Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā)

    ၁၀. ဣန္ဒ္ရိယဘာဝနာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

    10. Indriyabhāvanāsuttavaṇṇanā

    ၄၅၃. ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဣန္ဒ္ရိယဘာဝနာသုတ္တံ။ တတ္ထ ဂဇင္ဂလာယန္တိ ဧဝံနာမကေ နိဂမေ။ သုဝေဠုဝနေတိ သုဝေဠု နာမ ဧကာ ရုက္ခဇာတိ, တေဟိ သဉ္ဆန္နော မဟာဝနသဏ္ဍော, တတ္ထ ဝိဟရတိ။ စက္ခုနာ ရူပံ န ပသ္သတိ, သောတေန သဒ္ဒံ န သုဏာတီတိ စက္ခုနာ ရူပံ န ပသ္သိတဗ္ဗံ, သောတေန သဒ္ဒော န သောတဗ္ဗောတိ ဧဝံ ဒေသေတီတိ အဓိပ္ပာယေန ဝဒတိ။

    453.Evaṃme sutanti indriyabhāvanāsuttaṃ. Tattha gajaṅgalāyanti evaṃnāmake nigame. Suveḷuvaneti suveḷu nāma ekā rukkhajāti, tehi sañchanno mahāvanasaṇḍo, tattha viharati. Cakkhunā rūpaṃ na passati, sotena saddaṃ na suṇātīti cakkhunā rūpaṃ na passitabbaṃ, sotena saddo na sotabboti evaṃ desetīti adhippāyena vadati.

    အညထာ အရိယသ္သ ဝိနယေတိ ဣမိနာ ဘဂဝာ အတ္တနော သာသနေ အသဒိသာယ ဣန္ဒ္ရိယဘာဝနာယ ကထနတ္ထံ အာလယံ အကာသိ။ အထာယသ္မာ အာနန္ဒော – ‘‘သတ္ထာ အာလယံ ဒသ္သေတိ, ဟန္ဒာဟံ ဣမိသ္သံ ပရိသတိ ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ ဣန္ဒ္ရိယဘာဝနာကထံ ကာရေမီ’’တိ သတ္ထာရံ ယာစန္တော ဧတသ္သ ဘဂဝာတိအာဒိမာဟ။ အထသ္သ ဘဂဝာ ဣန္ဒ္ရိယဘာဝနံ ကထေန္တော တေန ဟာနန္ဒာတိအာဒိမာဟ။

    Aññathā ariyassa vinayeti iminā bhagavā attano sāsane asadisāya indriyabhāvanāya kathanatthaṃ ālayaṃ akāsi. Athāyasmā ānando – ‘‘satthā ālayaṃ dasseti, handāhaṃ imissaṃ parisati bhikkhusaṅghassa indriyabhāvanākathaṃ kāremī’’ti satthāraṃ yācanto etassabhagavātiādimāha. Athassa bhagavā indriyabhāvanaṃ kathento tena hānandātiādimāha.

    ၄၅၄. တထ ယဒိဒံ ဥပေက္ခာတိ ယာ ဧသာ ဝိပသ္သနုပေက္ခာ နာမ, ဧသာ သန္တာ ဧသာ ပဏီတာ, အတပ္ပိကာတိ အတ္ထော။ ဣတိ အယံ ဘိက္ခု စက္ခုဒ္ဝာရေ ရူပာရမ္မဏမ္ပိ ဣဋ္ဌေ အာရမ္မဏေ မနာပံ, အနိဋ္ဌေ အမနာပံ, မဇ္ဈတ္တေ မနာပာမနာပဉ္စ စိတ္တံ, တသ္သ ရဇ္ဇိတုံ ဝာ ဒုသ္သိတုံ ဝာ မုယ္ဟိတုံ ဝာ အဒတ္ဝာဝ ပရိဂ္ဂဟေတ္ဝာ ဝိပသ္သနံ မဇ္ဈတ္တေ ဌပေတိ။ စက္ခုမာတိ သမ္ပန္နစက္ခုဝိသုဒ္ဓနေတ္တော။ စက္ခာဗာဓိကသ္သ ဟိ ဥဒ္ဓံ ဥမ္မီလနနိမ္မီလနံ န ဟောတိ, တသ္မာ သော န ဂဟိတော။

    454. Tatha yadidaṃ upekkhāti yā esā vipassanupekkhā nāma, esā santā esā paṇītā, atappikāti attho. Iti ayaṃ bhikkhu cakkhudvāre rūpārammaṇampi iṭṭhe ārammaṇe manāpaṃ, aniṭṭhe amanāpaṃ, majjhatte manāpāmanāpañca cittaṃ, tassa rajjituṃ vā dussituṃ vā muyhituṃ vā adatvāva pariggahetvā vipassanaṃ majjhatte ṭhapeti. Cakkhumāti sampannacakkhuvisuddhanetto. Cakkhābādhikassa hi uddhaṃ ummīlananimmīlanaṃ na hoti, tasmā so na gahito.

    ၄၅၆. ဤသကံပောဏေတိ ရထီသာ ဝိယ ဥဋ္ဌဟိတ္ဝာ ဌိတေ။

    456.Īsakaṃpoṇeti rathīsā viya uṭṭhahitvā ṭhite.

    ၄၆၁. ပဋိကူလေ အပ္ပဋိကူလသညီတိအာဒီသု ပဋိကူလေ မေတ္တာဖရဏေန ဝာ ဓာတုသော ဥပသံဟာရေန ဝာ အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ။ အပ္ပဋိကူလေ အသုဘဖရဏေန ဝာ အနိစ္စတော ဥပသံဟာရေန ဝာ ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တဒုဘယံ အဘိနိဝဇ္ဇေတ္ဝာတိ မဇ္ဈတ္တော ဟုတ္ဝာ ဝိဟရိတုကာမော ကိံ ကရောတီတိ? ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု အာပာထဂတေသု နေဝ သောမနသ္သိကော န ဒောမနသ္သိကော ဟောတိ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ –

    461.Paṭikūle appaṭikūlasaññītiādīsu paṭikūle mettāpharaṇena vā dhātuso upasaṃhārena vā appaṭikūlasaññī viharati. Appaṭikūle asubhapharaṇena vā aniccato upasaṃhārena vā paṭikūlasaññī viharati. Sesapadesupi eseva nayo. Tadubhayaṃ abhinivajjetvāti majjhatto hutvā viharitukāmo kiṃ karotīti? Iṭṭhāniṭṭhesu āpāthagatesu neva somanassiko na domanassiko hoti. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘ကထံ ပဋိကူလေ အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ? အနိဋ္ဌသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ မေတ္တာယ ဝာ ဖရတိ, ဓာတုတော ဝာ ဥပသံဟရတိ, ဧဝံ ပဋိကူလေ အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ။ ကထံ အပ္ပဋိကူလေ ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ? ဣဋ္ဌသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ အသုဘာယ ဝာ ဖရတိ, အနိစ္စတော ဝာ ဥပသံဟရတိ, ဧဝံ အပ္ပဋိကူလေ ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ။ ကထံ ပဋိကူလေ စ အပ္ပဋိကူလေ စ အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ? အနိဋ္ဌသ္မိဉ္စ ဣဋ္ဌသ္မိဉ္စ ဝတ္ထုသ္မိံ မေတ္တာယ ဝာ ဖရတိ, ဓာတုတော ဝာ ဥပသံဟရတိ။ ဧဝံ ပဋိကူလေ စ အပ္ပဋိကူလေ စ အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ။ ကထံ အပ္ပဋိကူလေ စ ပဋိကူလေ စ ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ? ဣဋ္ဌသ္မိဉ္စ အနိဋ္ဌသ္မိဉ္စ ဝတ္ထုသ္မိံ အသုဘာယ ဝာ ဖရတိ, အနိစ္စတော ဝာ ဥပသံဟရတိ, ဧဝံ အပ္ပဋိကူလေ စ ပဋိကူလေ စ ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ ။ ကထံ ပဋိကူလေ စ အပ္ပဋိကူလေ စ တဒုဘယံ အဘိနိဝဇ္ဇေတ္ဝာ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော? ဣဓ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသ္ဝာ နေဝ သုမနော ဟောတိ န ဒုမ္မနော, ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ပေ.။ မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ နေဝ သုမနော ဟောတိ န ဒုမ္မနော, ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ ဧဝံ ပဋိကူလေ စ အပ္ပဋိကူလေ စ တဒုဘယံ အဘိနိဝဇ္ဇေတ္ဝာ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော’’တိ။

    ‘‘Kathaṃ paṭikūle appaṭikūlasaññī viharati? Aniṭṭhasmiṃ vatthusmiṃ mettāya vā pharati, dhātuto vā upasaṃharati, evaṃ paṭikūle appaṭikūlasaññī viharati. Kathaṃ appaṭikūle paṭikūlasaññī viharati? Iṭṭhasmiṃ vatthusmiṃ asubhāya vā pharati, aniccato vā upasaṃharati, evaṃ appaṭikūle paṭikūlasaññī viharati. Kathaṃ paṭikūle ca appaṭikūle ca appaṭikūlasaññī viharati? Aniṭṭhasmiñca iṭṭhasmiñca vatthusmiṃ mettāya vā pharati, dhātuto vā upasaṃharati. Evaṃ paṭikūle ca appaṭikūle ca appaṭikūlasaññī viharati. Kathaṃ appaṭikūle ca paṭikūle ca paṭikūlasaññī viharati? Iṭṭhasmiñca aniṭṭhasmiñca vatthusmiṃ asubhāya vā pharati, aniccato vā upasaṃharati, evaṃ appaṭikūle ca paṭikūle ca paṭikūlasaññī viharati . Kathaṃ paṭikūle ca appaṭikūle ca tadubhayaṃ abhinivajjetvā upekkhako viharati sato sampajāno? Idha bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā neva sumano hoti na dummano, upekkhako viharati sato sampajāno…pe… manasā dhammaṃ viññāya neva sumano hoti na dummano, upekkhako viharati sato sampajāno. Evaṃ paṭikūle ca appaṭikūle ca tadubhayaṃ abhinivajjetvā upekkhako viharati sato sampajāno’’ti.

    ဣမေသု စ တီသု နယေသု ပဌမနယေ မနာပံ အမနာပံ မနာပာမနာပန္တိ သံကိလေသံ ဝဋ္ဋတိ, နိက္ကိလေသံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒုတိယနယေ သံကိလေသံ, တတိယနယေ သံကိလေသနိက္ကိလေသံ ဝဋ္ဋတိ။ ပုန ဝုတ္တံ – ‘‘ပဌမံ သံကိလေသံ ဝဋ္ဋတိ, ဒုတိယံ သံကိလေသမ္ပိ နိက္ကိလေသမ္ပိ, တတိယံ နိက္ကိလေသမေဝ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝာတိ။

    Imesu ca tīsu nayesu paṭhamanaye manāpaṃ amanāpaṃ manāpāmanāpanti saṃkilesaṃ vaṭṭati, nikkilesaṃ vaṭṭati. Dutiyanaye saṃkilesaṃ, tatiyanaye saṃkilesanikkilesaṃ vaṭṭati. Puna vuttaṃ – ‘‘paṭhamaṃ saṃkilesaṃ vaṭṭati, dutiyaṃ saṃkilesampi nikkilesampi, tatiyaṃ nikkilesameva vaṭṭatī’’ti. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.

    ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ

    Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya

    ဣန္ဒ္ရိယဘာဝနာသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Indriyabhāvanāsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ပဉ္စမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Pañcamavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ဥပရိပဏ္ဏာသဋ္ဌကထာ နိဋ္ဌိတာ။

    Uparipaṇṇāsaṭṭhakathā niṭṭhitā.

    ယော စာယံ ‘‘သဗ္ဗဓမ္မမူလပရိယာယံ ဝော, ဘိက္ခဝေ, ဒေသိသ္သာမီ’’တိ အာရဒ္ဓတ္တာ အာဒိကလ္ယာဏော, မဇ္ဈေ ‘‘သုတ္တံ ဂေယ္ယံ ဝေယ္ယာကရဏံ ဂာထာ ဥဒာနံ ဣတိဝုတ္တကံ ဇာတကံ အဗ္ဘုတဓမ္မံ ဝေဒလ္လ’’န္တိ ဝစနတော မဇ္ဈေကလ္ယာဏော, သန္နိဋ္ဌာနေ ‘‘အရိယော ဘာဝိတိန္ဒ္ရိယော’’တိ ဝစနတော ပရိယောသာနကလ္ယာဏောတိ တိဝိဓကလ္ယာဏော မဇ္ဈိမနိကာယော ‘‘မဟာဝိပသ္သနာ နာမာယ’’န္တိ ဝုတ္တော, သော ဝဏ္ဏနာဝသေန သမတ္တော ဟောတိ။

    Yo cāyaṃ ‘‘sabbadhammamūlapariyāyaṃ vo, bhikkhave, desissāmī’’ti āraddhattā ādikalyāṇo, majjhe ‘‘suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthā udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedalla’’nti vacanato majjhekalyāṇo, sanniṭṭhāne ‘‘ariyo bhāvitindriyo’’ti vacanato pariyosānakalyāṇoti tividhakalyāṇo majjhimanikāyo ‘‘mahāvipassanā nāmāya’’nti vutto, so vaṇṇanāvasena samatto hoti.

    နိဂမနကထာ

    Nigamanakathā

    ဧတ္တာဝတာ စ –

    Ettāvatā ca –

    အာယာစိတော သုမတိနာ ထေရေန ဘဒန္တဗုဒ္ဓမိတ္တေန၊

    Āyācito sumatinā therena bhadantabuddhamittena,

    ပုဗ္ဗေ မယူရဒူတပဋ္ဋနမ္ဟိ သဒ္ဓိံ နိဝသန္တေန။

    Pubbe mayūradūtapaṭṭanamhi saddhiṃ nivasantena.

    ပရဝာဒဝိဓံသနသ္သ မဇ္ဈိမနိကာယသေဋ္ဌသ္သ၊

    Paravādavidhaṃsanassa majjhimanikāyaseṭṭhassa,

    ယမဟံ ပပဉ္စသူဒနိမဋ္ဌကထံ ကာတုမာရဘိံ။

    Yamahaṃ papañcasūdanimaṭṭhakathaṃ kātumārabhiṃ.

    သာ ဟိ မဟာအဋ္ဌကထာယ သာရမာဒာယ နိဋ္ဌိတာ ဧသာ၊

    Sā hi mahāaṭṭhakathāya sāramādāya niṭṭhitā esā,

    သတ္တုတ္တရသတမတ္တာယ ပာဠိယာ ဘာဏဝာရေဟိ။

    Sattuttarasatamattāya pāḷiyā bhāṇavārehi.

    ဧကူနသဋ္ဌိမတ္တော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂောပိ ဘာဏဝာရေဟိ၊

    Ekūnasaṭṭhimatto visuddhimaggopi bhāṇavārehi,

    အတ္ထပ္ပကာသနတ္ထာယ အာဂမာနံ ကတော ယသ္မာ။

    Atthappakāsanatthāya āgamānaṃ kato yasmā.

    တသ္မာ တေန သဟာ’ယံ ဂာထာဂဏနာနယေန အဋ္ဌကထာ၊

    Tasmā tena sahā’yaṃ gāthāgaṇanānayena aṭṭhakathā,

    သမဓိကဆသဋ္ဌိသတမိတိ ဝိညေယ္ယာ ဘာဏဝာရာနံ။

    Samadhikachasaṭṭhisatamiti viññeyyā bhāṇavārānaṃ.

    သမဓိကဆသဋ္ဌိသတပမာဏမိတိ ဘာဏဝာရတော ဧသာ၊

    Samadhikachasaṭṭhisatapamāṇamiti bhāṇavārato esā,

    သမယံ ပကာသယန္တီ မဟာဝိဟာရာဓိဝာသီနံ။

    Samayaṃ pakāsayantī mahāvihārādhivāsīnaṃ.

    မူလဋ္ဌကထာသာရံ အာဒာယ မယာ ဣမံ ကရောန္တေန၊

    Mūlaṭṭhakathāsāraṃ ādāya mayā imaṃ karontena,

    ယံ ပညမုပစိတံ တေန ဟောတု လောကော သဒာ သုခိတောတိ။

    Yaṃ paññamupacitaṃ tena hotu loko sadā sukhitoti.

    ပရမဝိသုဒ္ဓသဒ္ဓာဗုဒ္ဓိဝီရိယပ္ပဋိမဏ္ဍိတေန သီလာစာရဇ္ဇဝမဒ္ဒဝာဒိဂုဏသမုဒယသမုဒိတေန သကသမယသမယန္တရဂဟနဇ္ဈောဂာဟနသမတ္ထေန ပညာဝေယ္ယတ္တိယသမန္နာဂတေန တိပိဋကပရိယတ္တိပ္ပဘေဒေ သာဋ္ဌကထေ သတ္ထု သာသနေ အပ္ပဋိဟတဉာဏပ္ပဘာဝေန မဟာဝေယ္ယာကရဏေန ကရဏသမ္ပတ္တိဇနိတသုခဝိနိဂ္ဂတမဓုရောဒာရဝစနလာဝဏ္ဏယုတ္တေန ယုတ္တမုတ္တဝာဒိနာ ဝာဒီဝရေန မဟာကဝိနာ ပဘိန္နပဋိသမ္ဘိဒာပရိဝာရေ ဆဠဘိညာဒိပ္ပဘေဒဂုဏပ္ပဋိမဏ္ဍိတေ ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတဗုဒ္ဓီနံ ထေရဝံသပ္ပဒီပာနံ ထေရာနံ မဟာဝိဟာရဝာသီနံ ဝံသာလင္ကာရဘူတေန ဝိပုလဝိသုဒ္ဓဗုဒ္ဓိနာ ဗုဒ္ဓဃောသောတိ ဂရူဟိ ဂဟိတနာမဓေယ္ယေန ထေရေန ကတာ အယံ ပပဉ္စသူဒနီ နာမ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာ –

    Paramavisuddhasaddhābuddhivīriyappaṭimaṇḍitena sīlācārajjavamaddavādiguṇasamudayasamuditena sakasamayasamayantaragahanajjhogāhanasamatthena paññāveyyattiyasamannāgatena tipiṭakapariyattippabhede sāṭṭhakathe satthu sāsane appaṭihatañāṇappabhāvena mahāveyyākaraṇena karaṇasampattijanitasukhaviniggatamadhurodāravacanalāvaṇṇayuttena yuttamuttavādinā vādīvarena mahākavinā pabhinnapaṭisambhidāparivāre chaḷabhiññādippabhedaguṇappaṭimaṇḍite uttarimanussadhamme suppatiṭṭhitabuddhīnaṃ theravaṃsappadīpānaṃ therānaṃ mahāvihāravāsīnaṃ vaṃsālaṅkārabhūtena vipulavisuddhabuddhinā buddhaghosoti garūhi gahitanāmadheyyena therena katā ayaṃ papañcasūdanī nāma majjhimanikāyaṭṭhakathā –

    တာဝ တိဋ္ဌတု လောကသ္မိံ၊ လောကနိတ္ထရဏေသိနံ။

    Tāva tiṭṭhatu lokasmiṃ, lokanittharaṇesinaṃ;

    ဒသ္သေန္တီ ကုလပုတ္တာနံ၊ နယံ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိယာ။

    Dassentī kulaputtānaṃ, nayaṃ diṭṭhivisuddhiyā.

    ဗုဒ္ဓောတိ နာမမ္ပိ၊ သုဒ္ဓစိတ္တသ္သ တာဒိနော။

    Buddhoti nāmampi, suddhacittassa tādino;

    လောကမ္ဟိ လောကဇေဋ္ဌသ္သ၊ ပဝတ္တတိ မဟေသိနောတိ။

    Lokamhi lokajeṭṭhassa, pavattati mahesinoti.

    ပပဉ္စသူဒနီ နာမ

    Papañcasūdanī nāma

    မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာ သဗ္ဗာကာရေန နိဋ္ဌိတာ။

    Majjhimanikāyaṭṭhakathā sabbākārena niṭṭhitā.




    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ • Majjhimanikāya / ၁၀. ဣန္ဒ္ရိယဘာဝနာသုတ္တံ • 10. Indriyabhāvanāsuttaṃ

    ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (ဋီကာ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ၁၀. ဣန္ဒ္ရိယဘာဝနာသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 10. Indriyabhāvanāsuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact