| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
੧੬. ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
16. Indriyapaccayaniddesavaṇṇanā
੧੬. ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਨ੍ਤਿ ਚਕ੍ਖੁਸਙ੍ਖਾਤਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੇਨਾਤਿ ਸਯਂ ਪੁਰੇਜਾਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਅਰੂਪਧਮ੍ਮਾਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਭਙ੍ਗਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਸੋਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅਰੂਪਿਨੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਰੂਪਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮ੍ਪਿ ਸਙ੍ਗਹਿਤਂ। ਤਂਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਨਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਮ੍ਪਿ ਸਙ੍ਗਹਿਤਂ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ਪਞ੍ਹਾવਾਰੇ – ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਣੇ વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਾਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਕਟਤ੍ਤਾ ਚ ਰੂਪਾਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ। ਏવਂ ਤਾવੇਤ੍ਥ ਪਾਲ਼ਿવਣ੍ਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
16. Indriyapaccayaniddese cakkhundriyanti cakkhusaṅkhātaṃ indriyaṃ. Indriyapaccayenāti sayaṃ purejāto hutvā arūpadhammānaṃ uppādato paṭṭhāya yāva bhaṅgā indriyapaccayena paccayo hoti. Sotindriyādīsupi eseva nayo. Arūpino indriyāti ettha arūpajīvitindriyampi saṅgahitaṃ. Taṃsamuṭṭhānānanti ettha heṭṭhā vuttanayeneva kaṭattārūpampi saṅgahitaṃ. Vuttañhetaṃ pañhāvāre – paṭisandhikkhaṇe vipākābyākatā indriyā sampayuttakānaṃ khandhānaṃ kaṭattā ca rūpānaṃ indriyapaccayena paccayoti. Evaṃ tāvettha pāḷivaṇṇanā veditabbā.
ਅਯਂ ਪਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੋ ਇਤ੍ਥਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪੁਰਿਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਜ੍ਜਾਨਂ ਸਮવੀਸਤਿਯਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ વਸੇਨ ਠਿਤੋ। ਇਤ੍ਥਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪੁਰਿਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਹਿ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਇਤ੍ਥਿਲਿਙ੍ਗਪੁਰਿਸਲਿਙ੍ਗਾਦੀਨਂ ਬੀਜਭੂਤਾਨਿ, ਕਲਲਾਦਿਕਾਲੇ ਪਨ વਿਜ੍ਜਮਾਨੇਸੁਪਿ ਤੇਸੁ ਇਤ੍ਥਿਲਿਙ੍ਗਪੁਰਿਸਲਿਙ੍ਗਾਦੀਨਂ ਅਭਾવਾ ਤਾਨਿ ਨੇવ ਤੇਸਂ, ਨ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਤਂ ਫਰਨ੍ਤਿ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੋ ਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਜ੍ਜਮਾਨਕ੍ਖਣੇ ਅવਿਨਿਬ੍ਭੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਤਂ ਅਫਰਨ੍ਤੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਾਨਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਯੇਸਂ ਪਨੇਤਾਨਿ ਬੀਜਭੂਤਾਨਿ, ਤੇਸਂ ਤਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿਕਪਰਿਯਾਯੇਨ ਪਕਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯਭਾવਂ ਭਜਨ੍ਤਿ। ਇਤਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੋ ਸਮવੀਸਤਿਯਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ વਸੇਨ ਠਿਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸੋ ਜਾਤਿਤੋ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲવਿਪਾਕਕਿਰਿਯਰੂਪવਸੇਨ ਪਞ੍ਚਧਾ ਭਿਜ੍ਜਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਕੁਸਲੋ ਭੂਮਿવਸੇਨ ਚਤੁਧਾ, ਅਕੁਸਲੋ ਕਾਮਾવਚਰੋવ વਿਪਾਕੋ ਚਤੁਧਾવ ਕਿਰਿਯਾਸਙ੍ਖਾਤੋ ਤਿਧਾ, ਰੂਪਂ ਕਾਮਾવਚਰਮੇવਾਤਿ ਏવਂ ਅਨੇਕਧਾ ਭਿਜ੍ਜਤੀਤਿ ਏવਂ ਤਾવੇਤ੍ਥ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਭੇਦਤੋ વਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੋ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ।
Ayaṃ pana indriyapaccayo itthindriyapurisindriyavajjānaṃ samavīsatiyā indriyānaṃ vasena ṭhito. Itthindriyapurisindriyāni hi kiñcāpi itthiliṅgapurisaliṅgādīnaṃ bījabhūtāni, kalalādikāle pana vijjamānesupi tesu itthiliṅgapurisaliṅgādīnaṃ abhāvā tāni neva tesaṃ, na aññesaṃ indriyapaccayataṃ pharanti. Indriyapaccayo hi attano vijjamānakkhaṇe avinibbhuttadhammānaṃ indriyapaccayataṃ apharanto nāma natthi, tasmā tāni indriyapaccayā na honti. Yesaṃ panetāni bījabhūtāni, tesaṃ tāni suttantikapariyāyena pakatūpanissayabhāvaṃ bhajanti. Iti indriyapaccayo samavīsatiyā indriyānaṃ vasena ṭhitoti veditabbo. So jātito kusalākusalavipākakiriyarūpavasena pañcadhā bhijjati. Tattha kusalo bhūmivasena catudhā, akusalo kāmāvacarova vipāko catudhāva kiriyāsaṅkhāto tidhā, rūpaṃ kāmāvacaramevāti evaṃ anekadhā bhijjatīti evaṃ tāvettha nānappakārabhedato viññātabbo vinicchayo.
ਏવਂ ਭਿਨ੍ਨੇ ਪਨੇਤ੍ਥ ਚਤੁਭੂਮਕੋਪਿ ਕੁਸਲਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੋ ਪਞ੍ਚવੋਕਾਰੇ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਨਞ੍ਚੇવ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਸ੍ਸ ਚ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਤਥਾ ਅਕੁਸਲੋ। ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਨ ਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲਂ ਅવਸੇਸਾ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾ ਆਰੁਪ੍ਪੇ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਨਞ੍ਞੇવ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ। ਚਤੁਭੂਮਕੋ વਿਪਾਕਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੋ ਏਕਨ੍ਤੇਨੇવ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਾਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ। ਕਾਮਾવਚਰਰੂਪਾવਚਰਾ ਪਨੇਤ੍ਥ ਪਞ੍ਚવੋਕਾਰੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤੋ ਪવਤ੍ਤੇ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਸ੍ਸ, ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਂ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਸ੍ਸਾਪਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਸ੍ਸੇવ। ਆਰੁਪ੍ਪੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰવਿਪਾਕਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾ ਰੂਪਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤੇਭੂਮਕਾ ਕਿਰਿਯਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾ ਪਞ੍ਚવੋਕਾਰੇ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਨਞ੍ਚੇવ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਸ੍ਸ ਚ, ਕਾਮਾવਚਰਾਰੂਪਾવਚਰਾ ਪਨ ਆਰੁਪ੍ਪੇ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਨਞ੍ਞੇવ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਤਂ ਫਰਨ੍ਤਿ। ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦਿવਸੇਨ ਛਬ੍ਬਿਧੇ ਰੂਪਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲવਿਪਾਕਤੋ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਨਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਾਨਂ, ਸੋਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦੀਨਿ ਤਥਾવਿਧਾਨਞ੍ਞੇવ ਸੋਤવਿਞ੍ਞਾਣਾਦੀਨਂ, ਰੂਪਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਹਜਾਤਰੂਪਾਨਂ ਠਿਤਿਕ੍ਖਣੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ। ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਤਾ ਪਨ ਤਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਤੋਪਿ વਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੋ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋਤਿ।
Evaṃ bhinne panettha catubhūmakopi kusalindriyapaccayo pañcavokāre sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca indriyapaccayena paccayo, tathā akusalo. Ṭhapetvā pana rūpāvacarakusalaṃ avasesā kusalākusalā āruppe sampayuttadhammānaññeva indriyapaccayena paccayo. Catubhūmako vipākindriyapaccayo ekanteneva sampayuttakānaṃ indriyapaccayena paccayo. Kāmāvacararūpāvacarā panettha pañcavokāre uppajjanato pavatte cittasamuṭṭhānarūpassa, paṭisandhiyaṃ kaṭattārūpassāpi indriyapaccayena paccayā honti. Lokuttarā cittasamuṭṭhānarūpasseva. Āruppe uppannā lokuttaravipākā indriyā rūpassa paccayā na honti. Tebhūmakā kiriyindriyā pañcavokāre sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca, kāmāvacarārūpāvacarā pana āruppe sampayuttadhammānaññeva indriyapaccayataṃ pharanti. Cakkhundriyādivasena chabbidhe rūpindriye cakkhundriyaṃ kusalākusalavipākato sampayuttadhammānaṃ dvinnaṃ cakkhuviññāṇānaṃ, sotindriyādīni tathāvidhānaññeva sotaviññāṇādīnaṃ, rūpajīvitindriyaṃ attanā sahajātarūpānaṃ ṭhitikkhaṇe indriyapaccayena paccayo. Sahajātapaccayatā pana tassa natthīti evamettha paccayuppannatopi viññātabbo vinicchayoti.
ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ।
Indriyapaccayaniddesavaṇṇanā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / ਪਟ੍ਠਾਨਪਾਲ਼ਿ • Paṭṭhānapāḷi / (੨) ਪਚ੍ਚਯਨਿਦ੍ਦੇਸੋ • (2) Paccayaniddeso
