| Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പഞ്ചപകരണ-മൂലടീകാ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
൧൬. ഇന്ദ്രിയപച്ചയനിദ്ദേസവണ്ണനാ
16. Indriyapaccayaniddesavaṇṇanā
൧൬. അരൂപജീവിതിന്ദ്രിയമ്പി സങ്ഗഹിതന്തി മിസ്സകത്താ ജീവിതിന്ദ്രിയം ന സബ്ബേന സബ്ബം വജ്ജിതബ്ബന്തി അധിപ്പായോ.
16. Arūpajīvitindriyampi saṅgahitanti missakattā jīvitindriyaṃ na sabbena sabbaṃ vajjitabbanti adhippāyo.
അവിനിബ്ഭുത്തധമ്മാനന്തി ഏത്ഥ അയം അധിപ്പായോ – രൂപാരൂപാനം അഞ്ഞമഞ്ഞം അവിനിബ്ഭുത്തവോഹാരോ നത്ഥീതി അരൂപാനം ഇന്ദ്രിയപച്ചയഭൂതാനി പച്ചയന്തരാപേക്ഖാനി ചക്ഖാദീനി അത്തനോ വിജ്ജമാനക്ഖണേ അവിനിബ്ഭുത്തധമ്മാനം ഇന്ദ്രിയപച്ചയതം അഫരന്താനിപി ഇന്ദ്രിയപച്ചയാ സിയും. യോ പന നിരപേക്ഖോ ഇന്ദ്രിയപച്ചയോ അവിനിബ്ഭുത്തധമ്മാനം ഹോതി, സോ അത്തനോ വിജ്ജമാനക്ഖണേ തേസം ഇന്ദ്രിയപച്ചയതം അഫരന്തോ നാമ നത്ഥി. യദി ച ഇത്ഥിന്ദ്രിയപുരിസിന്ദ്രിയാനി ഇന്ദ്രിയപച്ചയോ ലിങ്ഗാദീനം സിയും, അവിനിബ്ഭുത്താനം തേസമ്പി സിയും. ന ഹി രൂപം രൂപസ്സ, അരൂപം വാ അരൂപസ്സ വിനിബ്ഭുത്തസ്സ ഇന്ദ്രിയപച്ചയോ അത്ഥീതി. സതി ചേവം ഇത്ഥിപുരിസിന്ദ്രിയേഹി അവിനിബ്ഭുത്തത്താ കലലാദികാലേ ച ലിങ്ഗാദീനി സിയും, യേസം താനി ഇന്ദ്രിയപച്ചയതം ഫരേയ്യും, ന ച ഫരന്തി. തസ്മാ ന തേഹി താനി അവിനിബ്ഭുത്തകാനി, അവിനിബ്ഭുത്തത്താഭാവതോ ച തേസം ഇന്ദ്രിയപച്ചയതം ന ഫരന്തി. അഞ്ഞേസം പന യേഹി താനി സഹജാതാനി, തേസം അബീജഭാവതോയേവ ന ഫരന്തി, തസ്മാ ആപന്നവിനിബ്ഭുത്തഭാവാനം തേസം ലിങ്ഗാദീനം അവിനിബ്ഭുത്താനം അഞ്ഞേസഞ്ച സമാനകലാപധമ്മാനം ഇന്ദ്രിയപച്ചയതായ അഫരണതോ താനി ഇന്ദ്രിയപച്ചയോ ന ഹോന്തീതി. യേസം ബീജഭൂതാനി ഇത്ഥിപുരിസിന്ദ്രിയാനി, തേസം ലിങ്ഗാദീനം അപരമത്ഥഭാവതോതി കേചി, തേ പന കലലാദികാലേപി ലിങ്ഗാദീനം തദനുരൂപാനം അത്ഥിതം ഇച്ഛന്തി.
Avinibbhuttadhammānanti ettha ayaṃ adhippāyo – rūpārūpānaṃ aññamaññaṃ avinibbhuttavohāro natthīti arūpānaṃ indriyapaccayabhūtāni paccayantarāpekkhāni cakkhādīni attano vijjamānakkhaṇe avinibbhuttadhammānaṃ indriyapaccayataṃ apharantānipi indriyapaccayā siyuṃ. Yo pana nirapekkho indriyapaccayo avinibbhuttadhammānaṃ hoti, so attano vijjamānakkhaṇe tesaṃ indriyapaccayataṃ apharanto nāma natthi. Yadi ca itthindriyapurisindriyāni indriyapaccayo liṅgādīnaṃ siyuṃ, avinibbhuttānaṃ tesampi siyuṃ. Na hi rūpaṃ rūpassa, arūpaṃ vā arūpassa vinibbhuttassa indriyapaccayo atthīti. Sati cevaṃ itthipurisindriyehi avinibbhuttattā kalalādikāle ca liṅgādīni siyuṃ, yesaṃ tāni indriyapaccayataṃ phareyyuṃ, na ca pharanti. Tasmā na tehi tāni avinibbhuttakāni, avinibbhuttattābhāvato ca tesaṃ indriyapaccayataṃ na pharanti. Aññesaṃ pana yehi tāni sahajātāni, tesaṃ abījabhāvatoyeva na pharanti, tasmā āpannavinibbhuttabhāvānaṃ tesaṃ liṅgādīnaṃ avinibbhuttānaṃ aññesañca samānakalāpadhammānaṃ indriyapaccayatāya apharaṇato tāni indriyapaccayo na hontīti. Yesaṃ bījabhūtāni itthipurisindriyāni, tesaṃ liṅgādīnaṃ aparamatthabhāvatoti keci, te pana kalalādikālepi liṅgādīnaṃ tadanurūpānaṃ atthitaṃ icchanti.
ജാതിഭൂമിവസേന വുത്തേസു ഭേദേസു കുസലജാതിയം രൂപാവചരകുസലമേവ ആരുപ്പേ ഠപേതബ്ബന്തി ‘‘ഠപേത്വാ പന രൂപാവചരകുസലം അവസേസാ കുസലാകുസലാ’’തി വുത്തം. പഠമലോകുത്തരം പന ദോമനസ്സയുത്തഞ്ച വിസും ഏകാ ജാതി ഭൂമി വാ ന ഹോതീതി ആരുപ്പേ അലബ്ഭമാനമ്പി ന ഠപിതം. ഹേതുആദീസുപി ‘‘തഥാ അപരിയാപന്നകുസലഹേതു, തഥാ അകുസലഹേതൂ’’തിആദീസു (പട്ഠാ॰ അട്ഠ॰ ൧.൧) ഏസ നയോ യോജേതബ്ബോ.
Jātibhūmivasena vuttesu bhedesu kusalajātiyaṃ rūpāvacarakusalameva āruppe ṭhapetabbanti ‘‘ṭhapetvā pana rūpāvacarakusalaṃ avasesā kusalākusalā’’ti vuttaṃ. Paṭhamalokuttaraṃ pana domanassayuttañca visuṃ ekā jāti bhūmi vā na hotīti āruppe alabbhamānampi na ṭhapitaṃ. Hetuādīsupi ‘‘tathā apariyāpannakusalahetu, tathā akusalahetū’’tiādīsu (paṭṭhā. aṭṭha. 1.1) esa nayo yojetabbo.
ഠിതിക്ഖണേതി ഇദം രൂപജീവിതിന്ദ്രിയസ്സ സഹജാതപച്ചയത്താഭാവം സന്ധായ വുത്തം. ഉപ്പാദക്ഖണേപി പന തസ്സ ഇന്ദ്രിയപച്ചയതാ ന സക്കാ നിവാരേതും. വക്ഖതി ഹി ‘‘അബ്യാകതം ധമ്മം പടിച്ച…പേ॰… അസഞ്ഞസത്താനം ഏകം മഹാഭൂതം പടിച്ച…പേ॰… ഇന്ദ്രിയപച്ചയം കമ്മപച്ചയസദിസ’’ന്തി (പട്ഠാ॰ ൧.൧.൬൬). ന ഹി അസഞ്ഞസത്താനം ഇന്ദ്രിയപച്ചയാ ഉപ്പജ്ജമാനസ്സ രൂപസ്സ രൂപജീവിതിന്ദ്രിയതോ അഞ്ഞോ ഇന്ദ്രിയപച്ചയോ അത്ഥി, പഞ്ചവോകാരേ പവത്തേ ച കടത്താരൂപസ്സ. പടിച്ചവാരാദയോ ച ഛ ഉപ്പാദക്ഖണമേവ ഗഹേത്വാ പവത്താ, ഏവഞ്ച കത്വാ പച്ഛാജാതപച്ചയോ ഏതേസു അനുലോമതോ ന തിട്ഠതീതി.
Ṭhitikkhaṇeti idaṃ rūpajīvitindriyassa sahajātapaccayattābhāvaṃ sandhāya vuttaṃ. Uppādakkhaṇepi pana tassa indriyapaccayatā na sakkā nivāretuṃ. Vakkhati hi ‘‘abyākataṃ dhammaṃ paṭicca…pe… asaññasattānaṃ ekaṃ mahābhūtaṃ paṭicca…pe… indriyapaccayaṃ kammapaccayasadisa’’nti (paṭṭhā. 1.1.66). Na hi asaññasattānaṃ indriyapaccayā uppajjamānassa rūpassa rūpajīvitindriyato añño indriyapaccayo atthi, pañcavokāre pavatte ca kaṭattārūpassa. Paṭiccavārādayo ca cha uppādakkhaṇameva gahetvā pavattā, evañca katvā pacchājātapaccayo etesu anulomato na tiṭṭhatīti.
ഇന്ദ്രിയപച്ചയനിദ്ദേസവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Indriyapaccayaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / അഭിധമ്മപിടക • Abhidhammapiṭaka / പട്ഠാനപാളി • Paṭṭhānapāḷi / (൨) പച്ചയനിദ്ദേസോ • (2) Paccayaniddeso
ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / പഞ്ചപകരണ-അനുടീകാ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ൧൬. ഇന്ദ്രിയപച്ചയനിദ്ദേസവണ്ണനാ • 16. Indriyapaccayaniddesavaṇṇanā
