| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / បញ្ចបករណ-មូលដីកា • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
១៦. ឥន្ទ្រិយបច្ចយនិទ្ទេសវណ្ណនា
16. Indriyapaccayaniddesavaṇṇanā
១៦. អរូបជីវិតិន្ទ្រិយម្បិ សង្គហិតន្តិ មិស្សកត្តា ជីវិតិន្ទ្រិយំ ន សព្ពេន សព្ពំ វជ្ជិតព្ពន្តិ អធិប្បាយោ។
16. Arūpajīvitindriyampi saṅgahitanti missakattā jīvitindriyaṃ na sabbena sabbaṃ vajjitabbanti adhippāyo.
អវិនិព្ភុត្តធម្មានន្តិ ឯត្ថ អយំ អធិប្បាយោ – រូបារូបានំ អញ្ញមញ្ញំ អវិនិព្ភុត្តវោហារោ នត្ថីតិ អរូបានំ ឥន្ទ្រិយបច្ចយភូតានិ បច្ចយន្តរាបេក្ខានិ ចក្ខាទីនិ អត្តនោ វិជ្ជមានក្ខណេ អវិនិព្ភុត្តធម្មានំ ឥន្ទ្រិយបច្ចយតំ អផរន្តានិបិ ឥន្ទ្រិយបច្ចយា សិយុំ។ យោ បន និរបេក្ខោ ឥន្ទ្រិយបច្ចយោ អវិនិព្ភុត្តធម្មានំ ហោតិ, សោ អត្តនោ វិជ្ជមានក្ខណេ តេសំ ឥន្ទ្រិយបច្ចយតំ អផរន្តោ នាម នត្ថិ។ យទិ ច ឥត្ថិន្ទ្រិយបុរិសិន្ទ្រិយានិ ឥន្ទ្រិយបច្ចយោ លិង្គាទីនំ សិយុំ, អវិនិព្ភុត្តានំ តេសម្បិ សិយុំ។ ន ហិ រូបំ រូបស្ស, អរូបំ វា អរូបស្ស វិនិព្ភុត្តស្ស ឥន្ទ្រិយបច្ចយោ អត្ថីតិ។ សតិ ចេវំ ឥត្ថិបុរិសិន្ទ្រិយេហិ អវិនិព្ភុត្តត្តា កលលាទិកាលេ ច លិង្គាទីនិ សិយុំ, យេសំ តានិ ឥន្ទ្រិយបច្ចយតំ ផរេយ្យុំ, ន ច ផរន្តិ។ តស្មា ន តេហិ តានិ អវិនិព្ភុត្តកានិ, អវិនិព្ភុត្តត្តាភាវតោ ច តេសំ ឥន្ទ្រិយបច្ចយតំ ន ផរន្តិ។ អញ្ញេសំ បន យេហិ តានិ សហជាតានិ, តេសំ អពីជភាវតោយេវ ន ផរន្តិ, តស្មា អាបន្នវិនិព្ភុត្តភាវានំ តេសំ លិង្គាទីនំ អវិនិព្ភុត្តានំ អញ្ញេសញ្ច សមានកលាបធម្មានំ ឥន្ទ្រិយបច្ចយតាយ អផរណតោ តានិ ឥន្ទ្រិយបច្ចយោ ន ហោន្តីតិ។ យេសំ ពីជភូតានិ ឥត្ថិបុរិសិន្ទ្រិយានិ, តេសំ លិង្គាទីនំ អបរមត្ថភាវតោតិ កេចិ, តេ បន កលលាទិកាលេបិ លិង្គាទីនំ តទនុរូបានំ អត្ថិតំ ឥច្ឆន្តិ។
Avinibbhuttadhammānanti ettha ayaṃ adhippāyo – rūpārūpānaṃ aññamaññaṃ avinibbhuttavohāro natthīti arūpānaṃ indriyapaccayabhūtāni paccayantarāpekkhāni cakkhādīni attano vijjamānakkhaṇe avinibbhuttadhammānaṃ indriyapaccayataṃ apharantānipi indriyapaccayā siyuṃ. Yo pana nirapekkho indriyapaccayo avinibbhuttadhammānaṃ hoti, so attano vijjamānakkhaṇe tesaṃ indriyapaccayataṃ apharanto nāma natthi. Yadi ca itthindriyapurisindriyāni indriyapaccayo liṅgādīnaṃ siyuṃ, avinibbhuttānaṃ tesampi siyuṃ. Na hi rūpaṃ rūpassa, arūpaṃ vā arūpassa vinibbhuttassa indriyapaccayo atthīti. Sati cevaṃ itthipurisindriyehi avinibbhuttattā kalalādikāle ca liṅgādīni siyuṃ, yesaṃ tāni indriyapaccayataṃ phareyyuṃ, na ca pharanti. Tasmā na tehi tāni avinibbhuttakāni, avinibbhuttattābhāvato ca tesaṃ indriyapaccayataṃ na pharanti. Aññesaṃ pana yehi tāni sahajātāni, tesaṃ abījabhāvatoyeva na pharanti, tasmā āpannavinibbhuttabhāvānaṃ tesaṃ liṅgādīnaṃ avinibbhuttānaṃ aññesañca samānakalāpadhammānaṃ indriyapaccayatāya apharaṇato tāni indriyapaccayo na hontīti. Yesaṃ bījabhūtāni itthipurisindriyāni, tesaṃ liṅgādīnaṃ aparamatthabhāvatoti keci, te pana kalalādikālepi liṅgādīnaṃ tadanurūpānaṃ atthitaṃ icchanti.
ជាតិភូមិវសេន វុត្តេសុ ភេទេសុ កុសលជាតិយំ រូបាវចរកុសលមេវ អារុប្បេ ឋបេតព្ពន្តិ ‘‘ឋបេត្វា បន រូបាវចរកុសលំ អវសេសា កុសលាកុសលា’’តិ វុត្តំ។ បឋមលោកុត្តរំ បន ទោមនស្សយុត្តញ្ច វិសុំ ឯកា ជាតិ ភូមិ វា ន ហោតីតិ អារុប្បេ អលព្ភមានម្បិ ន ឋបិតំ។ ហេតុអាទីសុបិ ‘‘តថា អបរិយាបន្នកុសលហេតុ, តថា អកុសលហេតូ’’តិអាទីសុ (បដ្ឋា. អដ្ឋ. ១.១) ឯស នយោ យោជេតព្ពោ។
Jātibhūmivasena vuttesu bhedesu kusalajātiyaṃ rūpāvacarakusalameva āruppe ṭhapetabbanti ‘‘ṭhapetvā pana rūpāvacarakusalaṃ avasesā kusalākusalā’’ti vuttaṃ. Paṭhamalokuttaraṃ pana domanassayuttañca visuṃ ekā jāti bhūmi vā na hotīti āruppe alabbhamānampi na ṭhapitaṃ. Hetuādīsupi ‘‘tathā apariyāpannakusalahetu, tathā akusalahetū’’tiādīsu (paṭṭhā. aṭṭha. 1.1) esa nayo yojetabbo.
ឋិតិក្ខណេតិ ឥទំ រូបជីវិតិន្ទ្រិយស្ស សហជាតបច្ចយត្តាភាវំ សន្ធាយ វុត្តំ។ ឧប្បាទក្ខណេបិ បន តស្ស ឥន្ទ្រិយបច្ចយតា ន សក្កា និវារេតុំ។ វក្ខតិ ហិ ‘‘អព្យាកតំ ធម្មំ បដិច្ច…បេ.… អសញ្ញសត្តានំ ឯកំ មហាភូតំ បដិច្ច…បេ.… ឥន្ទ្រិយបច្ចយំ កម្មបច្ចយសទិស’’ន្តិ (បដ្ឋា. ១.១.៦៦)។ ន ហិ អសញ្ញសត្តានំ ឥន្ទ្រិយបច្ចយា ឧប្បជ្ជមានស្ស រូបស្ស រូបជីវិតិន្ទ្រិយតោ អញ្ញោ ឥន្ទ្រិយបច្ចយោ អត្ថិ, បញ្ចវោការេ បវត្តេ ច កដត្តារូបស្ស។ បដិច្ចវារាទយោ ច ឆ ឧប្បាទក្ខណមេវ គហេត្វា បវត្តា, ឯវញ្ច កត្វា បច្ឆាជាតបច្ចយោ ឯតេសុ អនុលោមតោ ន តិដ្ឋតីតិ។
Ṭhitikkhaṇeti idaṃ rūpajīvitindriyassa sahajātapaccayattābhāvaṃ sandhāya vuttaṃ. Uppādakkhaṇepi pana tassa indriyapaccayatā na sakkā nivāretuṃ. Vakkhati hi ‘‘abyākataṃ dhammaṃ paṭicca…pe… asaññasattānaṃ ekaṃ mahābhūtaṃ paṭicca…pe… indriyapaccayaṃ kammapaccayasadisa’’nti (paṭṭhā. 1.1.66). Na hi asaññasattānaṃ indriyapaccayā uppajjamānassa rūpassa rūpajīvitindriyato añño indriyapaccayo atthi, pañcavokāre pavatte ca kaṭattārūpassa. Paṭiccavārādayo ca cha uppādakkhaṇameva gahetvā pavattā, evañca katvā pacchājātapaccayo etesu anulomato na tiṭṭhatīti.
ឥន្ទ្រិយបច្ចយនិទ្ទេសវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Indriyapaccayaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / បដ្ឋានបាឡិ • Paṭṭhānapāḷi / (២) បច្ចយនិទ្ទេសោ • (2) Paccayaniddeso
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / បញ្ចបករណ-អនុដីកា • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ១៦. ឥន្ទ្រិយបច្ចយនិទ្ទេសវណ្ណនា • 16. Indriyapaccayaniddesavaṇṇanā
