| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / විභඞ්‌ගපාළි • Vibhaṅgapāḷi |
9. ඉද්‌ධිපාදවිභඞ්‌ගො
9. Iddhipādavibhaṅgo
1. සුත්‌තන්‌තභාජනීයං
1. Suttantabhājanīyaṃ
431. චත්‌තාරො ඉද්‌ධිපාදා – ඉධ භික්‌ඛු ඡන්‌දසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතං ඉද්‌ධිපාදං භාවෙති, වීරියසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතං ඉද්‌ධිපාදං භාවෙති, චිත්‌තසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතං ඉද්‌ධිපාදං භාවෙති, වීමංසාසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතං ඉද්‌ධිපාදං භාවෙති.
431. Cattāro iddhipādā – idha bhikkhu chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti, vīriyasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti, cittasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti, vīmaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti.
1. ඡන්‌දිද්‌ධිපාදො
1. Chandiddhipādo
432. කථඤ්‌ච භික්‌ඛු ඡන්‌දසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතං ඉද්‌ධිපාදං භාවෙති? ඡන්‌දං චෙ භික්‌ඛු අධිපතිං කරිත්‌වා ලභති සමාධිං, ලභති චිත්‌තස්‌සෙකග්‌ගතං 1 – අයං වුච්‌චති ‘‘ඡන්‌දසමාධි’’. සො අනුප්‌පන්‌නානං පාපකානං අකුසලානං ධම්‌මානං අනුප්‌පාදාය ඡන්‌දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්‌තං පග්‌ගණ්‌හාති පදහති, උප්‌පන්‌නානං පාපකානං අකුසලානං ධම්‌මානං පහානාය ඡන්‌දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්‌තං පග්‌ගණ්‌හාති පදහති, අනුප්‌පන්‌නානං කුසලානං ධම්‌මානං උප්‌පාදාය ඡන්‌දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්‌තං පග්‌ගණ්‌හාති පදහති, උප්‌පන්‌නානං කුසලානං ධම්‌මානං ඨිතියා අසම්‌මොසාය භිය්‍යොභාවාය වෙපුල්‌ලාය භාවනාය පාරිපූරියා ඡන්‌දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්‌තං පග්‌ගණ්‌හාති පදහති. ඉමෙ වුච්‌චන්‌ති ‘‘පධානසඞ්‌ඛාරා’’. ඉති අයඤ්‌ච ඡන්‌දසමාධි, ඉමෙ ච පධානසඞ්‌ඛාරා. තදෙකජ්‌ඣං අභිසඤ්‌ඤහිත්‌වා අභිසඞ්‌ඛිපිත්‌වා ඡන්‌දසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරොත්‌වෙව සඞ්‌ඛ්‍යං 2 ගච්‌ඡති.
432. Kathañca bhikkhu chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti? Chandaṃ ce bhikkhu adhipatiṃ karitvā labhati samādhiṃ, labhati cittassekaggataṃ 3 – ayaṃ vuccati ‘‘chandasamādhi’’. So anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati, uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati, anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati, uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati. Ime vuccanti ‘‘padhānasaṅkhārā’’. Iti ayañca chandasamādhi, ime ca padhānasaṅkhārā. Tadekajjhaṃ abhisaññahitvā abhisaṅkhipitvā chandasamādhipadhānasaṅkhārotveva saṅkhyaṃ 4 gacchati.
433. තත්‌ථ කතමො ඡන්‌දො? යො ඡන්‌දො ඡන්‌දිකතා කත්‌තුකම්‍යතා කුසලො ධම්‌මච්‌ඡන්‌දො – අයං වුච්‌චති ‘‘ඡන්‌දො’’.
433. Tattha katamo chando? Yo chando chandikatā kattukamyatā kusalo dhammacchando – ayaṃ vuccati ‘‘chando’’.
තත්‌ථ කතමො සමාධි? යා චිත්‌තස්‌ස ඨිති සණ්‌ඨිති අවට්‌ඨිති අවිසාහාරො අවික්‌ඛෙපො අවිසාහටමානසතා සමථො සමාධින්‌ද්‍රියං සමාධිබලං සම්‌මාසමාධි – අයං වුච්‌චති ‘‘සමාධි’’.
Tattha katamo samādhi? Yā cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi – ayaṃ vuccati ‘‘samādhi’’.
තත්‌ථ කතමො පධානසඞ්‌ඛාරො? යො චෙතසිකො වීරියාරම්‌භො නික්‌කමො පරක්‌කමො උය්‍යාමො වායාමො උස්‌සාහො උස්‌සොළ්‌හී ථාමො ඨිති අසිථිලපරක්‌කමතා අනික්‌ඛිත්‌තඡන්‌දතා අනික්‌ඛිත්‌තධුරතා ධුරසම්‌පග්‌ගාහො වීරියං වීරියින්‌ද්‍රියං වීරියබලං සම්‌මාවායාමො – අයං වුච්‌චති ‘‘පධානසඞ්‌ඛාරො’’. ඉති ඉමිනා ච ඡන්‌දෙන, ඉමිනා ච සමාධිනා, ඉමිනා ච පධානසඞ්‌ඛාරෙන උපෙතො හොති සමුපෙතො උපාගතො සමුපාගතො උපපන්‌නො සම්‌පන්‌නො සමන්‌නාගතො. තෙන වුච්‌චති ‘‘ඡන්‌දසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතො’’ති.
Tattha katamo padhānasaṅkhāro? Yo cetasiko vīriyārambho nikkamo parakkamo uyyāmo vāyāmo ussāho ussoḷhī thāmo ṭhiti asithilaparakkamatā anikkhittachandatā anikkhittadhuratā dhurasampaggāho vīriyaṃ vīriyindriyaṃ vīriyabalaṃ sammāvāyāmo – ayaṃ vuccati ‘‘padhānasaṅkhāro’’. Iti iminā ca chandena, iminā ca samādhinā, iminā ca padhānasaṅkhārena upeto hoti samupeto upāgato samupāgato upapanno sampanno samannāgato. Tena vuccati ‘‘chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgato’’ti.
434. ඉද්‌ධීති. යා තෙසං ධම්‌මානං ඉද්‌ධි සමිද්‌ධි ඉජ්‌ඣනා සමිජ්‌ඣනා ලාභො පටිලාභො පත්‌ති සම්‌පත්‌ති ඵුසනා සච්‌ඡිකිරියා උපසම්‌පදා.
434. Iddhīti. Yā tesaṃ dhammānaṃ iddhi samiddhi ijjhanā samijjhanā lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
‘‘ඉද්‌ධිපාදො’’ති. තථාභූතස්‌ස වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො, සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො, සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො, විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො.
‘‘Iddhipādo’’ti. Tathābhūtassa vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho.
‘‘ඉද්‌ධිපාදං භාවෙතී’’ති. තෙ ධම්‌මෙ ආසෙවති භාවෙති බහුලීකරොති. තෙන වුච්‌චති ‘‘ඉද්‌ධිපාදං භාවෙතී’’ති.
‘‘Iddhipādaṃ bhāvetī’’ti. Te dhamme āsevati bhāveti bahulīkaroti. Tena vuccati ‘‘iddhipādaṃ bhāvetī’’ti.
2. වීරියිද්‌ධිපාදො
2. Vīriyiddhipādo
435. කථඤ්‌ච භික්‌ඛු වීරියසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතං ඉද්‌ධිපාදං භාවෙති? වීරියං චෙ භික්‌ඛු අධිපතිං කරිත්‌වා ලභති සමාධිං ලභති චිත්‌තස්‌සෙකග්‌ගතං – අයං වුච්‌චති ‘‘වීරියසමාධි’’. සො අනුප්‌පන්‌නානං පාපකානං අකුසලානං ධම්‌මානං අනුප්‌පාදාය ඡන්‌දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්‌තං පග්‌ගණ්‌හාති පදහති, උප්‌පන්‌නානං පාපකානං අකුසලානං ධම්‌මානං පහානාය…පෙ.… අනුප්‌පන්‌නානං කුසලානං ධම්‌මානං උප්‌පාදාය…පෙ.… උප්‌පන්‌නානං කුසලානං ධම්‌මානං ඨිතියා අසම්‌මොසාය භිය්‍යොභාවාය වෙපුල්‌ලාය භාවනාය පාරිපූරියා ඡන්‌දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්‌තං පග්‌ගණ්‌හාති පදහති. ඉමෙ වුච්‌චන්‌ති ‘‘පධානසඞ්‌ඛාරා’’. ඉති අයඤ්‌ච වීරියසමාධි, ඉමෙ ච පධානසඞ්‌ඛාරා; තදෙකජ්‌ඣං අභිසඤ්‌ඤූහිත්‌වා අභිසඞ්‌ඛිපිත්‌වා වීරියසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරොත්‌වෙව සඞ්‌ඛ්‍යං ගච්‌ඡති.
435. Kathañca bhikkhu vīriyasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti? Vīriyaṃ ce bhikkhu adhipatiṃ karitvā labhati samādhiṃ labhati cittassekaggataṃ – ayaṃ vuccati ‘‘vīriyasamādhi’’. So anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati, uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya…pe… anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya…pe… uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati. Ime vuccanti ‘‘padhānasaṅkhārā’’. Iti ayañca vīriyasamādhi, ime ca padhānasaṅkhārā; tadekajjhaṃ abhisaññūhitvā abhisaṅkhipitvā vīriyasamādhipadhānasaṅkhārotveva saṅkhyaṃ gacchati.
436. තත්‌ථ කතමං වීරියං? යො චෙතසිකො වීරියාරම්‌භො…පෙ.… සම්‌මාවායාමො – ඉදං වුච්‌චති ‘‘වීරියං’’.
436. Tattha katamaṃ vīriyaṃ? Yo cetasiko vīriyārambho…pe… sammāvāyāmo – idaṃ vuccati ‘‘vīriyaṃ’’.
තත්‌ථ කතමො සමාධි? යා චිත්‌තස්‌ස ඨිති සණ්‌ඨිති අවට්‌ඨිති අවිසාහාරො අවික්‌ඛෙපො අවිසාහටමානසතා සමථො සමාධින්‌ද්‍රියං සමාධිබලං සම්‌මාසමාධි – අයං වුච්‌චති ‘‘සමාධි’’.
Tattha katamo samādhi? Yā cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi – ayaṃ vuccati ‘‘samādhi’’.
තත්‌ථ කතමො පධානසඞ්‌ඛාරො? යො චෙතසිකො වීරියාරම්‌භො…පෙ.… සම්‌මාවායාමො – අයං වුච්‌චති ‘‘පධානසඞ්‌ඛාරො’’. ඉති ඉමිනා ච වීරියෙන, ඉමිනා ච සමාධිනා, ඉමිනා ච පධානසඞ්‌ඛාරෙන උපෙතො හොති…පෙ.… සමන්‌නාගතො. තෙන වුච්‌චති ‘‘වීරියසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතො’’ති.
Tattha katamo padhānasaṅkhāro? Yo cetasiko vīriyārambho…pe… sammāvāyāmo – ayaṃ vuccati ‘‘padhānasaṅkhāro’’. Iti iminā ca vīriyena, iminā ca samādhinā, iminā ca padhānasaṅkhārena upeto hoti…pe… samannāgato. Tena vuccati ‘‘vīriyasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgato’’ti.
437. ඉද්‌ධීති. යා තෙසං ධම්‌මානං ඉද්‌ධි සමිද්‌ධි ඉජ්‌ඣනා සමිජ්‌ඣනා ලාභො පටිලාභො පත්‌ති සම්‌පත්‌ති ඵුසනා සච්‌ඡිකිරියා උපසම්‌පදා.
437. Iddhīti. Yā tesaṃ dhammānaṃ iddhi samiddhi ijjhanā samijjhanā lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
ඉද්‌ධිපාදොති. තථාභූතස්‌ස වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො.
Iddhipādoti. Tathābhūtassa vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho.
ඉද්‌ධිපාදං භාවෙතීති. තෙ ධම්‌මෙ ආසෙවති භාවෙති බහුලීකරොති. තෙන වුච්‌චති ‘‘ඉද්‌ධිපාදං භාවෙතී’’ති.
Iddhipādaṃ bhāvetīti. Te dhamme āsevati bhāveti bahulīkaroti. Tena vuccati ‘‘iddhipādaṃ bhāvetī’’ti.
3. චිත්‌තිද්‌ධිපාදො
3. Cittiddhipādo
438. කථඤ්‌ච භික්‌ඛු චිත්‌තසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතං ඉද්‌ධිපාදං භාවෙති? චිත්‌තං චෙ භික්‌ඛු අධිපතිං කරිත්‌වා ලභති සමාධිං ලභති චිත්‌තස්‌සෙකග්‌ගතං – අයං වුච්‌චති ‘‘චිත්‌තසමාධි’’. සො අනුප්‌පන්‌නානං පාපකානං අකුසලානං ධම්‌මානං අනුප්‌පාදාය ඡන්‌දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්‌තං පග්‌ගණ්‌හාති පදහති, උප්‌පන්‌නානං පාපකානං අකුසලානං ධම්‌මානං පහානාය…පෙ.… අනුප්‌පන්‌නානං කුසලානං ධම්‌මානං උප්‌පාදාය…පෙ.… උප්‌පන්‌නානං කුසලානං ධම්‌මානං ඨිතියා අසම්‌මොසාය භිය්‍යොභාවාය වෙපුල්‌ලාය භාවනාය පාරිපූරියා ඡන්‌දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්‌තං පග්‌ගණ්‌හාති පදහති. ඉමෙ වුච්‌චන්‌ති ‘‘පධානසඞ්‌ඛාරා’’. ඉති අයඤ්‌ච චිත්‌තසමාධි, ඉමෙ ච පධානසඞ්‌ඛාරා; තදෙකජ්‌ඣං අභිසඤ්‌ඤූහිත්‌වා අභිසඞ්‌ඛිපිත්‌වා චිත්‌තසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරොත්‌වෙව සඞ්‌ඛ්‍යං ගච්‌ඡති.
438. Kathañca bhikkhu cittasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti? Cittaṃ ce bhikkhu adhipatiṃ karitvā labhati samādhiṃ labhati cittassekaggataṃ – ayaṃ vuccati ‘‘cittasamādhi’’. So anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati, uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya…pe… anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya…pe… uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati. Ime vuccanti ‘‘padhānasaṅkhārā’’. Iti ayañca cittasamādhi, ime ca padhānasaṅkhārā; tadekajjhaṃ abhisaññūhitvā abhisaṅkhipitvā cittasamādhipadhānasaṅkhārotveva saṅkhyaṃ gacchati.
439. තත්‌ථ කතමං චිත්‌තං? යං චිත්‌තං මනො මානසං…පෙ.… තජ්‌ජාමනොවිඤ්‌ඤාණධාතු – ඉදං වුච්‌චති ‘‘චිත්‌තං’’.
439. Tattha katamaṃ cittaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’.
තත්‌ථ කතමො සමාධි? යා චිත්‌තස්‌ස ඨිති සණ්‌ඨිති…පෙ.… සම්‌මාසමාධි – අයං වුච්‌චති ‘‘සමාධි’’.
Tattha katamo samādhi? Yā cittassa ṭhiti saṇṭhiti…pe… sammāsamādhi – ayaṃ vuccati ‘‘samādhi’’.
තත්‌ථ කතමො පධානසඞ්‌ඛාරො? යො චෙතසිකො වීරියාරම්‌භො…පෙ.… සම්‌මාවායාමො – අයං වුච්‌චති ‘‘පධානසඞ්‌ඛාරො’’. ඉති ඉමිනා ච චිත්‌තෙන, ඉමිනා ච සමාධිනා, ඉමිනා ච පධානසඞ්‌ඛාරෙන උපෙතො හොති…පෙ.… සමන්‌නාගතො. තෙන වුච්‌චති ‘‘චිත්‌තසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතො’’ති.
Tattha katamo padhānasaṅkhāro? Yo cetasiko vīriyārambho…pe… sammāvāyāmo – ayaṃ vuccati ‘‘padhānasaṅkhāro’’. Iti iminā ca cittena, iminā ca samādhinā, iminā ca padhānasaṅkhārena upeto hoti…pe… samannāgato. Tena vuccati ‘‘cittasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgato’’ti.
440. ඉද්‌ධීති . යා තෙසං ධම්‌මානං ඉද්‌ධි සමිද්‌ධි ඉජ්‌ඣනා සමිජ්‌ඣනා ලාභො පටිලාභො පත්‌ති සම්‌පත්‌ති ඵුසනා සච්‌ඡිකිරියා උපසම්‌පදා.
440. Iddhīti . Yā tesaṃ dhammānaṃ iddhi samiddhi ijjhanā samijjhanā lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
ඉද්‌ධිපාදොති. තථාභූතස්‌ස වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො.
Iddhipādoti. Tathābhūtassa vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho.
ඉද්‌ධිපාදං භාවෙතීති. තෙ ධම්‌මෙ ආසෙවති භාවෙති බහුලීකරොති. තෙන වුච්‌චති ‘‘ඉද්‌ධිපාදං භාවෙතී’’ති.
Iddhipādaṃ bhāvetīti. Te dhamme āsevati bhāveti bahulīkaroti. Tena vuccati ‘‘iddhipādaṃ bhāvetī’’ti.
4. වීමංසිද්‌ධිපාදො
4. Vīmaṃsiddhipādo
441. කථඤ්‌ච භික්‌ඛු වීමංසාසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතං ඉද්‌ධිපාදං භාවෙති? වීමංසං චෙ භික්‌ඛු අධිපතිං කරිත්‌වා ලභති සමාධිං ලභති චිත්‌තස්‌සෙකග්‌ගතං – අයං වුච්‌චති ‘‘වීමංසාසමාධි’’. සො අනුප්‌පන්‌නානං පාපකානං අකුසලානං ධම්‌මානං අනුප්‌පාදාය ඡන්‌දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්‌තං පග්‌ගණ්‌හාති පදහති, උප්‌පන්‌නානං පාපකානං අකුසලානං ධම්‌මානං පහානාය…පෙ.… අනුප්‌පන්‌නානං කුසලානං ධම්‌මානං උප්‌පාදාය…පෙ.… උප්‌පන්‌නානං කුසලානං ධම්‌මානං ඨිතියා අසම්‌මොසාය භිය්‍යොභාවාය වෙපුල්‌ලාය භාවනාය පාරිපූරියා ඡන්‌දං ජනෙති වායමති වීරියං ආරභති චිත්‌තං පග්‌ගණ්‌හාති පදහති. ඉමෙ වුච්‌චන්‌ති ‘‘පධානසඞ්‌ඛාරා’’. ඉති අයඤ්‌ච වීමංසාසමාධි, ඉමෙ ච පධානසඞ්‌ඛාරා; තදෙකජ්‌ඣං අභිසඤ්‌ඤූහිත්‌වා අභිසඞ්‌ඛිපිත්‌වා වීමංසාසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරොත්‌වෙව සඞ්‌ඛ්‍යං ගච්‌ඡති.
441. Kathañca bhikkhu vīmaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti? Vīmaṃsaṃ ce bhikkhu adhipatiṃ karitvā labhati samādhiṃ labhati cittassekaggataṃ – ayaṃ vuccati ‘‘vīmaṃsāsamādhi’’. So anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati, uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya…pe… anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya…pe… uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati. Ime vuccanti ‘‘padhānasaṅkhārā’’. Iti ayañca vīmaṃsāsamādhi, ime ca padhānasaṅkhārā; tadekajjhaṃ abhisaññūhitvā abhisaṅkhipitvā vīmaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārotveva saṅkhyaṃ gacchati.
442. තත්‌ථ කතමා වීමංසා? යා පඤ්‌ඤා පජානනා…පෙ.… අමොහො ධම්‌මවිචයො සම්‌මාදිට්‌ඨි – අයං වුච්‌චති ‘‘වීමංසා’’.
442. Tattha katamā vīmaṃsā? Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati ‘‘vīmaṃsā’’.
තත්‌ථ කතමො සමාධි? යා චිත්‌තස්‌ස ඨිති සණ්‌ඨිති…පෙ.… සම්‌මාසමාධි – අයං වුච්‌චති ‘‘සමාධි’’.
Tattha katamo samādhi? Yā cittassa ṭhiti saṇṭhiti…pe… sammāsamādhi – ayaṃ vuccati ‘‘samādhi’’.
තත්‌ථ කතමො පධානසඞ්‌ඛාරො? යො චෙතසිකො වීරියාරම්‌භො …පෙ.… සම්‌මාවායාමො – අයං වුච්‌චති ‘‘පධානසඞ්‌ඛාරො’’. ඉති ඉමාය ච වීමංසාය, ඉමිනා ච සමාධිනා, ඉමිනා ච පධානසඞ්‌ඛාරෙන උපෙතො හොති…පෙ.… සමන්‌නාගතො. තෙන වුච්‌චති ‘‘වීමංසාසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතො’’ති.
Tattha katamo padhānasaṅkhāro? Yo cetasiko vīriyārambho …pe… sammāvāyāmo – ayaṃ vuccati ‘‘padhānasaṅkhāro’’. Iti imāya ca vīmaṃsāya, iminā ca samādhinā, iminā ca padhānasaṅkhārena upeto hoti…pe… samannāgato. Tena vuccati ‘‘vīmaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgato’’ti.
443. ඉද්‌ධීති. යා තෙසං ධම්‌මානං ඉද්‌ධි සමිද්‌ධි ඉජ්‌ඣනා සමිජ්‌ඣනා ලාභො පටිලාභො පත්‌ති සම්‌පත්‌ති ඵුසනා සච්‌ඡිකිරියා උපසම්‌පදා.
443. Iddhīti. Yā tesaṃ dhammānaṃ iddhi samiddhi ijjhanā samijjhanā lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
ඉද්‌ධිපාදොති . තථාභූතස්‌ස වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො, සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො, සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධො, විඤ්‌ඤාණඛන්‌ධො.
Iddhipādoti . Tathābhūtassa vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, viññāṇakhandho.
ඉද්‌ධිපාදං භාවෙතීති. තෙ ධම්‌මෙ ආසෙවති භාවෙති බහුලීකරොති. තෙන වුච්‌චති ‘‘ඉද්‌ධිපාදං භාවෙතී’’ති.
Iddhipādaṃ bhāvetīti. Te dhamme āsevati bhāveti bahulīkaroti. Tena vuccati ‘‘iddhipādaṃ bhāvetī’’ti.
සුත්‌තන්‌තභාජනීයං.
Suttantabhājanīyaṃ.
2. අභිධම්‌මභාජනීයං
2. Abhidhammabhājanīyaṃ
444. චත්‌තාරො ඉද්‌ධිපාදා – ඉධ භික්‌ඛු ඡන්‌දසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතං ඉද්‌ධිපාදං භාවෙති, වීරියසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතං ඉද්‌ධිපාදං භාවෙති, චිත්‌තසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතං ඉද්‌ධිපාදං භාවෙති, වීමංසාසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතං ඉද්‌ධිපාදං භාවෙති.
444. Cattāro iddhipādā – idha bhikkhu chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti, vīriyasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti, cittasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti, vīmaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti.
1. ඡන්‌දිද්‌ධිපාදො
1. Chandiddhipādo
445. කථඤ්‌ච භික්‌ඛු ඡන්‌දසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතං ඉද්‌ධිපාදං භාවෙති? ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ ලොකුත්‌තරං ඣානං භාවෙති නිය්‍යානිකං අපචයගාමිං දිට්‌ඨිගතානං පහානාය පඨමාය භූමියා පත්‌තියා විවිච්‌චෙව කාමෙහි…පෙ.… පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති දුක්‌ඛපටිපදං දන්‌ධාභිඤ්‌ඤං, තස්‌මිං සමයෙ ඡන්‌දසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතං ඉද්‌ධිපාදං භාවෙති.
445. Kathañca bhikkhu chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti.
446. තත්‌ථ කතමො ඡන්‌දො? යො ඡන්‌දො ඡන්‌දිකතා කත්‌තුකම්‍යතා කුසලො ධම්‌මච්‌ඡන්‌දො – අයං වුච්‌චති ‘‘ඡන්‌දො’’.
446. Tattha katamo chando? Yo chando chandikatā kattukamyatā kusalo dhammacchando – ayaṃ vuccati ‘‘chando’’.
තත්‌ථ කතමො සමාධි? යා චිත්‌තස්‌ස ඨිති සණ්‌ඨිති…පෙ.… සම්‌මාසමාධි සමාධිසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගො මග්‌ගඞ්‌ගං මග්‌ගපරියාපන්‌නං – අයං වුච්‌චති ‘‘සමාධි’’.
Tattha katamo samādhi? Yā cittassa ṭhiti saṇṭhiti…pe… sammāsamādhi samādhisambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘samādhi’’.
තත්‌ථ කතමො පධානසඞ්‌ඛාරො? යො චෙතසිකො වීරියාරම්‌භො…පෙ.… සම්‌මාවායාමො වීරියසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගො මග්‌ගඞ්‌ගං මග්‌ගපරියාපන්‌නං – අයං වුච්‌චති ‘‘පධානසඞ්‌ඛාරො’’. ඉති ඉමිනා ච ඡන්‌දෙන, ඉමිනා ච සමාධිනා, ඉමිනා ච පධානසඞ්‌ඛාරෙන උපෙතො හොති…පෙ.… සමන්‌නාගතො. තෙන වුච්‌චති ‘‘ඡන්‌දසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතො’’ති.
Tattha katamo padhānasaṅkhāro? Yo cetasiko vīriyārambho…pe… sammāvāyāmo vīriyasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘padhānasaṅkhāro’’. Iti iminā ca chandena, iminā ca samādhinā, iminā ca padhānasaṅkhārena upeto hoti…pe… samannāgato. Tena vuccati ‘‘chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgato’’ti.
447. ඉද්‌ධීති . යා තෙසං ධම්‌මානං ඉද්‌ධි සමිද්‌ධි ඉජ්‌ඣනා සමිජ්‌ඣනා ලාභො පටිලාභො පත්‌ති සම්‌පත්‌ති ඵුසනා සච්‌ඡිකිරියා උපසම්‌පදා.
447. Iddhīti . Yā tesaṃ dhammānaṃ iddhi samiddhi ijjhanā samijjhanā lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
ඉද්‌ධිපාදොති . තථාභූතස්‌ස ඵස්‌සො…පෙ.… පග්‌ගාහො අවික්‌ඛෙපො.
Iddhipādoti . Tathābhūtassa phasso…pe… paggāho avikkhepo.
ඉද්‌ධිපාදං භාවෙතීති. තෙ ධම්‌මෙ ආසෙවති භාවෙති බහුලීකරොති. තෙන වුච්‌චති ‘‘ඉද්‌ධිපාදං භාවෙතී’’ති.
Iddhipādaṃ bhāvetīti. Te dhamme āsevati bhāveti bahulīkaroti. Tena vuccati ‘‘iddhipādaṃ bhāvetī’’ti.
2. වීරියිද්‌ධිපාදො
2. Vīriyiddhipādo
448. කථඤ්‌ච භික්‌ඛු වීරියසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතං ඉද්‌ධිපාදං භාවෙති? ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ ලොකුත්‌තරං ඣානං භාවෙති නිය්‍යානිකං අපචයගාමිං දිට්‌ඨිගතානං පහානාය පඨමාය භූමියා පත්‌තියා විවිච්‌චෙව කාමෙහි…පෙ.… පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති දුක්‌ඛපටිපදං දන්‌ධාභිඤ්‌ඤං, තස්‌මිං සමයෙ වීරියසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතං ඉද්‌ධිපාදං භාවෙති.
448. Kathañca bhikkhu vīriyasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye vīriyasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti.
449. තත්‌ථ කතමං වීරියං? යො චෙතසිකො වීරියාරම්‌භො…පෙ.… සම්‌මාවායාමො වීරියසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගො මග්‌ගඞ්‌ගං මග්‌ගපරියාපන්‌නං – ඉදං වුච්‌චති ‘‘වීරියං’’.
449. Tattha katamaṃ vīriyaṃ? Yo cetasiko vīriyārambho…pe… sammāvāyāmo vīriyasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – idaṃ vuccati ‘‘vīriyaṃ’’.
තත්‌ථ කතමො සමාධි? යා චිත්‌තස්‌ස ඨිති සණ්‌ඨිති…පෙ.… සම්‌මාසමාධි සමාධිසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගො මග්‌ගඞ්‌ගං මග්‌ගපරියාපන්‌නං – අයං වුච්‌චති ‘‘සමාධි’’.
Tattha katamo samādhi? Yā cittassa ṭhiti saṇṭhiti…pe… sammāsamādhi samādhisambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘samādhi’’.
තත්‌ථ කතමො පධානසඞ්‌ඛාරො? යො චෙතසිකො වීරියාරම්‌භො…පෙ.… සම්‌මාවායාමො වීරියසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගො මග්‌ගඞ්‌ගං මග්‌ගපරියාපන්‌නං – අයං වුච්‌චති ‘‘පධානසඞ්‌ඛාරො’’. ඉති ඉමිනා ච වීරියෙන , ඉමිනා ච සමාධිනා, ඉමිනා ච පධානසඞ්‌ඛාරෙන උපෙතො හොති…පෙ.… සමන්‌නාගතො. තෙන වුච්‌චති ‘‘වීරියසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතො’’ති.
Tattha katamo padhānasaṅkhāro? Yo cetasiko vīriyārambho…pe… sammāvāyāmo vīriyasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘padhānasaṅkhāro’’. Iti iminā ca vīriyena , iminā ca samādhinā, iminā ca padhānasaṅkhārena upeto hoti…pe… samannāgato. Tena vuccati ‘‘vīriyasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgato’’ti.
450. ඉද්‌ධීති. යා තෙසං ධම්‌මානං ඉද්‌ධි සමිද්‌ධි ඉජ්‌ඣනා සමිජ්‌ඣනා ලාභො පටිලාභො පත්‌ති සම්‌පත්‌ති ඵුසනා සච්‌ඡිකිරියා උපසම්‌පදා.
450. Iddhīti. Yā tesaṃ dhammānaṃ iddhi samiddhi ijjhanā samijjhanā lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
ඉද්‌ධිපාදොති. තථාභූතස ඵස්‌සො…පෙ.… පග්‌ගාහො අවික්‌ඛෙපො.
Iddhipādoti. Tathābhūtasa phasso…pe… paggāho avikkhepo.
ඉද්‌ධිපාදං භාවෙතීති. තෙ ධම්‌මෙ ආසෙවති භාවෙති බහුලීකරොති. තෙන වුච්‌චති ‘‘ඉද්‌ධිපාදං භාවෙතී’’ති.
Iddhipādaṃ bhāvetīti. Te dhamme āsevati bhāveti bahulīkaroti. Tena vuccati ‘‘iddhipādaṃ bhāvetī’’ti.
3. චිත්‌තිද්‌ධිපාදො
3. Cittiddhipādo
451. කථඤ්‌ච භික්‌ඛු චිත්‌තසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතං ඉද්‌ධිපාදං භාවෙති? ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ ලොකුත්‌තරං ඣානං භාවෙති නිය්‍යානිකං අපචයගාමිං දිට්‌ඨිගතානං පහානාය පඨමාය භූමියා පත්‌තියා විවිච්‌චෙව කාමෙහි…පෙ.… පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති දුක්‌ඛපටිපදං දන්‌ධාභිඤ්‌ඤං, තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතං ඉද්‌ධිපාදං භාවෙති.
451. Kathañca bhikkhu cittasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye cittasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti.
452. තත්‌ථ කතමං චිත්‌තං? යං චිත්‌තං මනො මානසං…පෙ.… තජ්‌ජාමනොවිඤ්‌ඤාණධාතු – ඉදං වුච්‌චති ‘‘චිත්‌තං’’.
452. Tattha katamaṃ cittaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’.
තත්‌ථ කතමො සමාධි? යා චිත්‌තස්‌ස ඨිති සණ්‌ඨිති…පෙ.… සම්‌මාසමාධි සමාධිසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගො මග්‌ගඞ්‌ගං මග්‌ගපරියාපන්‌නං – අයං වුච්‌චති ‘‘සමාධි’’.
Tattha katamo samādhi? Yā cittassa ṭhiti saṇṭhiti…pe… sammāsamādhi samādhisambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘samādhi’’.
තත්‌ථ කතමො පධානසඞ්‌ඛාරො? යො චෙතසිකො වීරියාරම්‌භො…පෙ.… සම්‌මාවායාමො වීරියසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගො මග්‌ගඞ්‌ගං මග්‌ගපරියාපන්‌නං – අයං වුච්‌චති ‘‘පධානසඞ්‌ඛාරො’’. ඉති ඉමිනා ච චිත්‌තෙන , ඉමිනා ච සමාධිනා, ඉමිනා ච පධානසඞ්‌ඛාරෙන උපෙතො හොති…පෙ.… සමන්‌නාගතො. තෙන වුච්‌චති ‘‘චිත්‌තසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතො’’ති.
Tattha katamo padhānasaṅkhāro? Yo cetasiko vīriyārambho…pe… sammāvāyāmo vīriyasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘padhānasaṅkhāro’’. Iti iminā ca cittena , iminā ca samādhinā, iminā ca padhānasaṅkhārena upeto hoti…pe… samannāgato. Tena vuccati ‘‘cittasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgato’’ti.
453. ඉද්‌ධීති. යා තෙසං ධම්‌මානං ඉද්‌ධි සමිද්‌ධි ඉජ්‌ඣනා සමිජ්‌ඣනා ලාභො පටිලාභො පත්‌ති සම්‌පත්‌ති ඵුසනා සච්‌ඡිකිරියා උපසම්‌පදා.
453. Iddhīti. Yā tesaṃ dhammānaṃ iddhi samiddhi ijjhanā samijjhanā lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
ඉද්‌ධිපාදොති. තථාභූතස්‌ස ඵස්‌සො…පෙ.… පග්‌ගාහො අවික්‌ඛෙපො.
Iddhipādoti. Tathābhūtassa phasso…pe… paggāho avikkhepo.
ඉද්‌ධිපාදං භාවෙතීති. තෙ ධම්‌මෙ ආසෙවති භාවෙති බහුලීකරොති. තෙන වුච්‌චති ‘‘ඉද්‌ධිපාදං භාවෙතී’’ති.
Iddhipādaṃ bhāvetīti. Te dhamme āsevati bhāveti bahulīkaroti. Tena vuccati ‘‘iddhipādaṃ bhāvetī’’ti.
4. වීමංසිද්‌ධිපාදො
4. Vīmaṃsiddhipādo
454. කථඤ්‌ච භික්‌ඛු වීමංසාසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතං ඉද්‌ධිපාදං භාවෙති? ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ ලොකුත්‌තරං ඣානං භාවෙති නිය්‍යානිකං අපචයගාමිං දිට්‌ඨිගතානං පහානාය පඨමාය භූමියා පත්‌තියා විවිච්‌චෙව කාමෙහි…පෙ.… පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති දුක්‌ඛපටිපදං දන්‌ධාභිඤ්‌ඤං, තස්‌මිං සමයෙ වීමංසාසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතං ඉද්‌ධිපාදං භාවෙති.
454. Kathañca bhikkhu vīmaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye vīmaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti.
455. තත්‌ථ කතමා වීමංසා? යා පඤ්‌ඤා පජානනා…පෙ.… අමොහො ධම්‌මවිචයො සම්‌මාදිට්‌ඨි ධම්‌මවිචයසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගො මග්‌ගඞ්‌ගං මග්‌ගපරියාපන්‌නං – අයං වුච්‌චති ‘‘වීමංසා’’.
455. Tattha katamā vīmaṃsā? Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi dhammavicayasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘vīmaṃsā’’.
තත්‌ථ කතමො සමාධි? යා චිත්‌තස්‌ස ඨිති සණ්‌ඨිති…පෙ.… සම්‌මාසමාධි සමාධිසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගො මග්‌ගඞ්‌ගං මග්‌ගපරියාපන්‌නං – අයං වුච්‌චති ‘‘සමාධි’’.
Tattha katamo samādhi? Yā cittassa ṭhiti saṇṭhiti…pe… sammāsamādhi samādhisambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘samādhi’’.
තත්‌ථ කතමො පධානසඞ්‌ඛාරො? යො චෙතසිකො වීරියාරම්‌භො…පෙ.… සම්‌මාවායාමො වීරියසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගො මග්‌ගඞ්‌ගං මග්‌ගපරියාපන්‌නං – අයං වුච්‌චති ‘‘පධානසඞ්‌ඛාරො’’. ඉති ඉමාය ච වීමංසාය, ඉමිනා ච සමාධිනා, ඉමිනා ච පධානසඞ්‌ඛාරෙන උපෙතො හොති සමුපෙතො උපාගතො සමුපාගතො උපපන්‌නො සම්‌පන්‌නො සමන්‌නාගතො. තෙන වුච්‌චති ‘‘වීමංසාසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතො’’ති
Tattha katamo padhānasaṅkhāro? Yo cetasiko vīriyārambho…pe… sammāvāyāmo vīriyasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘padhānasaṅkhāro’’. Iti imāya ca vīmaṃsāya, iminā ca samādhinā, iminā ca padhānasaṅkhārena upeto hoti samupeto upāgato samupāgato upapanno sampanno samannāgato. Tena vuccati ‘‘vīmaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgato’’ti
456. ඉද්‌ධීති. යා තෙසං ධම්‌මානං ඉද්‌ධි සමිද්‌ධි ඉජ්‌ඣනා සමිජ්‌ඣනා ලාභො පටිලාභො පත්‌ති සම්‌පත්‌ති ඵුසනා සච්‌ඡිකිරියා උපසම්‌පදා.
456. Iddhīti. Yā tesaṃ dhammānaṃ iddhi samiddhi ijjhanā samijjhanā lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.
ඉද්‌ධිපාදොති. තථාභූතස්‌ස ඵස්‌සො…පෙ.… පග්‌ගාහො අවික්‌ඛෙපො.
Iddhipādoti. Tathābhūtassa phasso…pe… paggāho avikkhepo.
ඉද්‌ධිපාදං භාවෙතීති. තෙ ධම්‌මෙ ආසෙවති භාවෙති බහුලීකරොති. තෙන වුච්‌චති ‘‘ඉද්‌ධිපාදං භාවෙතී’’ති.
Iddhipādaṃ bhāvetīti. Te dhamme āsevati bhāveti bahulīkaroti. Tena vuccati ‘‘iddhipādaṃ bhāvetī’’ti.
457. චත්‌තාරො ඉද්‌ධිපාදා – ඡන්‌දිද්‌ධිපාදො, වීරියිද්‌ධිපාදො, චිත්‌තිද්‌ධිපාදො, වීමංසිද්‌ධිපාදො.
457. Cattāro iddhipādā – chandiddhipādo, vīriyiddhipādo, cittiddhipādo, vīmaṃsiddhipādo.
458. තත්‌ථ කතමො ඡන්‌දිද්‌ධිපාදො? ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ ලොකුත්‌තරං ඣානං භාවෙති නිය්‍යානිකං අපචයගාමිං දිට්‌ඨිගතානං පහානාය පඨමාය භූමියා පත්‌තියා විවිච්‌චෙව කාමෙහි…පෙ.… පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති දුක්‌ඛපටිපදං දන්‌ධාභිඤ්‌ඤං, යො තස්‌මිං සමයෙ ඡන්‌දො ඡන්‌දිකතා කත්‌තුකම්‍යතා කුසලො ධම්‌මච්‌ඡන්‌දො – අයං වුච්‌චති ‘‘ඡන්‌දිද්‌ධිපාදො’’. අවසෙසා ධම්‌මා ඡන්‌දිද්‌ධිපාදසම්‌පයුත්‌තා.
458. Tattha katamo chandiddhipādo? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, yo tasmiṃ samaye chando chandikatā kattukamyatā kusalo dhammacchando – ayaṃ vuccati ‘‘chandiddhipādo’’. Avasesā dhammā chandiddhipādasampayuttā.
459. තත්‌ථ කතමො වීරියිද්‌ධිපාදො? ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ ලොකුත්‌තරං ඣානං භාවෙති නිය්‍යානිකං අපචයගාමිං දිට්‌ඨිගතානං පහානාය පඨමාය භූමියා පත්‌තියා විවිච්‌චෙව කාමෙහි…පෙ.… පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති දුක්‌ඛපටිපදං දන්‌ධාභිඤ්‌ඤං, යො තස්‌මිං සමයෙ චෙතසිකො වීරියාරම්‌භො…පෙ.… සම්‌මාවායාමො වීරියසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගො මග්‌ගඞ්‌ගං මග්‌ගරියාපන්‌නං – අයං වුච්‌චති ‘‘වීරියිද්‌ධිපාදො’’. අවසෙසා ධම්‌මා වීරියිද්‌ධිපාදසම්‌පයුත්‌තා.
459. Tattha katamo vīriyiddhipādo? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, yo tasmiṃ samaye cetasiko vīriyārambho…pe… sammāvāyāmo vīriyasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggariyāpannaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘vīriyiddhipādo’’. Avasesā dhammā vīriyiddhipādasampayuttā.
460. තත්‌ථ කතමො චිත්‌තිද්‌ධිපාදො? ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ ලොකුත්‌තරං ඣානං භාවෙති නිය්‍යානිකං අපචයගාමිං දිට්‌ඨිගතානං පහානාය පඨමාය භූමියා පත්‌තියා විවිච්‌චෙව කාමෙහි …පෙ.… පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති දුක්‌ඛපටිපදං දන්‌ධාභිඤ්‌ඤං, යං තස්‌මිං සමයෙ චිත්‌තං මනො මානසං…පෙ.… තජ්‌ජාමනොවිඤ්‌ඤාණධාතු – අයං වුච්‌චති ‘‘චිත්‌තිද්‌ධිපාදො’’. අවසෙසා ධම්‌මා චිත්‌තිද්‌ධිපාදසම්‌පයුත්‌තා.
460. Tattha katamo cittiddhipādo? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi …pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, yaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – ayaṃ vuccati ‘‘cittiddhipādo’’. Avasesā dhammā cittiddhipādasampayuttā.
461. තත්‌ථ කතමො වීමංසිද්‌ධිපාදො? ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ ලොකුත්‌තරං ඣානං භාවෙති නිය්‍යානිකං අපචයගාමිං දිට්‌ඨිගතානං පහානාය පඨමාය භූමියා පත්‌තියා විවිච්‌චෙව කාමෙහි…පෙ.… පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති දුක්‌ඛපටිපදං දන්‌ධාභිඤ්‌ඤං, යා තස්‌මිං සමයෙ පඤ්‌ඤා පජානනා…පෙ.… අමොහො ධම්‌මවිචයො සම්‌මාදිට්‌ඨි ධම්‌මවිචයසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගො මග්‌ගඞ්‌ගං මග්‌ගපරියාපන්‌නං – අයං වුච්‌චති ‘‘වීමංසිද්‌ධිපාදො’’. අවසෙසා ධම්‌මා වීමංසිද්‌ධිපාදසම්‌පයුත්‌තා.
461. Tattha katamo vīmaṃsiddhipādo? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, yā tasmiṃ samaye paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi dhammavicayasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘vīmaṃsiddhipādo’’. Avasesā dhammā vīmaṃsiddhipādasampayuttā.
අභිධම්‌මභාජනීයං.
Abhidhammabhājanīyaṃ.
3. පඤ්‌හාපුච්‌ඡකං
3. Pañhāpucchakaṃ
462. චත්‌තාරො ඉද්‌ධිපාදා – ඉධ භික්‌ඛු ඡන්‌දසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතං ඉද්‌ධිපාදං භාවෙති, වීරියසමාධි…පෙ.… චිත්‌තසමාධි…පෙ.… වීමංසාසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතං ඉද්‌ධිපාදං භාවෙති.
462. Cattāro iddhipādā – idha bhikkhu chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti, vīriyasamādhi…pe… cittasamādhi…pe… vīmaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti.
463. චතුන්‌නං ඉද්‌ධිපාදානං කති කුසලා, කති අකුසලා, කති අබ්‍යාකතා…පෙ.… කති සරණා, කති අරණා?
463. Catunnaṃ iddhipādānaṃ kati kusalā, kati akusalā, kati abyākatā…pe… kati saraṇā, kati araṇā?
1. තිකං
1. Tikaṃ
464. කුසලායෙව. සියා සුඛාය වෙදනාය සම්‌පයුත්‌තා, සියා අදුක්‌ඛමසුඛාය වෙදනාය සම්‌පයුත්‌තා. විපාකධම්‌මධම්‌මා. අනුපාදින්‌නඅනුපාදානියා. අසංකිලිට්‌ඨඅසංකිලෙසිකා. සියා සවිතක්‌කසවිචාරා, සියා අවිතක්‌කවිචාරමත්‌තා , සියා අවිතක්‌කඅවිචාරා. සියා පීතිසහගතා, සියා සුඛසහගතා, සියා උපෙක්‌ඛාසහගතා. නෙව දස්‌සනෙන න භාවනාය පහාතබ්‌බා. නෙව දස්‌සනෙන න භාවනාය පහාතබ්‌බහෙතුකා. අපචයගාමිනො. සෙක්‌ඛා. අප්‌පමාණා. අප්‌පමාණාරම්‌මණා. පණීතා. සම්‌මත්‌තනියතා. න මග්‌ගාරම්‌මණා, මග්‌ගහෙතුකා, න මග්‌ගාධිපතිනො. සියා උප්‌පන්‌නා, සියා අනුප්‌පන්‌නා, න වත්‌තබ්‌බා උප්‌පාදිනොති. සියා අතීතා, සියා අනාගතා, සියා පච්‌චුප්‌පන්‌නා. න වත්‌තබ්‌බා අතීතාරම්‌මණාතිපි, අනාගතාරම්‌මණාතිපි , පච්‌චුප්‌පන්‌නාරම්‌මණාතිපි. සියා අජ්‌ඣත්‌තා, සියා බහිද්‌ධා, සියා අජ්‌ඣත්‌තබහිද්‌ධා. බහිද්‌ධාරම්‌මණා. අනිදස්‌සනඅප්‌පටිඝා.
464. Kusalāyeva. Siyā sukhāya vedanāya sampayuttā, siyā adukkhamasukhāya vedanāya sampayuttā. Vipākadhammadhammā. Anupādinnaanupādāniyā. Asaṃkiliṭṭhaasaṃkilesikā. Siyā savitakkasavicārā, siyā avitakkavicāramattā , siyā avitakkaavicārā. Siyā pītisahagatā, siyā sukhasahagatā, siyā upekkhāsahagatā. Neva dassanena na bhāvanāya pahātabbā. Neva dassanena na bhāvanāya pahātabbahetukā. Apacayagāmino. Sekkhā. Appamāṇā. Appamāṇārammaṇā. Paṇītā. Sammattaniyatā. Na maggārammaṇā, maggahetukā, na maggādhipatino. Siyā uppannā, siyā anuppannā, na vattabbā uppādinoti. Siyā atītā, siyā anāgatā, siyā paccuppannā. Na vattabbā atītārammaṇātipi, anāgatārammaṇātipi , paccuppannārammaṇātipi. Siyā ajjhattā, siyā bahiddhā, siyā ajjhattabahiddhā. Bahiddhārammaṇā. Anidassanaappaṭighā.
2. දුකං
2. Dukaṃ
465. වීමංසිද්‌ධිපාදො හෙතු, තයො ඉද්‌ධිපාදා න හෙතූ. සහෙතුකා. හෙතුසම්‌පයුත්‌තා. වීමංසිද්‌ධිපාදො හෙතු චෙව සහෙතුකො ච, තයො ඉද්‌ධිපාදා න වත්‌තබ්‌බා හෙතූ චෙව සහෙතුකා චාති, සහෙතුකා චෙව න ච හෙතූ. වීමංසිද්‌ධිපාදො හෙතු චෙව හෙතුසම්‌පයුත්‌තො ච, තයො ඉද්‌ධිපාදා න වත්‌තබ්‌බා හෙතූ චෙව හෙතුසම්‌පයුත්‌තා චාති, හෙතුසම්‌පයුත්‌තා චෙව න ච හෙතූ. තයො ඉද්‌ධිපාදා න හෙතූ සහෙතුකා, වීමංසිද්‌ධිපාදො න වත්‌තබ්‌බො න හෙතු සහෙතුකොතිපි, න හෙතු අහෙතුකොතිපි. සප්‌පච්‌චයා. සඞ්‌ඛතා. අනිදස්‌සනා. අප්‌පටිඝා. අරූපා. ලොකුත්‌තරා. කෙනචි විඤ්‌ඤෙය්‍යා, කෙනචි න විඤ්‌ඤෙය්‍යා. නො ආසවා. අනාසවා. ආසවවිප්‌පයුත්‌තා. න වත්‌තබ්‌බා ආසවා චෙව සාසවා චාතිපි, සාසවා චෙව නො ච ආසවාතිපි. න වත්‌තබ්‌බා ආසවා චෙව ආසවසම්‌පයුත්‌තා චාතිපි, ආසවසම්‌පයුත්‌තා චෙව නො ච ආසවාතිපි. ආසවවිප්‌පයුත්‌තා. අනාසවා.
465. Vīmaṃsiddhipādo hetu, tayo iddhipādā na hetū. Sahetukā. Hetusampayuttā. Vīmaṃsiddhipādo hetu ceva sahetuko ca, tayo iddhipādā na vattabbā hetū ceva sahetukā cāti, sahetukā ceva na ca hetū. Vīmaṃsiddhipādo hetu ceva hetusampayutto ca, tayo iddhipādā na vattabbā hetū ceva hetusampayuttā cāti, hetusampayuttā ceva na ca hetū. Tayo iddhipādā na hetū sahetukā, vīmaṃsiddhipādo na vattabbo na hetu sahetukotipi, na hetu ahetukotipi. Sappaccayā. Saṅkhatā. Anidassanā. Appaṭighā. Arūpā. Lokuttarā. Kenaci viññeyyā, kenaci na viññeyyā. No āsavā. Anāsavā. Āsavavippayuttā. Na vattabbā āsavā ceva sāsavā cātipi, sāsavā ceva no ca āsavātipi. Na vattabbā āsavā ceva āsavasampayuttā cātipi, āsavasampayuttā ceva no ca āsavātipi. Āsavavippayuttā. Anāsavā.
නො සංයොජනා…පෙ.… නො ගන්‌ථා…පෙ.… නො ඔඝා…පෙ.… නො යොගා…පෙ.… නො නීවරණා…පෙ.… නො පරාමාසා…පෙ.… සාරම්‌මණා. තයො ඉද්‌ධිපාදා නො චිත්‌තා, චිත්‌තිද්‌ධිපාදො චිත්‌තං. තයො ඉද්‌ධිපාදා චෙතසිකා, චිත්‌තිද්‌ධිපාදො අචෙතසිකො. තයො ඉද්‌ධිපාදා චිත්‌තසම්‌පයුත්‌තා, චිත්‌තිද්‌ධිපාදො න වත්‌තබ්‌බො චිත්‌තෙන සම්‌පයුත්‌තොතිපි, චිත්‌තෙන විප්‌පයුත්‌තොතිපි. තයො ඉද්‌ධිපාදා චිත්‌තසංසට්‌ඨා, චිත්‌තිද්‌ධිපාදො න වත්‌තබ්‌බො චිත්‌තෙන සංසට්‌ඨොතිපි, චිත්‌තෙන විසංසට්‌ඨොතිපි. තයො ඉද්‌ධිපාදා චිත්‌තසමුට්‌ඨානා, චිත්‌තිද්‌ධිපාදො නො චිත්‌තසමුට්‌ඨානො . තයො ඉද්‌ධිපාදා චිත්‌තසහභුනො, චිත්‌තිද්‌ධිපාදො නො චිත්‌තසහභූ. තයො ඉද්‌ධිපාදා චිත්‌තානුපරිවත්‌තිනො , චිත්‌තිද්‌ධිපාදො නො චිත්‌තානුපරිවත්‌ති. තයො ඉද්‌ධිපාදා චිත්‌තසංසට්‌ඨසමුට්‌ඨානා, චිත්‌තිද්‌ධිපාදො නො චිත්‌තසංසට්‌ඨසමුට්‌ඨානො. තයො ඉද්‌ධිපාදා චිත්‌තසංසට්‌ඨසමුට්‌ඨානසහභුනො, චිත්‌තිද්‌ධිපාදො නො චිත්‌තසංසට්‌ඨසමුට්‌ඨානසහභූ. තයො ඉද්‌ධිපාදා චිත්‌තසංසට්‌ඨසමුට්‌ඨානානුපරිවත්‌තිනො, චිත්‌තිද්‌ධිපාදො නො චිත්‌තසංසට්‌ඨසමුට්‌ඨානානුපරිවත්‌ති.
No saṃyojanā…pe… no ganthā…pe… no oghā…pe… no yogā…pe… no nīvaraṇā…pe… no parāmāsā…pe… sārammaṇā. Tayo iddhipādā no cittā, cittiddhipādo cittaṃ. Tayo iddhipādā cetasikā, cittiddhipādo acetasiko. Tayo iddhipādā cittasampayuttā, cittiddhipādo na vattabbo cittena sampayuttotipi, cittena vippayuttotipi. Tayo iddhipādā cittasaṃsaṭṭhā, cittiddhipādo na vattabbo cittena saṃsaṭṭhotipi, cittena visaṃsaṭṭhotipi. Tayo iddhipādā cittasamuṭṭhānā, cittiddhipādo no cittasamuṭṭhāno . Tayo iddhipādā cittasahabhuno, cittiddhipādo no cittasahabhū. Tayo iddhipādā cittānuparivattino , cittiddhipādo no cittānuparivatti. Tayo iddhipādā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānā, cittiddhipādo no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhāno. Tayo iddhipādā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānasahabhuno, cittiddhipādo no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānasahabhū. Tayo iddhipādā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānānuparivattino, cittiddhipādo no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānānuparivatti.
තයො ඉද්‌ධිපාදා බාහිරා, චිත්‌තිද්‌ධිපාදො අජ්‌ඣත්‌තිකො. නො උපාදා. අනුපාදින්‌නා. නො උපාදානා…පෙ.… නො කිලෙසා…පෙ.… න දස්‌සනෙන පහාතබ්‌බා. න භාවනාය පහාතබ්‌බා. න දස්‌සනෙන පහාතබ්‌බහෙතුකා. න භාවනාය පහාතබ්‌බහෙතුකා. සියා සවිතක්‌කා, සියා අවිතක්‌කා. සියා සවිචාරා, සියා අවිචාරා . සියා සප්‌පීතිකා, සියා අප්‌පීතිකා. සියා පීතිසහගතා, සියා න පීතිසහගතා. සියා සුඛසහගතා, සියා න සුඛසහගතා. සියා උපෙක්‌ඛාසහගතා, සියා න උපෙක්‌ඛාසහගතා. න කාමාවචරා . න රූපාවචරා. න අරූපාවචරා. අපරියාපන්‌නා. නිය්‍යානිකා. නියතා. අනුත්‌තරා. අරණාති.
Tayo iddhipādā bāhirā, cittiddhipādo ajjhattiko. No upādā. Anupādinnā. No upādānā…pe… no kilesā…pe… na dassanena pahātabbā. Na bhāvanāya pahātabbā. Na dassanena pahātabbahetukā. Na bhāvanāya pahātabbahetukā. Siyā savitakkā, siyā avitakkā. Siyā savicārā, siyā avicārā . Siyā sappītikā, siyā appītikā. Siyā pītisahagatā, siyā na pītisahagatā. Siyā sukhasahagatā, siyā na sukhasahagatā. Siyā upekkhāsahagatā, siyā na upekkhāsahagatā. Na kāmāvacarā . Na rūpāvacarā. Na arūpāvacarā. Apariyāpannā. Niyyānikā. Niyatā. Anuttarā. Araṇāti.
පඤ්‌හාපුච්‌ඡකං.
Pañhāpucchakaṃ.
ඉද්‌ධිපාදවිභඞ්‌ගො නිට්‌ඨිතො.
Iddhipādavibhaṅgo niṭṭhito.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / අභිධම්‌මපිටක (අට්‌ඨකථා) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / සම්‌මොහවිනොදනී-අට්‌ඨකථා • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā
1. සුත්‌තන්‌තභාජනීයවණ්‌ණනා • 1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā
2. අභිධම්‌මභාජනීයවණ්‌ණනා • 2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
3. පඤ්‌හාපුච්‌ඡකවණ්‌ණනා • 3. Pañhāpucchakavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / විභඞ්‌ග-මූලටීකා • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / 9. ඉද්‌ධිපාදවිභඞ්‌ගො • 9. Iddhipādavibhaṅgo
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / විභඞ්‌ග-අනුටීකා • Vibhaṅga-anuṭīkā / 9. ඉද්‌ධිපාදවිභඞ්‌ගො • 9. Iddhipādavibhaṅgo
