವಮಾದಿ। ಫಳುಬೀಜನ್ತಿ ಉಚ್ಛು, ವೇಳು, ನಳೋತಿ ಏವಮಾದಿ। ಅಗ್ಗಬೀಜನ್ತಿ ಅಜ್ಜುಕಂ, ಫಣಿಜ್ಜಕನ್ತಿ ಏವಮಾದಿ। ಬೀಜಬೀಜನ್ತಿ ವೀಹಿಆದಿ ಪುಬ್ಬಣ್ಣಞ್ಚೇವ ಮುಗ್ಗಮಾಸಾದಿಅಪರಣ್ಣಞ್ಚ। ಪಚ್ಚಯನ್ತರಸಮವಾಯೇ ವಿಸದಿಸುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ವಿಸೇಸಕಾರಣಭಾವತೋ ರುಹನಸಮತ್ಥೇ ಸಾರಫಲೇ ನಿರುಳ್ಹೋ ಬೀಜ-ಸದ್ದೋ ತದತ್ಥಸಿದ್ಧಿಯಾ ಮೂಲಾದೀಸುಪಿ ಕೇಸುಚಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ಮೂಲಾದಿತೋ ನಿವತ್ತನತ್ಥಂ ಏಕೇನ ಬೀಜ-ಸದ್ದೇನ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಬೀಜಬೀಜ’’ನ್ತಿ ‘‘ರೂಪರೂಪಂ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೨.೪೪೯) ದುಕ್ಖದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೩೨೭) ಯಥಾ। ಯಥಾ ಫಲಪಾಕಪರಿಯನ್ತಾ ಓಸಧಿರುಕ್ಖಾ ವೇಳುಕದಲಿಆದಯೋ।
Pañca bījajātānīti mūlabījaṃ khandhabījaṃ phaḷubījaṃ aggabījaṃ bījabījanti pañca bījāni jātāni. Tattha mūlabījanti vacā, vacattaṃ, haliddaṃ, siṅgiveranti evamādi. Khandhabījanti assattho, nigrodhoti evamādi. Phaḷubījanti ucchu, veḷu, naḷoti evamādi. Aggabījanti ajjukaṃ, phaṇijjakanti evamādi. Bījabījanti vīhiādi pubbaṇṇañceva muggamāsādiaparaṇṇañca. Paccayantarasamavāye visadisuppattiyā visesakāraṇabhāvato ruhanasamatthe sāraphale niruḷho bīja-saddo tadatthasiddhiyā mūlādīsupi kesuci pavattatīti mūlādito nivattanatthaṃ ekena bīja-saddena visesetvā vuttaṃ ‘‘bījabīja’’nti ‘‘rūparūpaṃ (visuddhi. 2.449) dukkhadukkha’’nti (saṃ. ni. 4.327) yathā. Yathā phalapākapariyantā osadhirukkhā veḷukadaliādayo.
ಯಂ ಕದಾಚೀತಿಆದೀಸು ಯನ್ತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ। ಕದಾಚೀತಿ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಕಾಲೇ। ಕರಹಚೀತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ದೀಘಸ್ಸ ಅದ್ಧುನೋತಿ ದೀಘಸ್ಸ ಕಾಲಸ್ಸ। ಅಚ್ಚಯೇನಾತಿ ಅತಿಕ್ಕಮೇನ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವ।
Yaṃ kadācītiādīsu yanti nipātamattaṃ. Kadācīti kismiñci kāle. Karahacīti tasseva vevacanaṃ. Dīghassa addhunoti dīghassa kālassa. Accayenāti atikkamena. Sesamettha uttānameva.
ಹಿರಿಓತ್ತಪ್ಪಸುತ್ತಾದಿವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Hiriottappasuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya
೧. ಹಿರೀಓತ್ತಪ್ಪಸುತ್ತಂ • 1. Hirīottappasuttaṃ
೨. ಸತ್ತಸೂರಿಯಸುತ್ತಂ • 2. Sattasūriyasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)
೧. ಹಿರಿಓತ್ತಪ್ಪಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 1. Hiriottappasuttavaṇṇanā
೨. ಸತ್ತಸೂರಿಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 2. Sattasūriyasuttavaṇṇanā
