| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
੫੦. ਇਦ੍ਧਿવਿਧਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
50. Iddhividhañāṇaniddesavaṇṇanā
੧੦੧. ਇਦ੍ਧਿવਿਧਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸਂ ਇਧ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਾਸਨੇ ਭਿਕ੍ਖੁ। ਛਨ੍ਦਸਮਾਧਿਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਰਸਮਨ੍ਨਾਗਤਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਛਨ੍ਦਹੇਤੁਕੋ ਸਮਾਧਿ, ਛਨ੍ਦਾਧਿਕੋ વਾ ਸਮਾਧਿ ਛਨ੍ਦਸਮਾਧਿ, ਕਤ੍ਤੁਕਮ੍ਯਤਾਛਨ੍ਦਂ ਅਧਿਪਤਿਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਪਟਿਲਦ੍ਧਸਮਾਧਿਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਪਧਾਨਭੂਤਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਰਾ, ਚਤੁਕਿਚ੍ਚਸਾਧਕਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨવੀਰਿਯਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਚਤੁਕਿਚ੍ਚਸਾਧਨવਸੇਨ ਬਹੁવਚਨਂ ਕਤਂ। ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਨ੍ਤਿ ਛਨ੍ਦਸਮਾਧਿਨਾ ਚ ਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਰੇਹਿ ਚ ਉਪੇਤਂ। ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਨ੍ਤਿ ਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਪਰਿਯਾਯੇਨ વਾ ਇਜ੍ਝਨਟ੍ਠੇਨ, ਇਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਏਤਾਯ ਸਤ੍ਤਾ ਇਦ੍ਧਾ વੁਦ੍ਧਾ ਉਕ੍ਕਂਸਗਤਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਇਮਿਨਾ વਾ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਇਦ੍ਧੀਤਿ ਸਙ੍ਖਂ ਗਤਾਨਂ ਉਪਚਾਰਜ੍ਝਾਨਾਦਿਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਨਂ ਛਨ੍ਦਸਮਾਧਿਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਟ੍ਠੇਨ ਪਾਦਭੂਤਂ ਸੇਸਚਿਤ੍ਤਚੇਤਸਿਕਰਾਸਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹਿ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦવਿਭਙ੍ਗੇ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਭਾਜਨੀਯੇ ‘‘ਇਦ੍ਧਿਪਾਦੋਤਿ ਤਥਾਭੂਤਸ੍ਸ વੇਦਨਾਕ੍ਖਨ੍ਧੋ…ਪੇ॰… વਿਞ੍ਞਾਣਕ੍ਖਨ੍ਧੋ’’ਤਿ (વਿਭ॰ ੪੩੪)। ਅਭਿਧਮ੍ਮਭਾਜਨੀਯੇ ਚ ‘‘ਇਦ੍ਧਿਪਾਦੋਤਿ ਤਥਾਭੂਤਸ੍ਸ ਫਸ੍ਸੋ વੇਦਨਾ…ਪੇ॰… ਪਗ੍ਗਾਹੋ ਅવਿਕ੍ਖੇਪੋ’’ਤਿ (વਿਭ॰ ੪੪੭) વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਸੇਸਚਿਤ੍ਤਚੇਤਸਿਕਰਾਸਿ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ? ਛਨ੍ਦਸਮਾਧਿਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਏਕੇਕਂ ਇਦ੍ਧਿਂ ਕਤ੍વਾ ਦ੍વੀਹਿ ਦ੍વੀਹਿ ਸਹ ਸੇਸવਚਨਂ ਕਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਏવਞ੍ਹਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਖਨ੍ਧਾ ਸਬ੍ਬੇ ਚ ਫਸ੍ਸਾਦਯੋ ਧਮ੍ਮਾ ਸਙ੍ਗਹਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਯਥੇવ ਹਿ ਛਨ੍ਦਂ ਅਧਿਪਤਿਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਪਟਿਲਦ੍ਧਸਮਾਧਿ ਛਨ੍ਦਸਮਾਧੀਤਿ વੁਤ੍ਤੋ, ਏવਂ વੀਰਿਯਂ ਚਿਤ੍ਤਂ વੀਮਂਸਂ ਅਧਿਪਤਿਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਪਟਿਲਦ੍ਧਸਮਾਧਿ વੀਮਂਸਾਸਮਾਧੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਏવਮੇਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦੇ ਛਨ੍ਦਾਦਯੋ વੀਰਿਯਾਦਯੋ ਚਿਤ੍ਤਾਦਯੋ વੀਮਂਸਾਦਯੋਤਿ ਤਯੋ ਤਯੋ ਧਮ੍ਮਾ ਇਦ੍ਧੀਪਿ ਹੋਨ੍ਤਿ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾਪਿ, ਸੇਸਾ ਪਨ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਖਨ੍ਧਾ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾਯੇવ । ਯਸ੍ਮਾ વਾ ਇਮੇ ਤਯੋ ਤਯੋ ਧਮ੍ਮਾ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕੇਹਿ ਚਤੂਹਿ ਖਨ੍ਧੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂਯੇવ ਇਜ੍ਝਨ੍ਤਿ, ਨ વਿਨਾ ਤੇਹਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਨ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਸਬ੍ਬੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋਪਿ ਖਨ੍ਧਾ ਇਜ੍ਝਨਟ੍ਠੇਨ ਇਦ੍ਧਿ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਪਤਿਟ੍ਠਟ੍ਠੇਨ ਪਾਦਾ ਨਾਮਾਤਿਪਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
101. Iddhividhañāṇaniddesaṃ idha bhikkhūti imasmiṃ sāsane bhikkhu. Chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgatanti ettha chandahetuko samādhi, chandādhiko vā samādhi chandasamādhi, kattukamyatāchandaṃ adhipatiṃ karitvā paṭiladdhasamādhissetaṃ adhivacanaṃ. Padhānabhūtā saṅkhārā padhānasaṅkhārā, catukiccasādhakassa sammappadhānavīriyassetaṃ adhivacanaṃ. Catukiccasādhanavasena bahuvacanaṃ kataṃ. Samannāgatanti chandasamādhinā ca padhānasaṅkhārehi ca upetaṃ. Iddhipādanti nipphattipariyāyena vā ijjhanaṭṭhena, ijjhanti etāya sattā iddhā vuddhā ukkaṃsagatā hontīti iminā vā pariyāyena iddhīti saṅkhaṃ gatānaṃ upacārajjhānādikusalacittasampayuttānaṃ chandasamādhipadhānasaṅkhārānaṃ adhiṭṭhānaṭṭhena pādabhūtaṃ sesacittacetasikarāsinti attho. Vuttañhi iddhipādavibhaṅge suttantabhājanīye ‘‘iddhipādoti tathābhūtassa vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho’’ti (vibha. 434). Abhidhammabhājanīye ca ‘‘iddhipādoti tathābhūtassa phasso vedanā…pe… paggāho avikkhepo’’ti (vibha. 447) vuttaṃ. Tasmā ‘‘sesacittacetasikarāsi’’nti ettha? Chandasamādhipadhānasaṅkhāresu ekekaṃ iddhiṃ katvā dvīhi dvīhi saha sesavacanaṃ katanti veditabbaṃ. Evañhi cattāro khandhā sabbe ca phassādayo dhammā saṅgahitā honti. Iminā nayena sesesupi attho veditabbo. Yatheva hi chandaṃ adhipatiṃ karitvā paṭiladdhasamādhi chandasamādhīti vutto, evaṃ vīriyaṃ cittaṃ vīmaṃsaṃ adhipatiṃ karitvā paṭiladdhasamādhi vīmaṃsāsamādhīti vuccati. Evamekekasmiṃ iddhipāde chandādayo vīriyādayo cittādayo vīmaṃsādayoti tayo tayo dhammā iddhīpi honti iddhipādāpi, sesā pana sampayuttakā cattāro khandhā iddhipādāyeva . Yasmā vā ime tayo tayo dhammā sampayuttakehi catūhi khandhehi saddhiṃyeva ijjhanti, na vinā tehi, tasmā tena pariyāyena sabbe cattāropi khandhā ijjhanaṭṭhena iddhi nāma honti, patiṭṭhaṭṭhena pādā nāmātipi veditabbaṃ.
વੀਰਿਯਸਮਾਧਿਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਰਸਮਨ੍ਨਾਗਤਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਨ વੀਰਿਯਨ੍ਤਿ ਚ ਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਰੋਤਿ ਚ ਏਕੋਯੇવ। ਕਸ੍ਮਾ ਦ੍વਿਧਾ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਚੇ? વੀਰਿਯਸ੍ਸ ਅਧਿਪਤਿਭਾવਦਸ੍ਸਨવਸੇਨੇਤ੍ਥ ਪਠਮਂ વੀਰਿਯਗ੍ਗਹਣਂ ਕਤਂ, ਤਸ੍ਸੇવ ਚਤੁਕਿਚ੍ਚਸਾਧਕਤ੍ਤਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਰવਚਨਂ ਕਤਂ। ਏવਂ ਦ੍વਿਧਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਏવ ਚੇਤ੍ਥਾਪਿ ਤਯੋ ਤਯੋ ਧਮ੍ਮਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਕੇਚਿ ਪਨ ‘‘વਿਭਙ੍ਗੇ ‘ਇਦ੍ਧੀਤਿ ਯਾ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਇਦ੍ਧਿ ਸਮਿਦ੍ਧਿ ਇਜ੍ਝਨਾ ਸਮਿਜ੍ਝਨਾ’ਤਿ (વਿਭ॰ ੪੩੪) વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਇਦ੍ਧਿ ਨਾਮ ਅਨਿਪ੍ਫਨ੍ਨਾ, ਇਦ੍ਧਿਪਾਦੋ ਨਿਪ੍ਫਨ੍ਨੋ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਇਧ ਪਨ ਇਦ੍ਧਿਪਿ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦੋਪਿ ਨਿਪ੍ਫਨ੍ਨੋ ਲਕ੍ਖਣਬ੍ਭਾਹਤੋਤਿ ਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨਂ ਕਤਂ। ਇਦ੍ਧਿ ਸਮਿਦ੍ਧੀਤਿਆਦੀਹਿ ਇਜ੍ਝਨਾਕਾਰੇਨ ਧਮ੍ਮਾ ਏવ વੁਤ੍ਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Vīriyasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgatanti ettha pana vīriyanti ca padhānasaṅkhāroti ca ekoyeva. Kasmā dvidhā vuttanti ce? Vīriyassa adhipatibhāvadassanavasenettha paṭhamaṃ vīriyaggahaṇaṃ kataṃ, tasseva catukiccasādhakattadassanatthaṃ padhānasaṅkhāravacanaṃ kataṃ. Evaṃ dvidhā vuttattā eva cetthāpi tayo tayo dhammāti vuttaṃ. Keci pana ‘‘vibhaṅge ‘iddhīti yā tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ iddhi samiddhi ijjhanā samijjhanā’ti (vibha. 434) vuttattā iddhi nāma anipphannā, iddhipādo nipphanno’’ti vadanti. Idha pana iddhipi iddhipādopi nipphanno lakkhaṇabbhāhatoti sanniṭṭhānaṃ kataṃ. Iddhi samiddhītiādīhi ijjhanākārena dhammā eva vuttāti veditabbaṃ.
ਭਾવੇਤੀਤਿ ਆਸੇવਤਿ। ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਭਾਜਨੀਯੇ (વਿਭ॰ ੪੩੧ ਆਦਯੋ) વਿਯ ਇਧਾਪਿ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਭਾવਨਾ ਲੋਕਿਯਾ ਏવ। ਤਸ੍ਮਾ ਇਦ੍ਧਿવਿਧਂ ਤਾવ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤੁਕਾਮੋ ਲੋਕਿਯਂ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋ ਪਥવੀਕਸਿਣਾਦੀਸੁ ਅਟ੍ਠਸੁ ਕਸਿਣੇਸੁ ਅਧਿਕਤવਸਿਪ੍ਪਤ੍ਤਅਟ੍ਠਸਮਾਪਤ੍ਤਿਕੋ ਕਸਿਣਾਨੁਲੋਮਤੋ ਕਸਿਣਪਟਿਲੋਮਤੋ ਕਸਿਣਾਨੁਲੋਮਪਟਿਲੋਮਤੋ ਝਾਨਾਨੁਲੋਮਤੋ ਝਾਨਪਟਿਲੋਮਤੋ ਝਾਨਾਨੁਲੋਮਪਟਿਲੋਮਤੋ ਝਾਨੁਕ੍ਕਨ੍ਤਿਕਤੋ ਕਸਿਣੁਕ੍ਕਨ੍ਤਿਕਤੋ ਝਾਨਕਸਿਣੁਕ੍ਕਨ੍ਤਿਕਤੋ ਅਙ੍ਗਸਙ੍ਕਨ੍ਤਿਕਤੋ ਆਰਮ੍ਮਣਸਙ੍ਕਨ੍ਤਿਕਤੋ ਅਙ੍ਗਾਰਮ੍ਮਣਸਙ੍ਕਨ੍ਤਿਕਤੋ ਅਙ੍ਗવવਤ੍ਥਾਨਤੋ ਆਰਮ੍ਮਣવવਤ੍ਥਾਨਤੋਤਿ ਇਮੇਹਿ ਚੁਦ੍ਦਸਹਿ ਆਕਾਰੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਦਮੇਤ੍વਾ ਛਨ੍ਦਸੀਸવੀਰਿਯਸੀਸਚਿਤ੍ਤਸੀਸવੀਮਂਸਾਸੀਸવਸੇਨ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਝਾਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਤਿ। ਅਙ੍ਗਾਰਮ੍ਮਣવવਤ੍ਥਾਨਮ੍ਪਿ ਕੇਚਿ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਪੁਬ੍ਬਹੇਤੁਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇਨ ਪਨ ਕਸਿਣੇਸੁ ਚਤੁਕ੍ਕਜ੍ਝਾਨਮਤ੍ਤੇ ਚਿਣ੍ਣવਸਿਨਾਪਿ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਤਂ ਤਂ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਂ ਸਮਾਧਿਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਪਾਪਕਾਨਂ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿਕਂ (વਿਭ॰ ੪੩੨) ਚਤੁਪ੍ਪਕਾਰਂ વੀਰਿਯਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਚ ਹਾਨਿવੁਦ੍ਧਿਯੋ ਞਤ੍વਾ વੀਰਿਯਸਮਤਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਤਿ। ਸੋ ਏવਂ ਚਤੂਸੁ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦੇਸੁ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਭਾવੇਤ੍વਾ ਇਦ੍ਧਿવਿਧਂ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤਿ।
Bhāvetīti āsevati. Suttantabhājanīye (vibha. 431 ādayo) viya idhāpi iddhipādabhāvanā lokiyā eva. Tasmā iddhividhaṃ tāva sampādetukāmo lokiyaṃ iddhipādaṃ bhāvento pathavīkasiṇādīsu aṭṭhasu kasiṇesu adhikatavasippattaaṭṭhasamāpattiko kasiṇānulomato kasiṇapaṭilomato kasiṇānulomapaṭilomato jhānānulomato jhānapaṭilomato jhānānulomapaṭilomato jhānukkantikato kasiṇukkantikato jhānakasiṇukkantikato aṅgasaṅkantikato ārammaṇasaṅkantikato aṅgārammaṇasaṅkantikato aṅgavavatthānato ārammaṇavavatthānatoti imehi cuddasahi ākārehi cittaṃ paridametvā chandasīsavīriyasīsacittasīsavīmaṃsāsīsavasena punappunaṃ jhānaṃ samāpajjati. Aṅgārammaṇavavatthānampi keci icchanti. Pubbahetusampannena pana kasiṇesu catukkajjhānamatte ciṇṇavasināpi kātuṃ vaṭṭatīti taṃ taṃ iddhipādaṃ samādhiṃ bhāvento ‘‘anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāyā’’tiādikaṃ (vibha. 432) catuppakāraṃ vīriyaṃ adhiṭṭhāti, tassa ca hānivuddhiyo ñatvā vīriyasamataṃ adhiṭṭhāti. So evaṃ catūsu iddhipādesu cittaṃ paribhāvetvā iddhividhaṃ sampādeti.
ਸੋ ਇਮੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦੇਸੂਤਿਆਦੀਸੁ ਸੋਤਿ ਸੋ ਭਾવਿਤਚਤੁਰਿਦ੍ਧਿਪਾਦੋ ਭਿਕ੍ਖੁ। ਚਤੂਸੁ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦੇਸੁ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਭਾવੇਤੀਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਛਨ੍ਦਾਦੀਸੁ ਏਕੇਕਂ ਅਧਿਪਤਿਂ ਕਤ੍વਾ ਝਾਨਸਮਾਪਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਤੇਸੁ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਭਾવੇਤਿ ਨਾਮ, ਛਨ੍ਦਾਦਿવਾਸਨਂ ਗਾਹਾਪੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਰਿਦਮੇਤੀਤਿ ਨਿਬ੍ਬਿਸੇવਨਂ ਕਰੋਤਿ। ਪੁਰਿਮਂ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਕਾਰਣવਚਨਂ। ਪਰਿਭਾવਿਤਞ੍ਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਦਮਿਤਂ ਹੋਤੀਤਿ। ਮੁਦੁਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਤਥਾ ਦਨ੍ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ વਸਿਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਕਰੋਤਿ। વਸੇ વਤ੍ਤਮਾਨਞ੍ਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ‘‘ਮੁਦੂ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਕਮ੍ਮਨਿਯਨ੍ਤਿ ਕਮ੍ਮਕ੍ਖਮਂ ਕਮ੍ਮਯੋਗ੍ਗਂ ਕਰੋਤਿ। ਮੁਦੁ ਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਕਮ੍ਮਨਿਯਂ ਹੋਤਿ ਸੁਧਨ੍ਤਮਿવ ਸੁવਣ੍ਣਂ, ਇਧ ਪਨ ਇਦ੍ਧਿવਿਧਕਮ੍ਮਕ੍ਖਮਂ। ਸੋਤਿ ਸੋ ਪਰਿਭਾવਿਤਚਿਤ੍ਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ। ਕਾਯਮ੍ਪਿ ਚਿਤ੍ਤੇ ਸਮੋਦਹਤੀਤਿਆਦਿ ਇਦ੍ਧਿਕਰਣਕਾਲੇ ਯਥਾਸੁਖਂ ਚਿਤ੍ਤਚਾਰਸ੍ਸ ਇਜ੍ਝਨਤ੍ਥਂ ਯੋਗવਿਧਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਕਾਯਮ੍ਪਿ ਚਿਤ੍ਤੇ ਸਮੋਦਹਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਰਜਕਾਯਮ੍ਪਿ ਪਾਦਕਜ੍ਝਾਨਚਿਤ੍ਤੇ ਸਮੋਦਹਤਿ ਪવੇਸੇਤਿ ਆਰੋਪੇਤਿ, ਕਾਯਂ ਚਿਤ੍ਤਾਨੁਗਤਿਕਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏવਂ ਕਰਣਂ ਅਦਿਸ੍ਸਮਾਨੇਨ ਕਾਯੇਨ ਗਮਨਸ੍ਸ ਉਪਕਾਰਾਯ ਹੋਤਿ। ਚਿਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਕਾਯੇ ਸਮੋਦਹਤੀਤਿ ਪਾਦਕਜ੍ਝਾਨਚਿਤ੍ਤਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਰਜਕਾਯੇ ਸਮੋਦਹਤਿ ਆਰੋਪੇਤਿ , ਚਿਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਕਾਯਾਨੁਗਤਿਕਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏવਂ ਕਰਣਂ ਦਿਸ੍ਸਮਾਨੇਨ ਕਾਯੇਨ ਗਮਨਸ੍ਸ ਉਪਕਾਰਾਯ ਹੋਤਿ। ਸਮਾਦਹਤੀਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਾਯવਸੇਨ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਣਾਮੇਤੀਤਿ ਪਾਦਕਜ੍ਝਾਨਚਿਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕਰਜਕਾਯੇ ਆਰੋਪੇਤਿ ਕਾਯਾਨੁਗਤਿਕਂ ਕਰੋਤਿ, ਇਦਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਕਾਯੇ ਸਮੋਦਹਨਸ੍ਸ વੇવਚਨਂ। ਚਿਤ੍ਤવਸੇਨ ਕਾਯਂ ਪਰਿਣਾਮੇਤੀਤਿ ਕਰਜਕਾਯਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਾਦਕਜ੍ਝਾਨਚਿਤ੍ਤੇ ਆਰੋਪੇਤਿ, ਚਿਤ੍ਤਾਨੁਗਤਿਕਂ ਕਰੋਤਿ, ਇਦਂ ਕਾਯਂ ਚਿਤ੍ਤੇ ਸਮੋਦਹਨਸ੍ਸ વੇવਚਨਂ। ਅਧਿਟ੍ਠਾਤੀਤਿ ‘‘ਏવਂ ਹੋਤੂ’’ਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਤਿ। ਸਮੋਦਹਨਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥવਿવਰਣਤ੍ਥਂ ਪਰਿਣਾਮੋ વੁਤ੍ਤੋ, ਪਰਿਣਾਮਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥવਿવਰਣਤ੍ਥਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਸ੍ਮਾ ਸਮੋਦਹਤੀਤਿ ਮੂਲਪਦਂ, ਪਰਿਣਾਮੇਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਤੀਤਿ ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਨਿਦ੍ਦੇਸਪਦਾਨਿ , ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਸਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂਯੇવ ਪਦਾਨਂ વਸੇਨ ਪਰਿਣਾਮੇਤ੍વਾਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ વੁਤ੍ਤਂ ਸਮੋਦਹਿਤ੍વਾਤਿ।
Soimesu catūsu iddhipādesūtiādīsu soti so bhāvitacaturiddhipādo bhikkhu. Catūsu iddhipādesu cittaṃ paribhāvetīti punappunaṃ chandādīsu ekekaṃ adhipatiṃ katvā jhānasamāpajjanavasena tesu cittaṃ paribhāveti nāma, chandādivāsanaṃ gāhāpetīti attho. Paridametīti nibbisevanaṃ karoti. Purimaṃ pacchimassa kāraṇavacanaṃ. Paribhāvitañhi cittaṃ paridamitaṃ hotīti. Muduṃ karotīti tathā dantaṃ cittaṃ vasippattaṃ karoti. Vase vattamānañhi cittaṃ ‘‘mudū’’ti vuccati. Kammaniyanti kammakkhamaṃ kammayoggaṃ karoti. Mudu hi cittaṃ kammaniyaṃ hoti sudhantamiva suvaṇṇaṃ, idha pana iddhividhakammakkhamaṃ. Soti so paribhāvitacitto bhikkhu. Kāyampi citte samodahatītiādi iddhikaraṇakāle yathāsukhaṃ cittacārassa ijjhanatthaṃ yogavidhānaṃ dassetuṃ vuttaṃ. Tattha kāyampi citte samodahatīti attano karajakāyampi pādakajjhānacitte samodahati paveseti āropeti, kāyaṃ cittānugatikaṃ karotīti attho. Evaṃ karaṇaṃ adissamānena kāyena gamanassa upakārāya hoti. Cittampi kāye samodahatīti pādakajjhānacittaṃ attano karajakāye samodahati āropeti , cittampi kāyānugatikaṃ karotīti attho. Evaṃ karaṇaṃ dissamānena kāyena gamanassa upakārāya hoti. Samādahatītipi pāṭho, patiṭṭhāpetīti attho. Kāyavasena cittaṃ pariṇāmetīti pādakajjhānacittaṃ gahetvā karajakāye āropeti kāyānugatikaṃ karoti, idaṃ cittaṃ kāye samodahanassa vevacanaṃ. Cittavasena kāyaṃ pariṇāmetīti karajakāyaṃ gahetvā pādakajjhānacitte āropeti, cittānugatikaṃ karoti, idaṃ kāyaṃ citte samodahanassa vevacanaṃ. Adhiṭṭhātīti ‘‘evaṃ hotū’’ti adhiṭṭhāti. Samodahanassa atthavivaraṇatthaṃ pariṇāmo vutto, pariṇāmassa atthavivaraṇatthaṃ adhiṭṭhānaṃ vuttaṃ. Yasmā samodahatīti mūlapadaṃ, pariṇāmeti adhiṭṭhātīti tassa atthaniddesapadāni , tasmā tesaṃ dvinnaṃyeva padānaṃ vasena pariṇāmetvāti adhiṭṭhahitvāti vuttaṃ, na vuttaṃ samodahitvāti.
ਸੁਖਸਞ੍ਞਞ੍ਚ ਲਹੁਸਞ੍ਞਞ੍ਚ ਕਾਯੇ ਓਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤੀਤਿ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨੇਨ ਸਹਜਾਤਸੁਖਸਞ੍ਞਞ੍ਚ ਲਹੁਸਞ੍ਞਞ੍ਚ ਸਮਾਪਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਕਰਜਕਾਯੇ ਓਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪવੇਸੇਤ੍વਾ વਿਹਰਤਿ। ਤਾਯ ਸਞ੍ਞਾਯ ਓਕ੍ਕਨ੍ਤਕਾਯਸ੍ਸ ਪਨਸ੍ਸ ਕਰਜਕਾਯੋਪਿ ਤੂਲਪਿਚੁ વਿਯ ਲਹੁਕੋ ਹੋਤਿ। ਸੋਤਿ ਸੋ ਕਤਯੋਗવਿਧਾਨੋ ਭਿਕ੍ਖੁ। ਤਥਾਭਾવਿਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਇਤ੍ਥਮ੍ਭੂਤਲਕ੍ਖਣੇ ਕਰਣવਚਨਂ, ਹੇਤੁਅਤ੍ਥੇ વਾ, ਤਥਾਭਾવਿਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਹੇਤੁਭੂਤੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੇਨਾਤਿ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਤਿਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਭਾવਤੋ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੇਨ। ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾਯੇવ ਪਰਿਯੋਦਾਤੇਨ, ਪਭਸ੍ਸਰੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਦ੍ਧਿવਿਧਞਾਣਾਯਾਤਿ ਇਦ੍ਧਿਕੋਟ੍ਠਾਸੇ, ਇਦ੍ਧਿવਿਕਪ੍ਪੇ વਾ ਞਾਣਤ੍ਥਾਯ। ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਭਿਨੀਹਰਤੀਤਿ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰવਸੇਨ ਤਸ੍ਮਿਂ ਚਿਤ੍ਤੇ ਅਭਿਞ੍ਞਾਪਾਦਕੇ ਜਾਤੇ ਇਦ੍ਧਿવਿਧਞਾਣਾਧਿਗਮਤ੍ਥਾਯ ਪਰਿਕਮ੍ਮਚਿਤ੍ਤਂ ਅਭਿਨੀਹਰਤਿ, ਕਸਿਣਾਰਮ੍ਮਣਤੋ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਇਦ੍ਧਿવਿਧਾਭਿਮੁਖਂ ਪੇਸੇਤਿ। ਅਭਿਨਿਨ੍ਨਾਮੇਤੀਤਿ ਅਧਿਗਨ੍ਤਬ੍ਬਇਦ੍ਧਿਪੋਣਂ ਇਦ੍ਧਿਪਬ੍ਭਾਰਂ ਕਰੋਤਿ। ਸੋਤਿ ਸੋ ਏવਂ ਕਤਚਿਤ੍ਤਾਭਿਨੀਹਾਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ। ਅਨੇਕવਿਹਿਤਨ੍ਤਿ ਅਨੇਕવਿਧਂ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਕਂ। ਇਦ੍ਧਿવਿਧਨ੍ਤਿ ਇਦ੍ਧਿਕੋਟ੍ਠਾਸਂ, ਇਦ੍ਧਿવਿਕਪ੍ਪਂ વਾ। ਪਚ੍ਚਨੁਭੋਤੀਤਿ ਪਚ੍ਚਨੁਭવਤਿ, ਫਸ੍ਸੇਤਿ ਸਚ੍ਛਿਕਰੋਤਿ ਪਾਪੁਣਾਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Sukhasaññañca lahusaññañca kāye okkamitvā viharatīti catutthajjhānena sahajātasukhasaññañca lahusaññañca samāpajjanavasena karajakāye okkamitvā pavesetvā viharati. Tāya saññāya okkantakāyassa panassa karajakāyopi tūlapicu viya lahuko hoti. Soti so katayogavidhāno bhikkhu. Tathābhāvitena cittenāti itthambhūtalakkhaṇe karaṇavacanaṃ, hetuatthe vā, tathābhāvitena cittena hetubhūtenāti attho. Parisuddhenāti upekkhāsatipārisuddhibhāvato parisuddhena. Parisuddhattāyeva pariyodātena, pabhassarenāti attho. Iddhividhañāṇāyāti iddhikoṭṭhāse, iddhivikappe vā ñāṇatthāya. Cittaṃ abhinīharatīti so bhikkhu vuttappakāravasena tasmiṃ citte abhiññāpādake jāte iddhividhañāṇādhigamatthāya parikammacittaṃ abhinīharati, kasiṇārammaṇato apanetvā iddhividhābhimukhaṃ peseti. Abhininnāmetīti adhigantabbaiddhipoṇaṃ iddhipabbhāraṃ karoti. Soti so evaṃ katacittābhinīhāro bhikkhu. Anekavihitanti anekavidhaṃ nānappakārakaṃ. Iddhividhanti iddhikoṭṭhāsaṃ, iddhivikappaṃ vā. Paccanubhotīti paccanubhavati, phasseti sacchikaroti pāpuṇātīti attho.
੧੦੨. ਇਦਾਨਿਸ੍ਸ ਅਨੇਕવਿਹਿਤਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਏਕੋਪਿ ਹੁਤ੍વਾਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਏਕੋਪਿ ਹੁਤ੍વਾਤਿ ਇਦ੍ਧਿਕਰਣਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਪਕਤਿਯਾ ਏਕੋਪਿ ਹੁਤ੍વਾ। ਬਹੁਧਾ ਹੋਤੀਤਿ ਬਹੁਨ੍ਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਚਙ੍ਕਮਿਤੁਕਾਮੋ વਾ, ਸਜ੍ਝਾਯਂ વਾ ਕਤ੍ਤੁਕਾਮੋ, ਪਞ੍ਹਂ વਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤੁਕਾਮੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸਤਮ੍ਪਿ ਸਹਸ੍ਸਮ੍ਪਿ ਹੋਤਿ। ਕਥਂ ਪਨਾਯਮੇવਂ ਹੋਤਿ? ਇਦ੍ਧਿਯਾ ਭੂਮਿਪਾਦਪਦਮੂਲਭੂਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਅਭਿਞ੍ਞਾਪਾਦਕਜ੍ਝਾਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ વੁਟ੍ਠਾਯ ਸਚੇ ਸਤਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ‘‘ਸਤਂ ਹੋਮਿ ਸਤਂ ਹੋਮੀ’’ਤਿ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਪੁਨ ਪਾਦਕਜ੍ਝਾਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ વੁਟ੍ਠਾਯ ਅਧਿਟ੍ਠਾਤਿ। ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਚਿਤ੍ਤੇਨ ਸਹੇવ ਸਤਂ ਹੋਤਿ। ਸਹਸ੍ਸਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਸਚੇ ਏવਂ ਨ ਇਜ੍ਝਤਿ, ਪੁਨ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ વੁਟ੍ਠਾਯ ਅਧਿਟ੍ਠਾਤਬ੍ਬਂ। ਸਂਯੁਤ੍ਤਟ੍ਠਕਥਾਯਞ੍ਹਿ ‘‘ਏਕવਾਰਂ ਦ੍વੇવਾਰਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਪਾਦਕਜ੍ਝਾਨਚਿਤ੍ਤਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣਂ, ਪਰਿਕਮ੍ਮਚਿਤ੍ਤਾਨਿ ਸਤਾਰਮ੍ਮਣਾਨਿ વਾ ਸਹਸ੍ਸਾਰਮ੍ਮਣਾਨਿ વਾ। ਤਾਨਿ ਚ ਖੋ વਣ੍ਣવਸੇਨੇવ, ਨੋ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿવਸੇਨ। ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਚਿਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਤਥੇવ ਸਤਾਰਮ੍ਮਣਂ વਾ ਸਹਸ੍ਸਾਰਮ੍ਮਣਂ વਾ, ਤਂ ਪਠਮਪ੍ਪਨਾਚਿਤ੍ਤਮਿવ ਗੋਤ੍ਰਭੁਅਨਨ੍ਤਰਂ ਏਕਮੇવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਰੂਪਾવਚਰਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਿਕਂ । ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਤੇ ਬਹੂ ਨਿਮ੍ਮਿਤਾ, ਤੇ ਅਨਿਯਮੇਤ੍વਾ ਨਿਮ੍ਮਿਤਤ੍ਤਾ ਇਦ੍ਧਿਮਤਾ ਸਦਿਸਾવ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਠਾਨਨਿਸਜ੍ਜਾਦੀਸੁ વਾ ਭਾਸਿਤਤੁਣ੍ਹੀਭਾવਾਦੀਸੁ વਾ ਯਂ ਯਂ ਇਦ੍ਧਿਮਾ ਕਰੋਤਿ, ਤਂਤਦੇવ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਸਚੇ ਪਨ ਨਾਨਾવਣ੍ਣੇ ਕਾਤੁਕਾਮੋ ਹੋਤਿ, ਕੇਚਿ ਪਠਮવਯੇ ਕੇਚਿ ਮਜ੍ਝਿਮવਯੇ ਕੇਚਿ ਪਚ੍ਛਿਮવਯੇ, ਤਥਾ ਦੀਘਕੇਸੇ ਉਪਡ੍ਢਮੁਣ੍ਡਮੁਣ੍ਡੇ ਮਿਸ੍ਸਕਕੇਸੇ ਉਪਡ੍ਢਰਤ੍ਤਚੀવਰੇ ਪਣ੍ਡੁਕਚੀવਰੇ ਪਦਭਾਣਧਮ੍ਮਕਥਾਸਰਭਞ੍ਞਪਞ੍ਹਪੁਚ੍ਛਨਪਞ੍ਹવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਰਜਨਪਚਨਚੀવਰਸਿਬ੍ਬਨਧੋવਨਾਦੀਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੇ, ਅਪਰੇਪਿ વਾ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਕੇ ਕਾਤੁਕਾਮੋ ਹੋਤਿ, ਤੇਨ ਪਾਦਕਜ੍ਝਾਨਤੋ વੁਟ੍ਠਾਯ ‘‘ਏਤ੍ਤਕਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਠਮવਯਾ ਹੋਨ੍ਤੂ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਪੁਨ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ વੁਟ੍ਠਾਯ ਅਧਿਟ੍ਠਾਤਬ੍ਬਂ। ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਚਿਤ੍ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਇਚ੍ਛਿਤਪ੍ਪਕਾਰਾਯੇવ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ। ਏਸ ਨਯੋ ‘‘ਬਹੁਧਾਪਿ ਹੁਤ੍વਾ ਏਕੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ। ਅਯਂ ਪਨ વਿਸੇਸੋ – ਇਮਿਨਾ ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਏવਂ ਬਹੁਭਾવਂ ਨਿਮ੍ਮਿਨਿਤ੍વਾ ਪੁਨ ‘‘ਏਕੋવ ਹੁਤ੍વਾ ਚਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਸਜ੍ਝਾਯਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ વਾ ‘‘ਅਯਂ વਿਹਾਰੋ ਅਪ੍ਪਭਿਕ੍ਖੁਕੋ, ਸਚੇ ਕੇਚਿ ਆਗਮਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਕੁਤੋ ਇਮੇ ਏਤ੍ਤਕਾ ਏਕਸਦਿਸਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਦ੍ਧਾ ਥੇਰਸ੍ਸ ਏਸਾਨੁਭਾવੋਤਿ ਮਂ ਜਾਨਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਯ વਾ ਅਨ੍ਤਰਾવ ‘‘ਏਕੋ ਹੋਮੀ’’ਤਿ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤੇਨ ਪਾਦਕਜ੍ਝਾਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ વੁਟ੍ਠਾਯ ‘‘ਏਕੋ ਹੋਮੀ’’ਤਿ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਪੁਨ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ વੁਟ੍ਠਾਯ ‘‘ਏਕੋ ਹੋਮੀ’’ਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਤਬ੍ਬਂ । ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਚਿਤ੍ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂਯੇવ ਏਕੋ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਅਕਰੋਨ੍ਤੋ ਪਨ ਯਥਾਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਕਾਲવਸੇਨ ਸਯਮੇવ ਏਕੋ ਹੋਤਿ।
102. Idānissa anekavihitabhāvaṃ dassento ekopi hutvātiādimāha. Tattha ekopi hutvāti iddhikaraṇato pubbe pakatiyā ekopi hutvā. Bahudhā hotīti bahunnaṃ santike caṅkamitukāmo vā, sajjhāyaṃ vā kattukāmo, pañhaṃ vā pucchitukāmo hutvā satampi sahassampi hoti. Kathaṃ panāyamevaṃ hoti? Iddhiyā bhūmipādapadamūlabhūte dhamme sampādetvā abhiññāpādakajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya sace sataṃ icchati, ‘‘sataṃ homi sataṃ homī’’ti parikammaṃ katvā puna pādakajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya adhiṭṭhāti. Adhiṭṭhānacittena saheva sataṃ hoti. Sahassādīsupi eseva nayo. Sace evaṃ na ijjhati, puna parikammaṃ katvā dutiyampi samāpajjitvā vuṭṭhāya adhiṭṭhātabbaṃ. Saṃyuttaṭṭhakathāyañhi ‘‘ekavāraṃ dvevāraṃ samāpajjituṃ vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Tattha pādakajjhānacittaṃ nimittārammaṇaṃ, parikammacittāni satārammaṇāni vā sahassārammaṇāni vā. Tāni ca kho vaṇṇavaseneva, no paṇṇattivasena. Adhiṭṭhānacittampi tatheva satārammaṇaṃ vā sahassārammaṇaṃ vā, taṃ paṭhamappanācittamiva gotrabhuanantaraṃ ekameva uppajjati rūpāvacaracatutthajjhānikaṃ . Tattha ye te bahū nimmitā, te aniyametvā nimmitattā iddhimatā sadisāva honti. Ṭhānanisajjādīsu vā bhāsitatuṇhībhāvādīsu vā yaṃ yaṃ iddhimā karoti, taṃtadeva karonti. Sace pana nānāvaṇṇe kātukāmo hoti, keci paṭhamavaye keci majjhimavaye keci pacchimavaye, tathā dīghakese upaḍḍhamuṇḍamuṇḍe missakakese upaḍḍharattacīvare paṇḍukacīvare padabhāṇadhammakathāsarabhaññapañhapucchanapañhavissajjanarajanapacanacīvarasibbanadhovanādīni karonte, aparepi vā nānappakārake kātukāmo hoti, tena pādakajjhānato vuṭṭhāya ‘‘ettakā bhikkhū paṭhamavayā hontū’’tiādinā nayena parikammaṃ katvā puna samāpajjitvā vuṭṭhāya adhiṭṭhātabbaṃ. Adhiṭṭhānacittena saddhiṃ icchitappakārāyeva hontīti. Esa nayo ‘‘bahudhāpi hutvā eko hotī’’tiādīsu. Ayaṃ pana viseso – iminā hi bhikkhunā evaṃ bahubhāvaṃ nimminitvā puna ‘‘ekova hutvā caṅkamissāmi, sajjhāyaṃ karissāmi, pañhaṃ pucchissāmī’’ti cintetvā vā ‘‘ayaṃ vihāro appabhikkhuko, sace keci āgamissanti, kuto ime ettakā ekasadisā bhikkhū addhā therassa esānubhāvoti maṃ jānissantī’’ti appicchatāya vā antarāva ‘‘eko homī’’ti icchantena pādakajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya ‘‘eko homī’’ti parikammaṃ katvā puna samāpajjitvā vuṭṭhāya ‘‘eko homī’’ti adhiṭṭhātabbaṃ . Adhiṭṭhānacittena saddhiṃyeva eko hoti. Evaṃ akaronto pana yathāparicchinnakālavasena sayameva eko hoti.
ਆવਿਭਾવਨ੍ਤਿ ਪਾਕਟਭਾવਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਿਰੋਭਾવਨ੍ਤਿ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਭਾવਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਆવਿਭਾવਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੋਤਿ, ਤਿਰੋਭਾવਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੋਤੀਤਿ ਪੁਰਿਮੇਨ વਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਇਦ੍ਧਿਮਾ ਆવਿਭਾવਂ ਕਤ੍ਤੁਕਾਮੋ ਅਨ੍ਧਕਾਰਂ વਾ ਆਲੋਕਂ ਕਰੋਤਿ, ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਂ વਾ વਿવਟਂ ਕਰੋਤਿ, ਅਨਾਪਾਥਂ વਾ ਆਪਾਥਂ ਕਰੋਤਿ। ਕਥਂ? ਅਯਞ੍ਹਿ ਯਥਾ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨੋਪਿ ਦੂਰੇ ਠਿਤੋਪਿ વਾ ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਏવਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ વਾ ਪਰਂ વਾ ਕਤ੍ਤੁਕਾਮੋ ਪਾਦਕਜ੍ਝਾਨਤੋ વੁਟ੍ਠਾਯ ‘‘ਇਦਂ ਅਨ੍ਧਕਾਰਂ ਆਲੋਕਜਾਤਂ ਹੋਤੂ’’ਤਿ વਾ, ‘‘ਇਦਂ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਂ વਿવਟਂ ਹੋਤੂ’’ਤਿ વਾ, ‘‘ਇਦਂ ਅਨਾਪਾਥਂ ਆਪਾਥਂ ਹੋਤੂ’’ਤਿ વਾ ਆવਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਅਧਿਟ੍ਠਾਤਿ। ਸਹ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਾ ਯਥਾਧਿਟ੍ਠਿਤਮੇવ ਹੋਤਿ। ਪਰੇ ਦੂਰੇ ਠਿਤਾਪਿ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਸਯਮ੍ਪਿ ਪਸ੍ਸਿਤੁਕਾਮੋ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਤਿਰੋਭਾવਂ ਕਤ੍ਤੁਕਾਮੋ ਪਨ ਆਲੋਕਂ વਾ ਅਨ੍ਧਕਾਰਂ ਕਰੋਤਿ, ਅਪ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਂ વਾ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਂ, ਆਪਾਥਂ વਾ ਅਨਾਪਾਥਂ ਕਰੋਤਿ। ਕਥਂ? ਅਯਞ੍ਹਿ ਯਥਾ ਅਪ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨੋਪਿ ਸਮੀਪੇ ਠਿਤੋਪਿ વਾ ਨ ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਏવਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ વਾ ਪਰਂ વਾ ਕਤ੍ਤੁਕਾਮੋ ਪਾਦਕਜ੍ਝਾਨਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ‘‘ਇਦਂ ਆਲੋਕਟ੍ਠਾਨਂ ਅਨ੍ਧਕਾਰਂ ਹੋਤੂ’’ਤਿ વਾ, ‘‘ਇਦਂ ਅਪ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਂ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਂ ਹੋਤੂ’’ਤਿ વਾ, ‘‘ਇਦਂ ਆਪਾਥਂ ਅਨਾਪਾਥਂ ਹੋਤੂ’’ਤਿ વਾ ਆવਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਅਧਿਟ੍ਠਾਤਿ। ਸਹ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਾ ਯਥਾਧਿਟ੍ਠਿਤਮੇવ ਹੋਤਿ। ਪਰੇ ਸਮੀਪੇ ਠਿਤਾਪਿ ਨ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਸਯਮ੍ਪਿ ਅਪਸ੍ਸਿਤੁਕਾਮੋ ਨ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਅਪਿਚ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਪਾਕਟਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਆવਿਭਾવੋ ਨਾਮ, ਅਪਾਕਟਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਤਿਰੋਭਾવੋ ਨਾਮ। ਤਤ੍ਥ ਪਾਕਟਪਾਟਿਹਾਰਿਯੇ ਇਦ੍ਧਿਪਿ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ ਇਦ੍ਧਿਮਾਪਿ। ਤਂ ਯਮਕਪਾਟਿਹਾਰਿਯੇਨ ਦੀਪੇਤਬ੍ਬਂ। ਅਪਾਕਟਪਾਟਿਹਾਰਿਯੇ ਇਦ੍ਧਿਯੇવ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਨ ਇਦ੍ਧਿਮਾ। ਤਂ ਮਹਕਸੁਤ੍ਤੇਨ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੪.੩੪੬) ਚ ਬ੍ਰਹ੍ਮਨਿਮਨ੍ਤਨਿਕਸੁਤ੍ਤੇਨ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੫੦੧ ਆਦਯੋ) ਚ ਦੀਪੇਤਬ੍ਬਂ।
Āvibhāvanti pākaṭabhāvaṃ karotīti attho. Tirobhāvanti paṭicchannabhāvaṃ karotīti attho. Āvibhāvaṃ paccanubhoti, tirobhāvaṃ paccanubhotīti purimena vā sambandho. Tatrāyaṃ iddhimā āvibhāvaṃ kattukāmo andhakāraṃ vā ālokaṃ karoti, paṭicchannaṃ vā vivaṭaṃ karoti, anāpāthaṃ vā āpāthaṃ karoti. Kathaṃ? Ayañhi yathā paṭicchannopi dūre ṭhitopi vā dissati, evaṃ attānaṃ vā paraṃ vā kattukāmo pādakajjhānato vuṭṭhāya ‘‘idaṃ andhakāraṃ ālokajātaṃ hotū’’ti vā, ‘‘idaṃ paṭicchannaṃ vivaṭaṃ hotū’’ti vā, ‘‘idaṃ anāpāthaṃ āpāthaṃ hotū’’ti vā āvajjitvā parikammaṃ katvā vuttanayeneva adhiṭṭhāti. Saha adhiṭṭhānā yathādhiṭṭhitameva hoti. Pare dūre ṭhitāpi passanti, sayampi passitukāmo passati. Tirobhāvaṃ kattukāmo pana ālokaṃ vā andhakāraṃ karoti, appaṭicchannaṃ vā paṭicchannaṃ, āpāthaṃ vā anāpāthaṃ karoti. Kathaṃ? Ayañhi yathā appaṭicchannopi samīpe ṭhitopi vā na dissati, evaṃ attānaṃ vā paraṃ vā kattukāmo pādakajjhānā vuṭṭhahitvā ‘‘idaṃ ālokaṭṭhānaṃ andhakāraṃ hotū’’ti vā, ‘‘idaṃ appaṭicchannaṃ paṭicchannaṃ hotū’’ti vā, ‘‘idaṃ āpāthaṃ anāpāthaṃ hotū’’ti vā āvajjitvā parikammaṃ katvā vuttanayeneva adhiṭṭhāti. Saha adhiṭṭhānā yathādhiṭṭhitameva hoti. Pare samīpe ṭhitāpi na passanti, sayampi apassitukāmo na passati. Apica sabbampi pākaṭapāṭihāriyaṃ āvibhāvo nāma, apākaṭapāṭihāriyaṃ tirobhāvo nāma. Tattha pākaṭapāṭihāriye iddhipi paññāyati iddhimāpi. Taṃ yamakapāṭihāriyena dīpetabbaṃ. Apākaṭapāṭihāriye iddhiyeva paññāyati, na iddhimā. Taṃ mahakasuttena (saṃ. ni. 4.346) ca brahmanimantanikasuttena (ma. ni. 1.501 ādayo) ca dīpetabbaṃ.
ਤਿਰੋਕੁਟ੍ਟਨ੍ਤਿ ਪਰਕੁਟ੍ਟਂ, ਕੁਟ੍ਟਸ੍ਸ ਪਰਭਾਗਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਏਸ ਨਯੋ ਤਿਰੋਪਾਕਾਰਤਿਰੋਪਬ੍ਬਤੇਸੁ। ਕੁਟ੍ਟੋਤਿ ਚ ਗੇਹਭਿਤ੍ਤਿ। ਪਾਕਾਰੋਤਿ ਗੇਹવਿਹਾਰਗਾਮਾਦੀਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖੇਪਪਾਕਾਰੋ। ਪਬ੍ਬਤੋਤਿ ਪਂਸੁਪਬ੍ਬਤੋ વਾ ਪਾਸਾਣਪਬ੍ਬਤੋ વਾ। ਅਸਜ੍ਜਮਾਨੋਤਿ ਅਲਗ੍ਗਮਾਨੋ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਆਕਾਸੇਤਿ ਆਕਾਸੇ વਿਯ। ਏવਂ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮੇਨ ਪਨ ਆਕਾਸਕਸਿਣਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ વੁਟ੍ਠਾਯ ਕੁਟ੍ਟਂ વਾ ਪਾਕਾਰਂ વਾ ਪਬ੍ਬਤਂ વਾ ਆવਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਕਤਪਰਿਕਮ੍ਮੇਨ ‘‘ਆਕਾਸੋ ਹੋਤੂ’’ਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਤਬ੍ਬੋ, ਆਕਾਸੋવ ਹੋਤਿ। ਅਧੋ ਓਤਰਿਤੁਕਾਮਸ੍ਸ, ਉਦ੍ਧਂ વਾ ਆਰੋਹਿਤੁਕਾਮਸ੍ਸ ਸੁਸਿਰੋ ਹੋਤਿ, વਿਨਿવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮਸ੍ਸ ਛਿਦ੍ਦੋ। ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਅਸਜ੍ਜਮਾਨੋ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਸਚੇ ਪਨਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਅਧਿਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਾ ਪਬ੍ਬਤੋ વਾ ਰੁਕ੍ਖੋ વਾ ਉਟ੍ਠੇਤਿ, ਕਿਂ ਪੁਨ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਅਧਿਟ੍ਠਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ? ਦੋਸੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਪੁਨ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਞ੍ਹਿ ਉਪਜ੍ਝਾਯਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਨਿਸ੍ਸਯਗ੍ਗਹਣਸਦਿਸਂ ਹੋਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ‘‘ਆਕਾਸੋ ਹੋਤੂ’’ਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਆਕਾਸੋ ਹੋਤਿਯੇવ। ਪੁਰਿਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਬਲੇਨੇવ ਚਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਾ ਅਞ੍ਞੋ ਪਬ੍ਬਤੋ વਾ ਰੁਕ੍ਖੋ વਾ ਉਤੁਮਯੋ ਉਟ੍ਠਹਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਅਟ੍ਠਾਨਮੇਤਂ। ਅਞ੍ਞੇਨ ਇਦ੍ਧਿਮਤਾ ਨਿਮ੍ਮਿਤੇ ਪਨ ਪਠਮਂ ਨਿਮ੍ਮਾਨਂ ਬਲવਂ ਹੋਤਿ। ਇਤਰੇਨ ਤਸ੍ਸ ਉਦ੍ਧਂ વਾ ਅਧੋ વਾ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ।
Tirokuṭṭanti parakuṭṭaṃ, kuṭṭassa parabhāganti vuttaṃ hoti. Esa nayo tiropākāratiropabbatesu. Kuṭṭoti ca gehabhitti. Pākāroti gehavihāragāmādīnaṃ parikkhepapākāro. Pabbatoti paṃsupabbato vā pāsāṇapabbato vā. Asajjamānoti alaggamāno. Seyyathāpi ākāseti ākāse viya. Evaṃ gantukāmena pana ākāsakasiṇaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya kuṭṭaṃ vā pākāraṃ vā pabbataṃ vā āvajjitvā kataparikammena ‘‘ākāso hotū’’ti adhiṭṭhātabbo, ākāsova hoti. Adho otaritukāmassa, uddhaṃ vā ārohitukāmassa susiro hoti, vinivijjhitvā gantukāmassa chiddo. So tattha asajjamāno gacchati. Sace panassa bhikkhuno adhiṭṭhahitvā gacchantassa antarā pabbato vā rukkho vā uṭṭheti, kiṃ puna samāpajjitvā adhiṭṭhātabbanti? Doso natthi. Puna samāpajjitvā adhiṭṭhānañhi upajjhāyassa santike nissayaggahaṇasadisaṃ hoti. Iminā pana bhikkhunā ‘‘ākāso hotū’’ti adhiṭṭhitattā ākāso hotiyeva. Purimādhiṭṭhānabaleneva cassa antarā añño pabbato vā rukkho vā utumayo uṭṭhahissatīti aṭṭhānametaṃ. Aññena iddhimatā nimmite pana paṭhamaṃ nimmānaṃ balavaṃ hoti. Itarena tassa uddhaṃ vā adho vā gantabbaṃ.
ਪਥવਿਯਾਪਿ ਉਮ੍ਮੁਜ੍ਜਨਿਮੁਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਉਮ੍ਮੁਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਉਟ੍ਠਾਨਂ, ਨਿਮੁਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਸਂਸੀਦਨਂ, ਉਮ੍ਮੁਜ੍ਜਞ੍ਚ ਨਿਮੁਜ੍ਜਞ੍ਚ ਉਮ੍ਮੁਜ੍ਜਨਿਮੁਜ੍ਜਂ। ਏવਂ ਕਤ੍ਤੁਕਾਮੇਨ ਪਨ ਆਪੋਕਸਿਣਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯ ‘‘ਏਤ੍ਤਕੇ ਠਾਨੇ ਪਥવੀ ਉਦਕਂ ਹੋਤੂ’’ਤਿ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਅਧਿਟ੍ਠਾਤਬ੍ਬਂ। ਸਹ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਾ ਯਥਾਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੇ ਠਾਨੇ ਪਥવੀ ਉਦਕਮੇવ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਉਮ੍ਮੁਜ੍ਜਨਿਮੁਜ੍ਜਂ ਕਰੋਤਿ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਉਦਕੇ। ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਉਮ੍ਮੁਜ੍ਜਨਿਮੁਜ੍ਜਮੇવ, ਨ੍ਹਾਨਪਾਨਮੁਖਧੋવਨਭਣ੍ਡਕਧੋવਨਾਦੀਸੁ ਯਂ ਯਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਤਂ ਤਂ ਕਰੋਤਿ। ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਉਦਕਮੇવ ਕਰੋਤਿ, ਸਪ੍ਪਿਤੇਲਮਧੁਫਾਣਿਤਾਦੀਸੁਪਿ ਯਂ ਯਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਤਂ ਤਂ ‘‘ਇਦਞ੍ਚਿਦਞ੍ਚ ਏਤ੍ਤਕਂ ਹੋਤੂ’’ਤਿ ਆવਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਅਧਿਟ੍ਠਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਯਥਾਧਿਟ੍ਠਿਤਮੇવ ਹੋਤਿ। ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ਭਾਜਨਗਤਂ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਪ੍ਪਿ ਸਪ੍ਪਿਯੇવ ਹੋਤਿ, ਤੇਲਾਦੀਨਿ ਤੇਲਾਦੀਨਿਯੇવ, ਉਦਕਂ ਉਦਕਮੇવ। ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਤੇਮਿਤੁਕਾਮੋવ ਤੇਮੇਤਿ, ਨ ਤੇਮਿਤੁਕਾਮੋ ਨ ਤੇਮੇਤਿ। ਤਸ੍ਸੇવ ਚ ਸਾ ਪਥવੀ ਉਦਕਂ ਹੋਤਿ, ਸੇਸਜਨਸ੍ਸ ਪਥવੀਯੇવ। ਤਤ੍ਥ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਪਤ੍ਤਿਕਾਪਿ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਯਾਨਾਦੀਹਿਪਿ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਕਸਿਕਮ੍ਮਾਦੀਨਿਪਿ ਕਰੋਨ੍ਤਿਯੇવ। ਸਚੇ ਪਨਾਯਂ ‘‘ਤੇਸਮ੍ਪਿ ਉਦਕਂ ਹੋਤੂ’’ਤਿ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਹੋਤਿਯੇવ। ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਕਾਲਂ ਪਨ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਯਂ ਪਕਤਿਯਾ ਘਟਤਲ਼ਾਕਾਦੀਸੁ ਉਦਕਂ, ਤਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅવਸੇਸਂ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨਂ ਪਥવੀਯੇવ ਹੋਤਿ।
Pathaviyāpi ummujjanimujjanti ettha ummujjanti uṭṭhānaṃ, nimujjanti saṃsīdanaṃ, ummujjañca nimujjañca ummujjanimujjaṃ. Evaṃ kattukāmena pana āpokasiṇaṃ samāpajjitvā uṭṭhāya ‘‘ettake ṭhāne pathavī udakaṃ hotū’’ti paricchinditvā parikammaṃ katvā vuttanayeneva adhiṭṭhātabbaṃ. Saha adhiṭṭhānā yathāparicchinne ṭhāne pathavī udakameva hoti. So tattha ummujjanimujjaṃ karoti seyyathāpi udake. Na kevalañca ummujjanimujjameva, nhānapānamukhadhovanabhaṇḍakadhovanādīsu yaṃ yaṃ icchati, taṃ taṃ karoti. Na kevalañca udakameva karoti, sappitelamadhuphāṇitādīsupi yaṃ yaṃ icchati, taṃ taṃ ‘‘idañcidañca ettakaṃ hotū’’ti āvajjitvā parikammaṃ katvā adhiṭṭhahantassa yathādhiṭṭhitameva hoti. Uddharitvā bhājanagataṃ karontassa sappi sappiyeva hoti, telādīni telādīniyeva, udakaṃ udakameva. So tattha temitukāmova temeti, na temitukāmo na temeti. Tasseva ca sā pathavī udakaṃ hoti, sesajanassa pathavīyeva. Tattha manussā pattikāpi gacchanti, yānādīhipi gacchanti, kasikammādīnipi karontiyeva. Sace panāyaṃ ‘‘tesampi udakaṃ hotū’’ti icchati, hotiyeva. Paricchinnakālaṃ pana atikkamitvā yaṃ pakatiyā ghaṭataḷākādīsu udakaṃ, taṃ ṭhapetvā avasesaṃ paricchinnaṭṭhānaṃ pathavīyeva hoti.
ਉਦਕੇਪਿ ਅਭਿਜ੍ਜਮਾਨੇ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯਂ ਉਦਕਂ ਅਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਸਂਸੀਦਤਿ, ਤਂ ਭਿਜ੍ਜਮਾਨਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, વਿਪਰੀਤਂ ਅਭਿਜ੍ਜਮਾਨਂ। ਏવਂ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮੇਨ ਪਨ ਪਥવੀਕਸਿਣਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ વੁਟ੍ਠਾਯ ‘‘ਏਤ੍ਤਕੇ ਠਾਨੇ ਉਦਕਂ ਪਥવੀ ਹੋਤੂ’’ਤਿ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਅਧਿਟ੍ਠਾਤਬ੍ਬਂ। ਸਹ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਾ ਯਥਾਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨੇ ਉਦਕਂ ਪਥવੀਯੇવ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਗਚ੍ਛਤਿ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਪਥવਿਯਂ। ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਯਂ ਯਂ ਇਰਿਯਾਪਥਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਤਂ ਤਂ ਕਪ੍ਪੇਤਿ। ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਪਥવਿਮੇવ ਕਰੋਤਿ, ਮਣਿਸੁવਣ੍ਣਪਬ੍ਬਤਰੁਕ੍ਖਾਦੀਸੁਪਿ ਯਂ ਯਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਤਂ ਤਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਆવਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਅਧਿਟ੍ਠਾਤਿ, ਯਥਾਧਿਟ੍ਠਿਤਮੇવ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਸੇવ ਚ ਤਂ ਉਦਕਂ ਪਥવੀ ਹੋਤਿ, ਸੇਸਜਨਸ੍ਸ ਉਦਕਮੇવ । ਮਚ੍ਛਕਚ੍ਛਪਾ ਚ ਉਦਕਕਾਕਾਦਯੋ ਚ ਯਥਾਰੁਚਿ વਿਚਰਨ੍ਤਿ। ਸਚੇ ਪਨਾਯਂ ਅਞ੍ਞੇਸਮ੍ਪਿ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਤਂ ਪਥવਿਂ ਕਾਤੁਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਕਰੋਤਿਯੇવ। ਯਥਾਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਕਾਲਾਤਿਕ੍ਕਮੇਨ ਪਨ ਉਦਕਮੇવ ਹੋਤਿ।
Udakepi abhijjamāne gacchatīti ettha yaṃ udakaṃ akkamitvā saṃsīdati, taṃ bhijjamānanti vuccati, viparītaṃ abhijjamānaṃ. Evaṃ gantukāmena pana pathavīkasiṇaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya ‘‘ettake ṭhāne udakaṃ pathavī hotū’’ti paricchinditvā parikammaṃ katvā vuttanayeneva adhiṭṭhātabbaṃ. Saha adhiṭṭhānā yathāparicchinnaṭṭhāne udakaṃ pathavīyeva hoti. So tattha gacchati seyyathāpi pathaviyaṃ. Na kevalañca gacchati, yaṃ yaṃ iriyāpathaṃ icchati, taṃ taṃ kappeti. Na kevalañca pathavimeva karoti, maṇisuvaṇṇapabbatarukkhādīsupi yaṃ yaṃ icchati, taṃ taṃ vuttanayeneva āvajjitvā adhiṭṭhāti, yathādhiṭṭhitameva hoti. Tasseva ca taṃ udakaṃ pathavī hoti, sesajanassa udakameva . Macchakacchapā ca udakakākādayo ca yathāruci vicaranti. Sace panāyaṃ aññesampi manussānaṃ taṃ pathaviṃ kātuṃ icchati, karotiyeva. Yathāparicchinnakālātikkamena pana udakameva hoti.
ਆਕਾਸੇਪਿ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇਨ ਕਮਤੀਤਿ ਅਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖੇ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਊਰੁਬਦ੍ਧਾਸਨੇਨ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਪਕ੍ਖੀ ਸਕੁਣੋਤਿ ਪਕ੍ਖੇਹਿ ਯੁਤ੍ਤੋ ਸਕੁਣੋ, ਨ ਅਪਰਿਪੁਣ੍ਣਪਕ੍ਖੋ ਲੂਨਪਕ੍ਖੋ વਾ। ਤਾਦਿਸੋ ਹਿ ਆਕਾਸੇ ਗਨ੍ਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਏવਮਾਕਾਸੇ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮੇਨ ਪਨ ਪਥવੀਕਸਿਣਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ વੁਟ੍ਠਾਯ ਸਚੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਗਨ੍ਤੁਮਿਚ੍ਛਤਿ, ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਪ੍ਪਮਾਣਂ ਠਾਨਂ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਅਧਿਟ੍ਠਾਤਬ੍ਬਂ। ਸਚੇ ਨਿਪਨ੍ਨੋ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮੋ ਹੋਤਿ, ਮਞ੍ਚਪ੍ਪਮਾਣਂ, ਸਚੇ ਪਦਸਾ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮੋ ਹੋਤਿ, ਮਗ੍ਗਪ੍ਪਮਾਣਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਯਥਾਨੁਰੂਪਂ ਠਾਨਂ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ‘‘ਪਥવੀ ਹੋਤੂ’’ਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਤਬ੍ਬਂ। ਸਹ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਾ ਪਥવੀਯੇવ ਹੋਤਿ। ਆਕਾਸੇ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮੇਨ ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਲਾਭਿਨਾਪਿ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ। ਕਸ੍ਮਾ? ਯਸ੍ਮਾ ਅਨ੍ਤਰਾ ਉਤੁਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾ વਾ ਪਬ੍ਬਤਰੁਕ੍ਖਾਦਯੋ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਨਾਗਸੁਪਣ੍ਣਾਦਯੋ વਾ ਉਸੂਯਨ੍ਤਾ ਮਾਪੇਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ। ਤੇ ਪਨ ਦਿਸ੍વਾ ਕਿਂ ਕਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ? ਪਾਦਕਜ੍ਝਾਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ વੁਟ੍ਠਾਯ ‘‘ਆਕਾਸੋ ਹੋਤੂ’’ਤਿ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਅਧਿਟ੍ਠਾਤਬ੍ਬਂ। ਅਪਿਚ ਓਕਾਸੇ ਓਰੋਹਣਤ੍ਥਮ੍ਪਿ ਇਮਿਨਾ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਲਾਭਿਨਾ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਯਞ੍ਹਿ ਸਚੇ ਅਨੋਕਾਸੇ ਨ੍ਹਾਨਤਿਤ੍ਥੇ વਾ ਗਾਮਦ੍વਾਰੇ વਾ ਓਰੋਹਤਿ, ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਪਾਕਟੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਨਾ ਪਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਅਨੋਕਾਸਂ વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਓਕਾਸੇ ਓਤਰਤੀਤਿ।
Ākāsepi pallaṅkena kamatīti antalikkhe samantato ūrubaddhāsanena gacchati. Pakkhī sakuṇoti pakkhehi yutto sakuṇo, na aparipuṇṇapakkho lūnapakkho vā. Tādiso hi ākāse gantuṃ na sakkoti. Evamākāse gantukāmena pana pathavīkasiṇaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya sace nisinno gantumicchati, pallaṅkappamāṇaṃ ṭhānaṃ paricchinditvā parikammaṃ katvā vuttanayeneva adhiṭṭhātabbaṃ. Sace nipanno gantukāmo hoti, mañcappamāṇaṃ, sace padasā gantukāmo hoti, maggappamāṇanti evaṃ yathānurūpaṃ ṭhānaṃ paricchinditvā vuttanayeneva ‘‘pathavī hotū’’ti adhiṭṭhātabbaṃ. Saha adhiṭṭhānā pathavīyeva hoti. Ākāse gantukāmena ca bhikkhunā dibbacakkhulābhināpi bhavitabbaṃ. Kasmā? Yasmā antarā utusamuṭṭhānā vā pabbatarukkhādayo honti, nāgasupaṇṇādayo vā usūyantā māpenti, tesaṃ dassanatthaṃ. Te pana disvā kiṃ kātabbanti? Pādakajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya ‘‘ākāso hotū’’ti parikammaṃ katvā adhiṭṭhātabbaṃ. Apica okāse orohaṇatthampi iminā dibbacakkhulābhinā bhavitabbaṃ. Ayañhi sace anokāse nhānatitthe vā gāmadvāre vā orohati, mahājanassa pākaṭo hoti, tasmā dibbacakkhunā passitvā anokāsaṃ vajjetvā okāse otaratīti.
ਇਮੇਪਿ ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯੇ ਏવਂਮਹਿਦ੍ਧਿਕੇ ਏવਂਮਹਾਨੁਭਾવੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯਾਨਂ ਦ੍વਾਚਤ੍ਤਾਲੀਸਯੋਜਨਸਹਸ੍ਸੋਪਰਿਚਰਣੇਨ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕਤਾ, ਤੀਸੁ ਦੀਪੇਸੁ ਏਕਕ੍ਖਣੇ ਆਲੋਕਕਰਣੇਨ ਮਹਾਨੁਭਾવਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਏવਂ ਉਪਰਿਚਰਣਆਲੋਕਫਰਣੇਹਿ વਾ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕੇ, ਤੇਨੇવ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕਤ੍ਤੇਨ ਮਹਾਨੁਭਾવੇ । ਪਰਾਮਸਤੀਤਿ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਏਕਦੇਸੇ વਾ ਫੁਸਤਿ। ਪਰਿਮਜ੍ਜਤੀਤਿ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਆਦਾਸਤਲਂ વਿਯ ਪਰਿਮਜ੍ਜਤਿ। ਅਯਂ ਪਨਸ੍ਸ ਇਦ੍ਧਿ ਅਭਿਞ੍ਞਾਪਾਦਕਜ੍ਝਾਨવਸੇਨੇવ ਇਜ੍ਝਤਿ, ਨਤ੍ਥੇਤ੍ਥ ਕਸਿਣਸਮਾਪਤ੍ਤਿਨਿਯਮੋ। ਸ੍વਾਯਂ ਯਦਿ ਇਚ੍ਛਤਿ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਰਾਮਸਿਤੁਂ, ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਰਾਮਸਤਿ। ਸਚੇ ਪਨ ਇਧੇવ ਨਿਸਿਨ੍ਨਕੋ વਾ ਨਿਪਨ੍ਨਕੋ વਾ ਪਰਾਮਸਿਤੁਕਾਮੋ ਹੋਤਿ, ‘‘ਹਤ੍ਥਪਾਸੇ ਹੋਤੂ’’ਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਤਿ। ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਬਲੇਨ વਣ੍ਟਾ ਮੁਤ੍ਤਤਾਲਫਲਂ વਿਯ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਹਤ੍ਥਪਾਸੇ ਠਿਤੇ વਾ ਪਰਾਮਸਤਿ, ਹਤ੍ਥਂ વਾ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਪਰਾਮਸਤਿ। ਹਤ੍ਥਂ વਡ੍ਢੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਕਿਂ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਕਂ વਡ੍ਢਤਿ ਅਨੁਪਾਦਿਨ੍ਨਕਂ વਾਤਿ? ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਕਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਨੁਪਾਦਿਨ੍ਨਕਂ વਡ੍ਢਤਿ। ਯੋ ਏવਂ ਕਤ੍વਾ ਨ ਕੇવਲਂ ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯੇ ਪਰਾਮਸਤਿ, ਸਚੇ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਪਾਦਕਥਲਿਕਂ ਕਤ੍વਾ ਪਾਦੇ ਠਪੇਤਿ, ਪੀਠਂ ਕਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਤਿ, ਮਞ੍ਚਂ ਕਤ੍વਾ ਨਿਪਜ੍ਜਤਿ, ਅਪਸ੍ਸੇਨਫਲਕਂ ਕਤ੍વਾ ਅਪਸ੍ਸਯਤਿ। ਯਥਾ ਏਕੋ, ਏવਂ ਅਪਰੋਪਿ। ਅਨੇਕੇਸੁਪਿ ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਸਹਸ੍ਸੇਸੁ ਏવਂ ਕਰੋਨ੍ਤੇਸੁ ਤੇਸਞ੍ਚ ਏਕਮੇਕਸ੍ਸ ਤਥੇવ ਇਜ੍ਝਤਿ। ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯਾਨਞ੍ਚ ਗਮਨਮ੍ਪਿ ਆਲੋਕਕਰਣਮ੍ਪਿ ਤਥੇવ ਹੋਤਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਪਾਤਿਸਹਸ੍ਸੇਸੁ ਉਦਕਪੂਰੇਸੁ ਸਬ੍ਬਪਾਤੀਸੁ ਚਨ੍ਦਮਣ੍ਡਲਾਨਿ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਪਾਕਤਿਕਮੇવ ਚਨ੍ਦਸ੍ਸ ਗਮਨਂ ਆਲੋਕਕਰਣਞ੍ਚ ਹੋਤਿ, ਤਥੂਪਮਮੇਤਂ ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ। ਯਾવ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਾਪਿ ਕਾਯੇਨ વਸਂ વਤ੍ਤੇਤੀਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਂ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਂ ਕਤ੍વਾ ਏਤ੍ਥਨ੍ਤਰੇ ਅਨੇਕવਿਧਂ ਅਭਿਞ੍ਞਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਾਯੇਨ વਸਂ ਇਸ੍ਸਰਿਯਂ વਤ੍ਤੇਤਿ। વਿਤ੍ਥਾਰੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਇਦ੍ਧਿਕਥਾਯਂ ਆવਿਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ।
Imepi candimasūriye evaṃmahiddhike evaṃmahānubhāveti ettha candimasūriyānaṃ dvācattālīsayojanasahassoparicaraṇena mahiddhikatā, tīsu dīpesu ekakkhaṇe ālokakaraṇena mahānubhāvatā veditabbā, evaṃ uparicaraṇaālokapharaṇehi vā mahiddhike, teneva mahiddhikattena mahānubhāve . Parāmasatīti pariggaṇhāti, ekadese vā phusati. Parimajjatīti samantato ādāsatalaṃ viya parimajjati. Ayaṃ panassa iddhi abhiññāpādakajjhānavaseneva ijjhati, natthettha kasiṇasamāpattiniyamo. Svāyaṃ yadi icchati gantvā parāmasituṃ, gantvā parāmasati. Sace pana idheva nisinnako vā nipannako vā parāmasitukāmo hoti, ‘‘hatthapāse hotū’’ti adhiṭṭhāti. Adhiṭṭhānabalena vaṇṭā muttatālaphalaṃ viya āgantvā hatthapāse ṭhite vā parāmasati, hatthaṃ vā vaḍḍhetvā parāmasati. Hatthaṃ vaḍḍhentassa pana kiṃ upādinnakaṃ vaḍḍhati anupādinnakaṃ vāti? Upādinnakaṃ nissāya anupādinnakaṃ vaḍḍhati. Yo evaṃ katvā na kevalaṃ candimasūriye parāmasati, sace icchati, pādakathalikaṃ katvā pāde ṭhapeti, pīṭhaṃ katvā nisīdati, mañcaṃ katvā nipajjati, apassenaphalakaṃ katvā apassayati. Yathā eko, evaṃ aparopi. Anekesupi hi bhikkhusatasahassesu evaṃ karontesu tesañca ekamekassa tatheva ijjhati. Candimasūriyānañca gamanampi ālokakaraṇampi tatheva hoti. Yathā hi pātisahassesu udakapūresu sabbapātīsu candamaṇḍalāni dissanti, pākatikameva candassa gamanaṃ ālokakaraṇañca hoti, tathūpamametaṃ pāṭihāriyaṃ. Yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vattetīti brahmalokaṃ paricchedaṃ katvā etthantare anekavidhaṃ abhiññaṃ karonto attano kāyena vasaṃ issariyaṃ vatteti. Vitthāro panettha iddhikathāyaṃ āvibhavissatīti.
ਇਦ੍ਧਿવਿਧਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Iddhividhañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ੫੦. ਇਦ੍ਧਿવਿਧਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸੋ • 50. Iddhividhañāṇaniddeso
