Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / విభఙ్గ-మూలటీకా • Vibhaṅga-mūlaṭīkā

    ౯. ఇద్ధిపాదవిభఙ్గో

    9. Iddhipādavibhaṅgo

    ౧. సుత్తన్తభాజనీయవణ్ణనా

    1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā

    ౪౩౧. ఇద్ధి-సద్దస్స పఠమో కత్తుఅత్థో, దుతియో కరణత్థో వుత్తో, పాద-సద్దస్స ఏకో కరణమేవత్థో వుత్తో. పజ్జితబ్బావ ఇద్ధి వుత్తా, న చ ఇజ్ఝన్తీ పజ్జితబ్బా చ ఇద్ధి పజ్జనకరణేన పాదేన సమానాధికరణా హోతీతి ‘‘పఠమేనత్థేన ఇద్ధి ఏవ పాదో ఇద్ధిపాదో’’తి న సక్కా వత్తుం, తథా ఇద్ధికిరియాకరణేన సాధేతబ్బా చ వుద్ధిసఙ్ఖాతా ఇద్ధి పజ్జనకిరియాకరణేన పజ్జితబ్బాతి ద్విన్నం కరణానం న అసమానాధికరణతా సమ్భవతీతి ‘‘దుతియేనత్థేన ఇద్ధియా పాదో ఇద్ధిపాదో’’తి చ న సక్కా వత్తుం, తస్మా పఠమేనత్థేన ఇద్ధియా పాదో ఇద్ధిపాదో, దుతియేనత్థేన ఇద్ధి ఏవ పాదో ఇద్ధిపాదోతి ఏవం యోజనా యుజ్జతి.

    431. Iddhi-saddassa paṭhamo kattuattho, dutiyo karaṇattho vutto, pāda-saddassa eko karaṇamevattho vutto. Pajjitabbāva iddhi vuttā, na ca ijjhantī pajjitabbā ca iddhi pajjanakaraṇena pādena samānādhikaraṇā hotīti ‘‘paṭhamenatthena iddhi eva pādo iddhipādo’’ti na sakkā vattuṃ, tathā iddhikiriyākaraṇena sādhetabbā ca vuddhisaṅkhātā iddhi pajjanakiriyākaraṇena pajjitabbāti dvinnaṃ karaṇānaṃ na asamānādhikaraṇatā sambhavatīti ‘‘dutiyenatthena iddhiyā pādo iddhipādo’’ti ca na sakkā vattuṃ, tasmā paṭhamenatthena iddhiyā pādo iddhipādo, dutiyenatthena iddhi eva pādo iddhipādoti evaṃ yojanā yujjati.

    ‘‘ఛన్దం చే…పే॰… అయం వుచ్చతి ఛన్దసమాధీ’’తి ఇమాయ పాళియా ఛన్దాధిపతి సమాధి ఛన్దసమాధీతి అధిపతి-సద్దలోపం కత్వా సమాసో వుత్తోతి విఞ్ఞాయతి, అధిపతి-సద్దత్థదస్సనవసేన పన ‘‘ఛన్దహేతుకో ఛన్దాధికో వా సమాధి ఛన్దసమాధీ’’తి అట్ఠకథాయం వుత్తన్తి వేదితబ్బం. పధానభూతాతి వీరియభూతాతి కేచి వదన్తి. సఙ్ఖతసఙ్ఖారాదినివత్తనత్థఞ్హి పధానగ్గహణన్తి. అథ వా తం తం విసేసం సఙ్ఖరోతీతి సఙ్ఖారో, సబ్బం వీరియం. తత్థ చతుకిచ్చసాధకతో అఞ్ఞస్స నివత్తనత్థం పధానగ్గహణన్తి పధానభూతా సేట్ఠభూతాతి అత్థో. చతుబ్బిధస్స పన వీరియస్స అధిప్పేతత్తా బహువచననిద్దేసో కతో. అధిట్ఠానట్ఠేనాతి దువిధత్థాయపి ఇద్ధియా అధిట్ఠానత్థేన. పాదభూతన్తి ఇమినా విసుం సమాసయోజనావసేన పన యో పుబ్బే ఇద్ధిపాదత్థో పాద-సద్దస్స ఉపాయత్థతం గహేత్వా యథాయుత్తో వుత్తో, సో వక్ఖమానానం పటిలాభపుబ్బభాగానం కత్తుకరణిద్ధిభావం, ఉత్తరచూళభాజనీయే వా వుత్తేహి ఛన్దాదీహి ఇద్ధిపాదేహి సాధేతబ్బాయ ఇద్ధియా కత్తిద్ధిభావం, ఛన్దాదీనఞ్చ కరణిద్ధిభావం సన్ధాయ వుత్తోతి వేదితబ్బో.

    ‘‘Chandaṃ ce…pe… ayaṃ vuccati chandasamādhī’’ti imāya pāḷiyā chandādhipati samādhi chandasamādhīti adhipati-saddalopaṃ katvā samāso vuttoti viññāyati, adhipati-saddatthadassanavasena pana ‘‘chandahetuko chandādhiko vā samādhi chandasamādhī’’ti aṭṭhakathāyaṃ vuttanti veditabbaṃ. Padhānabhūtāti vīriyabhūtāti keci vadanti. Saṅkhatasaṅkhārādinivattanatthañhi padhānaggahaṇanti. Atha vā taṃ taṃ visesaṃ saṅkharotīti saṅkhāro, sabbaṃ vīriyaṃ. Tattha catukiccasādhakato aññassa nivattanatthaṃ padhānaggahaṇanti padhānabhūtā seṭṭhabhūtāti attho. Catubbidhassa pana vīriyassa adhippetattā bahuvacananiddeso kato. Adhiṭṭhānaṭṭhenāti duvidhatthāyapi iddhiyā adhiṭṭhānatthena. Pādabhūtanti iminā visuṃ samāsayojanāvasena pana yo pubbe iddhipādattho pāda-saddassa upāyatthataṃ gahetvā yathāyutto vutto, so vakkhamānānaṃ paṭilābhapubbabhāgānaṃ kattukaraṇiddhibhāvaṃ, uttaracūḷabhājanīye vā vuttehi chandādīhi iddhipādehi sādhetabbāya iddhiyā kattiddhibhāvaṃ, chandādīnañca karaṇiddhibhāvaṃ sandhāya vuttoti veditabbo.

    వీరియిద్ధిపాదనిద్దేసే ‘‘వీరియసమాధిపధానసఙ్ఖారసమన్నాగత’’న్తి ద్విక్ఖత్తుం వీరియం ఆగతం. తత్థ పురిమం సమాధివిసేసనం ‘‘వీరియాధిపతి సమాధి వీరియసమాధీ’’తి, దుతియం సమన్నాగమఙ్గదస్సనం. ద్వేయేవ హి సబ్బత్థ సమన్నాగమఙ్గాని సమాధి పధానసఙ్ఖారో చ, ఛన్దాదయో సమాధివిసేసనాని, పధానసఙ్ఖారో పన పధానవచనేనేవ విసేసితో, న ఛన్దాదీహీతి న ఇధ వీరియాధిపతితా పధానసఙ్ఖారస్స వుత్తా హోతి. వీరియఞ్చ సమాధిం విసేసేత్వా ఠితమేవ సమన్నాగమఙ్గవసేన పధానసఙ్ఖారవచనేన వుత్తన్తి నాపి ద్వీహి వీరియేహి సమన్నాగమో వుత్తో హోతీతి. యస్మా పన ఛన్దాదీహి విసిట్ఠో సమాధి, తథా విసిట్ఠేనేవ చ తేన సమ్పయుత్తో పధానసఙ్ఖారో సేసధమ్మా చ, తస్మా సమాధివిసేసనానం వసేన చత్తారో ఇద్ధిపాదా వుత్తా. విసేసనభావో చ ఛన్దాదీనం తంతంఅవస్సయనవసేన హోతీతి ‘‘ఛన్దసమాధి…పే॰… ఇద్ధిపాద’’న్తి ఏత్థ నిస్సయత్థేపి పాద-సద్దే ఉపాయత్థేన ఛన్దాదీనం ఇద్ధిపాదతా వుత్తా హోతి. తేనేవ ఉత్తరచూళభాజనీయే ‘‘చత్తారో ఇద్ధిపాదా ఛన్దిద్ధిపాదో’’తిఆదినా ఛన్దాదీనమేవ ఇద్ధిపాదతా వుత్తా. పఞ్హపుచ్ఛకే చ ‘‘చత్తారో ఇద్ధిపాదా ఇధ భిక్ఖు ఛన్దసమాధీ’’తిఆదినావ (విభ॰ ౪౬౨) ఉద్దేసం కత్వాపి పున ఛన్దాదీనంయేవ కుసలాదిభావో విభత్తోతి. ఉపాయిద్ధిపాదదస్సనత్థమేవ హి నిస్సయిద్ధిపాదదస్సనం కతం, అఞ్ఞథా చతుబ్బిధతా న హోతీతి అయమేత్థ పాళివసేన అత్థవినిచ్ఛయో వేదితబ్బో.

    Vīriyiddhipādaniddese ‘‘vīriyasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgata’’nti dvikkhattuṃ vīriyaṃ āgataṃ. Tattha purimaṃ samādhivisesanaṃ ‘‘vīriyādhipati samādhi vīriyasamādhī’’ti, dutiyaṃ samannāgamaṅgadassanaṃ. Dveyeva hi sabbattha samannāgamaṅgāni samādhi padhānasaṅkhāro ca, chandādayo samādhivisesanāni, padhānasaṅkhāro pana padhānavacaneneva visesito, na chandādīhīti na idha vīriyādhipatitā padhānasaṅkhārassa vuttā hoti. Vīriyañca samādhiṃ visesetvā ṭhitameva samannāgamaṅgavasena padhānasaṅkhāravacanena vuttanti nāpi dvīhi vīriyehi samannāgamo vutto hotīti. Yasmā pana chandādīhi visiṭṭho samādhi, tathā visiṭṭheneva ca tena sampayutto padhānasaṅkhāro sesadhammā ca, tasmā samādhivisesanānaṃ vasena cattāro iddhipādā vuttā. Visesanabhāvo ca chandādīnaṃ taṃtaṃavassayanavasena hotīti ‘‘chandasamādhi…pe… iddhipāda’’nti ettha nissayatthepi pāda-sadde upāyatthena chandādīnaṃ iddhipādatā vuttā hoti. Teneva uttaracūḷabhājanīye ‘‘cattāro iddhipādā chandiddhipādo’’tiādinā chandādīnameva iddhipādatā vuttā. Pañhapucchake ca ‘‘cattāro iddhipādā idha bhikkhu chandasamādhī’’tiādināva (vibha. 462) uddesaṃ katvāpi puna chandādīnaṃyeva kusalādibhāvo vibhattoti. Upāyiddhipādadassanatthameva hi nissayiddhipādadassanaṃ kataṃ, aññathā catubbidhatā na hotīti ayamettha pāḷivasena atthavinicchayo veditabbo.

    ౪౩౩. రథధురేతి రథస్స పురతో. హీనజాతికో చణ్డాలో ఉపట్ఠానాదిగుణయోగేపి సేనాపతిట్ఠానాదీని న లభతీతి ఆహ ‘‘జాతిం సోధేత్వా…పే॰… జాతిం అవస్సయతీ’’తి. అమన్తనీయోతి హితాహితమన్తనే న అరహో.

    433. Rathadhureti rathassa purato. Hīnajātiko caṇḍālo upaṭṭhānādiguṇayogepi senāpatiṭṭhānādīni na labhatīti āha ‘‘jātiṃ sodhetvā…pe… jātiṃ avassayatī’’ti. Amantanīyoti hitāhitamantane na araho.

    రట్ఠపాలత్థేరో ఛన్దే సతి కథం నానుజానిస్సన్తీతి సత్తపి భత్తాని అభుఞ్జిత్వా మాతాపితరో అనుజానాపేత్వా పబ్బజిత్వా ఛన్దమేవ అవస్సాయ లోకుత్తరధమ్మం నిబ్బత్తేసీతి ఆహ ‘‘రట్ఠపాలత్థేరో వియా’’తి.

    Raṭṭhapālatthero chande sati kathaṃ nānujānissantīti sattapi bhattāni abhuñjitvā mātāpitaro anujānāpetvā pabbajitvā chandameva avassāya lokuttaradhammaṃ nibbattesīti āha ‘‘raṭṭhapālatthero viyā’’ti.

    మోఘరాజత్థేరో వీమంసం అవస్సయీతి తస్స భగవా ‘‘సుఞ్ఞతో లోకం అవేక్ఖస్సూ’’తి (సు॰ ని॰ ౧౧౨౫) సుఞ్ఞతాకథం కథేసి, పఞ్ఞానిస్సితమాననిగ్గహత్థఞ్చ ద్విక్ఖత్తుం పుచ్ఛితో పఞ్హం న కథేసి. తత్థ పునప్పునం ఛన్దుప్పాదనం తోసనం వియ హోతీతి ఛన్దస్స ఉపట్ఠానసదిసతా వుత్తా, థామభావతో వీరియస్స సూరత్తసదిసతా, ‘‘ఛద్వారాధిపతి రాజా’’తి (ధ॰ ప॰ అట్ఠ॰ ౨.౧౮౧ ఏరకపత్తనాగరాజవత్థు) వచనతో పుబ్బఙ్గమత్తా చిత్తస్స విసిట్ఠజాతిసదిసతా.

    Mogharājatthero vīmaṃsaṃ avassayīti tassa bhagavā ‘‘suññato lokaṃ avekkhassū’’ti (su. ni. 1125) suññatākathaṃ kathesi, paññānissitamānaniggahatthañca dvikkhattuṃ pucchito pañhaṃ na kathesi. Tattha punappunaṃ chanduppādanaṃ tosanaṃ viya hotīti chandassa upaṭṭhānasadisatā vuttā, thāmabhāvato vīriyassa sūrattasadisatā, ‘‘chadvārādhipati rājā’’ti (dha. pa. aṭṭha. 2.181 erakapattanāgarājavatthu) vacanato pubbaṅgamattā cittassa visiṭṭhajātisadisatā.

    అభేదతోతి ఛన్దాదికే తయో తయో ధమ్మే సమ్పిణ్డేత్వా, ఇద్ధిఇద్ధిపాదే అమిస్సేత్వా వా కథనన్తి అత్థో. తత్థ ఛన్దవీరియాదయో విసేసేన ఇజ్ఝన్తి ఏతాయాతి ఇద్ధీతి వుచ్చన్తి, ఇజ్ఝతీతి ఇద్ధీతి అవిసేసేన సమాధిపధానసఙ్ఖారాపీతి.

    Abhedatoti chandādike tayo tayo dhamme sampiṇḍetvā, iddhiiddhipāde amissetvā vā kathananti attho. Tattha chandavīriyādayo visesena ijjhanti etāyāti iddhīti vuccanti, ijjhatīti iddhīti avisesena samādhipadhānasaṅkhārāpīti.

    ఛన్దిద్ధిపాదసమాధిద్ధిపాదాదయో విసిట్ఠా, పాదో సబ్బిద్ధీనం సాధారణత్తా అవిసిట్ఠో, తస్మా విసిట్ఠేస్వేవ పవేసం అవత్వా అవిసిట్ఠే చ పవేసం వత్తుం యుత్తన్తి దస్సేతుం సబ్బత్థ ‘‘పాదే పతిట్ఠాతిపి వత్తుం వట్టతీ’’తి ఆహ. తత్థేవాతి ఛన్దసమాధిపధానసఙ్ఖారఇద్ధిపాదేసు, చతూసు ఛన్దాదికేస్వేవాతి అత్థో. ‘‘ఛన్దవతో కో సమాధి న ఇజ్ఝిస్సతీ’’తి సమాధిభావనాముఖేన భావితా సమాధిభావితా.

    Chandiddhipādasamādhiddhipādādayo visiṭṭhā, pādo sabbiddhīnaṃ sādhāraṇattā avisiṭṭho, tasmā visiṭṭhesveva pavesaṃ avatvā avisiṭṭhe ca pavesaṃ vattuṃ yuttanti dassetuṃ sabbattha ‘‘pāde patiṭṭhātipi vattuṃ vaṭṭatī’’ti āha. Tatthevāti chandasamādhipadhānasaṅkhāraiddhipādesu, catūsu chandādikesvevāti attho. ‘‘Chandavato ko samādhi na ijjhissatī’’ti samādhibhāvanāmukhena bhāvitā samādhibhāvitā.

    ఏత్థ పనాతి భేదకథాయం అభేదకథనతో అభినవం నత్థీతి అత్థో. యే హి తయో ధమ్మా అభేదకథాయం ఇద్ధిఇద్ధిపాదోత్వేవ వుత్తా, తే ఏవ భేదకథాయం ఇద్ధీపి హోన్తి ఇద్ధిపాదాపి, సేసా ఇద్ధిపాదా ఏవాతి ఏవం అభినవాభావం దస్సేన్తో ‘‘ఛన్దో సమాధీ’’తిఆదిమాహ. ఇమే హి తయో…పే॰… న వినా, తస్మా సేసా సమ్పయుత్తకా చత్తారో ఖన్ధా తేసం తిణ్ణం ఇజ్ఝనేన ఇద్ధి నామ భవేయ్యుం, న అత్తనో సభావేనాతి తే ఇద్ధిపాదా ఏవ హోన్తి, న ఇద్ధీతి ఏవమిదం పురిమస్స కారణభావేన వుత్తన్తి వేదితబ్బం. అథ వా తిణ్ణం ఇద్ధితా ఇద్ధిపాదతా చ వుత్తా, సేసానఞ్చ ఇద్ధిపాదతావ, తం సబ్బం సాధేతుం ‘‘ఇమే హి తయో…పే॰… న వినా’’తి ఆహ. తేన యస్మా ఇజ్ఝన్తి, తస్మా ఇద్ధి. ఇజ్ఝమానా చ యస్మా సమ్పయుత్తకేహి సహేవ ఇజ్ఝన్తి, న వినా, తస్మా సమ్పయుత్తకా ఇద్ధిపాదా, తదన్తోగధత్తా పన తే తయో ధమ్మా ఇద్ధిపాదాపి హోన్తీతి దస్సేతి. సమ్పయుత్తకానమ్పి పన ఖన్ధానం ఇద్ధిభావపరియాయో అత్థీతి దస్సేతుం ‘‘సమ్పయుత్తకా పనా’’తిఆదిమాహ. చతూసు ఖన్ధేసు ఏకదేసస్స ఇద్ధితా, చతున్నమ్పి ‘‘ఇద్ధియా పాదో ఇద్ధిపాదో’’తి ఇమినా అత్థేన ఇద్ధిపాదతా, పునపి చతున్నం ఖన్ధానం ‘‘ఇద్ధి ఏవ పాదో ఇద్ధిపాదో’’తి ఇమినా అత్థేన ఇద్ధిపాదతా చ దస్సితా, న అఞ్ఞస్సాతి కత్వా ఆహ ‘‘న అఞ్ఞస్స కస్సచి అధివచన’’న్తి. ఇమినా ‘‘ఇద్ధి నామ అనిప్ఫన్నా’’తి ఇదం వాదం పటిసేధేతి.

    Ettha panāti bhedakathāyaṃ abhedakathanato abhinavaṃ natthīti attho. Ye hi tayo dhammā abhedakathāyaṃ iddhiiddhipādotveva vuttā, te eva bhedakathāyaṃ iddhīpi honti iddhipādāpi, sesā iddhipādā evāti evaṃ abhinavābhāvaṃ dassento ‘‘chando samādhī’’tiādimāha. Ime hi tayo…pe… na vinā, tasmā sesā sampayuttakā cattāro khandhā tesaṃ tiṇṇaṃ ijjhanena iddhi nāma bhaveyyuṃ, na attano sabhāvenāti te iddhipādā eva honti, na iddhīti evamidaṃ purimassa kāraṇabhāvena vuttanti veditabbaṃ. Atha vā tiṇṇaṃ iddhitā iddhipādatā ca vuttā, sesānañca iddhipādatāva, taṃ sabbaṃ sādhetuṃ ‘‘ime hi tayo…pe… na vinā’’ti āha. Tena yasmā ijjhanti, tasmā iddhi. Ijjhamānā ca yasmā sampayuttakehi saheva ijjhanti, na vinā, tasmā sampayuttakā iddhipādā, tadantogadhattā pana te tayo dhammā iddhipādāpi hontīti dasseti. Sampayuttakānampi pana khandhānaṃ iddhibhāvapariyāyo atthīti dassetuṃ ‘‘sampayuttakā panā’’tiādimāha. Catūsu khandhesu ekadesassa iddhitā, catunnampi ‘‘iddhiyā pādo iddhipādo’’ti iminā atthena iddhipādatā, punapi catunnaṃ khandhānaṃ ‘‘iddhi eva pādo iddhipādo’’ti iminā atthena iddhipādatā ca dassitā, na aññassāti katvā āha ‘‘na aññassakassaci adhivacana’’nti. Iminā ‘‘iddhi nāma anipphannā’’ti idaṃ vādaṃ paṭisedheti.

    పటిలాభపుబ్బభాగానం పటిలాభస్సేవ చ ఇద్ధిఇద్ధిపాదతావచనం అపుబ్బన్తి కత్వా పుచ్ఛతి ‘‘కేనట్ఠేన ఇద్ధి, కేనట్ఠేన పాదో’’తి. పటిలాభో పుబ్బభాగో చాతి వచనసేసో. ఉపాయో చ ఉపాయభావేనేవ అత్తనో ఫలస్స పతిట్ఠా హోతీతి ఆహ ‘‘పతిట్ఠానట్ఠేనేవ పాదో’’తి. ఛన్దోయేవ…పే॰… వీమంసావ వీమంసిద్ధిపాదోతి కథితం, తస్మా న చత్తారో ఖన్ధా ఇద్ధియా సమానకాలికా నానాక్ఖణికా వా ఇద్ధిపాదా, జేట్ఠకభూతా పన ఛన్దాదయో ఏవ సబ్బత్థ ఇద్ధిపాదాతి అయమేవ తేసం అట్ఠకథాచరియానం అధిప్పాయో. సుత్తన్తభాజనీయే హి అభిధమ్మభాజనీయే చ సమాధివిసేసనవసేన దస్సితానం ఉపాయభూతానం ఇద్ధిపాదానం పాకటకరణత్థం ఉత్తరచూళభాజనీయం వుత్తన్తి. కేచీతి ఉత్తరవిహారవాసిథేరా కిర.

    Paṭilābhapubbabhāgānaṃ paṭilābhasseva ca iddhiiddhipādatāvacanaṃ apubbanti katvā pucchati ‘‘kenaṭṭhena iddhi, kenaṭṭhena pādo’’ti. Paṭilābho pubbabhāgo cāti vacanaseso. Upāyo ca upāyabhāveneva attano phalassa patiṭṭhā hotīti āha ‘‘patiṭṭhānaṭṭheneva pādo’’ti. Chandoyeva…pe… vīmaṃsāva vīmaṃsiddhipādoti kathitaṃ, tasmā na cattāro khandhā iddhiyā samānakālikā nānākkhaṇikā vā iddhipādā, jeṭṭhakabhūtā pana chandādayo eva sabbattha iddhipādāti ayameva tesaṃ aṭṭhakathācariyānaṃ adhippāyo. Suttantabhājanīye hi abhidhammabhājanīye ca samādhivisesanavasena dassitānaṃ upāyabhūtānaṃ iddhipādānaṃ pākaṭakaraṇatthaṃ uttaracūḷabhājanīyaṃ vuttanti. Kecīti uttaravihāravāsitherā kira.

    సుత్తన్తభాజనీయవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Suttantabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ౨. అభిధమ్మభాజనీయవణ్ణనా

    2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā

    ౪౪౪. అభిధమ్మభాజనీయే ‘‘ఇద్ధిపాదోతి తథాభూతస్స ఫస్సో…పే॰… పగ్గాహో అవిక్ఖేపో’’తి (విభ॰ ౪౪౭) ఇద్ధిఇద్ధిపాదత్థదస్సనత్థం పగ్గాహావిక్ఖేపా వుత్తా, చిత్తపఞ్ఞా చ సఙ్ఖిపిత్వాతి. చత్తారి నయసహస్సాని విభత్తానీతి ఇదం సాధిపతివారానం పరిపుణ్ణానం అభావా విచారేతబ్బం. న హి అధిపతీనం అధిపతయో విజ్జన్తి, ఏకేకస్మిం పన ఇద్ధిపాదనిద్దేసే ఏకేకో అధిపతివారో లబ్భతీతి సోళస సోళస నయసతాని లబ్భన్తి.

    444. Abhidhammabhājanīye ‘‘iddhipādoti tathābhūtassa phasso…pe… paggāho avikkhepo’’ti (vibha. 447) iddhiiddhipādatthadassanatthaṃ paggāhāvikkhepā vuttā, cittapaññā ca saṅkhipitvāti. Cattāri nayasahassāni vibhattānīti idaṃ sādhipativārānaṃ paripuṇṇānaṃ abhāvā vicāretabbaṃ. Na hi adhipatīnaṃ adhipatayo vijjanti, ekekasmiṃ pana iddhipādaniddese ekeko adhipativāro labbhatīti soḷasa soḷasa nayasatāni labbhanti.

    అభిధమ్మభాజనీయవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ౩. పఞ్హపుచ్ఛకవణ్ణనా

    3. Pañhapucchakavaṇṇanā

    నను చ చత్తారోపి అధిపతయో ఏకక్ఖణే లబ్భన్తి, అఞ్ఞమఞ్ఞస్స పన అధిపతయో న భవన్తి ‘‘చత్తారో ఇద్ధిపాదా న మగ్గాధిపతినో’’తి వుత్తత్తా. రాజపుత్తోపమాపి హి ఏతమత్థం దీపేతీతి? న, ఏకక్ఖణే దుతియస్స అధిపతినో అభావతో ఏవ, ‘‘న మగ్గాధిపతినో’’తి వుత్తత్తా రాజపుత్తోపమా అధిపతిం న కరోన్తీతి ఇమమేవత్థం దీపేతి, న అధిపతీనం సహభావం. తం కథం జానితబ్బన్తి? పటిక్ఖిత్తత్తా. అధిపతిపచ్చయనిద్దేసే హి అట్ఠకథాయం (పట్ఠా॰ అట్ఠ॰ ౧.౩) వుత్తా ‘‘కస్మా పన యథా హేతుపచ్చయనిద్దేసే ‘హేతూ హేతుసమ్పయుత్తకాన’న్తి వుత్తం, ఏవమిధ ‘అధిపతీ అధిపతిసమ్పయుత్తకాన’న్తి అవత్వా ‘ఛన్దాధిపతి ఛన్దసమ్పయుత్తకాన’న్తిఆదినా నయేన దేసనా కతాతి? ఏకక్ఖణే అభావతో’’తి. సతి చ చతున్నం అధిపతీనం సహభావే ‘‘అరియమగ్గసమఙ్గిస్స వీమంసాధిపతేయ్యం మగ్గం భావేన్తస్సా’’తి విసేసనం న కత్తబ్బం సియా అవీమంసాధిపతికస్స మగ్గస్స అభావా. ఛన్దాదీనం అఞ్ఞమఞ్ఞాధిపతికరణభావే చ ‘‘వీమంసం ఠపేత్వా తంసమ్పయుత్తో’’తిఆదినా ఛన్దాదీనం వీమంసాధిపతికత్తవచనం న వత్తబ్బం సియా. తథా ‘‘చత్తారో అరియమగ్గా సియా మగ్గాధిపతినో, సియా న వత్తబ్బా మగ్గాధిపతినో’’తి (ధ॰ స॰ ౧౪౨౯) ఏవమాదీహిపి అధిపతీనం సహభావో పటిక్ఖిత్తో ఏవాతి.

    Nanu ca cattāropi adhipatayo ekakkhaṇe labbhanti, aññamaññassa pana adhipatayo na bhavanti ‘‘cattāro iddhipādā na maggādhipatino’’ti vuttattā. Rājaputtopamāpi hi etamatthaṃ dīpetīti? Na, ekakkhaṇe dutiyassa adhipatino abhāvato eva, ‘‘na maggādhipatino’’ti vuttattā rājaputtopamā adhipatiṃ na karontīti imamevatthaṃ dīpeti, na adhipatīnaṃ sahabhāvaṃ. Taṃ kathaṃ jānitabbanti? Paṭikkhittattā. Adhipatipaccayaniddese hi aṭṭhakathāyaṃ (paṭṭhā. aṭṭha. 1.3) vuttā ‘‘kasmā pana yathā hetupaccayaniddese ‘hetū hetusampayuttakāna’nti vuttaṃ, evamidha ‘adhipatī adhipatisampayuttakāna’nti avatvā ‘chandādhipati chandasampayuttakāna’ntiādinā nayena desanā katāti? Ekakkhaṇe abhāvato’’ti. Sati ca catunnaṃ adhipatīnaṃ sahabhāve ‘‘ariyamaggasamaṅgissa vīmaṃsādhipateyyaṃ maggaṃ bhāventassā’’ti visesanaṃ na kattabbaṃ siyā avīmaṃsādhipatikassa maggassa abhāvā. Chandādīnaṃ aññamaññādhipatikaraṇabhāve ca ‘‘vīmaṃsaṃ ṭhapetvā taṃsampayutto’’tiādinā chandādīnaṃ vīmaṃsādhipatikattavacanaṃ na vattabbaṃ siyā. Tathā ‘‘cattāro ariyamaggā siyā maggādhipatino, siyā na vattabbā maggādhipatino’’ti (dha. sa. 1429) evamādīhipi adhipatīnaṃ sahabhāvo paṭikkhitto evāti.

    పఞ్హపుచ్ఛకవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Pañhapucchakavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ఇద్ధిపాదవిభఙ్గవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Iddhipādavibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / అభిధమ్మపిటక • Abhidhammapiṭaka / విభఙ్గపాళి • Vibhaṅgapāḷi / ౯. ఇద్ధిపాదవిభఙ్గో • 9. Iddhipādavibhaṅgo

    అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / అభిధమ్మపిటక (అట్ఠకథా) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / సమ్మోహవినోదనీ-అట్ఠకథా • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā
    ౧. సుత్తన్తభాజనీయవణ్ణనా • 1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā
    ౨. అభిధమ్మభాజనీయవణ్ణనా • 2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā

    టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / విభఙ్గ-అనుటీకా • Vibhaṅga-anuṭīkā / ౯. ఇద్ధిపాదవిభఙ్గో • 9. Iddhipādavibhaṅgo


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact