| Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പഞ്ചപകരണ-അട്ഠകഥാ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
൧൬. ഇന്ദ്രിയപച്ചയനിദ്ദേസവണ്ണനാ
16. Indriyapaccayaniddesavaṇṇanā
൧൬. ഇന്ദ്രിയപച്ചയനിദ്ദേസേ ചക്ഖുന്ദ്രിയന്തി ചക്ഖുസങ്ഖാതം ഇന്ദ്രിയം. ഇന്ദ്രിയപച്ചയേനാതി സയം പുരേജാതോ ഹുത്വാ അരൂപധമ്മാനം ഉപ്പാദതോ പട്ഠായ യാവ ഭങ്ഗാ ഇന്ദ്രിയപച്ചയേന പച്ചയോ ഹോതി. സോതിന്ദ്രിയാദീസുപി ഏസേവ നയോ. അരൂപിനോ ഇന്ദ്രിയാതി ഏത്ഥ അരൂപജീവിതിന്ദ്രിയമ്പി സങ്ഗഹിതം. തംസമുട്ഠാനാനന്തി ഏത്ഥ ഹേട്ഠാ വുത്തനയേനേവ കടത്താരൂപമ്പി സങ്ഗഹിതം. വുത്തഞ്ഹേതം പഞ്ഹാവാരേ – പടിസന്ധിക്ഖണേ വിപാകാബ്യാകതാ ഇന്ദ്രിയാ സമ്പയുത്തകാനം ഖന്ധാനം കടത്താ ച രൂപാനം ഇന്ദ്രിയപച്ചയേന പച്ചയോതി. ഏവം താവേത്ഥ പാളിവണ്ണനാ വേദിതബ്ബാ.
16. Indriyapaccayaniddese cakkhundriyanti cakkhusaṅkhātaṃ indriyaṃ. Indriyapaccayenāti sayaṃ purejāto hutvā arūpadhammānaṃ uppādato paṭṭhāya yāva bhaṅgā indriyapaccayena paccayo hoti. Sotindriyādīsupi eseva nayo. Arūpino indriyāti ettha arūpajīvitindriyampi saṅgahitaṃ. Taṃsamuṭṭhānānanti ettha heṭṭhā vuttanayeneva kaṭattārūpampi saṅgahitaṃ. Vuttañhetaṃ pañhāvāre – paṭisandhikkhaṇe vipākābyākatā indriyā sampayuttakānaṃ khandhānaṃ kaṭattā ca rūpānaṃ indriyapaccayena paccayoti. Evaṃ tāvettha pāḷivaṇṇanā veditabbā.
അയം പന ഇന്ദ്രിയപച്ചയോ ഇത്ഥിന്ദ്രിയപുരിസിന്ദ്രിയവജ്ജാനം സമവീസതിയാ ഇന്ദ്രിയാനം വസേന ഠിതോ. ഇത്ഥിന്ദ്രിയപുരിസിന്ദ്രിയാനി ഹി കിഞ്ചാപി ഇത്ഥിലിങ്ഗപുരിസലിങ്ഗാദീനം ബീജഭൂതാനി, കലലാദികാലേ പന വിജ്ജമാനേസുപി തേസു ഇത്ഥിലിങ്ഗപുരിസലിങ്ഗാദീനം അഭാവാ താനി നേവ തേസം, ന അഞ്ഞേസം ഇന്ദ്രിയപച്ചയതം ഫരന്തി. ഇന്ദ്രിയപച്ചയോ ഹി അത്തനോ വിജ്ജമാനക്ഖണേ അവിനിബ്ഭുത്തധമ്മാനം ഇന്ദ്രിയപച്ചയതം അഫരന്തോ നാമ നത്ഥി, തസ്മാ താനി ഇന്ദ്രിയപച്ചയാ ന ഹോന്തി. യേസം പനേതാനി ബീജഭൂതാനി, തേസം താനി സുത്തന്തികപരിയായേന പകതൂപനിസ്സയഭാവം ഭജന്തി. ഇതി ഇന്ദ്രിയപച്ചയോ സമവീസതിയാ ഇന്ദ്രിയാനം വസേന ഠിതോതി വേദിതബ്ബോ. സോ ജാതിതോ കുസലാകുസലവിപാകകിരിയരൂപവസേന പഞ്ചധാ ഭിജ്ജതി. തത്ഥ കുസലോ ഭൂമിവസേന ചതുധാ, അകുസലോ കാമാവചരോവ വിപാകോ ചതുധാവ കിരിയാസങ്ഖാതോ തിധാ, രൂപം കാമാവചരമേവാതി ഏവം അനേകധാ ഭിജ്ജതീതി ഏവം താവേത്ഥ നാനപ്പകാരഭേദതോ വിഞ്ഞാതബ്ബോ വിനിച്ഛയോ.
Ayaṃ pana indriyapaccayo itthindriyapurisindriyavajjānaṃ samavīsatiyā indriyānaṃ vasena ṭhito. Itthindriyapurisindriyāni hi kiñcāpi itthiliṅgapurisaliṅgādīnaṃ bījabhūtāni, kalalādikāle pana vijjamānesupi tesu itthiliṅgapurisaliṅgādīnaṃ abhāvā tāni neva tesaṃ, na aññesaṃ indriyapaccayataṃ pharanti. Indriyapaccayo hi attano vijjamānakkhaṇe avinibbhuttadhammānaṃ indriyapaccayataṃ apharanto nāma natthi, tasmā tāni indriyapaccayā na honti. Yesaṃ panetāni bījabhūtāni, tesaṃ tāni suttantikapariyāyena pakatūpanissayabhāvaṃ bhajanti. Iti indriyapaccayo samavīsatiyā indriyānaṃ vasena ṭhitoti veditabbo. So jātito kusalākusalavipākakiriyarūpavasena pañcadhā bhijjati. Tattha kusalo bhūmivasena catudhā, akusalo kāmāvacarova vipāko catudhāva kiriyāsaṅkhāto tidhā, rūpaṃ kāmāvacaramevāti evaṃ anekadhā bhijjatīti evaṃ tāvettha nānappakārabhedato viññātabbo vinicchayo.
ഏവം ഭിന്നേ പനേത്ഥ ചതുഭൂമകോപി കുസലിന്ദ്രിയപച്ചയോ പഞ്ചവോകാരേ സമ്പയുത്തധമ്മാനഞ്ചേവ ചിത്തസമുട്ഠാനരൂപസ്സ ച ഇന്ദ്രിയപച്ചയേന പച്ചയോ, തഥാ അകുസലോ. ഠപേത്വാ പന രൂപാവചരകുസലം അവസേസാ കുസലാകുസലാ ആരുപ്പേ സമ്പയുത്തധമ്മാനഞ്ഞേവ ഇന്ദ്രിയപച്ചയേന പച്ചയോ. ചതുഭൂമകോ വിപാകിന്ദ്രിയപച്ചയോ ഏകന്തേനേവ സമ്പയുത്തകാനം ഇന്ദ്രിയപച്ചയേന പച്ചയോ. കാമാവചരരൂപാവചരാ പനേത്ഥ പഞ്ചവോകാരേ ഉപ്പജ്ജനതോ പവത്തേ ചിത്തസമുട്ഠാനരൂപസ്സ, പടിസന്ധിയം കടത്താരൂപസ്സാപി ഇന്ദ്രിയപച്ചയേന പച്ചയാ ഹോന്തി. ലോകുത്തരാ ചിത്തസമുട്ഠാനരൂപസ്സേവ. ആരുപ്പേ ഉപ്പന്നാ ലോകുത്തരവിപാകാ ഇന്ദ്രിയാ രൂപസ്സ പച്ചയാ ന ഹോന്തി. തേഭൂമകാ കിരിയിന്ദ്രിയാ പഞ്ചവോകാരേ സമ്പയുത്തധമ്മാനഞ്ചേവ ചിത്തസമുട്ഠാനരൂപസ്സ ച, കാമാവചരാരൂപാവചരാ പന ആരുപ്പേ സമ്പയുത്തധമ്മാനഞ്ഞേവ ഇന്ദ്രിയപച്ചയതം ഫരന്തി. ചക്ഖുന്ദ്രിയാദിവസേന ഛബ്ബിധേ രൂപിന്ദ്രിയേ ചക്ഖുന്ദ്രിയം കുസലാകുസലവിപാകതോ സമ്പയുത്തധമ്മാനം ദ്വിന്നം ചക്ഖുവിഞ്ഞാണാനം, സോതിന്ദ്രിയാദീനി തഥാവിധാനഞ്ഞേവ സോതവിഞ്ഞാണാദീനം, രൂപജീവിതിന്ദ്രിയം അത്തനാ സഹജാതരൂപാനം ഠിതിക്ഖണേ ഇന്ദ്രിയപച്ചയേന പച്ചയോ. സഹജാതപച്ചയതാ പന തസ്സ നത്ഥീതി ഏവമേത്ഥ പച്ചയുപ്പന്നതോപി വിഞ്ഞാതബ്ബോ വിനിച്ഛയോതി.
Evaṃ bhinne panettha catubhūmakopi kusalindriyapaccayo pañcavokāre sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca indriyapaccayena paccayo, tathā akusalo. Ṭhapetvā pana rūpāvacarakusalaṃ avasesā kusalākusalā āruppe sampayuttadhammānaññeva indriyapaccayena paccayo. Catubhūmako vipākindriyapaccayo ekanteneva sampayuttakānaṃ indriyapaccayena paccayo. Kāmāvacararūpāvacarā panettha pañcavokāre uppajjanato pavatte cittasamuṭṭhānarūpassa, paṭisandhiyaṃ kaṭattārūpassāpi indriyapaccayena paccayā honti. Lokuttarā cittasamuṭṭhānarūpasseva. Āruppe uppannā lokuttaravipākā indriyā rūpassa paccayā na honti. Tebhūmakā kiriyindriyā pañcavokāre sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca, kāmāvacarārūpāvacarā pana āruppe sampayuttadhammānaññeva indriyapaccayataṃ pharanti. Cakkhundriyādivasena chabbidhe rūpindriye cakkhundriyaṃ kusalākusalavipākato sampayuttadhammānaṃ dvinnaṃ cakkhuviññāṇānaṃ, sotindriyādīni tathāvidhānaññeva sotaviññāṇādīnaṃ, rūpajīvitindriyaṃ attanā sahajātarūpānaṃ ṭhitikkhaṇe indriyapaccayena paccayo. Sahajātapaccayatā pana tassa natthīti evamettha paccayuppannatopi viññātabbo vinicchayoti.
ഇന്ദ്രിയപച്ചയനിദ്ദേസവണ്ണനാ.
Indriyapaccayaniddesavaṇṇanā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / അഭിധമ്മപിടക • Abhidhammapiṭaka / പട്ഠാനപാളി • Paṭṭhānapāḷi / (൨) പച്ചയനിദ്ദേസോ • (2) Paccayaniddeso
