Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
[౪౨౩] ౭. ఇన్ద్రియజాతకవణ్ణనా
[423] 7. Indriyajātakavaṇṇanā
యో ఇన్ద్రియానన్తి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో పురాణదుతియికాపలోభనం ఆరబ్భ కథేసి. సావత్థియం కిరేకో కులపుత్తో సత్థు ధమ్మదేసనం సుత్వా ‘‘న సక్కా అగారమజ్ఝే వసన్తేన ఏకన్తపరిపుణ్ణం ఏకన్తపరిసుద్ధం బ్రహ్మచరియం చరితుం, నియ్యానికసాసనే పబ్బజిత్వా దుక్ఖస్సన్తం కరిస్సామీ’’తి ఘరే విభవం పుత్తదారస్స నియ్యాదేత్వా నిక్ఖమిత్వా సత్థారం పబ్బజ్జం యాచి. సత్థాపిస్స పబ్బజ్జం దాపేసి. తస్స ఆచరియుపజ్ఝాయేహి సద్ధిం పిణ్డాయ చరతో నవకత్తా చేవ భిక్ఖూనం బహుభావేన చ కులఘరే వా ఆసనసాలాయ వా ఆసనం న పాపుణాతి, సఙ్ఘనవకానం కోటియం పీఠకం వా ఫలకం వా పాపుణాతి. ఆహారోపి ఉళుఙ్కపిట్ఠేన ఘట్టితా భిన్నసిత్థకయాగు వా పూతిసుక్ఖఖజ్జకం వా ఝామసుక్ఖకూరో వా పాపుణాతి, యాపనపమాణం న హోతి. సో అత్తనా లద్ధం గహేత్వా పురాణదుతియికాయ సన్తికం గచ్ఛతి. అథస్స సా పత్తం గహేత్వా వన్దిత్వా పత్తతో భత్తం నీహరిత్వా సుసమ్పాదితాని యాగుభత్తసూపబ్యఞ్జనాని దేతి. మహల్లకో రసతణ్హాయ బజ్ఝిత్వా పురాణదుతియికం జహితుం న సక్కోతి. సా చిన్తేసి ‘‘బద్ధో ను ఖో, నోతి వీమంసిస్సామి న’’న్తి.
Yoindriyānanti idaṃ satthā jetavane viharanto purāṇadutiyikāpalobhanaṃ ārabbha kathesi. Sāvatthiyaṃ kireko kulaputto satthu dhammadesanaṃ sutvā ‘‘na sakkā agāramajjhe vasantena ekantaparipuṇṇaṃ ekantaparisuddhaṃ brahmacariyaṃ carituṃ, niyyānikasāsane pabbajitvā dukkhassantaṃ karissāmī’’ti ghare vibhavaṃ puttadārassa niyyādetvā nikkhamitvā satthāraṃ pabbajjaṃ yāci. Satthāpissa pabbajjaṃ dāpesi. Tassa ācariyupajjhāyehi saddhiṃ piṇḍāya carato navakattā ceva bhikkhūnaṃ bahubhāvena ca kulaghare vā āsanasālāya vā āsanaṃ na pāpuṇāti, saṅghanavakānaṃ koṭiyaṃ pīṭhakaṃ vā phalakaṃ vā pāpuṇāti. Āhāropi uḷuṅkapiṭṭhena ghaṭṭitā bhinnasitthakayāgu vā pūtisukkhakhajjakaṃ vā jhāmasukkhakūro vā pāpuṇāti, yāpanapamāṇaṃ na hoti. So attanā laddhaṃ gahetvā purāṇadutiyikāya santikaṃ gacchati. Athassa sā pattaṃ gahetvā vanditvā pattato bhattaṃ nīharitvā susampāditāni yāgubhattasūpabyañjanāni deti. Mahallako rasataṇhāya bajjhitvā purāṇadutiyikaṃ jahituṃ na sakkoti. Sā cintesi ‘‘baddho nu kho, noti vīmaṃsissāmi na’’nti.
అథేకదివసం జనపదమనుస్సం సేతమత్తికాయ న్హాపేత్వా గేహే నిసీదాపేత్వా అఞ్ఞేపిస్స కతిపయే పరివారమనుస్సే ఆణాపేత్వా థోకథోకం పానభోజనం దాపేసి. తే ఖాదన్తా భుఞ్జన్తా నిసీదింసు. గేహద్వారే చ చక్కేసు గోణే బన్ధాపేత్వా ఏకం సకటమ్పి ఠపాపేసి, సయం పన పిట్ఠిగబ్భే నిసీదిత్వా పూవే పచి. మహల్లకో ఆగన్త్వా ద్వారే అట్ఠాసి. తం దిస్వా ఏకో మహల్లకపురిసో ‘‘అయ్యే, ఏకో థేరో ద్వారే ఠితో’’తి ఆహ. ‘‘వన్దిత్వా అతిచ్ఛాపేహీ’’తి. సో ‘‘అతిచ్ఛథ, భన్తే’’తి పునప్పునం కథేత్వాపి తం అగచ్ఛన్తం దిస్వా ‘‘అయ్యే, థేరో న గచ్ఛతీ’’తి ఆహ. సా ఆగన్త్వా సాణిం ఉక్ఖిపిత్వా ఓలోకేత్వా ‘‘అమ్భో అయం మమ దారకపితా’’తి వత్వా నిక్ఖమిత్వా పత్తం గహేత్వా గేహం పవేసేత్వా పరివిసిత్వా భోజనపరియోసానే వన్దిత్వా ‘‘భన్తే, తుమ్హే ఇధేవ పరినిబ్బాయథ, మయం ఏత్తకం కాలం అఞ్ఞం కులం న గణ్హిమ్హ, అసామికే పన ఘరే ఘరావాసో న సణ్ఠాతి, మయం అఞ్ఞం కులం గణ్హామ, దూరం జనపదం గచ్ఛిస్సామ, తుమ్హే అప్పమత్తా హోథ, సచే మే దోసో అత్థి, ఖమథా’’తి ఆహ. మహల్లకస్స హదయఫాలనకాలో వియ అహోసి. అథ నం ‘‘అహం తం జహితుం న సక్కోమి, మా గచ్ఛ, విబ్భమిస్సామి, అసుకట్ఠానే మే సాటకం పేసేహి, పత్తచీవరం పటిచ్ఛాపేత్వా ఆగచ్ఛిస్సామీ’’తి ఆహ. సా ‘‘సాధూ’’తి సమ్పటిచ్ఛి. మహల్లకో విహారం గన్త్వా ఆచరియుపజ్ఝాయే పత్తచీవరం పటిచ్ఛాపేన్తో ‘‘కస్మా, ఆవుసో, ఏవం కరోసీ’’తి వుత్తో ‘‘పురాణదుతియికం జహితుం న సక్కోమి విబ్భమిస్సామీ’’తి ఆహ. అథ నం తే అనిచ్ఛన్తఞ్ఞేవ సత్థు సన్తికం నేత్వా ‘‘కిం, భిక్ఖవే, ఇమం అనిచ్ఛన్తఞ్ఞేవ ఆనయిత్థా’’తి వుత్తే ‘‘భన్తే, అయం ఉక్కణ్ఠిత్వా విబ్భమితుకామో’’తి వదింసు. అథ నం సత్థా ‘‘సచ్చం కిర త్వం భిక్ఖు ఉక్కణ్ఠితోసీ’’తి పుచ్ఛి. ‘‘సచ్చం, భన్తే’’తి. ‘‘కో తం ఉక్కణ్ఠాపేసీ’’తి? ‘‘పురాణదుతియికా భన్తే’’తి వుత్తే ‘‘భిక్ఖు న ఇదానేవ సా ఇత్థీ తుయ్హం అనత్థకారికా, పుబ్బేపి త్వం తం నిస్సాయ చతూహి ఝానేహి పరిహీనో మహాదుక్ఖం పత్వా మం నిస్సాయ తమ్హా దుక్ఖా ముచ్చిత్వా నట్ఠజ్ఝానం పటిలభీ’’తి వత్వా అతీతం ఆహరి.
Athekadivasaṃ janapadamanussaṃ setamattikāya nhāpetvā gehe nisīdāpetvā aññepissa katipaye parivāramanusse āṇāpetvā thokathokaṃ pānabhojanaṃ dāpesi. Te khādantā bhuñjantā nisīdiṃsu. Gehadvāre ca cakkesu goṇe bandhāpetvā ekaṃ sakaṭampi ṭhapāpesi, sayaṃ pana piṭṭhigabbhe nisīditvā pūve paci. Mahallako āgantvā dvāre aṭṭhāsi. Taṃ disvā eko mahallakapuriso ‘‘ayye, eko thero dvāre ṭhito’’ti āha. ‘‘Vanditvā aticchāpehī’’ti. So ‘‘aticchatha, bhante’’ti punappunaṃ kathetvāpi taṃ agacchantaṃ disvā ‘‘ayye, thero na gacchatī’’ti āha. Sā āgantvā sāṇiṃ ukkhipitvā oloketvā ‘‘ambho ayaṃ mama dārakapitā’’ti vatvā nikkhamitvā pattaṃ gahetvā gehaṃ pavesetvā parivisitvā bhojanapariyosāne vanditvā ‘‘bhante, tumhe idheva parinibbāyatha, mayaṃ ettakaṃ kālaṃ aññaṃ kulaṃ na gaṇhimha, asāmike pana ghare gharāvāso na saṇṭhāti, mayaṃ aññaṃ kulaṃ gaṇhāma, dūraṃ janapadaṃ gacchissāma, tumhe appamattā hotha, sace me doso atthi, khamathā’’ti āha. Mahallakassa hadayaphālanakālo viya ahosi. Atha naṃ ‘‘ahaṃ taṃ jahituṃ na sakkomi, mā gaccha, vibbhamissāmi, asukaṭṭhāne me sāṭakaṃ pesehi, pattacīvaraṃ paṭicchāpetvā āgacchissāmī’’ti āha. Sā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchi. Mahallako vihāraṃ gantvā ācariyupajjhāye pattacīvaraṃ paṭicchāpento ‘‘kasmā, āvuso, evaṃ karosī’’ti vutto ‘‘purāṇadutiyikaṃ jahituṃ na sakkomi vibbhamissāmī’’ti āha. Atha naṃ te anicchantaññeva satthu santikaṃ netvā ‘‘kiṃ, bhikkhave, imaṃ anicchantaññeva ānayitthā’’ti vutte ‘‘bhante, ayaṃ ukkaṇṭhitvā vibbhamitukāmo’’ti vadiṃsu. Atha naṃ satthā ‘‘saccaṃ kira tvaṃ bhikkhu ukkaṇṭhitosī’’ti pucchi. ‘‘Saccaṃ, bhante’’ti. ‘‘Ko taṃ ukkaṇṭhāpesī’’ti? ‘‘Purāṇadutiyikā bhante’’ti vutte ‘‘bhikkhu na idāneva sā itthī tuyhaṃ anatthakārikā, pubbepi tvaṃ taṃ nissāya catūhi jhānehi parihīno mahādukkhaṃ patvā maṃ nissāya tamhā dukkhā muccitvā naṭṭhajjhānaṃ paṭilabhī’’ti vatvā atītaṃ āhari.
అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే బోధిసత్తో తస్స పురోహితం పటిచ్చ తస్స బ్రాహ్మణియా కుచ్ఛిమ్హి నిబ్బత్తి. జాతదివసే చస్స సకలనగరే ఆవుధాని పజ్జలింసు, తేనస్స ‘‘జోతిపాలకుమారో’’తి నామం కరింసు. సో వయప్పత్తో తక్కసిలాయం సబ్బసిప్పాని ఉగ్గణ్హిత్వా రఞ్ఞో సిప్పం దస్సేత్వా ఇస్సరియం పహాయ కఞ్చి అజానాపేత్వా అగ్గద్వారేన నిక్ఖమిత్వా అరఞ్ఞం పవిసిత్వా సక్కదత్తియే కవిట్ఠకఅస్సమే ఇసిపబ్బజ్జం పబ్బజిత్వా ఝానాభిఞ్ఞాయో నిబ్బత్తేసి. తం తత్థ వసన్తం అనేకాని ఇసిసతాని పరివారేసుం, మహాసమాగమో అహోసి. సో సరభఙ్గసత్థా నామ అహోసి, తస్స సత్త అన్తేవాసికజేట్ఠకా అహేసుం. తేసు సాలిస్సరో నామ ఇసి కవిట్ఠకఅస్సమా నిక్ఖమిత్వా సురట్ఠజనపదే పురత్థిమజనపదే సాతోదికాయ నామ నదియా తీరే అనేకసహస్సఇసిపరివారో వసి. మేణ్డిస్సరో నామ ఇసి పజ్జోతకపఞ్చాలరఞ్ఞో విజితే కలబ్బచూళకం నామ నిగమం నిస్సాయ అనేకసహస్సఇసిపరివారో వసి. పబ్బతో నామ ఇసి ఏకం అటవిజనపదం నిస్సాయ అనేకసహస్సఇసిపరివారో వసి. కాళదేవిలో నామ ఇసి అవన్తిదక్ఖిణాపథే ఏకగ్ఘనసేలం నిస్సాయ అనేకసహస్సఇసిపరివారో వసి. కిసవచ్ఛో నామ ఇసి ఏకకోవ దణ్డకిరఞ్ఞో కుమ్భవతీనగరం నిస్సాయ ఉయ్యానే వసి. అనుపియతాపసో పన బోధిసత్తస్స ఉపట్ఠాకో తస్స సన్తికే వసి. నారదో నామ ఇసి కాళదేవిలస్స కనిట్ఠో మజ్ఝిమదేసే ఆరఞ్జరగిరిమ్హి పబ్బతజాలన్తరే ఏకకోవ ఏకస్మిం గుహాలేణే వసి.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto tassa purohitaṃ paṭicca tassa brāhmaṇiyā kucchimhi nibbatti. Jātadivase cassa sakalanagare āvudhāni pajjaliṃsu, tenassa ‘‘jotipālakumāro’’ti nāmaṃ kariṃsu. So vayappatto takkasilāyaṃ sabbasippāni uggaṇhitvā rañño sippaṃ dassetvā issariyaṃ pahāya kañci ajānāpetvā aggadvārena nikkhamitvā araññaṃ pavisitvā sakkadattiye kaviṭṭhakaassame isipabbajjaṃ pabbajitvā jhānābhiññāyo nibbattesi. Taṃ tattha vasantaṃ anekāni isisatāni parivāresuṃ, mahāsamāgamo ahosi. So sarabhaṅgasatthā nāma ahosi, tassa satta antevāsikajeṭṭhakā ahesuṃ. Tesu sālissaro nāma isi kaviṭṭhakaassamā nikkhamitvā suraṭṭhajanapade puratthimajanapade sātodikāya nāma nadiyā tīre anekasahassaisiparivāro vasi. Meṇḍissaro nāma isi pajjotakapañcālarañño vijite kalabbacūḷakaṃ nāma nigamaṃ nissāya anekasahassaisiparivāro vasi. Pabbato nāma isi ekaṃ aṭavijanapadaṃ nissāya anekasahassaisiparivāro vasi. Kāḷadevilo nāma isi avantidakkhiṇāpathe ekagghanaselaṃ nissāya anekasahassaisiparivāro vasi. Kisavaccho nāma isi ekakova daṇḍakirañño kumbhavatīnagaraṃ nissāya uyyāne vasi. Anupiyatāpaso pana bodhisattassa upaṭṭhāko tassa santike vasi. Nārado nāma isi kāḷadevilassa kaniṭṭho majjhimadese ārañjaragirimhi pabbatajālantare ekakova ekasmiṃ guhāleṇe vasi.
ఆరఞ్జరగిరినో నామ అవిదూరే ఏకో ఆకిణ్ణమనుస్సో నిగమో అత్థి, తేసం అన్తరే మహతీ నదీ అత్థి, తం నదిం బహూ మనుస్సా ఓతరన్తి. ఉత్తమరూపధరా వణ్ణదాసియోపి పురిసే పలోభయమానా తస్సా నదియా తీరే నిసీదన్తి. నారదతాపసో తాసు ఏకం దిస్వా పటిబద్ధచిత్తో హుత్వా ఝానం అన్తరధాపేత్వా నిరాహారో పరిసుస్సన్తో కిలేసవసం గన్త్వా సత్తాహం వసిత్వా నిపజ్జి. అథస్స భాతా కాళదేవిలో ఆవజ్జేన్తో తం కారణం ఞత్వా ఆకాసేనాగన్త్వా లేణం పావిసి. నారదో తం దిస్వా ‘‘కస్మా భవం ఆగతోసీ’’తి ఆహ. ‘‘భవం ‘అకల్లకో’తి భవన్తం పటిజగ్గితుం ఆగతోమ్హీ’’తి. అథ నం సో ‘‘అభూతం కథం కథేసి, అలికం తుచ్ఛం కథేసీ’’తి ముసావాదేన నిగ్గణ్హి. సో ‘‘నేతం పహాతుం వట్టతీ’’తి సాలిస్సరం ఆనేసి, మేణ్డిస్సరం ఆనేసి, పబ్బతమ్పి ఆనేసి. ఇతరోపి తే తయో ముసావాదేన నిగ్గణ్హి. కాళదేవిలో ‘‘సరభఙ్గసత్థారం ఆనేస్సామీ’’తి ఆకాసేనాగన్త్వా తం ఆనేసి. సో ఆగన్త్వా తం దిస్వా ‘‘ఇన్ద్రియవసం గతో’’తి ఞత్వా ‘‘కచ్చి నారద, ఇన్ద్రియానం వసం గతో’’తి పుచ్ఛి. ఇతరేన తం సుత్వావ ఉట్ఠాయ వన్దిత్వా ‘‘ఆమ, ఆచరియా’’తి వుత్తే ‘‘నారద, ఇన్ద్రియవసం గతా నామ ఇమస్మిం అత్తభావే సుస్సన్తా దుక్ఖం అనుభవిత్వా దుతియే అత్తభావే నిరయే నిబ్బత్తన్తీ’’తి వత్వా పఠమం గాథమాహ –
Ārañjaragirino nāma avidūre eko ākiṇṇamanusso nigamo atthi, tesaṃ antare mahatī nadī atthi, taṃ nadiṃ bahū manussā otaranti. Uttamarūpadharā vaṇṇadāsiyopi purise palobhayamānā tassā nadiyā tīre nisīdanti. Nāradatāpaso tāsu ekaṃ disvā paṭibaddhacitto hutvā jhānaṃ antaradhāpetvā nirāhāro parisussanto kilesavasaṃ gantvā sattāhaṃ vasitvā nipajji. Athassa bhātā kāḷadevilo āvajjento taṃ kāraṇaṃ ñatvā ākāsenāgantvā leṇaṃ pāvisi. Nārado taṃ disvā ‘‘kasmā bhavaṃ āgatosī’’ti āha. ‘‘Bhavaṃ ‘akallako’ti bhavantaṃ paṭijaggituṃ āgatomhī’’ti. Atha naṃ so ‘‘abhūtaṃ kathaṃ kathesi, alikaṃ tucchaṃ kathesī’’ti musāvādena niggaṇhi. So ‘‘netaṃ pahātuṃ vaṭṭatī’’ti sālissaraṃ ānesi, meṇḍissaraṃ ānesi, pabbatampi ānesi. Itaropi te tayo musāvādena niggaṇhi. Kāḷadevilo ‘‘sarabhaṅgasatthāraṃ ānessāmī’’ti ākāsenāgantvā taṃ ānesi. So āgantvā taṃ disvā ‘‘indriyavasaṃ gato’’ti ñatvā ‘‘kacci nārada, indriyānaṃ vasaṃ gato’’ti pucchi. Itarena taṃ sutvāva uṭṭhāya vanditvā ‘‘āma, ācariyā’’ti vutte ‘‘nārada, indriyavasaṃ gatā nāma imasmiṃ attabhāve sussantā dukkhaṃ anubhavitvā dutiye attabhāve niraye nibbattantī’’ti vatvā paṭhamaṃ gāthamāha –
౬౦.
60.
‘‘యో ఇన్ద్రియానం కామేన, వసం నారద గచ్ఛతి;
‘‘Yo indriyānaṃ kāmena, vasaṃ nārada gacchati;
సో పరిచ్చజ్జుభో లోకే, జీవన్తోవ విసుస్సతీ’’తి.
So pariccajjubho loke, jīvantova visussatī’’ti.
తత్థ యో ఇన్ద్రియానన్తి నారద, యో పురిసో రూపాదీసు సుభాకారం గహేత్వా కిలేసకామవసేన ఛన్నం ఇన్ద్రియానం వసం గచ్ఛతి. పరిచ్చజ్జుభో లోకేతి సో మనుస్సలోకఞ్చ దేవలోకఞ్చాతి ఉభోలోకే పరిచ్చజిత్వా నిరయాదీసు నిబ్బత్తన్తీతి అత్థో. జీవన్తోవ విసుస్సతీతి జీవన్తోయేవ అత్తనా ఇచ్ఛితం కిలేసవత్థుం అలభన్తో సోకేన విసుస్సతి, మహాదుక్ఖం పాపుణాతీతి.
Tattha yo indriyānanti nārada, yo puriso rūpādīsu subhākāraṃ gahetvā kilesakāmavasena channaṃ indriyānaṃ vasaṃ gacchati. Pariccajjubho loketi so manussalokañca devalokañcāti ubholoke pariccajitvā nirayādīsu nibbattantīti attho. Jīvantova visussatīti jīvantoyeva attanā icchitaṃ kilesavatthuṃ alabhanto sokena visussati, mahādukkhaṃ pāpuṇātīti.
తం సుత్వా నారదో ‘‘ఆచరియ, కామసేవనం నామ సుఖం, ఏవరూపం సుఖం కిం సన్ధాయ దుక్ఖన్తి వదసీ’’తి పుచ్ఛి. అథస్స సరభఙ్గో ‘‘తేన హి సుణాహీ’’తి దుతియం గాథమాహ –
Taṃ sutvā nārado ‘‘ācariya, kāmasevanaṃ nāma sukhaṃ, evarūpaṃ sukhaṃ kiṃ sandhāya dukkhanti vadasī’’ti pucchi. Athassa sarabhaṅgo ‘‘tena hi suṇāhī’’ti dutiyaṃ gāthamāha –
౬౧.
61.
‘‘సుఖస్సానన్తరం దుక్ఖం, దుక్ఖస్సానన్తరం సుఖం;
‘‘Sukhassānantaraṃ dukkhaṃ, dukkhassānantaraṃ sukhaṃ;
సోసి పత్తో సుఖా దుక్ఖం, పాటికఙ్ఖ వరం సుఖ’’న్తి.
Sosi patto sukhā dukkhaṃ, pāṭikaṅkha varaṃ sukha’’nti.
తత్థ సుఖస్సానన్తరన్తి కామసుఖస్స అనన్తరం నిరయదుక్ఖం. దుక్ఖస్సాతి సీలరక్ఖణదుక్ఖస్స అనన్తరం దిబ్బమానుసకసుఖఞ్చేవ నిబ్బానసుఖఞ్చ. ఇదం వుత్తం హోతి – నారద, ఇమే హి సత్తా కామసేవనసమయే కాలం కత్వా ఏకన్తదుక్ఖే నిరయే నిబ్బత్తన్తి, సీలం రక్ఖన్తా విపస్సనాయ కమ్మం కరోన్తా చ పన కిలమన్తి, తే దుక్ఖేన సీలం రక్ఖిత్వా సీలబలేన వుత్తప్పకారం సుఖం లభన్తి, ఇదం దుక్ఖం సన్ధాయాహం ఏవం వదామీతి. సోసి పత్తోతి సో త్వం నారద, ఇదాని ఝానసుఖం నాసేత్వా తతో సుఖా మహన్తం కామనిస్సితం చేతసికదుక్ఖం పత్తో. పాటికఙ్ఖాతి ఇదం కిలేసదుక్ఖం ఛడ్డేత్వా పున తదేవ వరం ఉత్తమం ఝానసుఖం ఇచ్ఛ పత్థేహీతి.
Tattha sukhassānantaranti kāmasukhassa anantaraṃ nirayadukkhaṃ. Dukkhassāti sīlarakkhaṇadukkhassa anantaraṃ dibbamānusakasukhañceva nibbānasukhañca. Idaṃ vuttaṃ hoti – nārada, ime hi sattā kāmasevanasamaye kālaṃ katvā ekantadukkhe niraye nibbattanti, sīlaṃ rakkhantā vipassanāya kammaṃ karontā ca pana kilamanti, te dukkhena sīlaṃ rakkhitvā sīlabalena vuttappakāraṃ sukhaṃ labhanti, idaṃ dukkhaṃ sandhāyāhaṃ evaṃ vadāmīti. Sosi pattoti so tvaṃ nārada, idāni jhānasukhaṃ nāsetvā tato sukhā mahantaṃ kāmanissitaṃ cetasikadukkhaṃ patto. Pāṭikaṅkhāti idaṃ kilesadukkhaṃ chaḍḍetvā puna tadeva varaṃ uttamaṃ jhānasukhaṃ iccha patthehīti.
నారదో ‘‘ఇదం ఆచరియ, దుక్ఖం దుస్సహం, న తం అధివాసేతుం సక్కోమీ’’తి ఆహ. అథ నం మహాసత్తో ‘‘నారద, దుక్ఖం నామ ఉప్పన్నం అధివాసేతబ్బమేవా’’తి వత్వా తతియం గాథమాహ –
Nārado ‘‘idaṃ ācariya, dukkhaṃ dussahaṃ, na taṃ adhivāsetuṃ sakkomī’’ti āha. Atha naṃ mahāsatto ‘‘nārada, dukkhaṃ nāma uppannaṃ adhivāsetabbamevā’’ti vatvā tatiyaṃ gāthamāha –
౬౨.
62.
‘‘కిచ్ఛకాలే కిచ్ఛసహో, యో కిచ్ఛం నాతివత్తతి;
‘‘Kicchakāle kicchasaho, yo kicchaṃ nātivattati;
స కిచ్ఛన్తం సుఖం ధీరో, యోగం సమధిగచ్ఛతీ’’తి.
Sa kicchantaṃ sukhaṃ dhīro, yogaṃ samadhigacchatī’’ti.
తత్థ నాతివత్తతీతి నానువత్తతి, అయమేవ వా పాఠో. ఇదం వుత్తం హోతి – నారద, యో కాయికచేతసికదుక్ఖసఙ్ఖాతస్స కిచ్ఛస్స ఉప్పన్నకాలే అప్పమత్తో తస్స కిచ్ఛస్స హరణూపాయం కరోన్తో కిచ్ఛసహో హుత్వా తం కిచ్ఛం నానువత్తతి, తస్స వసే అవత్తిత్వా తేహి తేహి ఉపాయేహి తం కిచ్ఛం అభిభవతి వినాసేతి, సో ధీరో కిచ్ఛస్స అన్తిమసఙ్ఖాతం నిరామిససుఖసఙ్ఖాతం ఝానసుఖం అధిగచ్ఛతి, తం వా కిచ్ఛన్తం యోగసుఖం అధిగచ్ఛతి, అకిలమన్తోవ పాపుణాతీతి.
Tattha nātivattatīti nānuvattati, ayameva vā pāṭho. Idaṃ vuttaṃ hoti – nārada, yo kāyikacetasikadukkhasaṅkhātassa kicchassa uppannakāle appamatto tassa kicchassa haraṇūpāyaṃ karonto kicchasaho hutvā taṃ kicchaṃ nānuvattati, tassa vase avattitvā tehi tehi upāyehi taṃ kicchaṃ abhibhavati vināseti, so dhīro kicchassa antimasaṅkhātaṃ nirāmisasukhasaṅkhātaṃ jhānasukhaṃ adhigacchati, taṃ vā kicchantaṃ yogasukhaṃ adhigacchati, akilamantova pāpuṇātīti.
సో ‘‘ఆచరియ, కామసుఖం నామ ఉత్తమసుఖం, న తం జహితుం సక్కోమీ’’తి ఆహ. అథ నం మహాసత్తో ‘‘నారద, ధమ్మో నామ న కేనచి కారణేన నాసేతబ్బో’’తి వత్వా చతుత్థం గాథమాహ –
So ‘‘ācariya, kāmasukhaṃ nāma uttamasukhaṃ, na taṃ jahituṃ sakkomī’’ti āha. Atha naṃ mahāsatto ‘‘nārada, dhammo nāma na kenaci kāraṇena nāsetabbo’’ti vatvā catutthaṃ gāthamāha –
౬౩.
63.
‘‘న హేవ కామాన కామా, నానత్థా నాత్థకారణా;
‘‘Na heva kāmāna kāmā, nānatthā nātthakāraṇā;
న కతఞ్చ నిరఙ్కత్వా, ధమ్మా చవితుమరహసీ’’తి.
Na katañca niraṅkatvā, dhammā cavitumarahasī’’ti.
తత్థ కామాన కామాతి కామానం కామా, వత్థుకామానం పత్థనాయాతి అత్థో. నానత్థా నాత్థకారణాతి న అనత్థతో న అత్థకారణా. న కతఞ్చ నిరఙ్కత్వాతి కతఞ్చ నిప్ఫాదితం ఝానం నిరంకత్వా. ఇదం వుత్తం హోతి – నారద, న హేవ వత్థుకామపత్థనాయ ధమ్మా చవితుమరహసి, ఏకస్మిం అనత్థే ఉప్పన్నే తం పటిహనితుకామో నానత్థా న అత్థేనపి కారణభూతేన ధమ్మా చవితుమరహసి, ‘‘అసుకో నామ మే అత్థో ఉప్పజ్జిస్సతీ’’తి ఏవమ్పి అత్థకారణాపి న ధమ్మా చవితుమరహసి, కతం పన నిప్ఫాదితం ఝానసుఖం నిరంకత్వా వినాసేత్వా నేవ ధమ్మా చవితుమరహసీసి.
Tattha kāmāna kāmāti kāmānaṃ kāmā, vatthukāmānaṃ patthanāyāti attho. Nānatthā nātthakāraṇāti na anatthato na atthakāraṇā. Na katañca niraṅkatvāti katañca nipphāditaṃ jhānaṃ niraṃkatvā. Idaṃ vuttaṃ hoti – nārada, na heva vatthukāmapatthanāya dhammā cavitumarahasi, ekasmiṃ anatthe uppanne taṃ paṭihanitukāmo nānatthā na atthenapi kāraṇabhūtena dhammā cavitumarahasi, ‘‘asuko nāma me attho uppajjissatī’’ti evampi atthakāraṇāpi na dhammā cavitumarahasi, kataṃ pana nipphāditaṃ jhānasukhaṃ niraṃkatvā vināsetvā neva dhammā cavitumarahasīsi.
ఏవం సరభఙ్గేన చతూహి గాథాహి ధమ్మే దేసితే కాళదేవిలో అత్తనో కనిట్ఠం ఓవదన్తో పఞ్చమం గాథమాహ –
Evaṃ sarabhaṅgena catūhi gāthāhi dhamme desite kāḷadevilo attano kaniṭṭhaṃ ovadanto pañcamaṃ gāthamāha –
౬౪.
64.
‘‘దక్ఖం గహపతీ సాధు, సంవిభజ్జఞ్చ భోజనం;
‘‘Dakkhaṃ gahapatī sādhu, saṃvibhajjañca bhojanaṃ;
అహాసో అత్థలాభేసు, అత్థబ్యాపత్తి అబ్యథో’’తి.
Ahāso atthalābhesu, atthabyāpatti abyatho’’ti.
తత్థ దక్ఖం గహపతీతి నారద ఘరావాసం వసన్తానం గహపతీనం భోగుప్పాదనత్థాయ అనలస్యఛేకకుసలభావసఙ్ఖాతం దక్ఖం నామ సాధు, దక్ఖభావో భద్దకో. సంవిభజ్జఞ్చ భోజనన్తి దుక్ఖేన ఉప్పాదితభోగానం ధమ్మికసమణబ్రాహ్మణేహి సద్ధిం సంవిభజిత్వా పరిభోగకరణం దుతియం సాధు. అహాసో అత్థలాభేసూతి మహన్తే ఇస్సరియే ఉప్పన్నే అప్పమాదవసేన అహాసో అనుప్పిలావితత్తం తతియం సాధు. అత్థబ్యాపత్తీతి యదా పన అత్తనో అత్థబ్యాపత్తి యసవినాసో హోతి, తదా అబ్యథో అకిలమనం చతుత్థం సాధు, తస్మా త్వం, నారద, ‘‘ఝానం మే అన్తరహిత’’న్తి మా సోచి, సచే ఇన్ద్రియానం వసం న గమిస్ససి, నట్ఠమ్పి తే ఝానం పున పాకతికమేవ భవిస్సతీతి.
Tattha dakkhaṃ gahapatīti nārada gharāvāsaṃ vasantānaṃ gahapatīnaṃ bhoguppādanatthāya analasyachekakusalabhāvasaṅkhātaṃ dakkhaṃ nāma sādhu, dakkhabhāvo bhaddako. Saṃvibhajjañca bhojananti dukkhena uppāditabhogānaṃ dhammikasamaṇabrāhmaṇehi saddhiṃ saṃvibhajitvā paribhogakaraṇaṃ dutiyaṃ sādhu. Ahāso atthalābhesūti mahante issariye uppanne appamādavasena ahāso anuppilāvitattaṃ tatiyaṃ sādhu. Atthabyāpattīti yadā pana attano atthabyāpatti yasavināso hoti, tadā abyatho akilamanaṃ catutthaṃ sādhu, tasmā tvaṃ, nārada, ‘‘jhānaṃ me antarahita’’nti mā soci, sace indriyānaṃ vasaṃ na gamissasi, naṭṭhampi te jhānaṃ puna pākatikameva bhavissatīti.
తం పున కాళదేవిలేన నారదస్స ఓవదితభావం ఞత్వా సత్థా అభిసమ్బుద్ధో హుత్వా ఛట్ఠం గాథమాహ –
Taṃ puna kāḷadevilena nāradassa ovaditabhāvaṃ ñatvā satthā abhisambuddho hutvā chaṭṭhaṃ gāthamāha –
౬౫.
65.
‘‘ఏత్తావతేతం పణ్డిచ్చం, అపి సో దేవిలో బ్రవి;
‘‘Ettāvatetaṃ paṇḍiccaṃ, api so devilo bravi;
న యితో కిఞ్చి పాపియో, యో ఇన్ద్రియానం వసం వజే’’తి.
Na yito kiñci pāpiyo, yo indriyānaṃ vasaṃ vaje’’ti.
తస్సత్థో – భిక్ఖవే, ఏత్తకం ఏతం పణ్డిచ్చం సోయం దేవిలో అబ్రవి. యో పన కిలేసవసేన ఇన్ద్రియానం వసం వజతి, ఇతో అఞ్ఞో పాపియో నత్థీతి.
Tassattho – bhikkhave, ettakaṃ etaṃ paṇḍiccaṃ soyaṃ devilo abravi. Yo pana kilesavasena indriyānaṃ vasaṃ vajati, ito añño pāpiyo natthīti.
అథ నం సరభఙ్గో ఆమన్తేత్వా ‘‘నారద, ఇదం తావ సుణ, యో హి పఠమమేవ కత్తబ్బయుత్తకం న కరోతి, సో అరఞ్ఞం పవిట్ఠమాణవకో వియ సోచతి పరిదేవతీ’’తి వత్వా అతీతం ఆహరి.
Atha naṃ sarabhaṅgo āmantetvā ‘‘nārada, idaṃ tāva suṇa, yo hi paṭhamameva kattabbayuttakaṃ na karoti, so araññaṃ paviṭṭhamāṇavako viya socati paridevatī’’ti vatvā atītaṃ āhari.
అతీతే ఏకస్మిం కాసినిగమే ఏకో బ్రాహ్మణమాణవో అభిరూపో అహోసి థామసమ్పన్నో నాగబలో. సో చిన్తేసి – ‘‘కిం మే కసికమ్మాదీని కత్వా మాతాపితూహి పుట్ఠేహి, కిం పుత్తదారేన, కిం దానాదీహి పుఞ్ఞేహి కతేహి, కఞ్చి అపోసేత్వా కిఞ్చి పుఞ్ఞం అకత్వా అరఞ్ఞం పవిసిత్వా మిగే మారేత్వా అత్తానంయేవ పోసేస్సామీ’’తి? సో పఞ్చావుధసన్నద్ధో హిమవన్తం గన్త్వా నానామిగే వధిత్వా ఖాదన్తో అన్తోహిమవన్తే విధవాయ నామ నదియా తీరే గిరిపరిక్ఖిత్తం మహన్తం పబ్బతజాలం పత్వా తత్థ మిగే వధిత్వా అఙ్గారే పక్కమంసం ఖాదన్తో వాసం కప్పేసి. సో చిన్తేసి ‘‘అహం సబ్బదా థామసమ్పన్నో న భవిస్సామి, దుబ్బలకాలే అరఞ్ఞే చరితుం న సక్ఖిస్సామి, ఇదానేవ నానావణ్ణే మిగే పబ్బతజాలం పవేసేత్వా ద్వారం యోజేత్వా అరఞ్ఞం అనాహిణ్డన్తోవ యథారుచియా మిగే వధిత్వా ఖాదిస్సామీ’’తి తథా అకాసి. అథస్స కాలే అతిక్కన్తే తం కమ్మం మత్థకప్పత్తం దిట్ఠధమ్మవేదనీయం జాతం, అత్తనో హత్థపాదేహి న లభి గన్తుం, అపరాపరం పరివత్తేతుం నాసక్ఖి, నేవ కిఞ్చి ఖాదనీయం భోజనీయం, న పానీయం పస్సి, సరీరం మిలాయి, మనుస్సపేతో అహోసి, గిమ్హకాలే పథవీ వియ సరీరం భిజ్జిత్వా రాజియో దస్సేసి, సో దురూపో దుస్సణ్ఠితో మహాదుక్ఖం అనుభవి.
Atīte ekasmiṃ kāsinigame eko brāhmaṇamāṇavo abhirūpo ahosi thāmasampanno nāgabalo. So cintesi – ‘‘kiṃ me kasikammādīni katvā mātāpitūhi puṭṭhehi, kiṃ puttadārena, kiṃ dānādīhi puññehi katehi, kañci aposetvā kiñci puññaṃ akatvā araññaṃ pavisitvā mige māretvā attānaṃyeva posessāmī’’ti? So pañcāvudhasannaddho himavantaṃ gantvā nānāmige vadhitvā khādanto antohimavante vidhavāya nāma nadiyā tīre giriparikkhittaṃ mahantaṃ pabbatajālaṃ patvā tattha mige vadhitvā aṅgāre pakkamaṃsaṃ khādanto vāsaṃ kappesi. So cintesi ‘‘ahaṃ sabbadā thāmasampanno na bhavissāmi, dubbalakāle araññe carituṃ na sakkhissāmi, idāneva nānāvaṇṇe mige pabbatajālaṃ pavesetvā dvāraṃ yojetvā araññaṃ anāhiṇḍantova yathāruciyā mige vadhitvā khādissāmī’’ti tathā akāsi. Athassa kāle atikkante taṃ kammaṃ matthakappattaṃ diṭṭhadhammavedanīyaṃ jātaṃ, attano hatthapādehi na labhi gantuṃ, aparāparaṃ parivattetuṃ nāsakkhi, neva kiñci khādanīyaṃ bhojanīyaṃ, na pānīyaṃ passi, sarīraṃ milāyi, manussapeto ahosi, gimhakāle pathavī viya sarīraṃ bhijjitvā rājiyo dassesi, so durūpo dussaṇṭhito mahādukkhaṃ anubhavi.
ఏవం అద్ధానే గతే సివిరట్ఠే సివిరాజా నామ ‘‘అరఞ్ఞే అఙ్గారపక్కమంసం ఖాదిస్సామీ’’తి అమచ్చానం రజ్జం నియ్యాదేత్వా పఞ్చావుధసన్నద్ధో అరఞ్ఞం పవిసిత్వా మిగే వధిత్వా మంసం ఖాదమానో అనుపుబ్బేన తం పదేసం పత్వా తం పురిసం దిస్వా భీతోపి సతిం ఉపట్ఠపేత్వా ‘‘కోసి త్వం అమ్భో పురిసా’’తి పుచ్ఛి. ‘‘సామి, మనుస్సపేతో అహం, అత్తనో కతకమ్మస్స ఫలం అనుభోమి, త్వం పన కోసీ’’తి? ‘‘సివిరాజాహమస్మీ’’తి. ‘‘అథ కస్మా ఇధాగతోసీ’’తి? ‘‘మిగమంసం ఖాదనత్థాయా’’తి. అథస్స సో ‘‘అహమ్పి మహారాజ, ఇమినావ కారణేన ఆగన్త్వా మనుస్సపేతో జాతో’’తి సబ్బం విత్థారేన కథేత్వా అత్తనో దుక్ఖితభావం రఞ్ఞో ఆచిక్ఖన్తో సేసగాథా ఆహ –
Evaṃ addhāne gate siviraṭṭhe sivirājā nāma ‘‘araññe aṅgārapakkamaṃsaṃ khādissāmī’’ti amaccānaṃ rajjaṃ niyyādetvā pañcāvudhasannaddho araññaṃ pavisitvā mige vadhitvā maṃsaṃ khādamāno anupubbena taṃ padesaṃ patvā taṃ purisaṃ disvā bhītopi satiṃ upaṭṭhapetvā ‘‘kosi tvaṃ ambho purisā’’ti pucchi. ‘‘Sāmi, manussapeto ahaṃ, attano katakammassa phalaṃ anubhomi, tvaṃ pana kosī’’ti? ‘‘Sivirājāhamasmī’’ti. ‘‘Atha kasmā idhāgatosī’’ti? ‘‘Migamaṃsaṃ khādanatthāyā’’ti. Athassa so ‘‘ahampi mahārāja, imināva kāraṇena āgantvā manussapeto jāto’’ti sabbaṃ vitthārena kathetvā attano dukkhitabhāvaṃ rañño ācikkhanto sesagāthā āha –
౬౬.
66.
‘‘అమిత్తానంవ హత్థత్థం, సివి పప్పోతి మామివ;
‘‘Amittānaṃva hatthatthaṃ, sivi pappoti māmiva;
కమ్మం విజ్జఞ్చ దక్ఖేయ్యం, వివాహం సీలమద్దవం;
Kammaṃ vijjañca dakkheyyaṃ, vivāhaṃ sīlamaddavaṃ;
ఏతే చ యసే హాపేత్వా, నిబ్బత్తో సేహి కమ్మేహి.
Ete ca yase hāpetvā, nibbatto sehi kammehi.
౬౭.
67.
‘‘సోహం సహస్సజీనోవ, అబన్ధు అపరాయణో;
‘‘Sohaṃ sahassajīnova, abandhu aparāyaṇo;
అరియధమ్మా అపక్కన్తో, యథా పేతో తథేవహం.
Ariyadhammā apakkanto, yathā peto tathevahaṃ.
౬౮.
68.
‘‘సుఖకామే దుక్ఖాపేత్వా, ఆపన్నోస్మి పదం ఇమం;
‘‘Sukhakāme dukkhāpetvā, āpannosmi padaṃ imaṃ;
సో సుఖం నాధిగచ్ఛామి, ఠితో భాణుమతామివా’’తి.
So sukhaṃ nādhigacchāmi, ṭhito bhāṇumatāmivā’’ti.
తత్థ అమిత్తానంవ హత్థత్థన్తి అమిత్తానం హత్థే అత్థం వినాసం వియ. సివీతి రాజానం ఆలపతి. పప్పోతి మామివాతి మాదిసో పాపకమ్మేన పాపుణాతి, అత్తనోవ కమ్మేన వినాసం పాపుణాతీతి వుత్తం హోతి. కమ్మన్తి కసికమ్మాదిభేదం ఆజీవసాధకం కిచ్చం. విజ్జన్తి నానప్పకారకం హత్థిసిప్పాదికం సిప్పం. దక్ఖేయ్యన్తి నానప్పకారేన భోగుప్పాదనకోసల్లం. వివాహన్తి ఆవాహవివాహసమ్బన్ధం. సీలమద్దవన్తి పఞ్చవిధసీలఞ్చేవ ముదువచనం హితకామం పాపనివారణం కల్యాణమిత్తతఞ్చ. సో హి ఇధ మద్దవోతి అధిప్పేతో. ఏతే చ యసే హాపేత్వాతి ఏతే ఏత్తకే యసదాయకే ధమ్మే హాపేత్వా చ. నిబ్బత్తో సేహి కమ్మేహీతి అత్తనో కమ్మేహి నిబ్బత్తో. ఇదం వుత్తం హోతి – అహం, మహారాజ, ఇమస్మిం లోకే ఇస్సరియదాయకం కత్తబ్బయుత్తకం కమ్మం అకత్వా సిప్పం అసిక్ఖిత్వా ఉపాయేన భోగే అనుప్పాదేత్వా ఆవాహవివాహం అకత్వా సీలం అరక్ఖిత్వా మం అకిచ్చం కరోన్తం పాపనివారణసమత్థే కల్యాణమిత్తే అభజిత్వా ఇమే ఏత్తకే యసదాయకత్తా ‘‘యసే’’తి సఙ్ఖ్యం గతే లోకప్పవత్తిధమ్మే హాపేత్వా ఛడ్డేత్వా ఇమం అరఞ్ఞం పవిసిత్వా సయం కతేహి పాపకమ్మేహి ఇదాని మనుస్సపేతో హుత్వా నిబ్బత్తోస్మీతి.
Tattha amittānaṃva hatthatthanti amittānaṃ hatthe atthaṃ vināsaṃ viya. Sivīti rājānaṃ ālapati. Pappoti māmivāti mādiso pāpakammena pāpuṇāti, attanova kammena vināsaṃ pāpuṇātīti vuttaṃ hoti. Kammanti kasikammādibhedaṃ ājīvasādhakaṃ kiccaṃ. Vijjanti nānappakārakaṃ hatthisippādikaṃ sippaṃ. Dakkheyyanti nānappakārena bhoguppādanakosallaṃ. Vivāhanti āvāhavivāhasambandhaṃ. Sīlamaddavanti pañcavidhasīlañceva muduvacanaṃ hitakāmaṃ pāpanivāraṇaṃ kalyāṇamittatañca. So hi idha maddavoti adhippeto. Ete ca yase hāpetvāti ete ettake yasadāyake dhamme hāpetvā ca. Nibbatto sehi kammehīti attano kammehi nibbatto. Idaṃ vuttaṃ hoti – ahaṃ, mahārāja, imasmiṃ loke issariyadāyakaṃ kattabbayuttakaṃ kammaṃ akatvā sippaṃ asikkhitvā upāyena bhoge anuppādetvā āvāhavivāhaṃ akatvā sīlaṃ arakkhitvā maṃ akiccaṃ karontaṃ pāpanivāraṇasamatthe kalyāṇamitte abhajitvā ime ettake yasadāyakattā ‘‘yase’’ti saṅkhyaṃ gate lokappavattidhamme hāpetvā chaḍḍetvā imaṃ araññaṃ pavisitvā sayaṃ katehi pāpakammehi idāni manussapeto hutvā nibbattosmīti.
సహస్సజీనోవాతి సహస్సజీనపురిసో వియాతి అత్థో. స్వాహం సమ్మా పటిపజ్జిత్వా భోగే ఉప్పాదేయ్యం, తేహి అనేకసహస్సేహి భోగేహి జితోతిపి అత్థో. అపరాయణోతి అసరణో, నిప్పతిట్ఠోతి అత్థో. అరియధమ్మాతి సప్పురిసధమ్మతో. యథా పేతోతి యథా మతో పేతో హుత్వా ఉప్పజ్జేయ్య, జీవమానోయేవ తథా మనుస్సపేతో జాతోస్మీతి అత్థో. సుఖకామే దుక్ఖాపేత్వాతి సుఖకామే సత్తే దుక్ఖాపేత్వా. ‘‘సుఖకామో’’తిపి పాఠో, సయం సుఖకామో పరం దుక్ఖాపేత్వాతి అత్థో. ఆపన్నోస్మి పదం ఇమన్తి ఏవరూపం కోట్ఠాసం పత్తోస్మి. పథన్తిపి పాఠో, ఇదం దుక్ఖస్స పథభూతం అత్తభావం పత్తోస్మీతి అత్థో. ఠితో భాణుమతామివాతి భాణుమా వుచ్చతి అగ్గి, వీతచ్చికఙ్గారేహి సమన్తా పరికిణ్ణో వియ సరీరే ఉట్ఠితేన మహాదాహేన దయ్హన్తో కాయికచేతసికసుఖం న విన్దామీతి వదతి.
Sahassajīnovāti sahassajīnapuriso viyāti attho. Svāhaṃ sammā paṭipajjitvā bhoge uppādeyyaṃ, tehi anekasahassehi bhogehi jitotipi attho. Aparāyaṇoti asaraṇo, nippatiṭṭhoti attho. Ariyadhammāti sappurisadhammato. Yathāpetoti yathā mato peto hutvā uppajjeyya, jīvamānoyeva tathā manussapeto jātosmīti attho. Sukhakāme dukkhāpetvāti sukhakāme satte dukkhāpetvā. ‘‘Sukhakāmo’’tipi pāṭho, sayaṃ sukhakāmo paraṃ dukkhāpetvāti attho. Āpannosmi padaṃ imanti evarūpaṃ koṭṭhāsaṃ pattosmi. Pathantipi pāṭho, idaṃ dukkhassa pathabhūtaṃ attabhāvaṃ pattosmīti attho. Ṭhito bhāṇumatāmivāti bhāṇumā vuccati aggi, vītaccikaṅgārehi samantā parikiṇṇo viya sarīre uṭṭhitena mahādāhena dayhanto kāyikacetasikasukhaṃ na vindāmīti vadati.
ఏవఞ్చ పన వత్వా ‘‘అహం, మహారాజ, సుఖకామో పరం దుక్ఖాపేత్వా దిట్ఠేవ ధమ్మే మనుస్సపేతో జాతో, తస్మా త్వం పాపం మా కరి, అత్తనో నగరం గన్త్వా దానాదీని పుఞ్ఞాని కరోహీ’’తి ఆహ. రాజా తథా కత్వా సగ్గపురం పూరేసి. సరభఙ్గసత్థా ఇమం కారణం ఆహరిత్వా తాపసం సఞ్ఞాపేసి. సో తస్స ధమ్మకథాయ సంవేగం పటిలభిత్వా తం వన్దిత్వా ఖమాపేత్వా కసిణపరికమ్మం కత్వా నట్ఠం ఝానం పటిపాకతికం అకాసి. సరభఙ్గో తస్స తత్థ వసితుం అదత్వా తం ఆదాయ అత్తనో అస్సమం గతో.
Evañca pana vatvā ‘‘ahaṃ, mahārāja, sukhakāmo paraṃ dukkhāpetvā diṭṭheva dhamme manussapeto jāto, tasmā tvaṃ pāpaṃ mā kari, attano nagaraṃ gantvā dānādīni puññāni karohī’’ti āha. Rājā tathā katvā saggapuraṃ pūresi. Sarabhaṅgasatthā imaṃ kāraṇaṃ āharitvā tāpasaṃ saññāpesi. So tassa dhammakathāya saṃvegaṃ paṭilabhitvā taṃ vanditvā khamāpetvā kasiṇaparikammaṃ katvā naṭṭhaṃ jhānaṃ paṭipākatikaṃ akāsi. Sarabhaṅgo tassa tattha vasituṃ adatvā taṃ ādāya attano assamaṃ gato.
సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా సచ్చాని పకాసేత్వా జాతకం సమోధానేసి, సచ్చపరియోసానే ఉక్కణ్ఠితభిక్ఖు సోతాపత్తిఫలే పతిట్ఠహి.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne ukkaṇṭhitabhikkhu sotāpattiphale patiṭṭhahi.
తదా నారదో ఉక్కణ్ఠితభిక్ఖు అహోసి, నగరసోభిణీ పురాణదుతియికా, సాలిస్సరో సారిపుత్తో, మేణ్డిస్సరో కస్సపో, పబ్బతో అనురుద్ధో, కాళదేవిలో కచ్చాయనో, అనుపియో ఆనన్దో, కిసవచ్ఛో మహామోగ్గల్లానో, సరభఙ్గో పన అహమేవ అహోసిన్తి.
Tadā nārado ukkaṇṭhitabhikkhu ahosi, nagarasobhiṇī purāṇadutiyikā, sālissaro sāriputto, meṇḍissaro kassapo, pabbato anuruddho, kāḷadevilo kaccāyano, anupiyo ānando, kisavaccho mahāmoggallāno, sarabhaṅgo pana ahameva ahosinti.
ఇన్ద్రియజాతకవణ్ణనా సత్తమా.
Indriyajātakavaṇṇanā sattamā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౪౨౩. ఇన్ద్రియజాతకం • 423. Indriyajātakaṃ