| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
੧੬. ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
16. Indriyapaccayaniddesavaṇṇanā
੧੬. ਅਰੂਪਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮ੍ਪਿ ਸਙ੍ਗਹਿਤਨ੍ਤਿ ਮਿਸ੍ਸਕਤ੍ਤਾ ਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਨ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ વਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
16. Arūpajīvitindriyampi saṅgahitanti missakattā jīvitindriyaṃ na sabbena sabbaṃ vajjitabbanti adhippāyo.
ਅવਿਨਿਬ੍ਭੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਨਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਯਂ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ – ਰੂਪਾਰੂਪਾਨਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਅવਿਨਿਬ੍ਭੁਤ੍ਤવੋਹਾਰੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅਰੂਪਾਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਭੂਤਾਨਿ ਪਚ੍ਚਯਨ੍ਤਰਾਪੇਕ੍ਖਾਨਿ ਚਕ੍ਖਾਦੀਨਿ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਜ੍ਜਮਾਨਕ੍ਖਣੇ ਅવਿਨਿਬ੍ਭੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਤਂ ਅਫਰਨ੍ਤਾਨਿਪਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਾ ਸਿਯੁਂ। ਯੋ ਪਨ ਨਿਰਪੇਕ੍ਖੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੋ ਅવਿਨਿਬ੍ਭੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਨਂ ਹੋਤਿ, ਸੋ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਜ੍ਜਮਾਨਕ੍ਖਣੇ ਤੇਸਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਤਂ ਅਫਰਨ੍ਤੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਯਦਿ ਚ ਇਤ੍ਥਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪੁਰਿਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੋ ਲਿਙ੍ਗਾਦੀਨਂ ਸਿਯੁਂ, ਅવਿਨਿਬ੍ਭੁਤ੍ਤਾਨਂ ਤੇਸਮ੍ਪਿ ਸਿਯੁਂ। ਨ ਹਿ ਰੂਪਂ ਰੂਪਸ੍ਸ, ਅਰੂਪਂ વਾ ਅਰੂਪਸ੍ਸ વਿਨਿਬ੍ਭੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੋ ਅਤ੍ਥੀਤਿ। ਸਤਿ ਚੇવਂ ਇਤ੍ਥਿਪੁਰਿਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਹਿ ਅવਿਨਿਬ੍ਭੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਕਲਲਾਦਿਕਾਲੇ ਚ ਲਿਙ੍ਗਾਦੀਨਿ ਸਿਯੁਂ, ਯੇਸਂ ਤਾਨਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਤਂ ਫਰੇਯ੍ਯੁਂ, ਨ ਚ ਫਰਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਨ ਤੇਹਿ ਤਾਨਿ ਅવਿਨਿਬ੍ਭੁਤ੍ਤਕਾਨਿ, ਅવਿਨਿਬ੍ਭੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾਭਾવਤੋ ਚ ਤੇਸਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਤਂ ਨ ਫਰਨ੍ਤਿ। ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਪਨ ਯੇਹਿ ਤਾਨਿ ਸਹਜਾਤਾਨਿ, ਤੇਸਂ ਅਬੀਜਭਾવਤੋਯੇવ ਨ ਫਰਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਆਪਨ੍ਨવਿਨਿਬ੍ਭੁਤ੍ਤਭਾવਾਨਂ ਤੇਸਂ ਲਿਙ੍ਗਾਦੀਨਂ ਅવਿਨਿਬ੍ਭੁਤ੍ਤਾਨਂ ਅਞ੍ਞੇਸਞ੍ਚ ਸਮਾਨਕਲਾਪਧਮ੍ਮਾਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਤਾਯ ਅਫਰਣਤੋ ਤਾਨਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ। ਯੇਸਂ ਬੀਜਭੂਤਾਨਿ ਇਤ੍ਥਿਪੁਰਿਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ, ਤੇਸਂ ਲਿਙ੍ਗਾਦੀਨਂ ਅਪਰਮਤ੍ਥਭਾવਤੋਤਿ ਕੇਚਿ, ਤੇ ਪਨ ਕਲਲਾਦਿਕਾਲੇਪਿ ਲਿਙ੍ਗਾਦੀਨਂ ਤਦਨੁਰੂਪਾਨਂ ਅਤ੍ਥਿਤਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਿ।
Avinibbhuttadhammānanti ettha ayaṃ adhippāyo – rūpārūpānaṃ aññamaññaṃ avinibbhuttavohāro natthīti arūpānaṃ indriyapaccayabhūtāni paccayantarāpekkhāni cakkhādīni attano vijjamānakkhaṇe avinibbhuttadhammānaṃ indriyapaccayataṃ apharantānipi indriyapaccayā siyuṃ. Yo pana nirapekkho indriyapaccayo avinibbhuttadhammānaṃ hoti, so attano vijjamānakkhaṇe tesaṃ indriyapaccayataṃ apharanto nāma natthi. Yadi ca itthindriyapurisindriyāni indriyapaccayo liṅgādīnaṃ siyuṃ, avinibbhuttānaṃ tesampi siyuṃ. Na hi rūpaṃ rūpassa, arūpaṃ vā arūpassa vinibbhuttassa indriyapaccayo atthīti. Sati cevaṃ itthipurisindriyehi avinibbhuttattā kalalādikāle ca liṅgādīni siyuṃ, yesaṃ tāni indriyapaccayataṃ phareyyuṃ, na ca pharanti. Tasmā na tehi tāni avinibbhuttakāni, avinibbhuttattābhāvato ca tesaṃ indriyapaccayataṃ na pharanti. Aññesaṃ pana yehi tāni sahajātāni, tesaṃ abījabhāvatoyeva na pharanti, tasmā āpannavinibbhuttabhāvānaṃ tesaṃ liṅgādīnaṃ avinibbhuttānaṃ aññesañca samānakalāpadhammānaṃ indriyapaccayatāya apharaṇato tāni indriyapaccayo na hontīti. Yesaṃ bījabhūtāni itthipurisindriyāni, tesaṃ liṅgādīnaṃ aparamatthabhāvatoti keci, te pana kalalādikālepi liṅgādīnaṃ tadanurūpānaṃ atthitaṃ icchanti.
ਜਾਤਿਭੂਮਿવਸੇਨ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਭੇਦੇਸੁ ਕੁਸਲਜਾਤਿਯਂ ਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲਮੇવ ਆਰੁਪ੍ਪੇ ਠਪੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ‘‘ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਨ ਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲਂ ਅવਸੇਸਾ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਠਮਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਪਨ ਦੋਮਨਸ੍ਸਯੁਤ੍ਤਞ੍ਚ વਿਸੁਂ ਏਕਾ ਜਾਤਿ ਭੂਮਿ વਾ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਆਰੁਪ੍ਪੇ ਅਲਬ੍ਭਮਾਨਮ੍ਪਿ ਨ ਠਪਿਤਂ। ਹੇਤੁਆਦੀਸੁਪਿ ‘‘ਤਥਾ ਅਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਕੁਸਲਹੇਤੁ, ਤਥਾ ਅਕੁਸਲਹੇਤੂ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਪਟ੍ਠਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧) ਏਸ ਨਯੋ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬੋ।
Jātibhūmivasena vuttesu bhedesu kusalajātiyaṃ rūpāvacarakusalameva āruppe ṭhapetabbanti ‘‘ṭhapetvā pana rūpāvacarakusalaṃ avasesā kusalākusalā’’ti vuttaṃ. Paṭhamalokuttaraṃ pana domanassayuttañca visuṃ ekā jāti bhūmi vā na hotīti āruppe alabbhamānampi na ṭhapitaṃ. Hetuādīsupi ‘‘tathā apariyāpannakusalahetu, tathā akusalahetū’’tiādīsu (paṭṭhā. aṭṭha. 1.1) esa nayo yojetabbo.
ਠਿਤਿਕ੍ਖਣੇਤਿ ਇਦਂ ਰੂਪਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਾਭਾવਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਉਪ੍ਪਾਦਕ੍ਖਣੇਪਿ ਪਨ ਤਸ੍ਸ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਤਾ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਨਿવਾਰੇਤੁਂ। વਕ੍ਖਤਿ ਹਿ ‘‘ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਚ੍ਚ…ਪੇ॰… ਅਸਞ੍ਞਸਤ੍ਤਾਨਂ ਏਕਂ ਮਹਾਭੂਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ…ਪੇ॰… ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਂ ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸ’’ਨ੍ਤਿ (ਪਟ੍ਠਾ॰ ੧.੧.੬੬)। ਨ ਹਿ ਅਸਞ੍ਞਸਤ੍ਤਾਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਸ੍ਸ ਰੂਪਸ੍ਸ ਰੂਪਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਤੋ ਅਞ੍ਞੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਪਞ੍ਚવੋਕਾਰੇ ਪવਤ੍ਤੇ ਚ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਸ੍ਸ। ਪਟਿਚ੍ਚવਾਰਾਦਯੋ ਚ ਛ ਉਪ੍ਪਾਦਕ੍ਖਣਮੇવ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਾ, ਏવਞ੍ਚ ਕਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ ਏਤੇਸੁ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਨ ਤਿਟ੍ਠਤੀਤਿ।
Ṭhitikkhaṇeti idaṃ rūpajīvitindriyassa sahajātapaccayattābhāvaṃ sandhāya vuttaṃ. Uppādakkhaṇepi pana tassa indriyapaccayatā na sakkā nivāretuṃ. Vakkhati hi ‘‘abyākataṃ dhammaṃ paṭicca…pe… asaññasattānaṃ ekaṃ mahābhūtaṃ paṭicca…pe… indriyapaccayaṃ kammapaccayasadisa’’nti (paṭṭhā. 1.1.66). Na hi asaññasattānaṃ indriyapaccayā uppajjamānassa rūpassa rūpajīvitindriyato añño indriyapaccayo atthi, pañcavokāre pavatte ca kaṭattārūpassa. Paṭiccavārādayo ca cha uppādakkhaṇameva gahetvā pavattā, evañca katvā pacchājātapaccayo etesu anulomato na tiṭṭhatīti.
ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Indriyapaccayaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / ਪਟ੍ਠਾਨਪਾਲ਼ਿ • Paṭṭhānapāḷi / (੨) ਪਚ੍ਚਯਨਿਦ੍ਦੇਸੋ • (2) Paccayaniddeso
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ੧੬. ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ • 16. Indriyapaccayaniddesavaṇṇanā
