| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
೧೬. ಇನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
16. Indriyapaccayaniddesavaṇṇanā
೧೬. ಅರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ಮಿಸ್ಸಕತ್ತಾ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ನ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ವಜ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
16. Arūpajīvitindriyampi saṅgahitanti missakattā jīvitindriyaṃ na sabbena sabbaṃ vajjitabbanti adhippāyo.
ಅವಿನಿಬ್ಭುತ್ತಧಮ್ಮಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಯಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ರೂಪಾರೂಪಾನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅವಿನಿಬ್ಭುತ್ತವೋಹಾರೋ ನತ್ಥೀತಿ ಅರೂಪಾನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯಭೂತಾನಿ ಪಚ್ಚಯನ್ತರಾಪೇಕ್ಖಾನಿ ಚಕ್ಖಾದೀನಿ ಅತ್ತನೋ ವಿಜ್ಜಮಾನಕ್ಖಣೇ ಅವಿನಿಬ್ಭುತ್ತಧಮ್ಮಾನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯತಂ ಅಫರನ್ತಾನಿಪಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯಾ ಸಿಯುಂ। ಯೋ ಪನ ನಿರಪೇಕ್ಖೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯೋ ಅವಿನಿಬ್ಭುತ್ತಧಮ್ಮಾನಂ ಹೋತಿ, ಸೋ ಅತ್ತನೋ ವಿಜ್ಜಮಾನಕ್ಖಣೇ ತೇಸಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯತಂ ಅಫರನ್ತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಯದಿ ಚ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯೋ ಲಿಙ್ಗಾದೀನಂ ಸಿಯುಂ, ಅವಿನಿಬ್ಭುತ್ತಾನಂ ತೇಸಮ್ಪಿ ಸಿಯುಂ। ನ ಹಿ ರೂಪಂ ರೂಪಸ್ಸ, ಅರೂಪಂ ವಾ ಅರೂಪಸ್ಸ ವಿನಿಬ್ಭುತ್ತಸ್ಸ ಇನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯೋ ಅತ್ಥೀತಿ। ಸತಿ ಚೇವಂ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯೇಹಿ ಅವಿನಿಬ್ಭುತ್ತತ್ತಾ ಕಲಲಾದಿಕಾಲೇ ಚ ಲಿಙ್ಗಾದೀನಿ ಸಿಯುಂ, ಯೇಸಂ ತಾನಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯತಂ ಫರೇಯ್ಯುಂ, ನ ಚ ಫರನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ನ ತೇಹಿ ತಾನಿ ಅವಿನಿಬ್ಭುತ್ತಕಾನಿ, ಅವಿನಿಬ್ಭುತ್ತತ್ತಾಭಾವತೋ ಚ ತೇಸಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯತಂ ನ ಫರನ್ತಿ। ಅಞ್ಞೇಸಂ ಪನ ಯೇಹಿ ತಾನಿ ಸಹಜಾತಾನಿ, ತೇಸಂ ಅಬೀಜಭಾವತೋಯೇವ ನ ಫರನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಆಪನ್ನವಿನಿಬ್ಭುತ್ತಭಾವಾನಂ ತೇಸಂ ಲಿಙ್ಗಾದೀನಂ ಅವಿನಿಬ್ಭುತ್ತಾನಂ ಅಞ್ಞೇಸಞ್ಚ ಸಮಾನಕಲಾಪಧಮ್ಮಾನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯತಾಯ ಅಫರಣತೋ ತಾನಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯೋ ನ ಹೋನ್ತೀತಿ। ಯೇಸಂ ಬೀಜಭೂತಾನಿ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ, ತೇಸಂ ಲಿಙ್ಗಾದೀನಂ ಅಪರಮತ್ಥಭಾವತೋತಿ ಕೇಚಿ, ತೇ ಪನ ಕಲಲಾದಿಕಾಲೇಪಿ ಲಿಙ್ಗಾದೀನಂ ತದನುರೂಪಾನಂ ಅತ್ಥಿತಂ ಇಚ್ಛನ್ತಿ।
Avinibbhuttadhammānanti ettha ayaṃ adhippāyo – rūpārūpānaṃ aññamaññaṃ avinibbhuttavohāro natthīti arūpānaṃ indriyapaccayabhūtāni paccayantarāpekkhāni cakkhādīni attano vijjamānakkhaṇe avinibbhuttadhammānaṃ indriyapaccayataṃ apharantānipi indriyapaccayā siyuṃ. Yo pana nirapekkho indriyapaccayo avinibbhuttadhammānaṃ hoti, so attano vijjamānakkhaṇe tesaṃ indriyapaccayataṃ apharanto nāma natthi. Yadi ca itthindriyapurisindriyāni indriyapaccayo liṅgādīnaṃ siyuṃ, avinibbhuttānaṃ tesampi siyuṃ. Na hi rūpaṃ rūpassa, arūpaṃ vā arūpassa vinibbhuttassa indriyapaccayo atthīti. Sati cevaṃ itthipurisindriyehi avinibbhuttattā kalalādikāle ca liṅgādīni siyuṃ, yesaṃ tāni indriyapaccayataṃ phareyyuṃ, na ca pharanti. Tasmā na tehi tāni avinibbhuttakāni, avinibbhuttattābhāvato ca tesaṃ indriyapaccayataṃ na pharanti. Aññesaṃ pana yehi tāni sahajātāni, tesaṃ abījabhāvatoyeva na pharanti, tasmā āpannavinibbhuttabhāvānaṃ tesaṃ liṅgādīnaṃ avinibbhuttānaṃ aññesañca samānakalāpadhammānaṃ indriyapaccayatāya apharaṇato tāni indriyapaccayo na hontīti. Yesaṃ bījabhūtāni itthipurisindriyāni, tesaṃ liṅgādīnaṃ aparamatthabhāvatoti keci, te pana kalalādikālepi liṅgādīnaṃ tadanurūpānaṃ atthitaṃ icchanti.
ಜಾತಿಭೂಮಿವಸೇನ ವುತ್ತೇಸು ಭೇದೇಸು ಕುಸಲಜಾತಿಯಂ ರೂಪಾವಚರಕುಸಲಮೇವ ಆರುಪ್ಪೇ ಠಪೇತಬ್ಬನ್ತಿ ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ಪನ ರೂಪಾವಚರಕುಸಲಂ ಅವಸೇಸಾ ಕುಸಲಾಕುಸಲಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಪಠಮಲೋಕುತ್ತರಂ ಪನ ದೋಮನಸ್ಸಯುತ್ತಞ್ಚ ವಿಸುಂ ಏಕಾ ಜಾತಿ ಭೂಮಿ ವಾ ನ ಹೋತೀತಿ ಆರುಪ್ಪೇ ಅಲಬ್ಭಮಾನಮ್ಪಿ ನ ಠಪಿತಂ। ಹೇತುಆದೀಸುಪಿ ‘‘ತಥಾ ಅಪರಿಯಾಪನ್ನಕುಸಲಹೇತು, ತಥಾ ಅಕುಸಲಹೇತೂ’’ತಿಆದೀಸು (ಪಟ್ಠಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧) ಏಸ ನಯೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ।
Jātibhūmivasena vuttesu bhedesu kusalajātiyaṃ rūpāvacarakusalameva āruppe ṭhapetabbanti ‘‘ṭhapetvā pana rūpāvacarakusalaṃ avasesā kusalākusalā’’ti vuttaṃ. Paṭhamalokuttaraṃ pana domanassayuttañca visuṃ ekā jāti bhūmi vā na hotīti āruppe alabbhamānampi na ṭhapitaṃ. Hetuādīsupi ‘‘tathā apariyāpannakusalahetu, tathā akusalahetū’’tiādīsu (paṭṭhā. aṭṭha. 1.1) esa nayo yojetabbo.
ಠಿತಿಕ್ಖಣೇತಿ ಇದಂ ರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಸಹಜಾತಪಚ್ಚಯತ್ತಾಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಉಪ್ಪಾದಕ್ಖಣೇಪಿ ಪನ ತಸ್ಸ ಇನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯತಾ ನ ಸಕ್ಕಾ ನಿವಾರೇತುಂ। ವಕ್ಖತಿ ಹಿ ‘‘ಅಬ್ಯಾಕತಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಚ್ಚ…ಪೇ॰… ಅಸಞ್ಞಸತ್ತಾನಂ ಏಕಂ ಮಹಾಭೂತಂ ಪಟಿಚ್ಚ…ಪೇ॰… ಇನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯಂ ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಸದಿಸ’’ನ್ತಿ (ಪಟ್ಠಾ॰ ೧.೧.೬೬)। ನ ಹಿ ಅಸಞ್ಞಸತ್ತಾನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಸ್ಸ ರೂಪಸ್ಸ ರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯತೋ ಅಞ್ಞೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯೋ ಅತ್ಥಿ, ಪಞ್ಚವೋಕಾರೇ ಪವತ್ತೇ ಚ ಕಟತ್ತಾರೂಪಸ್ಸ। ಪಟಿಚ್ಚವಾರಾದಯೋ ಚ ಛ ಉಪ್ಪಾದಕ್ಖಣಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ಪವತ್ತಾ, ಏವಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾಜಾತಪಚ್ಚಯೋ ಏತೇಸು ಅನುಲೋಮತೋ ನ ತಿಟ್ಠತೀತಿ।
Ṭhitikkhaṇeti idaṃ rūpajīvitindriyassa sahajātapaccayattābhāvaṃ sandhāya vuttaṃ. Uppādakkhaṇepi pana tassa indriyapaccayatā na sakkā nivāretuṃ. Vakkhati hi ‘‘abyākataṃ dhammaṃ paṭicca…pe… asaññasattānaṃ ekaṃ mahābhūtaṃ paṭicca…pe… indriyapaccayaṃ kammapaccayasadisa’’nti (paṭṭhā. 1.1.66). Na hi asaññasattānaṃ indriyapaccayā uppajjamānassa rūpassa rūpajīvitindriyato añño indriyapaccayo atthi, pañcavokāre pavatte ca kaṭattārūpassa. Paṭiccavārādayo ca cha uppādakkhaṇameva gahetvā pavattā, evañca katvā pacchājātapaccayo etesu anulomato na tiṭṭhatīti.
ಇನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Indriyapaccayaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಪಟ್ಠಾನಪಾಳಿ • Paṭṭhānapāḷi / (೨) ಪಚ್ಚಯನಿದ್ದೇಸೋ • (2) Paccayaniddeso
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಅನುಟೀಕಾ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ೧೬. ಇನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ • 16. Indriyapaccayaniddesavaṇṇanā
