Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పటిసమ్భిదామగ్గ-అట్ఠకథా • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā

    ౫౦. ఇద్ధివిధఞాణనిద్దేసవణ్ణనా

    50. Iddhividhañāṇaniddesavaṇṇanā

    ౧౦౧. ఇద్ధివిధఞాణనిద్దేసం ఇధ భిక్ఖూతి ఇమస్మిం సాసనే భిక్ఖు. ఛన్దసమాధిపధానసఙ్ఖారసమన్నాగతన్తి ఏత్థ ఛన్దహేతుకో సమాధి, ఛన్దాధికో వా సమాధి ఛన్దసమాధి, కత్తుకమ్యతాఛన్దం అధిపతిం కరిత్వా పటిలద్ధసమాధిస్సేతం అధివచనం. పధానభూతా సఙ్ఖారా పధానసఙ్ఖారా, చతుకిచ్చసాధకస్స సమ్మప్పధానవీరియస్సేతం అధివచనం. చతుకిచ్చసాధనవసేన బహువచనం కతం. సమన్నాగతన్తి ఛన్దసమాధినా చ పధానసఙ్ఖారేహి చ ఉపేతం. ఇద్ధిపాదన్తి నిప్ఫత్తిపరియాయేన వా ఇజ్ఝనట్ఠేన, ఇజ్ఝన్తి ఏతాయ సత్తా ఇద్ధా వుద్ధా ఉక్కంసగతా హోన్తీతి ఇమినా వా పరియాయేన ఇద్ధీతి సఙ్ఖం గతానం ఉపచారజ్ఝానాదికుసలచిత్తసమ్పయుత్తానం ఛన్దసమాధిపధానసఙ్ఖారానం అధిట్ఠానట్ఠేన పాదభూతం సేసచిత్తచేతసికరాసిన్తి అత్థో. వుత్తఞ్హి ఇద్ధిపాదవిభఙ్గే సుత్తన్తభాజనీయే ‘‘ఇద్ధిపాదోతి తథాభూతస్స వేదనాక్ఖన్ధో…పే॰… విఞ్ఞాణక్ఖన్ధో’’తి (విభ॰ ౪౩౪). అభిధమ్మభాజనీయే చ ‘‘ఇద్ధిపాదోతి తథాభూతస్స ఫస్సో వేదనా…పే॰… పగ్గాహో అవిక్ఖేపో’’తి (విభ॰ ౪౪౭) వుత్తం. తస్మా ‘‘సేసచిత్తచేతసికరాసి’’న్తి ఏత్థ? ఛన్దసమాధిపధానసఙ్ఖారేసు ఏకేకం ఇద్ధిం కత్వా ద్వీహి ద్వీహి సహ సేసవచనం కతన్తి వేదితబ్బం. ఏవఞ్హి చత్తారో ఖన్ధా సబ్బే చ ఫస్సాదయో ధమ్మా సఙ్గహితా హోన్తి. ఇమినా నయేన సేసేసుపి అత్థో వేదితబ్బో. యథేవ హి ఛన్దం అధిపతిం కరిత్వా పటిలద్ధసమాధి ఛన్దసమాధీతి వుత్తో, ఏవం వీరియం చిత్తం వీమంసం అధిపతిం కరిత్వా పటిలద్ధసమాధి వీమంసాసమాధీతి వుచ్చతి. ఏవమేకేకస్మిం ఇద్ధిపాదే ఛన్దాదయో వీరియాదయో చిత్తాదయో వీమంసాదయోతి తయో తయో ధమ్మా ఇద్ధీపి హోన్తి ఇద్ధిపాదాపి, సేసా పన సమ్పయుత్తకా చత్తారో ఖన్ధా ఇద్ధిపాదాయేవ . యస్మా వా ఇమే తయో తయో ధమ్మా సమ్పయుత్తకేహి చతూహి ఖన్ధేహి సద్ధింయేవ ఇజ్ఝన్తి, న వినా తేహి, తస్మా తేన పరియాయేన సబ్బే చత్తారోపి ఖన్ధా ఇజ్ఝనట్ఠేన ఇద్ధి నామ హోన్తి, పతిట్ఠట్ఠేన పాదా నామాతిపి వేదితబ్బం.

    101. Iddhividhañāṇaniddesaṃ idha bhikkhūti imasmiṃ sāsane bhikkhu. Chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgatanti ettha chandahetuko samādhi, chandādhiko vā samādhi chandasamādhi, kattukamyatāchandaṃ adhipatiṃ karitvā paṭiladdhasamādhissetaṃ adhivacanaṃ. Padhānabhūtā saṅkhārā padhānasaṅkhārā, catukiccasādhakassa sammappadhānavīriyassetaṃ adhivacanaṃ. Catukiccasādhanavasena bahuvacanaṃ kataṃ. Samannāgatanti chandasamādhinā ca padhānasaṅkhārehi ca upetaṃ. Iddhipādanti nipphattipariyāyena vā ijjhanaṭṭhena, ijjhanti etāya sattā iddhā vuddhā ukkaṃsagatā hontīti iminā vā pariyāyena iddhīti saṅkhaṃ gatānaṃ upacārajjhānādikusalacittasampayuttānaṃ chandasamādhipadhānasaṅkhārānaṃ adhiṭṭhānaṭṭhena pādabhūtaṃ sesacittacetasikarāsinti attho. Vuttañhi iddhipādavibhaṅge suttantabhājanīye ‘‘iddhipādoti tathābhūtassa vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho’’ti (vibha. 434). Abhidhammabhājanīye ca ‘‘iddhipādoti tathābhūtassa phasso vedanā…pe… paggāho avikkhepo’’ti (vibha. 447) vuttaṃ. Tasmā ‘‘sesacittacetasikarāsi’’nti ettha? Chandasamādhipadhānasaṅkhāresu ekekaṃ iddhiṃ katvā dvīhi dvīhi saha sesavacanaṃ katanti veditabbaṃ. Evañhi cattāro khandhā sabbe ca phassādayo dhammā saṅgahitā honti. Iminā nayena sesesupi attho veditabbo. Yatheva hi chandaṃ adhipatiṃ karitvā paṭiladdhasamādhi chandasamādhīti vutto, evaṃ vīriyaṃ cittaṃ vīmaṃsaṃ adhipatiṃ karitvā paṭiladdhasamādhi vīmaṃsāsamādhīti vuccati. Evamekekasmiṃ iddhipāde chandādayo vīriyādayo cittādayo vīmaṃsādayoti tayo tayo dhammā iddhīpi honti iddhipādāpi, sesā pana sampayuttakā cattāro khandhā iddhipādāyeva . Yasmā vā ime tayo tayo dhammā sampayuttakehi catūhi khandhehi saddhiṃyeva ijjhanti, na vinā tehi, tasmā tena pariyāyena sabbe cattāropi khandhā ijjhanaṭṭhena iddhi nāma honti, patiṭṭhaṭṭhena pādā nāmātipi veditabbaṃ.

    వీరియసమాధిపధానసఙ్ఖారసమన్నాగతన్తి ఏత్థ పన వీరియన్తి చ పధానసఙ్ఖారోతి చ ఏకోయేవ. కస్మా ద్విధా వుత్తన్తి చే? వీరియస్స అధిపతిభావదస్సనవసేనేత్థ పఠమం వీరియగ్గహణం కతం, తస్సేవ చతుకిచ్చసాధకత్తదస్సనత్థం పధానసఙ్ఖారవచనం కతం. ఏవం ద్విధా వుత్తత్తా ఏవ చేత్థాపి తయో తయో ధమ్మాతి వుత్తం. కేచి పన ‘‘విభఙ్గే ‘ఇద్ధీతి యా తేసం తేసం ధమ్మానం ఇద్ధి సమిద్ధి ఇజ్ఝనా సమిజ్ఝనా’తి (విభ॰ ౪౩౪) వుత్తత్తా ఇద్ధి నామ అనిప్ఫన్నా, ఇద్ధిపాదో నిప్ఫన్నో’’తి వదన్తి. ఇధ పన ఇద్ధిపి ఇద్ధిపాదోపి నిప్ఫన్నో లక్ఖణబ్భాహతోతి సన్నిట్ఠానం కతం. ఇద్ధి సమిద్ధీతిఆదీహి ఇజ్ఝనాకారేన ధమ్మా ఏవ వుత్తాతి వేదితబ్బం.

    Vīriyasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgatanti ettha pana vīriyanti ca padhānasaṅkhāroti ca ekoyeva. Kasmā dvidhā vuttanti ce? Vīriyassa adhipatibhāvadassanavasenettha paṭhamaṃ vīriyaggahaṇaṃ kataṃ, tasseva catukiccasādhakattadassanatthaṃ padhānasaṅkhāravacanaṃ kataṃ. Evaṃ dvidhā vuttattā eva cetthāpi tayo tayo dhammāti vuttaṃ. Keci pana ‘‘vibhaṅge ‘iddhīti yā tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ iddhi samiddhi ijjhanā samijjhanā’ti (vibha. 434) vuttattā iddhi nāma anipphannā, iddhipādo nipphanno’’ti vadanti. Idha pana iddhipi iddhipādopi nipphanno lakkhaṇabbhāhatoti sanniṭṭhānaṃ kataṃ. Iddhi samiddhītiādīhi ijjhanākārena dhammā eva vuttāti veditabbaṃ.

    భావేతీతి ఆసేవతి. సుత్తన్తభాజనీయే (విభ॰ ౪౩౧ ఆదయో) వియ ఇధాపి ఇద్ధిపాదభావనా లోకియా ఏవ. తస్మా ఇద్ధివిధం తావ సమ్పాదేతుకామో లోకియం ఇద్ధిపాదం భావేన్తో పథవీకసిణాదీసు అట్ఠసు కసిణేసు అధికతవసిప్పత్తఅట్ఠసమాపత్తికో కసిణానులోమతో కసిణపటిలోమతో కసిణానులోమపటిలోమతో ఝానానులోమతో ఝానపటిలోమతో ఝానానులోమపటిలోమతో ఝానుక్కన్తికతో కసిణుక్కన్తికతో ఝానకసిణుక్కన్తికతో అఙ్గసఙ్కన్తికతో ఆరమ్మణసఙ్కన్తికతో అఙ్గారమ్మణసఙ్కన్తికతో అఙ్గవవత్థానతో ఆరమ్మణవవత్థానతోతి ఇమేహి చుద్దసహి ఆకారేహి చిత్తం పరిదమేత్వా ఛన్దసీసవీరియసీసచిత్తసీసవీమంసాసీసవసేన పునప్పునం ఝానం సమాపజ్జతి. అఙ్గారమ్మణవవత్థానమ్పి కేచి ఇచ్ఛన్తి. పుబ్బహేతుసమ్పన్నేన పన కసిణేసు చతుక్కజ్ఝానమత్తే చిణ్ణవసినాపి కాతుం వట్టతీతి తం తం ఇద్ధిపాదం సమాధిం భావేన్తో ‘‘అనుప్పన్నానం పాపకానం అకుసలానం ధమ్మానం అనుప్పాదాయా’’తిఆదికం (విభ॰ ౪౩౨) చతుప్పకారం వీరియం అధిట్ఠాతి, తస్స చ హానివుద్ధియో ఞత్వా వీరియసమతం అధిట్ఠాతి. సో ఏవం చతూసు ఇద్ధిపాదేసు చిత్తం పరిభావేత్వా ఇద్ధివిధం సమ్పాదేతి.

    Bhāvetīti āsevati. Suttantabhājanīye (vibha. 431 ādayo) viya idhāpi iddhipādabhāvanā lokiyā eva. Tasmā iddhividhaṃ tāva sampādetukāmo lokiyaṃ iddhipādaṃ bhāvento pathavīkasiṇādīsu aṭṭhasu kasiṇesu adhikatavasippattaaṭṭhasamāpattiko kasiṇānulomato kasiṇapaṭilomato kasiṇānulomapaṭilomato jhānānulomato jhānapaṭilomato jhānānulomapaṭilomato jhānukkantikato kasiṇukkantikato jhānakasiṇukkantikato aṅgasaṅkantikato ārammaṇasaṅkantikato aṅgārammaṇasaṅkantikato aṅgavavatthānato ārammaṇavavatthānatoti imehi cuddasahi ākārehi cittaṃ paridametvā chandasīsavīriyasīsacittasīsavīmaṃsāsīsavasena punappunaṃ jhānaṃ samāpajjati. Aṅgārammaṇavavatthānampi keci icchanti. Pubbahetusampannena pana kasiṇesu catukkajjhānamatte ciṇṇavasināpi kātuṃ vaṭṭatīti taṃ taṃ iddhipādaṃ samādhiṃ bhāvento ‘‘anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāyā’’tiādikaṃ (vibha. 432) catuppakāraṃ vīriyaṃ adhiṭṭhāti, tassa ca hānivuddhiyo ñatvā vīriyasamataṃ adhiṭṭhāti. So evaṃ catūsu iddhipādesu cittaṃ paribhāvetvā iddhividhaṃ sampādeti.

    సో ఇమేసు చతూసు ఇద్ధిపాదేసూతిఆదీసు సోతి సో భావితచతురిద్ధిపాదో భిక్ఖు. చతూసు ఇద్ధిపాదేసు చిత్తం పరిభావేతీతి పునప్పునం ఛన్దాదీసు ఏకేకం అధిపతిం కత్వా ఝానసమాపజ్జనవసేన తేసు చిత్తం పరిభావేతి నామ, ఛన్దాదివాసనం గాహాపేతీతి అత్థో. పరిదమేతీతి నిబ్బిసేవనం కరోతి. పురిమం పచ్ఛిమస్స కారణవచనం. పరిభావితఞ్హి చిత్తం పరిదమితం హోతీతి. ముదుం కరోతీతి తథా దన్తం చిత్తం వసిప్పత్తం కరోతి. వసే వత్తమానఞ్హి చిత్తం ‘‘ముదూ’’తి వుచ్చతి. కమ్మనియన్తి కమ్మక్ఖమం కమ్మయోగ్గం కరోతి. ముదు హి చిత్తం కమ్మనియం హోతి సుధన్తమివ సువణ్ణం, ఇధ పన ఇద్ధివిధకమ్మక్ఖమం. సోతి సో పరిభావితచిత్తో భిక్ఖు. కాయమ్పి చిత్తే సమోదహతీతిఆది ఇద్ధికరణకాలే యథాసుఖం చిత్తచారస్స ఇజ్ఝనత్థం యోగవిధానం దస్సేతుం వుత్తం. తత్థ కాయమ్పి చిత్తే సమోదహతీతి అత్తనో కరజకాయమ్పి పాదకజ్ఝానచిత్తే సమోదహతి పవేసేతి ఆరోపేతి, కాయం చిత్తానుగతికం కరోతీతి అత్థో. ఏవం కరణం అదిస్సమానేన కాయేన గమనస్స ఉపకారాయ హోతి. చిత్తమ్పి కాయే సమోదహతీతి పాదకజ్ఝానచిత్తం అత్తనో కరజకాయే సమోదహతి ఆరోపేతి , చిత్తమ్పి కాయానుగతికం కరోతీతి అత్థో. ఏవం కరణం దిస్సమానేన కాయేన గమనస్స ఉపకారాయ హోతి. సమాదహతీతిపి పాఠో, పతిట్ఠాపేతీతి అత్థో. కాయవసేన చిత్తం పరిణామేతీతి పాదకజ్ఝానచిత్తం గహేత్వా కరజకాయే ఆరోపేతి కాయానుగతికం కరోతి, ఇదం చిత్తం కాయే సమోదహనస్స వేవచనం. చిత్తవసేన కాయం పరిణామేతీతి కరజకాయం గహేత్వా పాదకజ్ఝానచిత్తే ఆరోపేతి, చిత్తానుగతికం కరోతి, ఇదం కాయం చిత్తే సమోదహనస్స వేవచనం. అధిట్ఠాతీతి ‘‘ఏవం హోతూ’’తి అధిట్ఠాతి. సమోదహనస్స అత్థవివరణత్థం పరిణామో వుత్తో, పరిణామస్స అత్థవివరణత్థం అధిట్ఠానం వుత్తం. యస్మా సమోదహతీతి మూలపదం, పరిణామేతి అధిట్ఠాతీతి తస్స అత్థనిద్దేసపదాని , తస్మా తేసం ద్విన్నంయేవ పదానం వసేన పరిణామేత్వాతి అధిట్ఠహిత్వాతి వుత్తం, న వుత్తం సమోదహిత్వాతి.

    Soimesu catūsu iddhipādesūtiādīsu soti so bhāvitacaturiddhipādo bhikkhu. Catūsu iddhipādesu cittaṃ paribhāvetīti punappunaṃ chandādīsu ekekaṃ adhipatiṃ katvā jhānasamāpajjanavasena tesu cittaṃ paribhāveti nāma, chandādivāsanaṃ gāhāpetīti attho. Paridametīti nibbisevanaṃ karoti. Purimaṃ pacchimassa kāraṇavacanaṃ. Paribhāvitañhi cittaṃ paridamitaṃ hotīti. Muduṃ karotīti tathā dantaṃ cittaṃ vasippattaṃ karoti. Vase vattamānañhi cittaṃ ‘‘mudū’’ti vuccati. Kammaniyanti kammakkhamaṃ kammayoggaṃ karoti. Mudu hi cittaṃ kammaniyaṃ hoti sudhantamiva suvaṇṇaṃ, idha pana iddhividhakammakkhamaṃ. Soti so paribhāvitacitto bhikkhu. Kāyampi citte samodahatītiādi iddhikaraṇakāle yathāsukhaṃ cittacārassa ijjhanatthaṃ yogavidhānaṃ dassetuṃ vuttaṃ. Tattha kāyampi citte samodahatīti attano karajakāyampi pādakajjhānacitte samodahati paveseti āropeti, kāyaṃ cittānugatikaṃ karotīti attho. Evaṃ karaṇaṃ adissamānena kāyena gamanassa upakārāya hoti. Cittampi kāye samodahatīti pādakajjhānacittaṃ attano karajakāye samodahati āropeti , cittampi kāyānugatikaṃ karotīti attho. Evaṃ karaṇaṃ dissamānena kāyena gamanassa upakārāya hoti. Samādahatītipi pāṭho, patiṭṭhāpetīti attho. Kāyavasena cittaṃ pariṇāmetīti pādakajjhānacittaṃ gahetvā karajakāye āropeti kāyānugatikaṃ karoti, idaṃ cittaṃ kāye samodahanassa vevacanaṃ. Cittavasena kāyaṃ pariṇāmetīti karajakāyaṃ gahetvā pādakajjhānacitte āropeti, cittānugatikaṃ karoti, idaṃ kāyaṃ citte samodahanassa vevacanaṃ. Adhiṭṭhātīti ‘‘evaṃ hotū’’ti adhiṭṭhāti. Samodahanassa atthavivaraṇatthaṃ pariṇāmo vutto, pariṇāmassa atthavivaraṇatthaṃ adhiṭṭhānaṃ vuttaṃ. Yasmā samodahatīti mūlapadaṃ, pariṇāmeti adhiṭṭhātīti tassa atthaniddesapadāni , tasmā tesaṃ dvinnaṃyeva padānaṃ vasena pariṇāmetvāti adhiṭṭhahitvāti vuttaṃ, na vuttaṃ samodahitvāti.

    సుఖసఞ్ఞఞ్చ లహుసఞ్ఞఞ్చ కాయే ఓక్కమిత్వా విహరతీతి చతుత్థజ్ఝానేన సహజాతసుఖసఞ్ఞఞ్చ లహుసఞ్ఞఞ్చ సమాపజ్జనవసేన కరజకాయే ఓక్కమిత్వా పవేసేత్వా విహరతి. తాయ సఞ్ఞాయ ఓక్కన్తకాయస్స పనస్స కరజకాయోపి తూలపిచు వియ లహుకో హోతి. సోతి సో కతయోగవిధానో భిక్ఖు. తథాభావితేన చిత్తేనాతి ఇత్థమ్భూతలక్ఖణే కరణవచనం, హేతుఅత్థే వా, తథాభావితేన చిత్తేన హేతుభూతేనాతి అత్థో. పరిసుద్ధేనాతి ఉపేక్ఖాసతిపారిసుద్ధిభావతో పరిసుద్ధేన. పరిసుద్ధత్తాయేవ పరియోదాతేన, పభస్సరేనాతి అత్థో. ఇద్ధివిధఞాణాయాతి ఇద్ధికోట్ఠాసే, ఇద్ధివికప్పే వా ఞాణత్థాయ. చిత్తం అభినీహరతీతి సో భిక్ఖు వుత్తప్పకారవసేన తస్మిం చిత్తే అభిఞ్ఞాపాదకే జాతే ఇద్ధివిధఞాణాధిగమత్థాయ పరికమ్మచిత్తం అభినీహరతి, కసిణారమ్మణతో అపనేత్వా ఇద్ధివిధాభిముఖం పేసేతి. అభినిన్నామేతీతి అధిగన్తబ్బఇద్ధిపోణం ఇద్ధిపబ్భారం కరోతి. సోతి సో ఏవం కతచిత్తాభినీహారో భిక్ఖు. అనేకవిహితన్తి అనేకవిధం నానప్పకారకం. ఇద్ధివిధన్తి ఇద్ధికోట్ఠాసం, ఇద్ధివికప్పం వా. పచ్చనుభోతీతి పచ్చనుభవతి, ఫస్సేతి సచ్ఛికరోతి పాపుణాతీతి అత్థో.

    Sukhasaññañca lahusaññañca kāye okkamitvā viharatīti catutthajjhānena sahajātasukhasaññañca lahusaññañca samāpajjanavasena karajakāye okkamitvā pavesetvā viharati. Tāya saññāya okkantakāyassa panassa karajakāyopi tūlapicu viya lahuko hoti. Soti so katayogavidhāno bhikkhu. Tathābhāvitena cittenāti itthambhūtalakkhaṇe karaṇavacanaṃ, hetuatthe vā, tathābhāvitena cittena hetubhūtenāti attho. Parisuddhenāti upekkhāsatipārisuddhibhāvato parisuddhena. Parisuddhattāyeva pariyodātena, pabhassarenāti attho. Iddhividhañāṇāyāti iddhikoṭṭhāse, iddhivikappe vā ñāṇatthāya. Cittaṃ abhinīharatīti so bhikkhu vuttappakāravasena tasmiṃ citte abhiññāpādake jāte iddhividhañāṇādhigamatthāya parikammacittaṃ abhinīharati, kasiṇārammaṇato apanetvā iddhividhābhimukhaṃ peseti. Abhininnāmetīti adhigantabbaiddhipoṇaṃ iddhipabbhāraṃ karoti. Soti so evaṃ katacittābhinīhāro bhikkhu. Anekavihitanti anekavidhaṃ nānappakārakaṃ. Iddhividhanti iddhikoṭṭhāsaṃ, iddhivikappaṃ vā. Paccanubhotīti paccanubhavati, phasseti sacchikaroti pāpuṇātīti attho.

    ౧౦౨. ఇదానిస్స అనేకవిహితభావం దస్సేన్తో ఏకోపి హుత్వాతిఆదిమాహ. తత్థ ఏకోపి హుత్వాతి ఇద్ధికరణతో పుబ్బే పకతియా ఏకోపి హుత్వా. బహుధా హోతీతి బహున్నం సన్తికే చఙ్కమితుకామో వా, సజ్ఝాయం వా కత్తుకామో, పఞ్హం వా పుచ్ఛితుకామో హుత్వా సతమ్పి సహస్సమ్పి హోతి. కథం పనాయమేవం హోతి? ఇద్ధియా భూమిపాదపదమూలభూతే ధమ్మే సమ్పాదేత్వా అభిఞ్ఞాపాదకజ్ఝానం సమాపజ్జిత్వా వుట్ఠాయ సచే సతం ఇచ్ఛతి, ‘‘సతం హోమి సతం హోమీ’’తి పరికమ్మం కత్వా పున పాదకజ్ఝానం సమాపజ్జిత్వా వుట్ఠాయ అధిట్ఠాతి. అధిట్ఠానచిత్తేన సహేవ సతం హోతి. సహస్సాదీసుపి ఏసేవ నయో. సచే ఏవం న ఇజ్ఝతి, పున పరికమ్మం కత్వా దుతియమ్పి సమాపజ్జిత్వా వుట్ఠాయ అధిట్ఠాతబ్బం. సంయుత్తట్ఠకథాయఞ్హి ‘‘ఏకవారం ద్వేవారం సమాపజ్జితుం వట్టతీ’’తి వుత్తం. తత్థ పాదకజ్ఝానచిత్తం నిమిత్తారమ్మణం, పరికమ్మచిత్తాని సతారమ్మణాని వా సహస్సారమ్మణాని వా. తాని చ ఖో వణ్ణవసేనేవ, నో పణ్ణత్తివసేన. అధిట్ఠానచిత్తమ్పి తథేవ సతారమ్మణం వా సహస్సారమ్మణం వా, తం పఠమప్పనాచిత్తమివ గోత్రభుఅనన్తరం ఏకమేవ ఉప్పజ్జతి రూపావచరచతుత్థజ్ఝానికం . తత్థ యే తే బహూ నిమ్మితా, తే అనియమేత్వా నిమ్మితత్తా ఇద్ధిమతా సదిసావ హోన్తి. ఠాననిసజ్జాదీసు వా భాసితతుణ్హీభావాదీసు వా యం యం ఇద్ధిమా కరోతి, తంతదేవ కరోన్తి. సచే పన నానావణ్ణే కాతుకామో హోతి, కేచి పఠమవయే కేచి మజ్ఝిమవయే కేచి పచ్ఛిమవయే, తథా దీఘకేసే ఉపడ్ఢముణ్డముణ్డే మిస్సకకేసే ఉపడ్ఢరత్తచీవరే పణ్డుకచీవరే పదభాణధమ్మకథాసరభఞ్ఞపఞ్హపుచ్ఛనపఞ్హవిస్సజ్జనరజనపచనచీవరసిబ్బనధోవనాదీని కరోన్తే, అపరేపి వా నానప్పకారకే కాతుకామో హోతి, తేన పాదకజ్ఝానతో వుట్ఠాయ ‘‘ఏత్తకా భిక్ఖూ పఠమవయా హోన్తూ’’తిఆదినా నయేన పరికమ్మం కత్వా పున సమాపజ్జిత్వా వుట్ఠాయ అధిట్ఠాతబ్బం. అధిట్ఠానచిత్తేన సద్ధిం ఇచ్ఛితప్పకారాయేవ హోన్తీతి. ఏస నయో ‘‘బహుధాపి హుత్వా ఏకో హోతీ’’తిఆదీసు. అయం పన విసేసో – ఇమినా హి భిక్ఖునా ఏవం బహుభావం నిమ్మినిత్వా పున ‘‘ఏకోవ హుత్వా చఙ్కమిస్సామి, సజ్ఝాయం కరిస్సామి, పఞ్హం పుచ్ఛిస్సామీ’’తి చిన్తేత్వా వా ‘‘అయం విహారో అప్పభిక్ఖుకో, సచే కేచి ఆగమిస్సన్తి, కుతో ఇమే ఏత్తకా ఏకసదిసా భిక్ఖూ అద్ధా థేరస్స ఏసానుభావోతి మం జానిస్సన్తీ’’తి అప్పిచ్ఛతాయ వా అన్తరావ ‘‘ఏకో హోమీ’’తి ఇచ్ఛన్తేన పాదకజ్ఝానం సమాపజ్జిత్వా వుట్ఠాయ ‘‘ఏకో హోమీ’’తి పరికమ్మం కత్వా పున సమాపజ్జిత్వా వుట్ఠాయ ‘‘ఏకో హోమీ’’తి అధిట్ఠాతబ్బం . అధిట్ఠానచిత్తేన సద్ధింయేవ ఏకో హోతి. ఏవం అకరోన్తో పన యథాపరిచ్ఛిన్నకాలవసేన సయమేవ ఏకో హోతి.

    102. Idānissa anekavihitabhāvaṃ dassento ekopi hutvātiādimāha. Tattha ekopi hutvāti iddhikaraṇato pubbe pakatiyā ekopi hutvā. Bahudhā hotīti bahunnaṃ santike caṅkamitukāmo vā, sajjhāyaṃ vā kattukāmo, pañhaṃ vā pucchitukāmo hutvā satampi sahassampi hoti. Kathaṃ panāyamevaṃ hoti? Iddhiyā bhūmipādapadamūlabhūte dhamme sampādetvā abhiññāpādakajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya sace sataṃ icchati, ‘‘sataṃ homi sataṃ homī’’ti parikammaṃ katvā puna pādakajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya adhiṭṭhāti. Adhiṭṭhānacittena saheva sataṃ hoti. Sahassādīsupi eseva nayo. Sace evaṃ na ijjhati, puna parikammaṃ katvā dutiyampi samāpajjitvā vuṭṭhāya adhiṭṭhātabbaṃ. Saṃyuttaṭṭhakathāyañhi ‘‘ekavāraṃ dvevāraṃ samāpajjituṃ vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Tattha pādakajjhānacittaṃ nimittārammaṇaṃ, parikammacittāni satārammaṇāni vā sahassārammaṇāni vā. Tāni ca kho vaṇṇavaseneva, no paṇṇattivasena. Adhiṭṭhānacittampi tatheva satārammaṇaṃ vā sahassārammaṇaṃ vā, taṃ paṭhamappanācittamiva gotrabhuanantaraṃ ekameva uppajjati rūpāvacaracatutthajjhānikaṃ . Tattha ye te bahū nimmitā, te aniyametvā nimmitattā iddhimatā sadisāva honti. Ṭhānanisajjādīsu vā bhāsitatuṇhībhāvādīsu vā yaṃ yaṃ iddhimā karoti, taṃtadeva karonti. Sace pana nānāvaṇṇe kātukāmo hoti, keci paṭhamavaye keci majjhimavaye keci pacchimavaye, tathā dīghakese upaḍḍhamuṇḍamuṇḍe missakakese upaḍḍharattacīvare paṇḍukacīvare padabhāṇadhammakathāsarabhaññapañhapucchanapañhavissajjanarajanapacanacīvarasibbanadhovanādīni karonte, aparepi vā nānappakārake kātukāmo hoti, tena pādakajjhānato vuṭṭhāya ‘‘ettakā bhikkhū paṭhamavayā hontū’’tiādinā nayena parikammaṃ katvā puna samāpajjitvā vuṭṭhāya adhiṭṭhātabbaṃ. Adhiṭṭhānacittena saddhiṃ icchitappakārāyeva hontīti. Esa nayo ‘‘bahudhāpi hutvā eko hotī’’tiādīsu. Ayaṃ pana viseso – iminā hi bhikkhunā evaṃ bahubhāvaṃ nimminitvā puna ‘‘ekova hutvā caṅkamissāmi, sajjhāyaṃ karissāmi, pañhaṃ pucchissāmī’’ti cintetvā vā ‘‘ayaṃ vihāro appabhikkhuko, sace keci āgamissanti, kuto ime ettakā ekasadisā bhikkhū addhā therassa esānubhāvoti maṃ jānissantī’’ti appicchatāya vā antarāva ‘‘eko homī’’ti icchantena pādakajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya ‘‘eko homī’’ti parikammaṃ katvā puna samāpajjitvā vuṭṭhāya ‘‘eko homī’’ti adhiṭṭhātabbaṃ . Adhiṭṭhānacittena saddhiṃyeva eko hoti. Evaṃ akaronto pana yathāparicchinnakālavasena sayameva eko hoti.

    ఆవిభావన్తి పాకటభావం కరోతీతి అత్థో. తిరోభావన్తి పటిచ్ఛన్నభావం కరోతీతి అత్థో. ఆవిభావం పచ్చనుభోతి, తిరోభావం పచ్చనుభోతీతి పురిమేన వా సమ్బన్ధో. తత్రాయం ఇద్ధిమా ఆవిభావం కత్తుకామో అన్ధకారం వా ఆలోకం కరోతి, పటిచ్ఛన్నం వా వివటం కరోతి, అనాపాథం వా ఆపాథం కరోతి. కథం? అయఞ్హి యథా పటిచ్ఛన్నోపి దూరే ఠితోపి వా దిస్సతి, ఏవం అత్తానం వా పరం వా కత్తుకామో పాదకజ్ఝానతో వుట్ఠాయ ‘‘ఇదం అన్ధకారం ఆలోకజాతం హోతూ’’తి వా, ‘‘ఇదం పటిచ్ఛన్నం వివటం హోతూ’’తి వా, ‘‘ఇదం అనాపాథం ఆపాథం హోతూ’’తి వా ఆవజ్జిత్వా పరికమ్మం కత్వా వుత్తనయేనేవ అధిట్ఠాతి. సహ అధిట్ఠానా యథాధిట్ఠితమేవ హోతి. పరే దూరే ఠితాపి పస్సన్తి, సయమ్పి పస్సితుకామో పస్సతి. తిరోభావం కత్తుకామో పన ఆలోకం వా అన్ధకారం కరోతి, అప్పటిచ్ఛన్నం వా పటిచ్ఛన్నం, ఆపాథం వా అనాపాథం కరోతి. కథం? అయఞ్హి యథా అప్పటిచ్ఛన్నోపి సమీపే ఠితోపి వా న దిస్సతి, ఏవం అత్తానం వా పరం వా కత్తుకామో పాదకజ్ఝానా వుట్ఠహిత్వా ‘‘ఇదం ఆలోకట్ఠానం అన్ధకారం హోతూ’’తి వా, ‘‘ఇదం అప్పటిచ్ఛన్నం పటిచ్ఛన్నం హోతూ’’తి వా, ‘‘ఇదం ఆపాథం అనాపాథం హోతూ’’తి వా ఆవజ్జిత్వా పరికమ్మం కత్వా వుత్తనయేనేవ అధిట్ఠాతి. సహ అధిట్ఠానా యథాధిట్ఠితమేవ హోతి. పరే సమీపే ఠితాపి న పస్సన్తి, సయమ్పి అపస్సితుకామో న పస్సతి. అపిచ సబ్బమ్పి పాకటపాటిహారియం ఆవిభావో నామ, అపాకటపాటిహారియం తిరోభావో నామ. తత్థ పాకటపాటిహారియే ఇద్ధిపి పఞ్ఞాయతి ఇద్ధిమాపి. తం యమకపాటిహారియేన దీపేతబ్బం. అపాకటపాటిహారియే ఇద్ధియేవ పఞ్ఞాయతి, న ఇద్ధిమా. తం మహకసుత్తేన (సం॰ ని॰ ౪.౩౪౬) చ బ్రహ్మనిమన్తనికసుత్తేన (మ॰ ని॰ ౧.౫౦౧ ఆదయో) చ దీపేతబ్బం.

    Āvibhāvanti pākaṭabhāvaṃ karotīti attho. Tirobhāvanti paṭicchannabhāvaṃ karotīti attho. Āvibhāvaṃ paccanubhoti, tirobhāvaṃ paccanubhotīti purimena vā sambandho. Tatrāyaṃ iddhimā āvibhāvaṃ kattukāmo andhakāraṃ vā ālokaṃ karoti, paṭicchannaṃ vā vivaṭaṃ karoti, anāpāthaṃ vā āpāthaṃ karoti. Kathaṃ? Ayañhi yathā paṭicchannopi dūre ṭhitopi vā dissati, evaṃ attānaṃ vā paraṃ vā kattukāmo pādakajjhānato vuṭṭhāya ‘‘idaṃ andhakāraṃ ālokajātaṃ hotū’’ti vā, ‘‘idaṃ paṭicchannaṃ vivaṭaṃ hotū’’ti vā, ‘‘idaṃ anāpāthaṃ āpāthaṃ hotū’’ti vā āvajjitvā parikammaṃ katvā vuttanayeneva adhiṭṭhāti. Saha adhiṭṭhānā yathādhiṭṭhitameva hoti. Pare dūre ṭhitāpi passanti, sayampi passitukāmo passati. Tirobhāvaṃ kattukāmo pana ālokaṃ vā andhakāraṃ karoti, appaṭicchannaṃ vā paṭicchannaṃ, āpāthaṃ vā anāpāthaṃ karoti. Kathaṃ? Ayañhi yathā appaṭicchannopi samīpe ṭhitopi vā na dissati, evaṃ attānaṃ vā paraṃ vā kattukāmo pādakajjhānā vuṭṭhahitvā ‘‘idaṃ ālokaṭṭhānaṃ andhakāraṃ hotū’’ti vā, ‘‘idaṃ appaṭicchannaṃ paṭicchannaṃ hotū’’ti vā, ‘‘idaṃ āpāthaṃ anāpāthaṃ hotū’’ti vā āvajjitvā parikammaṃ katvā vuttanayeneva adhiṭṭhāti. Saha adhiṭṭhānā yathādhiṭṭhitameva hoti. Pare samīpe ṭhitāpi na passanti, sayampi apassitukāmo na passati. Apica sabbampi pākaṭapāṭihāriyaṃ āvibhāvo nāma, apākaṭapāṭihāriyaṃ tirobhāvo nāma. Tattha pākaṭapāṭihāriye iddhipi paññāyati iddhimāpi. Taṃ yamakapāṭihāriyena dīpetabbaṃ. Apākaṭapāṭihāriye iddhiyeva paññāyati, na iddhimā. Taṃ mahakasuttena (saṃ. ni. 4.346) ca brahmanimantanikasuttena (ma. ni. 1.501 ādayo) ca dīpetabbaṃ.

    తిరోకుట్టన్తి పరకుట్టం, కుట్టస్స పరభాగన్తి వుత్తం హోతి. ఏస నయో తిరోపాకారతిరోపబ్బతేసు. కుట్టోతి చ గేహభిత్తి. పాకారోతి గేహవిహారగామాదీనం పరిక్ఖేపపాకారో. పబ్బతోతి పంసుపబ్బతో వా పాసాణపబ్బతో వా. అసజ్జమానోతి అలగ్గమానో. సేయ్యథాపి ఆకాసేతి ఆకాసే వియ. ఏవం గన్తుకామేన పన ఆకాసకసిణం సమాపజ్జిత్వా వుట్ఠాయ కుట్టం వా పాకారం వా పబ్బతం వా ఆవజ్జిత్వా కతపరికమ్మేన ‘‘ఆకాసో హోతూ’’తి అధిట్ఠాతబ్బో, ఆకాసోవ హోతి. అధో ఓతరితుకామస్స, ఉద్ధం వా ఆరోహితుకామస్స సుసిరో హోతి, వినివిజ్ఝిత్వా గన్తుకామస్స ఛిద్దో. సో తత్థ అసజ్జమానో గచ్ఛతి. సచే పనస్స భిక్ఖునో అధిట్ఠహిత్వా గచ్ఛన్తస్స అన్తరా పబ్బతో వా రుక్ఖో వా ఉట్ఠేతి, కిం పున సమాపజ్జిత్వా అధిట్ఠాతబ్బన్తి? దోసో నత్థి. పున సమాపజ్జిత్వా అధిట్ఠానఞ్హి ఉపజ్ఝాయస్స సన్తికే నిస్సయగ్గహణసదిసం హోతి. ఇమినా పన భిక్ఖునా ‘‘ఆకాసో హోతూ’’తి అధిట్ఠితత్తా ఆకాసో హోతియేవ. పురిమాధిట్ఠానబలేనేవ చస్స అన్తరా అఞ్ఞో పబ్బతో వా రుక్ఖో వా ఉతుమయో ఉట్ఠహిస్సతీతి అట్ఠానమేతం. అఞ్ఞేన ఇద్ధిమతా నిమ్మితే పన పఠమం నిమ్మానం బలవం హోతి. ఇతరేన తస్స ఉద్ధం వా అధో వా గన్తబ్బం.

    Tirokuṭṭanti parakuṭṭaṃ, kuṭṭassa parabhāganti vuttaṃ hoti. Esa nayo tiropākāratiropabbatesu. Kuṭṭoti ca gehabhitti. Pākāroti gehavihāragāmādīnaṃ parikkhepapākāro. Pabbatoti paṃsupabbato vā pāsāṇapabbato vā. Asajjamānoti alaggamāno. Seyyathāpi ākāseti ākāse viya. Evaṃ gantukāmena pana ākāsakasiṇaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya kuṭṭaṃ vā pākāraṃ vā pabbataṃ vā āvajjitvā kataparikammena ‘‘ākāso hotū’’ti adhiṭṭhātabbo, ākāsova hoti. Adho otaritukāmassa, uddhaṃ vā ārohitukāmassa susiro hoti, vinivijjhitvā gantukāmassa chiddo. So tattha asajjamāno gacchati. Sace panassa bhikkhuno adhiṭṭhahitvā gacchantassa antarā pabbato vā rukkho vā uṭṭheti, kiṃ puna samāpajjitvā adhiṭṭhātabbanti? Doso natthi. Puna samāpajjitvā adhiṭṭhānañhi upajjhāyassa santike nissayaggahaṇasadisaṃ hoti. Iminā pana bhikkhunā ‘‘ākāso hotū’’ti adhiṭṭhitattā ākāso hotiyeva. Purimādhiṭṭhānabaleneva cassa antarā añño pabbato vā rukkho vā utumayo uṭṭhahissatīti aṭṭhānametaṃ. Aññena iddhimatā nimmite pana paṭhamaṃ nimmānaṃ balavaṃ hoti. Itarena tassa uddhaṃ vā adho vā gantabbaṃ.

    పథవియాపి ఉమ్ముజ్జనిముజ్జన్తి ఏత్థ ఉమ్ముజ్జన్తి ఉట్ఠానం, నిముజ్జన్తి సంసీదనం, ఉమ్ముజ్జఞ్చ నిముజ్జఞ్చ ఉమ్ముజ్జనిముజ్జం. ఏవం కత్తుకామేన పన ఆపోకసిణం సమాపజ్జిత్వా ఉట్ఠాయ ‘‘ఏత్తకే ఠానే పథవీ ఉదకం హోతూ’’తి పరిచ్ఛిన్దిత్వా పరికమ్మం కత్వా వుత్తనయేనేవ అధిట్ఠాతబ్బం. సహ అధిట్ఠానా యథాపరిచ్ఛిన్నే ఠానే పథవీ ఉదకమేవ హోతి. సో తత్థ ఉమ్ముజ్జనిముజ్జం కరోతి సేయ్యథాపి ఉదకే. న కేవలఞ్చ ఉమ్ముజ్జనిముజ్జమేవ, న్హానపానముఖధోవనభణ్డకధోవనాదీసు యం యం ఇచ్ఛతి, తం తం కరోతి. న కేవలఞ్చ ఉదకమేవ కరోతి, సప్పితేలమధుఫాణితాదీసుపి యం యం ఇచ్ఛతి, తం తం ‘‘ఇదఞ్చిదఞ్చ ఏత్తకం హోతూ’’తి ఆవజ్జిత్వా పరికమ్మం కత్వా అధిట్ఠహన్తస్స యథాధిట్ఠితమేవ హోతి. ఉద్ధరిత్వా భాజనగతం కరోన్తస్స సప్పి సప్పియేవ హోతి, తేలాదీని తేలాదీనియేవ, ఉదకం ఉదకమేవ. సో తత్థ తేమితుకామోవ తేమేతి, న తేమితుకామో న తేమేతి. తస్సేవ చ సా పథవీ ఉదకం హోతి, సేసజనస్స పథవీయేవ. తత్థ మనుస్సా పత్తికాపి గచ్ఛన్తి, యానాదీహిపి గచ్ఛన్తి, కసికమ్మాదీనిపి కరోన్తియేవ. సచే పనాయం ‘‘తేసమ్పి ఉదకం హోతూ’’తి ఇచ్ఛతి, హోతియేవ. పరిచ్ఛిన్నకాలం పన అతిక్కమిత్వా యం పకతియా ఘటతళాకాదీసు ఉదకం, తం ఠపేత్వా అవసేసం పరిచ్ఛిన్నట్ఠానం పథవీయేవ హోతి.

    Pathaviyāpi ummujjanimujjanti ettha ummujjanti uṭṭhānaṃ, nimujjanti saṃsīdanaṃ, ummujjañca nimujjañca ummujjanimujjaṃ. Evaṃ kattukāmena pana āpokasiṇaṃ samāpajjitvā uṭṭhāya ‘‘ettake ṭhāne pathavī udakaṃ hotū’’ti paricchinditvā parikammaṃ katvā vuttanayeneva adhiṭṭhātabbaṃ. Saha adhiṭṭhānā yathāparicchinne ṭhāne pathavī udakameva hoti. So tattha ummujjanimujjaṃ karoti seyyathāpi udake. Na kevalañca ummujjanimujjameva, nhānapānamukhadhovanabhaṇḍakadhovanādīsu yaṃ yaṃ icchati, taṃ taṃ karoti. Na kevalañca udakameva karoti, sappitelamadhuphāṇitādīsupi yaṃ yaṃ icchati, taṃ taṃ ‘‘idañcidañca ettakaṃ hotū’’ti āvajjitvā parikammaṃ katvā adhiṭṭhahantassa yathādhiṭṭhitameva hoti. Uddharitvā bhājanagataṃ karontassa sappi sappiyeva hoti, telādīni telādīniyeva, udakaṃ udakameva. So tattha temitukāmova temeti, na temitukāmo na temeti. Tasseva ca sā pathavī udakaṃ hoti, sesajanassa pathavīyeva. Tattha manussā pattikāpi gacchanti, yānādīhipi gacchanti, kasikammādīnipi karontiyeva. Sace panāyaṃ ‘‘tesampi udakaṃ hotū’’ti icchati, hotiyeva. Paricchinnakālaṃ pana atikkamitvā yaṃ pakatiyā ghaṭataḷākādīsu udakaṃ, taṃ ṭhapetvā avasesaṃ paricchinnaṭṭhānaṃ pathavīyeva hoti.

    ఉదకేపి అభిజ్జమానే గచ్ఛతీతి ఏత్థ యం ఉదకం అక్కమిత్వా సంసీదతి, తం భిజ్జమానన్తి వుచ్చతి, విపరీతం అభిజ్జమానం. ఏవం గన్తుకామేన పన పథవీకసిణం సమాపజ్జిత్వా వుట్ఠాయ ‘‘ఏత్తకే ఠానే ఉదకం పథవీ హోతూ’’తి పరిచ్ఛిన్దిత్వా పరికమ్మం కత్వా వుత్తనయేనేవ అధిట్ఠాతబ్బం. సహ అధిట్ఠానా యథాపరిచ్ఛిన్నట్ఠానే ఉదకం పథవీయేవ హోతి. సో తత్థ గచ్ఛతి సేయ్యథాపి పథవియం. న కేవలఞ్చ గచ్ఛతి, యం యం ఇరియాపథం ఇచ్ఛతి, తం తం కప్పేతి. న కేవలఞ్చ పథవిమేవ కరోతి, మణిసువణ్ణపబ్బతరుక్ఖాదీసుపి యం యం ఇచ్ఛతి, తం తం వుత్తనయేనేవ ఆవజ్జిత్వా అధిట్ఠాతి, యథాధిట్ఠితమేవ హోతి. తస్సేవ చ తం ఉదకం పథవీ హోతి, సేసజనస్స ఉదకమేవ . మచ్ఛకచ్ఛపా చ ఉదకకాకాదయో చ యథారుచి విచరన్తి. సచే పనాయం అఞ్ఞేసమ్పి మనుస్సానం తం పథవిం కాతుం ఇచ్ఛతి, కరోతియేవ. యథాపరిచ్ఛిన్నకాలాతిక్కమేన పన ఉదకమేవ హోతి.

    Udakepi abhijjamāne gacchatīti ettha yaṃ udakaṃ akkamitvā saṃsīdati, taṃ bhijjamānanti vuccati, viparītaṃ abhijjamānaṃ. Evaṃ gantukāmena pana pathavīkasiṇaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya ‘‘ettake ṭhāne udakaṃ pathavī hotū’’ti paricchinditvā parikammaṃ katvā vuttanayeneva adhiṭṭhātabbaṃ. Saha adhiṭṭhānā yathāparicchinnaṭṭhāne udakaṃ pathavīyeva hoti. So tattha gacchati seyyathāpi pathaviyaṃ. Na kevalañca gacchati, yaṃ yaṃ iriyāpathaṃ icchati, taṃ taṃ kappeti. Na kevalañca pathavimeva karoti, maṇisuvaṇṇapabbatarukkhādīsupi yaṃ yaṃ icchati, taṃ taṃ vuttanayeneva āvajjitvā adhiṭṭhāti, yathādhiṭṭhitameva hoti. Tasseva ca taṃ udakaṃ pathavī hoti, sesajanassa udakameva . Macchakacchapā ca udakakākādayo ca yathāruci vicaranti. Sace panāyaṃ aññesampi manussānaṃ taṃ pathaviṃ kātuṃ icchati, karotiyeva. Yathāparicchinnakālātikkamena pana udakameva hoti.

    ఆకాసేపి పల్లఙ్కేన కమతీతి అన్తలిక్ఖే సమన్తతో ఊరుబద్ధాసనేన గచ్ఛతి. పక్ఖీ సకుణోతి పక్ఖేహి యుత్తో సకుణో, న అపరిపుణ్ణపక్ఖో లూనపక్ఖో వా. తాదిసో హి ఆకాసే గన్తుం న సక్కోతి. ఏవమాకాసే గన్తుకామేన పన పథవీకసిణం సమాపజ్జిత్వా వుట్ఠాయ సచే నిసిన్నో గన్తుమిచ్ఛతి, పల్లఙ్కప్పమాణం ఠానం పరిచ్ఛిన్దిత్వా పరికమ్మం కత్వా వుత్తనయేనేవ అధిట్ఠాతబ్బం. సచే నిపన్నో గన్తుకామో హోతి, మఞ్చప్పమాణం, సచే పదసా గన్తుకామో హోతి, మగ్గప్పమాణన్తి ఏవం యథానురూపం ఠానం పరిచ్ఛిన్దిత్వా వుత్తనయేనేవ ‘‘పథవీ హోతూ’’తి అధిట్ఠాతబ్బం. సహ అధిట్ఠానా పథవీయేవ హోతి. ఆకాసే గన్తుకామేన చ భిక్ఖునా దిబ్బచక్ఖులాభినాపి భవితబ్బం. కస్మా? యస్మా అన్తరా ఉతుసముట్ఠానా వా పబ్బతరుక్ఖాదయో హోన్తి, నాగసుపణ్ణాదయో వా ఉసూయన్తా మాపేన్తి, తేసం దస్సనత్థం. తే పన దిస్వా కిం కాతబ్బన్తి? పాదకజ్ఝానం సమాపజ్జిత్వా వుట్ఠాయ ‘‘ఆకాసో హోతూ’’తి పరికమ్మం కత్వా అధిట్ఠాతబ్బం. అపిచ ఓకాసే ఓరోహణత్థమ్పి ఇమినా దిబ్బచక్ఖులాభినా భవితబ్బం. అయఞ్హి సచే అనోకాసే న్హానతిత్థే వా గామద్వారే వా ఓరోహతి, మహాజనస్స పాకటో హోతి, తస్మా దిబ్బచక్ఖునా పస్సిత్వా అనోకాసం వజ్జేత్వా ఓకాసే ఓతరతీతి.

    Ākāsepi pallaṅkena kamatīti antalikkhe samantato ūrubaddhāsanena gacchati. Pakkhī sakuṇoti pakkhehi yutto sakuṇo, na aparipuṇṇapakkho lūnapakkho vā. Tādiso hi ākāse gantuṃ na sakkoti. Evamākāse gantukāmena pana pathavīkasiṇaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya sace nisinno gantumicchati, pallaṅkappamāṇaṃ ṭhānaṃ paricchinditvā parikammaṃ katvā vuttanayeneva adhiṭṭhātabbaṃ. Sace nipanno gantukāmo hoti, mañcappamāṇaṃ, sace padasā gantukāmo hoti, maggappamāṇanti evaṃ yathānurūpaṃ ṭhānaṃ paricchinditvā vuttanayeneva ‘‘pathavī hotū’’ti adhiṭṭhātabbaṃ. Saha adhiṭṭhānā pathavīyeva hoti. Ākāse gantukāmena ca bhikkhunā dibbacakkhulābhināpi bhavitabbaṃ. Kasmā? Yasmā antarā utusamuṭṭhānā vā pabbatarukkhādayo honti, nāgasupaṇṇādayo vā usūyantā māpenti, tesaṃ dassanatthaṃ. Te pana disvā kiṃ kātabbanti? Pādakajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya ‘‘ākāso hotū’’ti parikammaṃ katvā adhiṭṭhātabbaṃ. Apica okāse orohaṇatthampi iminā dibbacakkhulābhinā bhavitabbaṃ. Ayañhi sace anokāse nhānatitthe vā gāmadvāre vā orohati, mahājanassa pākaṭo hoti, tasmā dibbacakkhunā passitvā anokāsaṃ vajjetvā okāse otaratīti.

    ఇమేపి చన్దిమసూరియే ఏవంమహిద్ధికే ఏవంమహానుభావేతి ఏత్థ చన్దిమసూరియానం ద్వాచత్తాలీసయోజనసహస్సోపరిచరణేన మహిద్ధికతా, తీసు దీపేసు ఏకక్ఖణే ఆలోకకరణేన మహానుభావతా వేదితబ్బా, ఏవం ఉపరిచరణఆలోకఫరణేహి వా మహిద్ధికే, తేనేవ మహిద్ధికత్తేన మహానుభావే . పరామసతీతి పరిగ్గణ్హాతి, ఏకదేసే వా ఫుసతి. పరిమజ్జతీతి సమన్తతో ఆదాసతలం వియ పరిమజ్జతి. అయం పనస్స ఇద్ధి అభిఞ్ఞాపాదకజ్ఝానవసేనేవ ఇజ్ఝతి, నత్థేత్థ కసిణసమాపత్తినియమో. స్వాయం యది ఇచ్ఛతి గన్త్వా పరామసితుం, గన్త్వా పరామసతి. సచే పన ఇధేవ నిసిన్నకో వా నిపన్నకో వా పరామసితుకామో హోతి, ‘‘హత్థపాసే హోతూ’’తి అధిట్ఠాతి. అధిట్ఠానబలేన వణ్టా ముత్తతాలఫలం వియ ఆగన్త్వా హత్థపాసే ఠితే వా పరామసతి, హత్థం వా వడ్ఢేత్వా పరామసతి. హత్థం వడ్ఢేన్తస్స పన కిం ఉపాదిన్నకం వడ్ఢతి అనుపాదిన్నకం వాతి? ఉపాదిన్నకం నిస్సాయ అనుపాదిన్నకం వడ్ఢతి. యో ఏవం కత్వా న కేవలం చన్దిమసూరియే పరామసతి, సచే ఇచ్ఛతి, పాదకథలికం కత్వా పాదే ఠపేతి, పీఠం కత్వా నిసీదతి, మఞ్చం కత్వా నిపజ్జతి, అపస్సేనఫలకం కత్వా అపస్సయతి. యథా ఏకో, ఏవం అపరోపి. అనేకేసుపి హి భిక్ఖుసతసహస్సేసు ఏవం కరోన్తేసు తేసఞ్చ ఏకమేకస్స తథేవ ఇజ్ఝతి. చన్దిమసూరియానఞ్చ గమనమ్పి ఆలోకకరణమ్పి తథేవ హోతి. యథా హి పాతిసహస్సేసు ఉదకపూరేసు సబ్బపాతీసు చన్దమణ్డలాని దిస్సన్తి, పాకతికమేవ చన్దస్స గమనం ఆలోకకరణఞ్చ హోతి, తథూపమమేతం పాటిహారియం. యావ బ్రహ్మలోకాపి కాయేన వసం వత్తేతీతి బ్రహ్మలోకం పరిచ్ఛేదం కత్వా ఏత్థన్తరే అనేకవిధం అభిఞ్ఞం కరోన్తో అత్తనో కాయేన వసం ఇస్సరియం వత్తేతి. విత్థారో పనేత్థ ఇద్ధికథాయం ఆవిభవిస్సతీతి.

    Imepi candimasūriye evaṃmahiddhike evaṃmahānubhāveti ettha candimasūriyānaṃ dvācattālīsayojanasahassoparicaraṇena mahiddhikatā, tīsu dīpesu ekakkhaṇe ālokakaraṇena mahānubhāvatā veditabbā, evaṃ uparicaraṇaālokapharaṇehi vā mahiddhike, teneva mahiddhikattena mahānubhāve . Parāmasatīti pariggaṇhāti, ekadese vā phusati. Parimajjatīti samantato ādāsatalaṃ viya parimajjati. Ayaṃ panassa iddhi abhiññāpādakajjhānavaseneva ijjhati, natthettha kasiṇasamāpattiniyamo. Svāyaṃ yadi icchati gantvā parāmasituṃ, gantvā parāmasati. Sace pana idheva nisinnako vā nipannako vā parāmasitukāmo hoti, ‘‘hatthapāse hotū’’ti adhiṭṭhāti. Adhiṭṭhānabalena vaṇṭā muttatālaphalaṃ viya āgantvā hatthapāse ṭhite vā parāmasati, hatthaṃ vā vaḍḍhetvā parāmasati. Hatthaṃ vaḍḍhentassa pana kiṃ upādinnakaṃ vaḍḍhati anupādinnakaṃ vāti? Upādinnakaṃ nissāya anupādinnakaṃ vaḍḍhati. Yo evaṃ katvā na kevalaṃ candimasūriye parāmasati, sace icchati, pādakathalikaṃ katvā pāde ṭhapeti, pīṭhaṃ katvā nisīdati, mañcaṃ katvā nipajjati, apassenaphalakaṃ katvā apassayati. Yathā eko, evaṃ aparopi. Anekesupi hi bhikkhusatasahassesu evaṃ karontesu tesañca ekamekassa tatheva ijjhati. Candimasūriyānañca gamanampi ālokakaraṇampi tatheva hoti. Yathā hi pātisahassesu udakapūresu sabbapātīsu candamaṇḍalāni dissanti, pākatikameva candassa gamanaṃ ālokakaraṇañca hoti, tathūpamametaṃ pāṭihāriyaṃ. Yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vattetīti brahmalokaṃ paricchedaṃ katvā etthantare anekavidhaṃ abhiññaṃ karonto attano kāyena vasaṃ issariyaṃ vatteti. Vitthāro panettha iddhikathāyaṃ āvibhavissatīti.

    ఇద్ధివిధఞాణనిద్దేసవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Iddhividhañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / పటిసమ్భిదామగ్గపాళి • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ౫౦. ఇద్ధివిధఞాణనిద్దేసో • 50. Iddhividhañāṇaniddeso


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact