| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
7. මහාවග්‌ගො
7. Mahāvaggo
1-2. හිරිඔත්‌තප්‌පසුත්‌තාදිවණ්‌ණනා
1-2. Hiriottappasuttādivaṇṇanā
65-66. සත්‌තමස්‌ස පඨමං උත්‌තානමෙව. දුතියෙ තයො සංවට්‌ටාති ආපොසංවට්‌ටො, තෙජොසංවට්‌ටො, වායොසංවට්‌ටොති තයො සංවට්‌ටා. තිස්‌සො සංවට්‌ටසීමාති ආභස්‌සරා, සුභකිණ්‌හා, වෙහප්‌ඵලාති තිස්‌සො සංවට්‌ටසීමා. යදා හි කප්‌පො තෙජෙන සංවට්‌ටති විනස්‌සති, තදා ආභස්‌සරතො හෙට්‌ඨා අග්‌ගිනා ඩය්‌හති. යදා ආපෙන සංවට්‌ටති, තදා සුභකිණ්‌හතො හෙට්‌ඨා උදකෙන විලීයති. යදා වායුනා සංවට්‌ටති, තදා වෙහප්‌ඵලතො හෙට්‌ඨා වායුනා විද්‌ධංසති. විත්‌ථාරතො පන සදාපි එකං බුද්‌ධක්‌ඛෙත්‌තං විනස්‌සති. බුද්‌ධක්‌ඛෙත්‌තං නාම තිවිධං හොති ජාතික්‌ඛෙත්‌තං ආණාක්‌ඛෙත්‌තං විසයක්‌ඛෙත්‌තන්‌ති. තත්‌ථ ජාතික්‌ඛෙත්‌තං නාම දසසහස්‌සචක්‌කවාළපරියන්‌තං හොති, යං තථාගතස්‌ස පටිසන්‌ධිගහණාදීසු කම්‌පති. ආණාක්‌ඛෙත්‌තං කොටිසහස්‌සචක්‌කවාළපරියන්‌තං, යත්‌ථ රතනසුත්‌තං (ඛු. පා. 6.1 ආදයො; සු. නි. 224 ආදයො) ඛන්‌ධපරිත්‌තං (අ. නි. 4.67; චූළව. 251) ධජග්‌ගපරිත්‌තං (සං. නි. 1.249). ආටානාටියපරිත්‌තං (දී. නි. 3.275 ආදයො), මොරපරිත්‌තන්‌ති (ජා. 1.2.17-18) ඉමෙසං පරිත්‌තානං ආනුභාවො වත්‌තති. විසයක්‌ඛෙත්‌තං අනන්‌තමපරිමාණං, යං ‘‘යාවතා වා පන ආකඞ්‌ඛෙය්‍යා’’ති වුත්‌තං. එවමෙතෙසු තීසු බුද්‌ධක්‌ඛෙත්‌තෙසු එකං ආණාක්‌ඛෙත්‌තං විනස්‌සති. තස්‌මිං පන විනස්‌සන්‌තෙ ජාතික්‌ඛෙත්‌තං විනට්‌ඨමෙව හොති. විනස්‌සන්‌තඤ්‌ච එකතොව විනස්‌සති, සණ්‌ඨහන්‌තම්‌පි එකතොව සණ්‌ඨහති.
65-66. Sattamassa paṭhamaṃ uttānameva. Dutiye tayo saṃvaṭṭāti āposaṃvaṭṭo, tejosaṃvaṭṭo, vāyosaṃvaṭṭoti tayo saṃvaṭṭā. Tisso saṃvaṭṭasīmāti ābhassarā, subhakiṇhā, vehapphalāti tisso saṃvaṭṭasīmā. Yadā hi kappo tejena saṃvaṭṭati vinassati, tadā ābhassarato heṭṭhā agginā ḍayhati. Yadā āpena saṃvaṭṭati, tadā subhakiṇhato heṭṭhā udakena vilīyati. Yadā vāyunā saṃvaṭṭati, tadā vehapphalato heṭṭhā vāyunā viddhaṃsati. Vitthārato pana sadāpi ekaṃ buddhakkhettaṃ vinassati. Buddhakkhettaṃ nāma tividhaṃ hoti jātikkhettaṃ āṇākkhettaṃ visayakkhettanti. Tattha jātikkhettaṃ nāma dasasahassacakkavāḷapariyantaṃ hoti, yaṃ tathāgatassa paṭisandhigahaṇādīsu kampati. Āṇākkhettaṃ koṭisahassacakkavāḷapariyantaṃ, yattha ratanasuttaṃ (khu. pā. 6.1 ādayo; su. ni. 224 ādayo) khandhaparittaṃ (a. ni. 4.67; cūḷava. 251) dhajaggaparittaṃ (saṃ. ni. 1.249). Āṭānāṭiyaparittaṃ (dī. ni. 3.275 ādayo), moraparittanti (jā. 1.2.17-18) imesaṃ parittānaṃ ānubhāvo vattati. Visayakkhettaṃ anantamaparimāṇaṃ, yaṃ ‘‘yāvatā vā pana ākaṅkheyyā’’ti vuttaṃ. Evametesu tīsu buddhakkhettesu ekaṃ āṇākkhettaṃ vinassati. Tasmiṃ pana vinassante jātikkhettaṃ vinaṭṭhameva hoti. Vinassantañca ekatova vinassati, saṇṭhahantampi ekatova saṇṭhahati.
තීණි සංවට්‌ටමූලානීති රාගදොසමොහසඞ්‌ඛාතානි තීණි සංවට්‌ටකාරණානි. රාගාදීසු හි අකුසලමූලෙසු උස්‌සන්‌නෙසු ලොකො විනස්‌සති. තථා හි රාගෙ උස්‌සන්‌නතරෙ අග්‌ගිනා විනස්‌සති, දොසෙ උස්‌සන්‌නතරෙ උදකෙන, මොහෙ උස්‌සන්‌නතරෙ වාතෙන. කෙචි පන ‘‘දොසෙ උස්‌සන්‌නතරෙ අග්‌ගිනා, රාගෙ උදකෙනා’’ති වදන්‌ති.
Tīṇi saṃvaṭṭamūlānīti rāgadosamohasaṅkhātāni tīṇi saṃvaṭṭakāraṇāni. Rāgādīsu hi akusalamūlesu ussannesu loko vinassati. Tathā hi rāge ussannatare agginā vinassati, dose ussannatare udakena, mohe ussannatare vātena. Keci pana ‘‘dose ussannatare agginā, rāge udakenā’’ti vadanti.
තීණි කොලාහලානීති කප්‌පකොලාහලං, බුද්‌ධකොලාහලං, චක්‌කවත්‌තිකොලාහලන්‌ති තීණි කොලාහලානි. තත්‌ථ ‘‘වස්‌සසතසහස්‌සමත්‌ථකෙ කප්‌පුට්‌ඨානං නාම භවිස්‌සතී’’තිආදිනා දෙවතාහි උග්‌ඝොසිතසද්‌දො කප්‌පකොලාහලං නාම හොති. ‘‘ඉතො වස්‌සසතසහස්‌සමත්‌ථකෙ ලොකො විනස්‌සිස්‌සති, මෙත්‌තං, මාරිසා, භාවෙථ කරුණං මුදිතං උපෙක්‌ඛ’’න්‌ති මනුස්‌සපථෙ දෙවතා ඝොසන්‌තියො චරන්‌ති. ‘‘වස්‌සසහස්‌සමත්‌ථකෙ බුද්‌ධො උප්‌පජ්‌ජිස්‌සතී’’ති බුද්‌ධකොලාහලං නාම හොති. ‘‘ඉතො වස්‌සසහස්‌සමත්‌ථකෙ බුද්‌ධො උප්‌පජ්‌ජිත්‌වා ධම්‌මානුධම්‌මප්‌පටිපන්‌නො සඞ්‌ඝරතනෙන පරිවාරිතො ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො විචරිස්‌සතී’’ති දෙවතා උග්‌ඝොසන්‌ති. ‘‘වස්‌සසතමත්‌ථකෙ පන චක්‌කවත්‌තී උප්‌පජ්‌ජිස්‌සතී’’ති චක්‌කවත්‌තිකොලාහලං නාම හොති. ‘‘ඉතො වස්‌සසතමත්‌ථකෙ සත්‌තරතනසම්‌පන්‌නො චාතුද්‌දීපිස්‌සරො සහස්‌සපරිවාරො වෙහාසඞ්‌ගමො චක්‌කවත්‌තී රාජා උප්‌පජ්‌ජිස්‌සතී’’ති දෙවතා උග්‌ඝොසන්‌ති.
Tīṇi kolāhalānīti kappakolāhalaṃ, buddhakolāhalaṃ, cakkavattikolāhalanti tīṇi kolāhalāni. Tattha ‘‘vassasatasahassamatthake kappuṭṭhānaṃ nāma bhavissatī’’tiādinā devatāhi ugghositasaddo kappakolāhalaṃ nāma hoti. ‘‘Ito vassasatasahassamatthake loko vinassissati, mettaṃ, mārisā, bhāvetha karuṇaṃ muditaṃ upekkha’’nti manussapathe devatā ghosantiyo caranti. ‘‘Vassasahassamatthake buddho uppajjissatī’’ti buddhakolāhalaṃ nāma hoti. ‘‘Ito vassasahassamatthake buddho uppajjitvā dhammānudhammappaṭipanno saṅgharatanena parivārito dhammaṃ desento vicarissatī’’ti devatā ugghosanti. ‘‘Vassasatamatthake pana cakkavattī uppajjissatī’’ti cakkavattikolāhalaṃ nāma hoti. ‘‘Ito vassasatamatthake sattaratanasampanno cātuddīpissaro sahassaparivāro vehāsaṅgamo cakkavattī rājā uppajjissatī’’ti devatā ugghosanti.
අචිරට්‌ඨෙන න ධුවාති උදකබුබ්‌බුළාදයො විය න චිරට්‌ඨායිතාය ධුවභාවරහිතා. අස්‌සාසරහිතාති සුපිනකෙ පීතපානීයං විය අනුලිත්‌තචන්‌දනං විය ච අස්‌සාසවිරහිතා.
Aciraṭṭhena na dhuvāti udakabubbuḷādayo viya na ciraṭṭhāyitāya dhuvabhāvarahitā. Assāsarahitāti supinake pītapānīyaṃ viya anulittacandanaṃ viya ca assāsavirahitā.
උපකප්‌පනමෙඝොති කප්‌පවිනාසකමෙඝං සන්‌ධාය වදති. යස්‌මිඤ්‌හි සමයෙ කප්‌පො අග්‌ගිනා නස්‌සති, ආදිතොව කප්‌පවිනාසකමහාමෙඝො උට්‌ඨහිත්‌වා කොටිසතසහස්‌සචක්‌කවාළෙ එකමහාවස්‌සං වස්‌සති. මනුස්‌සා තුට්‌ඨහට්‌ඨා සබ්‌බබීජානි නීහරිත්‌වා වපන්‌ති. සස්‌සෙසු පන ගොඛායිතකමත්‌තෙසු ජාතෙසු ගද්‍රභරවං රවන්‌තො එකබින්‌දුම්‌පි න වස්‌සති, තදා පච්‌ඡින්‌නං පච්‌ඡින්‌නමෙව වස්‌සං හොති. තෙනාහ ‘‘තදා නික්‌ඛන්‌තබීජං..පෙ.… එකබින්‌දුම්‌පි දෙවො න වස්‌සතී’’ති. ‘‘වස්‌සසතසහස්‌ස අච්‌චයෙන කප්‌පවුට්‌ඨානං භවිස්‌සතී’’තිආදිනා දෙවතාහි වුත්‌තවචනං සුත්‌වා යෙභුය්‍යෙන මනුස්‌සා ච භුම්‌මදෙවතා ච සංවෙගජාතා අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං මුදුචිත්‌තා හුත්‌වා මෙත්‌තාදීනි පුඤ්‌ඤානී කත්‌වා දෙවලොකෙ නිබ්‌බත්‌තන්‌ති, අවීචිතො පට්‌ඨාය තුච්‌ඡො හොතීති.
Upakappanameghoti kappavināsakameghaṃ sandhāya vadati. Yasmiñhi samaye kappo agginā nassati, āditova kappavināsakamahāmegho uṭṭhahitvā koṭisatasahassacakkavāḷe ekamahāvassaṃ vassati. Manussā tuṭṭhahaṭṭhā sabbabījāni nīharitvā vapanti. Sassesu pana gokhāyitakamattesu jātesu gadrabharavaṃ ravanto ekabindumpi na vassati, tadā pacchinnaṃ pacchinnameva vassaṃ hoti. Tenāha ‘‘tadā nikkhantabījaṃ..pe… ekabindumpi devo na vassatī’’ti. ‘‘Vassasatasahassa accayena kappavuṭṭhānaṃ bhavissatī’’tiādinā devatāhi vuttavacanaṃ sutvā yebhuyyena manussā ca bhummadevatā ca saṃvegajātā aññamaññaṃ muducittā hutvā mettādīni puññānī katvā devaloke nibbattanti, avīcito paṭṭhāya tuccho hotīti.
පඤ්‌ච බීජජාතානීති මූලබීජං ඛන්‌ධබීජං ඵළුබීජං අග්‌ගබීජං බීජබීජන්‌ති පඤ්‌ච බීජානි ජාතානි. තත්‌ථ මූලබීජන්‌ති වචා, වචත්‌තං, හලිද්‌දං, සිඞ්‌ගිවෙරන්‌ති එවමාදි. ඛන්‌ධබීජන්‌ති අස්‌සත්‌ථො, නිග්‍රොධොති එවමාදි. ඵළුබීජන්‌ති උච්‌ඡු, වෙළු, නළොති එවමාදි. අග්‌ගබීජන්‌ති අජ්‌ජුකං, ඵණිජ්‌ජකන්‌ති එවමාදි. බීජබීජන්‌ති වීහිආදි පුබ්‌බණ්‌ණඤ්‌චෙව මුග්‌ගමාසාදිඅපරණ්‌ණඤ්‌ච. පච්‌චයන්‌තරසමවායෙ විසදිසුප්‌පත්‌තියා විසෙසකාරණභාවතො රුහනසමත්‌ථෙ සාරඵලෙ නිරුළ්‌හො බීජ-සද්‌දො තදත්‌ථසිද්‌ධියා මූලාදීසුපි කෙසුචි පවත්‌තතීති මූලාදිතො නිවත්‌තනත්‌ථං එකෙන බීජ-සද්‌දෙන විසෙසෙත්‌වා වුත්‌තං ‘‘බීජබීජ’’න්‌ති ‘‘රූපරූපං (විසුද්‌ධි. 2.449) දුක්‌ඛදුක්‌ඛ’’න්‌ති (සං. නි. 4.327) යථා. යථා ඵලපාකපරියන්‌තා ඔසධිරුක්‌ඛා වෙළුකදලිආදයො.
Pañca bījajātānīti mūlabījaṃ khandhabījaṃ phaḷubījaṃ aggabījaṃ bījabījanti pañca bījāni jātāni. Tattha mūlabījanti vacā, vacattaṃ, haliddaṃ, siṅgiveranti evamādi. Khandhabījanti assattho, nigrodhoti evamādi. Phaḷubījanti ucchu, veḷu, naḷoti evamādi. Aggabījanti ajjukaṃ, phaṇijjakanti evamādi. Bījabījanti vīhiādi pubbaṇṇañceva muggamāsādiaparaṇṇañca. Paccayantarasamavāye visadisuppattiyā visesakāraṇabhāvato ruhanasamatthe sāraphale niruḷho bīja-saddo tadatthasiddhiyā mūlādīsupi kesuci pavattatīti mūlādito nivattanatthaṃ ekena bīja-saddena visesetvā vuttaṃ ‘‘bījabīja’’nti ‘‘rūparūpaṃ (visuddhi. 2.449) dukkhadukkha’’nti (saṃ. ni. 4.327) yathā. Yathā phalapākapariyantā osadhirukkhā veḷukadaliādayo.
යං කදාචීතිආදීසු යන්‌ති නිපාතමත්‌තං. කදාචීති කිස්‌මිඤ්‌චි කාලෙ. කරහචීති තස්‌සෙව වෙවචනං. දීඝස්‌ස අද්‌ධුනොති දීඝස්‌ස කාලස්‌ස. අච්‌චයෙනාති අතික්‌කමෙන. සෙසමෙත්‌ථ උත්‌තානමෙව.
Yaṃ kadācītiādīsu yanti nipātamattaṃ. Kadācīti kismiñci kāle. Karahacīti tasseva vevacanaṃ. Dīghassa addhunoti dīghassa kālassa. Accayenāti atikkamena. Sesamettha uttānameva.
හිරිඔත්‌තප්‌පසුත්‌තාදිවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Hiriottappasuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya
1. හිරීඔත්‌තප්‌පසුත්‌තං • 1. Hirīottappasuttaṃ
2. සත්‌තසූරියසුත්‌තං • 2. Sattasūriyasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)
1. හිරිඔත්‌තප්‌පසුත්‌තවණ්‌ණනා • 1. Hiriottappasuttavaṇṇanā
2. සත්‌තසූරියසුත්‌තවණ්‌ණනා • 2. Sattasūriyasuttavaṇṇanā
