| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / វិភង្គ-អនុដីកា • Vibhaṅga-anuṭīkā |
៩. ឥទ្ធិបាទវិភង្គោ
9. Iddhipādavibhaṅgo
១. សុត្តន្តភាជនីយវណ្ណនា
1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā
៤៣១. បឋមោ កត្តុអត្ថោ ‘‘ឥជ្ឈតីតិ ឥទ្ធី’’តិ។ ទុតិយោ ករណត្ថោ ‘‘ឥជ្ឈន្តិ ឯតាយា’’តិ។ បជ្ជិតព្ពា ឥទ្ធិ វុត្តា ‘‘ឥទ្ធិំ បជ្ជន្តិ បាបុណន្តី’’តិ កត្តុសាធនស្ស ឥទ្ធិសទ្ទស្ស ករណសាធនេន បាទសទ្ទេន សមានាធិករណតាយ អសម្ភវតោ, ឥជ្ឈនកស្ស ច អត្ថស្ស ករណភូតេន បាទេន បជ្ជិតព្ពត្តា ‘‘ឥទ្ធិ ឯវ បាទោ’’តិ សទ្ទយោជនា ន សម្ភវតីតិ ឥមមត្ថមាហ ‘‘ន ច…បេ.… វត្តុ’’ន្តិ។ ឥទ្ធិកិរិយាករណេនាតិ ឥជ្ឈនកិរិយាយ ករណភូតេន អត្ថេន សាធេតព្ពា ច ឥទ្ធិ បជ្ជិតព្ពាតិ យោជនា។ ទ្វិន្នំ ករណានន្តិ ឥជ្ឈនបជ្ជនកិរិយាករណានំ ឥទ្ធិបាទត្ថានំ។ ន អសមានាធិករណតា សម្ភវតិ បដិសេធទ្វយំ បកតិយំ ឋបេតីតិ។ តស្មាតិ យស្មា បឋមេនត្ថេន សមានាធិករណសមាសោ, ទុតិយេន សាមិវចនសមាសោ ឥទ្ធិបាទសទ្ទានំ ន យុជ្ជតិ, តស្មា។ យថាវុត្តា វា បឋមេនត្ថេន សមានាធិករណសមាសវសេនេវ យោជនា យុជ្ជតិ បាទស្ស បជ្ជមានកោដ្ឋាសភាវតោ។ ទុតិយេនត្ថេន ឥតរសមាសេនេវ យោជនា យុជ្ជតិ បាទស្ស ឥជ្ឈនករណូបាយភាវតោ។
431. Paṭhamokattuattho ‘‘ijjhatīti iddhī’’ti. Dutiyo karaṇattho ‘‘ijjhanti etāyā’’ti. Pajjitabbā iddhi vuttā ‘‘iddhiṃ pajjanti pāpuṇantī’’ti kattusādhanassa iddhisaddassa karaṇasādhanena pādasaddena samānādhikaraṇatāya asambhavato, ijjhanakassa ca atthassa karaṇabhūtena pādena pajjitabbattā ‘‘iddhi eva pādo’’ti saddayojanā na sambhavatīti imamatthamāha ‘‘na ca…pe… vattu’’nti. Iddhikiriyākaraṇenāti ijjhanakiriyāya karaṇabhūtena atthena sādhetabbā ca iddhi pajjitabbāti yojanā. Dvinnaṃ karaṇānanti ijjhanapajjanakiriyākaraṇānaṃ iddhipādatthānaṃ. Na asamānādhikaraṇatā sambhavati paṭisedhadvayaṃ pakatiyaṃ ṭhapetīti. Tasmāti yasmā paṭhamenatthena samānādhikaraṇasamāso, dutiyena sāmivacanasamāso iddhipādasaddānaṃ na yujjati, tasmā. Yathāvuttā vā paṭhamenatthena samānādhikaraṇasamāsavaseneva yojanā yujjati pādassa pajjamānakoṭṭhāsabhāvato. Dutiyenatthena itarasamāseneva yojanā yujjati pādassa ijjhanakaraṇūpāyabhāvato.
កេចីតិ ធម្មសិរិត្ថេរំ សន្ធាយ វទតិ។ ទុវិធត្ថាយាតិ និព្ពត្តិអត្ថាយ, វុទ្ធិអត្ថាយ ច។ វិសុន្តិ ‘‘ឥទ្ធិ ឯវ បាទោ ឥទ្ធិបាទោ’’តិ ឥមស្មា វិសុំ។ សមាសយោជនាវសេនាតិ ‘‘ឥទ្ធិយា បាទោ ឥទ្ធិបាទោ’’តិ ឯវំ សមាសយោជនាវសេន។ យថាយុត្តោតិ កត្តុករណត្ថេសុ យោ យោ យុត្តោ។ បដិលាភបុព្ពភាគានន្តិ វិសេសាធិគមតំបុព្ពភាគានំ យថាក្កមំ កត្តិទ្ធិករណិទ្ធិភាវំ សន្ធាយ វុត្តោតិ យោជនា។ ឧត្តរចូឡភាជនីយេ ‘‘ឆន្ទោយេវ ឆន្ទិទ្ធិបាទោ, ចិត្តមេវ, វីរិយមេវ, វីមំសាវ វីមំសិទ្ធិបាទោ’’តិ វុត្តត្តា អាហ ‘‘ឧត្តរចូឡភាជនីយេ វា វុត្តេហិ ឆន្ទាទីហិ ឥទ្ធិបាទេហី’’តិអាទិ។
Kecīti dhammasirittheraṃ sandhāya vadati. Duvidhatthāyāti nibbattiatthāya, vuddhiatthāya ca. Visunti ‘‘iddhi eva pādo iddhipādo’’ti imasmā visuṃ. Samāsayojanāvasenāti ‘‘iddhiyā pādo iddhipādo’’ti evaṃ samāsayojanāvasena. Yathāyuttoti kattukaraṇatthesu yo yo yutto. Paṭilābhapubbabhāgānanti visesādhigamataṃpubbabhāgānaṃ yathākkamaṃ kattiddhikaraṇiddhibhāvaṃ sandhāya vuttoti yojanā. Uttaracūḷabhājanīye ‘‘chandoyeva chandiddhipādo, cittameva, vīriyameva, vīmaṃsāva vīmaṃsiddhipādo’’ti vuttattā āha ‘‘uttaracūḷabhājanīye vā vuttehi chandādīhi iddhipādehī’’tiādi.
ឆន្ទចិត្តវីមំសិទ្ធិបាទេសុ តាវ យុត្តំ បធានសង្ខារគ្គហណំ អបុព្ពត្តា, វីរិយិទ្ធិបាទេ បន កថន្តិ ចោទនំ សន្ធាយាហ ‘‘វីរិយិទ្ធិបាទនិទ្ទេសេ’’តិអាទិ។ យទិ ទ្វេយេវ សមន្នាគមង្គានិ, ឆន្ទាទយោ កិមត្ថិយាតិ អាហ ‘‘សមាធិវិសេសនានី’’តិ។ ន ឥធ…បេ.… វុត្តា ហោតិ អតព្ពិសេសនត្តា។ យទិបិ សមាធិវិសេសនសមន្នាគមង្គទស្សនត្ថំ ទ្វិក្ខត្តុំ វីរិយំ អាគតន្តិ វុត្តំ, តំ បន ‘‘វីរិយសមាធិសមន្នាគត’’ន្តិ ឯត្តាវតាបិ សិទ្ធំ ហោតិ។ ឯវំ សិទ្ធេ សតិ បុន វចនំ វីរិយន្តរសព្ភាវំ នុ ខោ ទីបេតីតិ កទាចិ អាសង្កេយ្យាតិ តទាសង្កានិវត្តនត្ថំ ‘‘វីរិយញ្ចា’’តិអាទិមាហ។ ឆន្ទាទីហិ វិសិដ្ឋោតិ ឆន្ទាទីនំ អធិបតិបច្ចយតាវិសេសេន វិសិដ្ឋោ។ តេនេវ ហិ ឆន្ទាទិមុខេនេវ ឥទ្ធិបាទា ទេសិតា។ តថា ច វុត្តំ ‘‘ឆន្ទំ ចេ ភិក្ខុ អធិបតិំ ករិត្វា លភតិ សមាធិ’’ន្តិអាទិ។ តំតំអវស្សយនវសេនាតិ តស្ស តស្ស ឆន្ទស្ស សមាធិនោ អវស្សយតាវសេន, បច្ចយវិសេសតាយាតិ អត្ថោ។ ឧបាយត្ថេន…បេ.… វុត្តា ហោតិ អធិគមូបាយតាបិ និស្សយភាវោយេវាតិ។ ‘‘តេនេវា’’តិអាទិនា យថាវុត្តំ ឆន្ទាទីនំ ឥទ្ធិបាទតំ បាឡិយាយេវ វិភាវេតិ។ តត្ថ តេនេវាតិ ឆន្ទាទីនំយេវ ឧបាយត្ថភាវេនេវ ឥទ្ធិបាទភាវស្ស អធិប្បេតត្តា។ ឧបាយិទ្ធិបាទទស្សនត្ថមេវាតិ ឆន្ទាទិកេ ធុរេ ជេដ្ឋកេ បុព្ពង្គមេ កត្វា និព្ពត្តិតសមាធិ ឆន្ទាទីនំ ឥទ្ធិយា អធិគមូបាយតាទស្សនំ ឧបាយិទ្ធិបាទទស្សនំ, តទត្ថមេវ ‘‘តថាភូតស្ស វេទនាក្ខន្ធោ…បេ.… វិញ្ញាណក្ខន្ធោ’’តិ តត្ថ តត្ថ បាឡិយំ និស្សយិទ្ធិបាទទស្សនំ កតំ ឆន្ទាទិវិសិដ្ឋានំយេវ វេទនាក្ខន្ធាទីនំ អធិប្បេតត្តា។ ឯវញ្ចេតំ សម្បដិច្ឆិតព្ពំ។ អញ្ញថា កេវលំ ឥទ្ធិសម្បយុត្តានំយេវ ខន្ធានំ វសេន ឥទ្ធិបាទភាវេ គយ្ហមានេ ចតុព្ពិធតា ន ហោតិ វិសេសការណាភាវតោតិ អធិប្បាយោ។
Chandacittavīmaṃsiddhipādesu tāva yuttaṃ padhānasaṅkhāraggahaṇaṃ apubbattā, vīriyiddhipāde pana kathanti codanaṃ sandhāyāha ‘‘vīriyiddhipādaniddese’’tiādi. Yadi dveyeva samannāgamaṅgāni, chandādayo kimatthiyāti āha ‘‘samādhivisesanānī’’ti. Na idha…pe… vuttā hoti atabbisesanattā. Yadipi samādhivisesanasamannāgamaṅgadassanatthaṃ dvikkhattuṃ vīriyaṃ āgatanti vuttaṃ, taṃ pana ‘‘vīriyasamādhisamannāgata’’nti ettāvatāpi siddhaṃ hoti. Evaṃ siddhe sati puna vacanaṃ vīriyantarasabbhāvaṃ nu kho dīpetīti kadāci āsaṅkeyyāti tadāsaṅkānivattanatthaṃ ‘‘vīriyañcā’’tiādimāha. Chandādīhi visiṭṭhoti chandādīnaṃ adhipatipaccayatāvisesena visiṭṭho. Teneva hi chandādimukheneva iddhipādā desitā. Tathā ca vuttaṃ ‘‘chandaṃ ce bhikkhu adhipatiṃ karitvā labhati samādhi’’ntiādi. Taṃtaṃavassayanavasenāti tassa tassa chandassa samādhino avassayatāvasena, paccayavisesatāyāti attho. Upāyatthena…pe… vuttā hoti adhigamūpāyatāpi nissayabhāvoyevāti. ‘‘Tenevā’’tiādinā yathāvuttaṃ chandādīnaṃ iddhipādataṃ pāḷiyāyeva vibhāveti. Tattha tenevāti chandādīnaṃyeva upāyatthabhāveneva iddhipādabhāvassa adhippetattā. Upāyiddhipādadassanatthamevāti chandādike dhure jeṭṭhake pubbaṅgame katvā nibbattitasamādhi chandādīnaṃ iddhiyā adhigamūpāyatādassanaṃ upāyiddhipādadassanaṃ, tadatthameva ‘‘tathābhūtassa vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho’’ti tattha tattha pāḷiyaṃ nissayiddhipādadassanaṃ kataṃ chandādivisiṭṭhānaṃyeva vedanākkhandhādīnaṃ adhippetattā. Evañcetaṃ sampaṭicchitabbaṃ. Aññathā kevalaṃ iddhisampayuttānaṃyeva khandhānaṃ vasena iddhipādabhāve gayhamāne catubbidhatā na hoti visesakāraṇābhāvatoti adhippāyo.
៤៣៣. តោសនំ សត្ថុ អារាធនំ, សិក្ខាយ វា។ ថាមភាវតោតិ ថិរភាវតោ។ កុលាបទេសេ ជាតិមា បុរិស្សរោ ហោតីតិ ‘‘បុព្ពង្គមត្តា ចិត្តស្ស វិសិដ្ឋជាតិសទិសតា’’តិ វុត្តំ។ វិចារណាបញ្ញាហេតុកត្តា មន្តស្ស វីមំសាសទិសតា សុវិញ្ញេយ្យាវាតិ ន ឧទ្ធដា។
433. Tosanaṃ satthu ārādhanaṃ, sikkhāya vā. Thāmabhāvatoti thirabhāvato. Kulāpadese jātimā purissaro hotīti ‘‘pubbaṅgamattā cittassa visiṭṭhajātisadisatā’’ti vuttaṃ. Vicāraṇāpaññāhetukattā mantassa vīmaṃsāsadisatā suviññeyyāvāti na uddhaṭā.
ឆន្ទាទិកេតិ ឆន្ទសមាធិបធានសង្ខារា, វីរិយចិត្តវីមំសាសមាធិបធានសង្ខារាតិ ឥមេ តយោ តយោ ធម្មេ។ អភេទតោ ភេទំ អកត្វា អភិន្ទិត្វា ឥទ្ធិភាវសាមញ្ញេន, ឥទ្ធិបាទភាវសាមញ្ញេន ច សង្គណ្ហិត្វា។ តេនាហ ‘‘សម្បិណ្ឌេត្វា’’តិ។ ភេទនំ វា សម្ភេទនំ មិស្សីករណន្តិ អាហ ‘‘អមិស្សេត្វា’’តិ។ តថា ហិ ‘‘សេសា បន សម្បយុត្តកា ចត្តារោ ខន្ធា ឥទ្ធិបាទាយេវា’’តិ (វិភ. អដ្ឋ. ៤៣៣) ឥទ្ធិឥទ្ធិបាទេ អមិស្សេត្វាបិ កថិតំ។ វិសេសេនាតិ ភេទេន ចតូសុ ឥទ្ធិបាទេសុ អសម្មិស្សភាវេន អាវេណិកត្តា។ អាវេណិកា ហិ ឆន្ទាទយោ តស្ស តស្ស ឥទ្ធិបាទស្ស។ អវិសេសេនាតិ អភេទេន, ចតុរិទ្ធិបាទសាធារណភាវេនាតិ អត្ថោ។
Chandādiketi chandasamādhipadhānasaṅkhārā, vīriyacittavīmaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārāti ime tayo tayo dhamme. Abhedato bhedaṃ akatvā abhinditvā iddhibhāvasāmaññena, iddhipādabhāvasāmaññena ca saṅgaṇhitvā. Tenāha ‘‘sampiṇḍetvā’’ti. Bhedanaṃ vā sambhedanaṃ missīkaraṇanti āha ‘‘amissetvā’’ti. Tathā hi ‘‘sesā pana sampayuttakā cattāro khandhā iddhipādāyevā’’ti (vibha. aṭṭha. 433) iddhiiddhipāde amissetvāpi kathitaṃ. Visesenāti bhedena catūsu iddhipādesu asammissabhāvena āveṇikattā. Āveṇikā hi chandādayo tassa tassa iddhipādassa. Avisesenāti abhedena, caturiddhipādasādhāraṇabhāvenāti attho.
ឆន្ទិទ្ធិបាទសមាធិទ្ធិបាទាទយោតិ អាទិ-សទ្ទេន បធានសង្ខារំ, វីរិយចិត្តវីមំសា ច សង្គណ្ហាតិ។ បាទោតិ តេហិ សម្បយុត្តំ ចតុក្ខន្ធមាហ។ ‘‘ឆន្ទិទ្ធិបាទេ បវិសន្តី’’តិអាទិនា វិសិដ្ឋេស្វេវ បវេសំ អវត្វា។ ចតូសូតិ ឆន្ទោ, សមាធិ, បធានសង្ខារា, តំសម្បយុត្តា ខន្ធាតិ ឯវំ ចតូសុ។ ឆន្ទហេតុកោ, ឆន្ទាធិកោ វា សមាធិ អធិប្បេតោតិ អាហ ‘‘ឆន្ទវតោ កោ សមាធិ ន ឥជ្ឈិស្សតី’’តិ។ ឥតីតិ ឯវំ អនេន បការេន, យំ សមាធិភាវនាមុខំ។ សមាធិភាវនានុយោគេន ភាវិតា ខន្ធា សមាធិភាវិតា។
Chandiddhipādasamādhiddhipādādayoti ādi-saddena padhānasaṅkhāraṃ, vīriyacittavīmaṃsā ca saṅgaṇhāti. Pādoti tehi sampayuttaṃ catukkhandhamāha. ‘‘Chandiddhipāde pavisantī’’tiādinā visiṭṭhesveva pavesaṃ avatvā. Catūsūti chando, samādhi, padhānasaṅkhārā, taṃsampayuttā khandhāti evaṃ catūsu. Chandahetuko, chandādhiko vā samādhi adhippetoti āha ‘‘chandavato ko samādhi na ijjhissatī’’ti. Itīti evaṃ anena pakārena, yaṃ samādhibhāvanāmukhaṃ. Samādhibhāvanānuyogena bhāvitā khandhā samādhibhāvitā.
‘‘យេ ហី’’តិអាទិនា ‘‘អភិនវំ នត្ថី’’តិ សង្ខេបតោ វុត្តំ វិវរតិ។ តិណ្ណន្តិ ឆន្ទសមាធិបធានសង្ខារានំ។ ឥទន្តិ ‘‘ឥមេ ហិ តយោ’’តិអាទិវចនំ។ បុរិមស្សាតិ ‘‘ឆន្ទោ សមាធី’’តិអាទិវចនស្ស។ ការណភាវេនាតិ សាធនភាវេន។ តេនាតិ ‘‘ឥមេ ហិ តយោ ធម្មា’’តិអាទិវចនេន។ យស្មា ឆន្ទាទយោ តយោ ធម្មា អញ្ញមញ្ញំ, សម្បយុត្តកានញ្ច និស្សយភាវេន បវត្តន្តិ, តស្មា តេសម្បិ ឥទ្ធិបាទភាវោ វុត្តោ។ សោ បន និស្សយភាវោ សម្បយោគាវិនាភាវីតិ អាហ ‘‘តទន្តោគធត្តា’’តិ, សម្បយុត្តកន្តោគធត្តាតិ អត្ថោ។ ឆន្ទាទីនំ វិយ សម្បយុត្តក្ខន្ធានំ សភាវតោ ឥទ្ធិភាវោ នត្ថីតិ អាហ ‘‘ឥទ្ធិភាវបរិយាយោ អត្ថី’’តិ។ តេន វុត្តំ ‘‘សេសា សម្បយុត្តកា…បេ.… ន អត្តនោ សភាវេនា’’តិ។ ឯកទេសស្សាតិ ឆន្ទាទីនំ។ ចតុន្នម្បិ ខន្ធានំ, ឆន្ទាទីនំ វា ចតុន្នំ។ បុនបីតិ ‘‘សម្បយុត្តកា បនា’’តិអាទិំ សន្ធាយាហ។ ឥមិនា ចតុក្ខន្ធតទេកទេសានំ ឥទ្ធិភាវទីបនេន។
‘‘Ye hī’’tiādinā ‘‘abhinavaṃ natthī’’ti saṅkhepato vuttaṃ vivarati. Tiṇṇanti chandasamādhipadhānasaṅkhārānaṃ. Idanti ‘‘ime hi tayo’’tiādivacanaṃ. Purimassāti ‘‘chando samādhī’’tiādivacanassa. Kāraṇabhāvenāti sādhanabhāvena. Tenāti ‘‘ime hi tayo dhammā’’tiādivacanena. Yasmā chandādayo tayo dhammā aññamaññaṃ, sampayuttakānañca nissayabhāvena pavattanti, tasmā tesampi iddhipādabhāvo vutto. So pana nissayabhāvo sampayogāvinābhāvīti āha ‘‘tadantogadhattā’’ti, sampayuttakantogadhattāti attho. Chandādīnaṃ viya sampayuttakkhandhānaṃ sabhāvato iddhibhāvo natthīti āha ‘‘iddhibhāvapariyāyo atthī’’ti. Tena vuttaṃ ‘‘sesā sampayuttakā…pe… na attano sabhāvenā’’ti. Ekadesassāti chandādīnaṃ. Catunnampi khandhānaṃ, chandādīnaṃ vā catunnaṃ. Punapīti ‘‘sampayuttakā panā’’tiādiṃ sandhāyāha. Iminā catukkhandhatadekadesānaṃ iddhibhāvadīpanena.
បុព្ពេ វុត្តតោ វចនក្កមេន អញ្ញន្តិ អាហ ‘‘អបុព្ពន្តិ កត្វា’’តិ។ កេនដ្ឋេន ឥទ្ធិ បដិលាភោ, កេនដ្ឋេន បាទោ បុព្ពភាគោតិ យថាក្កមំ យោជនា។ យទិ បតិដ្ឋានដ្ឋេន បាទោ, និស្សយិទ្ធិបាទោយេវ វុត្តោ សិយា, ន ឧបាយិទ្ធិបាទោតិ អាហ ‘‘ឧបាយោ ចា’’តិអាទិ។ សព្ពត្ថាតិ សុត្តន្តភាជនីយេ, អភិធម្មភាជនីយេ ច។ តេនាហ ‘‘សុត្តន្តភាជនីយេ ហី’’តិអាទិ។ សមាធិវិសេសនភាវេនាតិ ‘‘ឆន្ទាធិបតិ, ឆន្ទហេតុកោ, ឆន្ទាធិកោ វា សមាធិ ឆន្ទសមាធី’’តិអាទិនា សមាធិស្ស វិសេសនភាវេន ។ ‘‘សមាធិសេវនវសេនា’’តិ ច បាឋោ។ តត្ថ សមាធិសេវនវសេនាតិ ឆន្ទាធិកេ អធិបតិំ ករិត្វា សមាធិស្ស អាសេវនវសេន។ ឧបាយភូតានន្តិ ‘‘ឆន្ទវតោ ចេ សមាធិ ឥជ្ឈតិ, មយ្ហេវ ឥជ្ឈតី’’តិ សមាធិអាសេវនាយ ឧបាយភូតានំ។
Pubbe vuttato vacanakkamena aññanti āha ‘‘apubbanti katvā’’ti. Kenaṭṭhena iddhi paṭilābho, kenaṭṭhena pādo pubbabhāgoti yathākkamaṃ yojanā. Yadi patiṭṭhānaṭṭhena pādo, nissayiddhipādoyeva vutto siyā, na upāyiddhipādoti āha ‘‘upāyo cā’’tiādi. Sabbatthāti suttantabhājanīye, abhidhammabhājanīye ca. Tenāha ‘‘suttantabhājanīye hī’’tiādi. Samādhivisesanabhāvenāti ‘‘chandādhipati, chandahetuko, chandādhiko vā samādhi chandasamādhī’’tiādinā samādhissa visesanabhāvena . ‘‘Samādhisevanavasenā’’ti ca pāṭho. Tattha samādhisevanavasenāti chandādhike adhipatiṃ karitvā samādhissa āsevanavasena. Upāyabhūtānanti ‘‘chandavato ce samādhi ijjhati, mayheva ijjhatī’’ti samādhiāsevanāya upāyabhūtānaṃ.
សុត្តន្តភាជនីយវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Suttantabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
២. អភិធម្មភាជនីយវណ្ណនា
2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
៤៤៤. សាធិបតិវារានិ អដ្ឋសតានិ, តេសុ បច្ចេកំ ចត្តារោ ឥទ្ធិបាទា ន សម្ភវន្តីតិ អាហ ‘‘សាធិបតិវារានំ បរិបុណ្ណានំ អភាវា’’តិ។ តត្ថ ការណមាហ ‘‘ន ហិ អធិបតីនំ អធិបតយោ វិជ្ជន្តី’’តិ។ យទិ ហិ អធិបតី សិយុំ សាធិបតីតិ ឥទ្ធិបាទភេទេន ទ្វត្តិំស នយសតានិ, សុទ្ធិកានិ អដ្ឋាតិ ចត្តារិ នយសហស្សានិ ភវេយ្យុំ, តំ បន នត្ថីតិ អធិប្បាយោ។ យត្តកា បន នយា ឥធ លព្ភន្តិ, តំ ទស្សេតុំ ‘‘ឯកេកស្មិំ បនា’’តិអាទិ វុត្តំ។ សុទ្ធិកានិ អដ្ឋ នយសតានិ សាធិបតិកានិបិ អដ្ឋេវាតិ ចតុន្នំ មគ្គានំ វសេន សោឡស នយសតានិ។
444. Sādhipativārāni aṭṭhasatāni, tesu paccekaṃ cattāro iddhipādā na sambhavantīti āha ‘‘sādhipativārānaṃ paripuṇṇānaṃ abhāvā’’ti. Tattha kāraṇamāha ‘‘na hi adhipatīnaṃ adhipatayo vijjantī’’ti. Yadi hi adhipatī siyuṃ sādhipatīti iddhipādabhedena dvattiṃsa nayasatāni, suddhikāni aṭṭhāti cattāri nayasahassāni bhaveyyuṃ, taṃ pana natthīti adhippāyo. Yattakā pana nayā idha labbhanti, taṃ dassetuṃ ‘‘ekekasmiṃ panā’’tiādi vuttaṃ. Suddhikāni aṭṭha nayasatāni sādhipatikānipi aṭṭhevāti catunnaṃ maggānaṃ vasena soḷasa nayasatāni.
អភិធម្មភាជនីយវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
៣. បញ្ហបុច្ឆកវណ្ណនា
3. Pañhapucchakavaṇṇanā
សយំ ជេដ្ឋកភាវេន បវត្តនតោ ចត្តារោ អធិបតយោ អញ្ញមញ្ញំ គរុំ ន ករោន្តិ។ តស្មា ‘‘ចត្តារោ ឥទ្ធិបាទា ន មគ្គាធិបតិនោ’’តិ វុត្តា។ តេនាហ ‘‘អញ្ញមញ្ញស្ស បន អធិបតយោ ន ភវន្តី’’តិ។ ឯតមត្ថន្តិ ‘‘អធិបតយោ អញ្ញមញ្ញស្ស អធិបតី ន ភវន្តី’’តិ ឯតមត្ថំ។ អធិបតិនោតិ អធិបតិ ភវិតុំ សមត្ថស្ស។ អធិបតិំ ន ករោន្តីតិ អធិបតិំ កត្វា គរុំ កត្វា នប្បវត្តន្តិ។ អធិបតីនំ សហភាវេតិ អធិបតិកិច្ចករណេន សហបវត្តិយំ។ ‘‘អវីមំសាធិបតិកស្ស មគ្គស្ស អភាវា’’តិ ឥទំ ‘‘អធិបតិតាសមត្ថា ធម្មា អធិបតិភាវេនេវ បវត្តេយ្យុ’’ន្តិ ទោសារោបនវសេនាហ, ន យថាធិគតវសេន។ អធិបតិធម្មានញ្ហិ បុព្ពាភិសង្ខារេ សតិ អធិបតិភាវេន បវត្តិ, ន អញ្ញថាតិ សហភាវេបិ តទភាវំ សន្ធាយ វិសេសនំ ន កត្តព្ពំ សិយាតិ សក្កា វត្តុំ។ អញ្ញមញ្ញាធិបតិករណភាវេតិ អញ្ញមញ្ញំ អធិបតិំ កត្វា បវត្តិយំ។ វីមំសាធិបតិកត្តវចនន្តិ វីមំសាធិបតិកភាវស្ស វចនំ។ ន វត្តព្ពំ សិយា សព្ពេសម្បិ អធិបតីនំ សាធិបតិកត្តាតិ អធិប្បាយោ។ សហភាវោ បដិក្ខិត្តោ ឯវ សាធិបតិភាវស្ស អនេកំសិកតាវចនតោ។
Sayaṃ jeṭṭhakabhāvena pavattanato cattāro adhipatayo aññamaññaṃ garuṃ na karonti. Tasmā ‘‘cattāro iddhipādā na maggādhipatino’’ti vuttā. Tenāha ‘‘aññamaññassa pana adhipatayo na bhavantī’’ti. Etamatthanti ‘‘adhipatayo aññamaññassa adhipatī na bhavantī’’ti etamatthaṃ. Adhipatinoti adhipati bhavituṃ samatthassa. Adhipatiṃ na karontīti adhipatiṃ katvā garuṃ katvā nappavattanti. Adhipatīnaṃ sahabhāveti adhipatikiccakaraṇena sahapavattiyaṃ. ‘‘Avīmaṃsādhipatikassa maggassa abhāvā’’ti idaṃ ‘‘adhipatitāsamatthā dhammā adhipatibhāveneva pavatteyyu’’nti dosāropanavasenāha, na yathādhigatavasena. Adhipatidhammānañhi pubbābhisaṅkhāre sati adhipatibhāvena pavatti, na aññathāti sahabhāvepi tadabhāvaṃ sandhāya visesanaṃ na kattabbaṃ siyāti sakkā vattuṃ. Aññamaññādhipatikaraṇabhāveti aññamaññaṃ adhipatiṃ katvā pavattiyaṃ. Vīmaṃsādhipatikattavacananti vīmaṃsādhipatikabhāvassa vacanaṃ. Na vattabbaṃ siyā sabbesampi adhipatīnaṃ sādhipatikattāti adhippāyo. Sahabhāvo paṭikkhitto eva sādhipatibhāvassa anekaṃsikatāvacanato.
បញ្ហបុច្ឆកវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Pañhapucchakavaṇṇanā niṭṭhitā.
ឥទ្ធិបាទវិភង្គវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Iddhipādavibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / វិភង្គបាឡិ • Vibhaṅgapāḷi / ៩. ឥទ្ធិបាទវិភង្គោ • 9. Iddhipādavibhaṅgo
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / អភិធម្មបិដក (អដ្ឋកថា) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / សម្មោហវិនោទនី-អដ្ឋកថា • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā
១. សុត្តន្តភាជនីយវណ្ណនា • 1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā
២. អភិធម្មភាជនីយវណ្ណនា • 2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / វិភង្គ-មូលដីកា • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ៩. ឥទ្ធិបាទវិភង្គោ • 9. Iddhipādavibhaṅgo
