| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්‌චපකරණ-අට්‌ඨකථා • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
16. ඉන්‌ද්‍රියපච්‌චයනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා
16. Indriyapaccayaniddesavaṇṇanā
16. ඉන්‌ද්‍රියපච්‌චයනිද්‌දෙසෙ චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියන්‌ති චක්‌ඛුසඞ්‌ඛාතං ඉන්‌ද්‍රියං. ඉන්‌ද්‍රියපච්‌චයෙනාති සයං පුරෙජාතො හුත්‌වා අරූපධම්‌මානං උප්‌පාදතො පට්‌ඨාය යාව භඞ්‌ගා ඉන්‌ද්‍රියපච්‌චයෙන පච්‌චයො හොති. සොතින්‌ද්‍රියාදීසුපි එසෙව නයො. අරූපිනො ඉන්‌ද්‍රියාති එත්‌ථ අරූපජීවිතින්‌ද්‍රියම්‌පි සඞ්‌ගහිතං. තංසමුට්‌ඨානානන්‌ති එත්‌ථ හෙට්‌ඨා වුත්‌තනයෙනෙව කටත්‌තාරූපම්‌පි සඞ්‌ගහිතං. වුත්‌තඤ්‌හෙතං පඤ්‌හාවාරෙ – පටිසන්‌ධික්‌ඛණෙ විපාකාබ්‍යාකතා ඉන්‌ද්‍රියා සම්‌පයුත්‌තකානං ඛන්‌ධානං කටත්‌තා ච රූපානං ඉන්‌ද්‍රියපච්‌චයෙන පච්‌චයොති. එවං තාවෙත්‌ථ පාළිවණ්‌ණනා වෙදිතබ්‌බා.
16. Indriyapaccayaniddese cakkhundriyanti cakkhusaṅkhātaṃ indriyaṃ. Indriyapaccayenāti sayaṃ purejāto hutvā arūpadhammānaṃ uppādato paṭṭhāya yāva bhaṅgā indriyapaccayena paccayo hoti. Sotindriyādīsupi eseva nayo. Arūpino indriyāti ettha arūpajīvitindriyampi saṅgahitaṃ. Taṃsamuṭṭhānānanti ettha heṭṭhā vuttanayeneva kaṭattārūpampi saṅgahitaṃ. Vuttañhetaṃ pañhāvāre – paṭisandhikkhaṇe vipākābyākatā indriyā sampayuttakānaṃ khandhānaṃ kaṭattā ca rūpānaṃ indriyapaccayena paccayoti. Evaṃ tāvettha pāḷivaṇṇanā veditabbā.
අයං පන ඉන්‌ද්‍රියපච්‌චයො ඉත්‌ථින්‌ද්‍රියපුරිසින්‌ද්‍රියවජ්‌ජානං සමවීසතියා ඉන්‌ද්‍රියානං වසෙන ඨිතො. ඉත්‌ථින්‌ද්‍රියපුරිසින්‌ද්‍රියානි හි කිඤ්‌චාපි ඉත්‌ථිලිඞ්‌ගපුරිසලිඞ්‌ගාදීනං බීජභූතානි, කලලාදිකාලෙ පන විජ්‌ජමානෙසුපි තෙසු ඉත්‌ථිලිඞ්‌ගපුරිසලිඞ්‌ගාදීනං අභාවා තානි නෙව තෙසං, න අඤ්‌ඤෙසං ඉන්‌ද්‍රියපච්‌චයතං ඵරන්‌ති. ඉන්‌ද්‍රියපච්‌චයො හි අත්‌තනො විජ්‌ජමානක්‌ඛණෙ අවිනිබ්‌භුත්‌තධම්‌මානං ඉන්‌ද්‍රියපච්‌චයතං අඵරන්‌තො නාම නත්‌ථි, තස්‌මා තානි ඉන්‌ද්‍රියපච්‌චයා න හොන්‌ති. යෙසං පනෙතානි බීජභූතානි, තෙසං තානි සුත්‌තන්‌තිකපරියායෙන පකතූපනිස්‌සයභාවං භජන්‌ති. ඉති ඉන්‌ද්‍රියපච්‌චයො සමවීසතියා ඉන්‌ද්‍රියානං වසෙන ඨිතොති වෙදිතබ්‌බො. සො ජාතිතො කුසලාකුසලවිපාකකිරියරූපවසෙන පඤ්‌චධා භිජ්‌ජති. තත්‌ථ කුසලො භූමිවසෙන චතුධා, අකුසලො කාමාවචරොව විපාකො චතුධාව කිරියාසඞ්‌ඛාතො තිධා, රූපං කාමාවචරමෙවාති එවං අනෙකධා භිජ්‌ජතීති එවං තාවෙත්‌ථ නානප්‌පකාරභෙදතො විඤ්‌ඤාතබ්‌බො විනිච්‌ඡයො.
Ayaṃ pana indriyapaccayo itthindriyapurisindriyavajjānaṃ samavīsatiyā indriyānaṃ vasena ṭhito. Itthindriyapurisindriyāni hi kiñcāpi itthiliṅgapurisaliṅgādīnaṃ bījabhūtāni, kalalādikāle pana vijjamānesupi tesu itthiliṅgapurisaliṅgādīnaṃ abhāvā tāni neva tesaṃ, na aññesaṃ indriyapaccayataṃ pharanti. Indriyapaccayo hi attano vijjamānakkhaṇe avinibbhuttadhammānaṃ indriyapaccayataṃ apharanto nāma natthi, tasmā tāni indriyapaccayā na honti. Yesaṃ panetāni bījabhūtāni, tesaṃ tāni suttantikapariyāyena pakatūpanissayabhāvaṃ bhajanti. Iti indriyapaccayo samavīsatiyā indriyānaṃ vasena ṭhitoti veditabbo. So jātito kusalākusalavipākakiriyarūpavasena pañcadhā bhijjati. Tattha kusalo bhūmivasena catudhā, akusalo kāmāvacarova vipāko catudhāva kiriyāsaṅkhāto tidhā, rūpaṃ kāmāvacaramevāti evaṃ anekadhā bhijjatīti evaṃ tāvettha nānappakārabhedato viññātabbo vinicchayo.
එවං භින්‌නෙ පනෙත්‌ථ චතුභූමකොපි කුසලින්‌ද්‍රියපච්‌චයො පඤ්‌චවොකාරෙ සම්‌පයුත්‌තධම්‌මානඤ්‌චෙව චිත්‌තසමුට්‌ඨානරූපස්‌ස ච ඉන්‌ද්‍රියපච්‌චයෙන පච්‌චයො, තථා අකුසලො. ඨපෙත්‌වා පන රූපාවචරකුසලං අවසෙසා කුසලාකුසලා ආරුප්‌පෙ සම්‌පයුත්‌තධම්‌මානඤ්‌ඤෙව ඉන්‌ද්‍රියපච්‌චයෙන පච්‌චයො. චතුභූමකො විපාකින්‌ද්‍රියපච්‌චයො එකන්‌තෙනෙව සම්‌පයුත්‌තකානං ඉන්‌ද්‍රියපච්‌චයෙන පච්‌චයො. කාමාවචරරූපාවචරා පනෙත්‌ථ පඤ්‌චවොකාරෙ උප්‌පජ්‌ජනතො පවත්‌තෙ චිත්‌තසමුට්‌ඨානරූපස්‌ස, පටිසන්‌ධියං කටත්‌තාරූපස්‌සාපි ඉන්‌ද්‍රියපච්‌චයෙන පච්‌චයා හොන්‌ති. ලොකුත්‌තරා චිත්‌තසමුට්‌ඨානරූපස්‌සෙව. ආරුප්‌පෙ උප්‌පන්‌නා ලොකුත්‌තරවිපාකා ඉන්‌ද්‍රියා රූපස්‌ස පච්‌චයා න හොන්‌ති. තෙභූමකා කිරියින්‌ද්‍රියා පඤ්‌චවොකාරෙ සම්‌පයුත්‌තධම්‌මානඤ්‌චෙව චිත්‌තසමුට්‌ඨානරූපස්‌ස ච, කාමාවචරාරූපාවචරා පන ආරුප්‌පෙ සම්‌පයුත්‌තධම්‌මානඤ්‌ඤෙව ඉන්‌ද්‍රියපච්‌චයතං ඵරන්‌ති. චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියාදිවසෙන ඡබ්‌බිධෙ රූපින්‌ද්‍රියෙ චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියං කුසලාකුසලවිපාකතො සම්‌පයුත්‌තධම්‌මානං ද්‌වින්‌නං චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණානං, සොතින්‌ද්‍රියාදීනි තථාවිධානඤ්‌ඤෙව සොතවිඤ්‌ඤාණාදීනං, රූපජීවිතින්‌ද්‍රියං අත්‌තනා සහජාතරූපානං ඨිතික්‌ඛණෙ ඉන්‌ද්‍රියපච්‌චයෙන පච්‌චයො. සහජාතපච්‌චයතා පන තස්‌ස නත්‌ථීති එවමෙත්‌ථ පච්‌චයුප්‌පන්‌නතොපි විඤ්‌ඤාතබ්‌බො විනිච්‌ඡයොති.
Evaṃ bhinne panettha catubhūmakopi kusalindriyapaccayo pañcavokāre sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca indriyapaccayena paccayo, tathā akusalo. Ṭhapetvā pana rūpāvacarakusalaṃ avasesā kusalākusalā āruppe sampayuttadhammānaññeva indriyapaccayena paccayo. Catubhūmako vipākindriyapaccayo ekanteneva sampayuttakānaṃ indriyapaccayena paccayo. Kāmāvacararūpāvacarā panettha pañcavokāre uppajjanato pavatte cittasamuṭṭhānarūpassa, paṭisandhiyaṃ kaṭattārūpassāpi indriyapaccayena paccayā honti. Lokuttarā cittasamuṭṭhānarūpasseva. Āruppe uppannā lokuttaravipākā indriyā rūpassa paccayā na honti. Tebhūmakā kiriyindriyā pañcavokāre sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca, kāmāvacarārūpāvacarā pana āruppe sampayuttadhammānaññeva indriyapaccayataṃ pharanti. Cakkhundriyādivasena chabbidhe rūpindriye cakkhundriyaṃ kusalākusalavipākato sampayuttadhammānaṃ dvinnaṃ cakkhuviññāṇānaṃ, sotindriyādīni tathāvidhānaññeva sotaviññāṇādīnaṃ, rūpajīvitindriyaṃ attanā sahajātarūpānaṃ ṭhitikkhaṇe indriyapaccayena paccayo. Sahajātapaccayatā pana tassa natthīti evamettha paccayuppannatopi viññātabbo vinicchayoti.
ඉන්‌ද්‍රියපච්‌චයනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා.
Indriyapaccayaniddesavaṇṇanā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / පට්‌ඨානපාළි • Paṭṭhānapāḷi / (2) පච්‌චයනිද්‌දෙසො • (2) Paccayaniddeso
