Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā)

    10. ඉන්‌ද්‍රියභාවනාසුත්‌තවණ්‌ණනා

    10. Indriyabhāvanāsuttavaṇṇanā

    453. එවං මෙ සුතන්‌ති ඉන්‌ද්‍රියභාවනාසුත්‌තං. තත්‌ථ ගජඞ්‌ගලායන්‌ති එවංනාමකෙ නිගමෙ. සුවෙළුවනෙති සුවෙළු නාම එකා රුක්‌ඛජාති, තෙහි සඤ්‌ඡන්‌නො මහාවනසණ්‌ඩො, තත්‌ථ විහරති. චක්‌ඛුනා රූපං න පස්‌සති, සොතෙන සද්‌දං න සුණාතීති චක්‌ඛුනා රූපං න පස්‌සිතබ්‌බං, සොතෙන සද්‌දො න සොතබ්‌බොති එවං දෙසෙතීති අධිප්‌පායෙන වදති.

    453.Evaṃme sutanti indriyabhāvanāsuttaṃ. Tattha gajaṅgalāyanti evaṃnāmake nigame. Suveḷuvaneti suveḷu nāma ekā rukkhajāti, tehi sañchanno mahāvanasaṇḍo, tattha viharati. Cakkhunā rūpaṃ na passati, sotena saddaṃ na suṇātīti cakkhunā rūpaṃ na passitabbaṃ, sotena saddo na sotabboti evaṃ desetīti adhippāyena vadati.

    අඤ්‌ඤථා අරියස්‌ස විනයෙති ඉමිනා භගවා අත්‌තනො සාසනෙ අසදිසාය ඉන්‌ද්‍රියභාවනාය කථනත්‌ථං ආලයං අකාසි. අථායස්‌මා ආනන්‌දො – ‘‘සත්‌ථා ආලයං දස්‌සෙති, හන්‌දාහං ඉමිස්‌සං පරිසති භික්‌ඛුසඞ්‌ඝස්‌ස ඉන්‌ද්‍රියභාවනාකථං කාරෙමී’’ති සත්‌ථාරං යාචන්‌තො එතස්‌ස භගවාතිආදිමාහ. අථස්‌ස භගවා ඉන්‌ද්‍රියභාවනං කථෙන්‌තො තෙන හානන්‌දාතිආදිමාහ.

    Aññathā ariyassa vinayeti iminā bhagavā attano sāsane asadisāya indriyabhāvanāya kathanatthaṃ ālayaṃ akāsi. Athāyasmā ānando – ‘‘satthā ālayaṃ dasseti, handāhaṃ imissaṃ parisati bhikkhusaṅghassa indriyabhāvanākathaṃ kāremī’’ti satthāraṃ yācanto etassabhagavātiādimāha. Athassa bhagavā indriyabhāvanaṃ kathento tena hānandātiādimāha.

    454. තථ යදිදං උපෙක්‌ඛාති යා එසා විපස්‌සනුපෙක්‌ඛා නාම, එසා සන්‌තා එසා පණීතා, අතප්‌පිකාති අත්‌ථො. ඉති අයං භික්‌ඛු චක්‌ඛුද්‌වාරෙ රූපාරම්‌මණම්‌පි ඉට්‌ඨෙ ආරම්‌මණෙ මනාපං, අනිට්‌ඨෙ අමනාපං, මජ්‌ඣත්‌තෙ මනාපාමනාපඤ්‌ච චිත්‌තං, තස්‌ස රජ්‌ජිතුං වා දුස්‌සිතුං වා මුය්‌හිතුං වා අදත්‌වාව පරිග්‌ගහෙත්‌වා විපස්‌සනං මජ්‌ඣත්‌තෙ ඨපෙති. චක්‌ඛුමාති සම්‌පන්‌නචක්‌ඛුවිසුද්‌ධනෙත්‌තො. චක්‌ඛාබාධිකස්‌ස හි උද්‌ධං උම්‌මීලනනිම්‌මීලනං න හොති, තස්‌මා සො න ගහිතො.

    454. Tatha yadidaṃ upekkhāti yā esā vipassanupekkhā nāma, esā santā esā paṇītā, atappikāti attho. Iti ayaṃ bhikkhu cakkhudvāre rūpārammaṇampi iṭṭhe ārammaṇe manāpaṃ, aniṭṭhe amanāpaṃ, majjhatte manāpāmanāpañca cittaṃ, tassa rajjituṃ vā dussituṃ vā muyhituṃ vā adatvāva pariggahetvā vipassanaṃ majjhatte ṭhapeti. Cakkhumāti sampannacakkhuvisuddhanetto. Cakkhābādhikassa hi uddhaṃ ummīlananimmīlanaṃ na hoti, tasmā so na gahito.

    456. ඊසකංපොණෙති රථීසා විය උට්‌ඨහිත්‌වා ඨිතෙ.

    456.Īsakaṃpoṇeti rathīsā viya uṭṭhahitvā ṭhite.

    461. පටිකූලෙ අප්‌පටිකූලසඤ්‌ඤීතිආදීසු පටිකූලෙ මෙත්‌තාඵරණෙන වා ධාතුසො උපසංහාරෙන වා අප්‌පටිකූලසඤ්‌ඤී විහරති. අප්‌පටිකූලෙ අසුභඵරණෙන වා අනිච්‌චතො උපසංහාරෙන වා පටිකූලසඤ්‌ඤී විහරති. සෙසපදෙසුපි එසෙව නයො. තදුභයං අභිනිවජ්‌ජෙත්‌වාති මජ්‌ඣත්‌තො හුත්‌වා විහරිතුකාමො කිං කරොතීති? ඉට්‌ඨානිට්‌ඨෙසු ආපාථගතෙසු නෙව සොමනස්‌සිකො න දොමනස්‌සිකො හොති. වුත්‌තඤ්‌හෙතං –

    461.Paṭikūle appaṭikūlasaññītiādīsu paṭikūle mettāpharaṇena vā dhātuso upasaṃhārena vā appaṭikūlasaññī viharati. Appaṭikūle asubhapharaṇena vā aniccato upasaṃhārena vā paṭikūlasaññī viharati. Sesapadesupi eseva nayo. Tadubhayaṃ abhinivajjetvāti majjhatto hutvā viharitukāmo kiṃ karotīti? Iṭṭhāniṭṭhesu āpāthagatesu neva somanassiko na domanassiko hoti. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘කථං පටිකූලෙ අප්‌පටිකූලසඤ්‌ඤී විහරති? අනිට්‌ඨස්‌මිං වත්‌ථුස්‌මිං මෙත්‌තාය වා ඵරති, ධාතුතො වා උපසංහරති, එවං පටිකූලෙ අප්‌පටිකූලසඤ්‌ඤී විහරති. කථං අප්‌පටිකූලෙ පටිකූලසඤ්‌ඤී විහරති? ඉට්‌ඨස්‌මිං වත්‌ථුස්‌මිං අසුභාය වා ඵරති, අනිච්‌චතො වා උපසංහරති, එවං අප්‌පටිකූලෙ පටිකූලසඤ්‌ඤී විහරති. කථං පටිකූලෙ ච අප්‌පටිකූලෙ ච අප්‌පටිකූලසඤ්‌ඤී විහරති? අනිට්‌ඨස්‌මිඤ්‌ච ඉට්‌ඨස්‌මිඤ්‌ච වත්‌ථුස්‌මිං මෙත්‌තාය වා ඵරති, ධාතුතො වා උපසංහරති. එවං පටිකූලෙ ච අප්‌පටිකූලෙ ච අප්‌පටිකූලසඤ්‌ඤී විහරති. කථං අප්‌පටිකූලෙ ච පටිකූලෙ ච පටිකූලසඤ්‌ඤී විහරති? ඉට්‌ඨස්‌මිඤ්‌ච අනිට්‌ඨස්‌මිඤ්‌ච වත්‌ථුස්‌මිං අසුභාය වා ඵරති, අනිච්‌චතො වා උපසංහරති, එවං අප්‌පටිකූලෙ ච පටිකූලෙ ච පටිකූලසඤ්‌ඤී විහරති . කථං පටිකූලෙ ච අප්‌පටිකූලෙ ච තදුභයං අභිනිවජ්‌ජෙත්‌වා උපෙක්‌ඛකො විහරති සතො සම්‌පජානො? ඉධ භික්‌ඛු චක්‌ඛුනා රූපං දිස්‌වා නෙව සුමනො හොති න දුම්‌මනො, උපෙක්‌ඛකො විහරති සතො සම්‌පජානො…පෙ.… මනසා ධම්‌මං විඤ්‌ඤාය නෙව සුමනො හොති න දුම්‌මනො, උපෙක්‌ඛකො විහරති සතො සම්‌පජානො. එවං පටිකූලෙ ච අප්‌පටිකූලෙ ච තදුභයං අභිනිවජ්‌ජෙත්‌වා උපෙක්‌ඛකො විහරති සතො සම්‌පජානො’’ති.

    ‘‘Kathaṃ paṭikūle appaṭikūlasaññī viharati? Aniṭṭhasmiṃ vatthusmiṃ mettāya vā pharati, dhātuto vā upasaṃharati, evaṃ paṭikūle appaṭikūlasaññī viharati. Kathaṃ appaṭikūle paṭikūlasaññī viharati? Iṭṭhasmiṃ vatthusmiṃ asubhāya vā pharati, aniccato vā upasaṃharati, evaṃ appaṭikūle paṭikūlasaññī viharati. Kathaṃ paṭikūle ca appaṭikūle ca appaṭikūlasaññī viharati? Aniṭṭhasmiñca iṭṭhasmiñca vatthusmiṃ mettāya vā pharati, dhātuto vā upasaṃharati. Evaṃ paṭikūle ca appaṭikūle ca appaṭikūlasaññī viharati. Kathaṃ appaṭikūle ca paṭikūle ca paṭikūlasaññī viharati? Iṭṭhasmiñca aniṭṭhasmiñca vatthusmiṃ asubhāya vā pharati, aniccato vā upasaṃharati, evaṃ appaṭikūle ca paṭikūle ca paṭikūlasaññī viharati . Kathaṃ paṭikūle ca appaṭikūle ca tadubhayaṃ abhinivajjetvā upekkhako viharati sato sampajāno? Idha bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā neva sumano hoti na dummano, upekkhako viharati sato sampajāno…pe… manasā dhammaṃ viññāya neva sumano hoti na dummano, upekkhako viharati sato sampajāno. Evaṃ paṭikūle ca appaṭikūle ca tadubhayaṃ abhinivajjetvā upekkhako viharati sato sampajāno’’ti.

    ඉමෙසු ච තීසු නයෙසු පඨමනයෙ මනාපං අමනාපං මනාපාමනාපන්‌ති සංකිලෙසං වට්‌ටති, නික්‌කිලෙසං වට්‌ටති. දුතියනයෙ සංකිලෙසං, තතියනයෙ සංකිලෙසනික්‌කිලෙසං වට්‌ටති. පුන වුත්‌තං – ‘‘පඨමං සංකිලෙසං වට්‌ටති, දුතියං සංකිලෙසම්‌පි නික්‌කිලෙසම්‌පි, තතියං නික්‌කිලෙසමෙව වට්‌ටතී’’ති. සෙසං සබ්‌බත්‌ථ උත්‌තානමෙවාති.

    Imesu ca tīsu nayesu paṭhamanaye manāpaṃ amanāpaṃ manāpāmanāpanti saṃkilesaṃ vaṭṭati, nikkilesaṃ vaṭṭati. Dutiyanaye saṃkilesaṃ, tatiyanaye saṃkilesanikkilesaṃ vaṭṭati. Puna vuttaṃ – ‘‘paṭhamaṃ saṃkilesaṃ vaṭṭati, dutiyaṃ saṃkilesampi nikkilesampi, tatiyaṃ nikkilesameva vaṭṭatī’’ti. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.

    පපඤ්‌චසූදනියා මජ්‌ඣිමනිකායට්‌ඨකථාය

    Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya

    ඉන්‌ද්‍රියභාවනාසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Indriyabhāvanāsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

    පඤ්‌චමවග්‌ගවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Pañcamavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.

    උපරිපණ්‌ණාසට්‌ඨකථා නිට්‌ඨිතා.

    Uparipaṇṇāsaṭṭhakathā niṭṭhitā.

    යො චායං ‘‘සබ්‌බධම්‌මමූලපරියායං වො, භික්‌ඛවෙ, දෙසිස්‌සාමී’’ති ආරද්‌ධත්‌තා ආදිකල්‍යාණො, මජ්‌ඣෙ ‘‘සුත්‌තං ගෙය්‍යං වෙය්‍යාකරණං ගාථා උදානං ඉතිවුත්‌තකං ජාතකං අබ්‌භුතධම්‌මං වෙදල්‌ල’’න්‌ති වචනතො මජ්‌ඣෙකල්‍යාණො, සන්‌නිට්‌ඨානෙ ‘‘අරියො භාවිතින්‌ද්‍රියො’’ති වචනතො පරියොසානකල්‍යාණොති තිවිධකල්‍යාණො මජ්‌ඣිමනිකායො ‘‘මහාවිපස්‌සනා නාමාය’’න්‌ති වුත්‌තො, සො වණ්‌ණනාවසෙන සමත්‌තො හොති.

    Yo cāyaṃ ‘‘sabbadhammamūlapariyāyaṃ vo, bhikkhave, desissāmī’’ti āraddhattā ādikalyāṇo, majjhe ‘‘suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthā udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedalla’’nti vacanato majjhekalyāṇo, sanniṭṭhāne ‘‘ariyo bhāvitindriyo’’ti vacanato pariyosānakalyāṇoti tividhakalyāṇo majjhimanikāyo ‘‘mahāvipassanā nāmāya’’nti vutto, so vaṇṇanāvasena samatto hoti.

    නිගමනකථා

    Nigamanakathā

    එත්‌තාවතා ච –

    Ettāvatā ca –

    ආයාචිතො සුමතිනා ථෙරෙන භදන්‌තබුද්‌ධමිත්‌තෙන,

    Āyācito sumatinā therena bhadantabuddhamittena,

    පුබ්‌බෙ මයූරදූතපට්‌ටනම්‌හි සද්‌ධිං නිවසන්‌තෙන.

    Pubbe mayūradūtapaṭṭanamhi saddhiṃ nivasantena.

    පරවාදවිධංසනස්‌ස මජ්‌ඣිමනිකායසෙට්‌ඨස්‌ස,

    Paravādavidhaṃsanassa majjhimanikāyaseṭṭhassa,

    යමහං පපඤ්‌චසූදනිමට්‌ඨකථං කාතුමාරභිං.

    Yamahaṃ papañcasūdanimaṭṭhakathaṃ kātumārabhiṃ.

    සා හි මහාඅට්‌ඨකථාය සාරමාදාය නිට්‌ඨිතා එසා,

    Sā hi mahāaṭṭhakathāya sāramādāya niṭṭhitā esā,

    සත්‌තුත්‌තරසතමත්‌තාය පාළියා භාණවාරෙහි.

    Sattuttarasatamattāya pāḷiyā bhāṇavārehi.

    එකූනසට්‌ඨිමත්‌තො විසුද්‌ධිමග්‌ගොපි භාණවාරෙහි,

    Ekūnasaṭṭhimatto visuddhimaggopi bhāṇavārehi,

    අත්‌ථප්‌පකාසනත්‌ථාය ආගමානං කතො යස්‌මා.

    Atthappakāsanatthāya āgamānaṃ kato yasmā.

    තස්‌මා තෙන සහා’යං ගාථාගණනානයෙන අට්‌ඨකථා,

    Tasmā tena sahā’yaṃ gāthāgaṇanānayena aṭṭhakathā,

    සමධිකඡසට්‌ඨිසතමිති විඤ්‌ඤෙය්‍යා භාණවාරානං.

    Samadhikachasaṭṭhisatamiti viññeyyā bhāṇavārānaṃ.

    සමධිකඡසට්‌ඨිසතපමාණමිති භාණවාරතො එසා,

    Samadhikachasaṭṭhisatapamāṇamiti bhāṇavārato esā,

    සමයං පකාසයන්‌තී මහාවිහාරාධිවාසීනං.

    Samayaṃ pakāsayantī mahāvihārādhivāsīnaṃ.

    මූලට්‌ඨකථාසාරං ආදාය මයා ඉමං කරොන්‌තෙන,

    Mūlaṭṭhakathāsāraṃ ādāya mayā imaṃ karontena,

    යං පඤ්‌ඤමුපචිතං තෙන හොතු ලොකො සදා සුඛිතොති.

    Yaṃ paññamupacitaṃ tena hotu loko sadā sukhitoti.

    පරමවිසුද්‌ධසද්‌ධාබුද්‌ධිවීරියප්‌පටිමණ්‌ඩිතෙන සීලාචාරජ්‌ජවමද්‌දවාදිගුණසමුදයසමුදිතෙන සකසමයසමයන්‌තරගහනජ්‌ඣොගාහනසමත්‌ථෙන පඤ්‌ඤාවෙය්‍යත්‌තියසමන්‌නාගතෙන තිපිටකපරියත්‌තිප්‌පභෙදෙ සාට්‌ඨකථෙ සත්‌ථු සාසනෙ අප්‌පටිහතඤාණප්‌පභාවෙන මහාවෙය්‍යාකරණෙන කරණසම්‌පත්‌තිජනිතසුඛවිනිග්‌ගතමධුරොදාරවචනලාවණ්‌ණයුත්‌තෙන යුත්‌තමුත්‌තවාදිනා වාදීවරෙන මහාකවිනා පභින්‌නපටිසම්‌භිදාපරිවාරෙ ඡළභිඤ්‌ඤාදිප්‌පභෙදගුණප්‌පටිමණ්‌ඩිතෙ උත්‌තරිමනුස්‌සධම්‌මෙ සුප්‌පතිට්‌ඨිතබුද්‌ධීනං ථෙරවංසප්‌පදීපානං ථෙරානං මහාවිහාරවාසීනං වංසාලඞ්‌කාරභූතෙන විපුලවිසුද්‌ධබුද්‌ධිනා බුද්‌ධඝොසොති ගරූහි ගහිතනාමධෙය්‍යෙන ථෙරෙන කතා අයං පපඤ්‌චසූදනී නාම මජ්‌ඣිමනිකායට්‌ඨකථා –

    Paramavisuddhasaddhābuddhivīriyappaṭimaṇḍitena sīlācārajjavamaddavādiguṇasamudayasamuditena sakasamayasamayantaragahanajjhogāhanasamatthena paññāveyyattiyasamannāgatena tipiṭakapariyattippabhede sāṭṭhakathe satthu sāsane appaṭihatañāṇappabhāvena mahāveyyākaraṇena karaṇasampattijanitasukhaviniggatamadhurodāravacanalāvaṇṇayuttena yuttamuttavādinā vādīvarena mahākavinā pabhinnapaṭisambhidāparivāre chaḷabhiññādippabhedaguṇappaṭimaṇḍite uttarimanussadhamme suppatiṭṭhitabuddhīnaṃ theravaṃsappadīpānaṃ therānaṃ mahāvihāravāsīnaṃ vaṃsālaṅkārabhūtena vipulavisuddhabuddhinā buddhaghosoti garūhi gahitanāmadheyyena therena katā ayaṃ papañcasūdanī nāma majjhimanikāyaṭṭhakathā –

    තාව තිට්‌ඨතු ලොකස්‌මිං, ලොකනිත්‌ථරණෙසිනං;

    Tāva tiṭṭhatu lokasmiṃ, lokanittharaṇesinaṃ;

    දස්‌සෙන්‌තී කුලපුත්‌තානං, නයං දිට්‌ඨිවිසුද්‌ධියා.

    Dassentī kulaputtānaṃ, nayaṃ diṭṭhivisuddhiyā.

    බුද්‌ධොති නාමම්‌පි, සුද්‌ධචිත්‌තස්‌ස තාදිනො;

    Buddhoti nāmampi, suddhacittassa tādino;

    ලොකම්‌හි ලොකජෙට්‌ඨස්‌ස, පවත්‌තති මහෙසිනොති.

    Lokamhi lokajeṭṭhassa, pavattati mahesinoti.

    පපඤ්‌චසූදනී නාම

    Papañcasūdanī nāma

    මජ්‌ඣිමනිකායට්‌ඨකථා සබ්‌බාකාරෙන නිට්‌ඨිතා.

    Majjhimanikāyaṭṭhakathā sabbākārena niṭṭhitā.




    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 10. ඉන්‌ද්‍රියභාවනාසුත්‌තං • 10. Indriyabhāvanāsuttaṃ

    ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / 10. ඉන්‌ද්‍රියභාවනාසුත්‌තවණ්‌ණනා • 10. Indriyabhāvanāsuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact