| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
॥ ਨਮੋ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ॥
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯੇ
Khuddakanikāye
ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ
Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā
(ਦੁਤਿਯੋ ਭਾਗੋ)
(Dutiyo bhāgo)
੬੮. ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਰੋਪਰਿਯਤ੍ਤਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
68. Indriyaparopariyattañāṇaniddesavaṇṇanā
੧੧੧. ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਰੋਪਰਿਯਤ੍ਤਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸਾਤਿ વਚਨੇ ਉਦ੍ਦੇਸੇ ਸਰੂਪਤੋ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨੇਪਿ ‘‘ਛ ਞਾਣਾਨਿ ਅਸਾਧਾਰਣਾਨਿ ਸਾવਕੇਹੀ’’ਤਿ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ਮਾਤਿਕਾ ੧.੭੩) વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਥਾਗਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਮੇવ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਉਦ੍ਦੇਸੇ ਅਤ੍ਥਤੋ ਸਿਦ੍ਧਸ੍ਸ ਤਥਾਗਤવਚਨਸ੍ਸ ਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਗਹਣਂ ਕਤਂ। ਸਤ੍ਤੇ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਛਨ੍ਦਰਾਗੇਨ ਸਤ੍ਤਤਾਯ ਲਗ੍ਗਤਾਯ ਸਤ੍ਤਾ, ਤੇ ਸਤ੍ਤੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਰੋਪਰਿਯਤ੍ਤਞਾਣੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਪਸ੍ਸਤਿ ਓਲੋਕੇਤਿ। ਅਪ੍ਪਰਜਕ੍ਖੇਤਿ ਪਞ੍ਞਾਮਯੇ ਅਕ੍ਖਿਮ੍ਹਿ ਅਪ੍ਪਂ ਰਾਗਾਦਿਰਜੋ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਰਜਕ੍ਖਾ, ਅਪ੍ਪਂ ਰਾਗਾਦਿਰਜੋ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ વਾ ਅਪ੍ਪਰਜਕ੍ਖਾ। ਤੇ ਅਪ੍ਪਰਜਕ੍ਖੇ। ਮਹਾਰਜਕ੍ਖੇਤਿ ਪਞ੍ਞਾਮਯੇ ਅਕ੍ਖਿਮ੍ਹਿ ਮਹਨ੍ਤਂ ਰਾਗਾਦਿਰਜੋ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਮਹਾਰਜਕ੍ਖਾ, ਮਹਨ੍ਤਂ ਰਾਗਾਦਿਰਜੋ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ વਾ ਮਹਾਰਜਕ੍ਖਾ। ਤਿਕ੍ਖਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਮੁਦਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਤਿ ਤਿਕ੍ਖਾਨਿ ਸਦ੍ਧਾਦੀਨਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਤਿਕ੍ਖਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾ, ਮੁਦੂਨਿ ਸਦ੍ਧਾਦੀਨਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਮੁਦਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾ। ਸ੍વਾਕਾਰੇ ਦ੍વਾਕਾਰੇਤਿ ਸੁਨ੍ਦਰਾ ਸਦ੍ਧਾਦਯੋ ਆਕਾਰਾ ਕੋਟ੍ਠਾਸਾ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਸ੍વਾਕਾਰਾ, ਕੁਚ੍ਛਿਤਾ ਗਰਹਿਤਾ ਸਦ੍ਧਾਦਯੋ ਆਕਾਰਾ ਕੋਟ੍ਠਾਸਾ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਦ੍વਾਕਾਰਾ। ਸੁવਿਞ੍ਞਾਪਯੇ ਦੁવਿਞ੍ਞਾਪਯੇਤਿ ਯੇ ਕਥਿਤਂ ਕਾਰਣਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਨ੍ਤਿ ਸੁਖੇਨ ਸਕ੍ਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ વਿਞ੍ਞਾਪੇਤੁਂ, ਤੇ ਸੁવਿਞ੍ਞਾਪਯਾ, ਤਬ੍ਬਿਪਰੀਤਾ ਦੁવਿਞ੍ਞਾਪਯਾ। ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਪਰਲੋਕવਜ੍ਜਭਯਦਸ੍ਸਾવਿਨੋਤਿ ਅਪਿ ਏਕੇ ਪਰਲੋਕਞ੍ਚੇવ ਰਾਗਾਦਿવਜ੍ਜਞ੍ਚ ਭਯਤੋ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੇ, ਇਮਸ੍ਸ ਪਨ ਪਦਸ੍ਸ ਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਪਰਲੋਕਸ੍ਸੇવ ਨ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਖਨ੍ਧਾਦਿਲੋਕੇ ਚ ਰਾਗਾਦਿવਜ੍ਜੇ ਚ ਪਰਂ ਬਾਲ਼੍ਹਂ ਭਯਂ ਪਸ੍ਸਨਸੀਲਾਤਿ ਪਰਲੋਕવਜ੍ਜਭਯਦਸ੍ਸਾવਿਨੋ। ਤੇ ਪਰਲੋਕવਜ੍ਜਭਯਦਸ੍ਸਾવਿਨੇਤਿ ਏવਮਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ। ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਨ ਪਰਲੋਕવਜ੍ਜਭਯਦਸ੍ਸਾવਿਨੋਤਿ ਤਬ੍ਬਿਪਰੀਤੇ। ਲੋਕੋਤਿ ਚ ਲੁਜ੍ਜਨਪਲੁਜ੍ਜਨਟ੍ਠੇਨ। વਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਚ વਜ੍ਜਨੀਯਟ੍ਠੇਨ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਉਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਕਤੋ ਹੋਤਿ।
111. Indriyaparopariyattañāṇaniddese tathāgatassāti vacane uddese sarūpato avijjamānepi ‘‘cha ñāṇāni asādhāraṇāni sāvakehī’’ti (paṭi. ma. mātikā 1.73) vuttattā ‘‘tathāgatassā’’ti vuttameva hoti. Tasmā uddese atthato siddhassa tathāgatavacanassa niddese gahaṇaṃ kataṃ. Satte passatīti rūpādīsu chandarāgena sattatāya laggatāya sattā, te satte indriyaparopariyattañāṇena cakkhunā passati oloketi. Apparajakkheti paññāmaye akkhimhi appaṃ rāgādirajo etesanti apparajakkhā, appaṃ rāgādirajo etesanti vā apparajakkhā. Te apparajakkhe. Mahārajakkheti paññāmaye akkhimhi mahantaṃ rāgādirajo etesanti mahārajakkhā, mahantaṃ rāgādirajo etesanti vā mahārajakkhā. Tikkhindriye mudindriyeti tikkhāni saddhādīni indriyāni etesanti tikkhindriyā, mudūni saddhādīni indriyāni etesanti mudindriyā. Svākāre dvākāreti sundarā saddhādayo ākārā koṭṭhāsā etesanti svākārā, kucchitā garahitā saddhādayo ākārā koṭṭhāsā etesanti dvākārā. Suviññāpaye duviññāpayeti ye kathitaṃ kāraṇaṃ sallakkhenti sukhena sakkā honti viññāpetuṃ, te suviññāpayā, tabbiparītā duviññāpayā. Appekacceparalokavajjabhayadassāvinoti api eke paralokañceva rāgādivajjañca bhayato passante, imassa pana padassa niddese paralokasseva na vuttattā khandhādiloke ca rāgādivajje ca paraṃ bāḷhaṃ bhayaṃ passanasīlāti paralokavajjabhayadassāvino. Te paralokavajjabhayadassāvineti evamattho gahetabbo. Appekacce na paralokavajjabhayadassāvinoti tabbiparīte. Lokoti ca lujjanapalujjanaṭṭhena. Vajjanti ca vajjanīyaṭṭhena. Ettāvatā uddesassa niddeso kato hoti.
ਪੁਨ ਨਿਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ ਪਟਿਨਿਦ੍ਦੇਸਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਅਪ੍ਪਰਜਕ੍ਖੇ ਮਹਾਰਜਕ੍ਖੇਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਤੀਸੁ ਰਤਨੇਸੁ ਓਕਪ੍ਪਨਸਙ੍ਖਾਤਾ ਸਦ੍ਧਾ ਅਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਸਦ੍ਧੋ। ਸੋ ਸਦ੍ਧਾਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਰਜਸ੍ਸ ਚੇવ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਮੂਲਕਸ੍ਸ ਸੇਸਾਕੁਸਲਰਜਸ੍ਸ ਚ ਅਪ੍ਪਕਤ੍ਤਾ ਅਪ੍ਪਰਜਕ੍ਖੋ। ਨਤ੍ਥਿ ਏਤਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧਾਤਿ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ। ਸੋ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਸ੍ਸ ਰਜਸ੍ਸ ਮਹਨ੍ਤਤ੍ਤਾ ਮਹਾਰਜਕ੍ਖੋ। ਆਰਦ੍ਧਂ વੀਰਿਯਮਨੇਨਾਤਿ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ। ਸੋ ਕੋਸਜ੍ਜਰਜਸ੍ਸ ਚੇવ ਕੋਸਜ੍ਜਮੂਲਕਸ੍ਸ ਸੇਸਾਕੁਸਲਰਜਸ੍ਸ ਚ ਅਪ੍ਪਕਤ੍ਤਾ ਅਪ੍ਪਰਜਕ੍ਖੋ। ਹੀਨવੀਰਿਯਤ੍ਤਾ ਕੁਚ੍ਛਿਤੇਨ ਆਕਾਰੇਨ ਸੀਦਤੀਤਿ ਕੁਸੀਦੋ, ਕੁਸੀਦੋ ਏવ ਕੁਸੀਤੋ। ਸੋ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਸ੍ਸ ਰਜਸ੍ਸ ਮਹਨ੍ਤਤ੍ਤਾ ਮਹਾਰਜਕ੍ਖੋ। ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਉਪੇਚ੍ਚ ਠਿਤਾ ਸਤਿ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਉਪਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸਤਿ। ਸੋ ਮੁਟ੍ਠਸ੍ਸਚ੍ਚਰਜਸ੍ਸ ਚੇવ ਮੁਟ੍ਠਸ੍ਸਚ੍ਚਮੂਲਕਸ੍ਸ ਸੇਸਾਕੁਸਲਰਜਸ੍ਸ ਚ ਅਪ੍ਪਕਤ੍ਤਾ ਅਪ੍ਪਰਜਕ੍ਖੋ। ਮੁਟ੍ਠਾ ਨਟ੍ਠਾ ਸਤਿ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਮੁਟ੍ਠਸ੍ਸਤਿ। ਸੋ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਸ੍ਸ ਰਜਸ੍ਸ ਮਹਨ੍ਤਤ੍ਤਾ ਮਹਾਰਜਕ੍ਖੋ। ਅਪ੍ਪਨਾਸਮਾਧਿਨਾ ਉਪਚਾਰਸਮਾਧਿਨਾ વਾ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਸਮਂ, ਸਮ੍ਮਾ વਾ ਆਹਿਤੋ ਠਿਤੋਤਿ ਸਮਾਹਿਤੋ, ਸਮਾਹਿਤਚਿਤ੍ਤੋਤਿ વਾ ਸਮਾਹਿਤੋ। ਸੋ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਰਜਸ੍ਸ ਚੇવ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਮੂਲਕਸ੍ਸ ਸੇਸਾਕੁਸਲਰਜਸ੍ਸ ਚ ਅਪ੍ਪਕਤ੍ਤਾ ਅਪ੍ਪਰਜਕ੍ਖੋ। ਨ ਸਮਾਹਿਤੋ ਅਸਮਾਹਿਤੋ। ਸੋ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਸ੍ਸ ਰਜਸ੍ਸ ਮਹਨ੍ਤਤ੍ਤਾ ਮਹਾਰਜਕ੍ਖੋ। ਉਦਯਤ੍ਥਗਾਮਿਨੀ ਪਞ੍ਞਾ ਅਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਪਞ੍ਞવਾ। ਸੋ ਮੋਹਰਜਸ੍ਸ ਚੇવ ਮੋਹਮੂਲਕਸ੍ਸ ਸੇਸਾਕੁਸਲਰਜਸ੍ਸ ਚ ਅਪ੍ਪਕਤ੍ਤਾ ਅਪ੍ਪਰਜਕ੍ਖੋ। ਮੋਹਮੂਲ਼੍ਹਤ੍ਤਾ ਦੁਟ੍ਠਾ ਪਞ੍ਞਾ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞੋ। ਸੋ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਸ੍ਸ ਰਜਸ੍ਸ ਮਹਨ੍ਤਤ੍ਤਾ ਮਹਾਰਜਕ੍ਖੋ। ਸਦ੍ਧੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਤਿਕ੍ਖਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਤਿ ਬਹੁਲਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾਯ ਬਲવਤਿਯਾ ਸਦ੍ਧਾਯ ਸਦ੍ਧੋ, ਤੇਨੇવ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਨ ਤਿਕ੍ਖਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ। ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਮੁਦਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਤਿ ਬਹੁਲਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੇਨ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯੇਨ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ, ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੇਨ ਦੁਬ੍ਬਲੇਨ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਨ ਮੁਦਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸੇਸੁਪਿ। ਸਦ੍ਧੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸ੍વਾਕਾਰੋਤਿ ਤਾਯ ਏવ ਸਦ੍ਧਾਯ ਸੋਭਨਾਕਾਰੋ। ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਦ੍વਾਕਾਰੋਤਿ ਤੇਨੇવ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯੇਨ વਿਰੂਪਾਕਾਰੋ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸੇਸੁਪਿ। ਸੁવਿਞ੍ਞਾਪਯੋਤਿ ਸੁਖੇਨ વਿਞ੍ਞਾਪੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯੋ। ਦੁવਿਞ੍ਞਾਪਯੋਤਿ ਦੁਕ੍ਖੇਨ વਿਞ੍ਞਾਪੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯੋ। ਪਰਲੋਕવਜ੍ਜਭਯਦਸ੍ਸਾવੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯਸ੍ਮਾ ਪਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸੇવ ਸਦ੍ਧਾਦੀਨਿ ਸੁਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸੁਪਰਿਸੁਦ੍ਧਸਦ੍ਧਾਦਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਤਂਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਯ, ਸੁਪਰਿਸੁਦ੍ਧਸਦ੍ਧਾਦਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋਪਿ વਾ ਤਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਰਲੋਕવਜ੍ਜਭਯਦਸ੍ਸਾવੀ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਏવ ਹਿ ਸਦ੍ਧਾਦਯੋਪਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ‘‘ਪਰਲੋਕવਜ੍ਜਭਯਦਸ੍ਸਾવੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ।
Puna niddesassa paṭiniddesaṃ karonto apparajakkhe mahārajakkhetiādimāha. Tattha tīsu ratanesu okappanasaṅkhātā saddhā assa atthīti saddho. So saddhāsampanno puggalo assaddhiyarajassa ceva assaddhiyamūlakassa sesākusalarajassa ca appakattā apparajakkho. Natthi etassa saddhāti assaddho. So vuttappakārassa rajassa mahantattā mahārajakkho. Āraddhaṃ vīriyamanenāti āraddhavīriyo. So kosajjarajassa ceva kosajjamūlakassa sesākusalarajassa ca appakattā apparajakkho. Hīnavīriyattā kucchitena ākārena sīdatīti kusīdo, kusīdo eva kusīto. So vuttappakārassa rajassa mahantattā mahārajakkho. Ārammaṇaṃ upecca ṭhitā sati assāti upaṭṭhitassati. So muṭṭhassaccarajassa ceva muṭṭhassaccamūlakassa sesākusalarajassa ca appakattā apparajakkho. Muṭṭhā naṭṭhā sati assāti muṭṭhassati. So vuttappakārassa rajassa mahantattā mahārajakkho. Appanāsamādhinā upacārasamādhinā vā ārammaṇe samaṃ, sammā vā āhito ṭhitoti samāhito, samāhitacittoti vā samāhito. So uddhaccarajassa ceva uddhaccamūlakassa sesākusalarajassa ca appakattā apparajakkho. Na samāhito asamāhito. So vuttappakārassa rajassa mahantattā mahārajakkho. Udayatthagāminī paññā assa atthīti paññavā. So moharajassa ceva mohamūlakassa sesākusalarajassa ca appakattā apparajakkho. Mohamūḷhattā duṭṭhā paññā assāti duppañño. So vuttappakārassa rajassa mahantattā mahārajakkho. Saddho puggalo tikkhindriyoti bahulaṃ uppajjamānāya balavatiyā saddhāya saddho, teneva saddhindriyena tikkhindriyo. Assaddho puggalo mudindriyoti bahulaṃ uppajjamānena assaddhiyena assaddho, antarantarā uppajjamānena dubbalena saddhindriyena mudindriyo. Esa nayo sesesupi. Saddho puggalo svākāroti tāya eva saddhāya sobhanākāro. Assaddho puggalo dvākāroti teneva assaddhiyena virūpākāro. Esa nayo sesesupi. Suviññāpayoti sukhena viññāpetuṃ sakkuṇeyyo. Duviññāpayoti dukkhena viññāpetuṃ sakkuṇeyyo. Paralokavajjabhayadassāvīti ettha yasmā paññāsampannasseva saddhādīni suparisuddhāni honti, tasmā suparisuddhasaddhādisampanno taṃsampayuttāya, suparisuddhasaddhādisampannopi vā tappaccayāya paññāya paralokavajjabhayadassāvī hoti. Tasmā eva hi saddhādayopi cattāro ‘‘paralokavajjabhayadassāvī’’ti vuttā.
੧੧੨. ਇਦਾਨਿ ‘‘ਪਰਲੋਕવਜ੍ਜਭਯਦਸ੍ਸਾવੀ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਂ ਲੋਕਞ੍ਚ વਜ੍ਜਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਲੋਕੋਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਏਤ੍ਥ ਖਨ੍ਧਾ ਏવ ਲੁਜ੍ਜਨਪਲੁਜ੍ਜਨਟ੍ਠੇਨ ਲੋਕੋਤਿ ਖਨ੍ਧਲੋਕੋ। ਸੇਸਦ੍વਯੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। વਿਪਤ੍ਤਿਭવਲੋਕੋਤਿ ਅਪਾਯਲੋਕੋ। ਸੋ ਹਿ ਅਨਿਟ੍ਠਫਲਤ੍ਤਾ વਿਰੂਪੋ ਲਾਭੋਤਿ વਿਪਤ੍ਤਿ, ਭવਤੀਤਿ ਭવੋ, વਿਪਤ੍ਤਿ ਏવ ਭવੋ વਿਪਤ੍ਤਿਭવੋ, વਿਪਤ੍ਤਿਭવੋ ਏવ ਲੋਕੋ વਿਪਤ੍ਤਿਭવਲੋਕੋ। વਿਪਤ੍ਤਿਸਮ੍ਭવਲੋਕੋਤਿ ਅਪਾਯੂਪਗਂ ਕਮ੍ਮਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਸਮ੍ਭવਤਿ ਏਤਸ੍ਮਾ ਫਲਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਭવੋ, વਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਮ੍ਭવੋ વਿਪਤ੍ਤਿਸਮ੍ਭવੋ, વਿਪਤ੍ਤਿਸਮ੍ਭવੋ ਏવ ਲੋਕੋ વਿਪਤ੍ਤਿਸਮ੍ਭવਲੋਕੋ। ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਭવਲੋਕੋਤਿ ਸੁਗਤਿਲੋਕੋ। ਸੋ ਹਿ ਇਟ੍ਠਫਲਤ੍ਤਾ ਸੁਨ੍ਦਰੋ ਲਾਭੋਤਿ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ, ਭવਤੀਤਿ ਭવੋ, ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਏવ ਭવੋ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਭવੋ, ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਭવੋ ਏવ ਲੋਕੋ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਭવਲੋਕੋ। ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਸਮ੍ਭવਲੋਕੋਤਿ ਸੁਗਤੂਪਗਂ ਕਮ੍ਮਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਸਮ੍ਭવਤਿ ਏਤਸ੍ਮਾ ਫਲਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਭવੋ, ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਮ੍ਭવੋ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਸਮ੍ਭવੋ, ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਸਮ੍ਭવੋ ਏવ ਲੋਕੋ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਸਮ੍ਭવਲੋਕੋ। ਏਕੋ ਲੋਕੋਤਿਆਦੀਨਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾਨੇવ।
112. Idāni ‘‘paralokavajjabhayadassāvī’’ti ettha vuttaṃ lokañca vajjañca dassetuṃ lokotiādimāha. Ettha khandhā eva lujjanapalujjanaṭṭhena lokoti khandhaloko. Sesadvayepi eseva nayo. Vipattibhavalokoti apāyaloko. So hi aniṭṭhaphalattā virūpo lābhoti vipatti, bhavatīti bhavo, vipatti eva bhavo vipattibhavo, vipattibhavo eva loko vipattibhavaloko. Vipattisambhavalokoti apāyūpagaṃ kammaṃ. Tañhi sambhavati etasmā phalanti sambhavo, vipattiyā sambhavo vipattisambhavo, vipattisambhavo eva loko vipattisambhavaloko. Sampattibhavalokoti sugatiloko. So hi iṭṭhaphalattā sundaro lābhoti sampatti, bhavatīti bhavo, sampatti eva bhavo sampattibhavo, sampattibhavo eva loko sampattibhavaloko. Sampattisambhavalokoti sugatūpagaṃ kammaṃ. Tañhi sambhavati etasmā phalanti sambhavo, sampattiyā sambhavo sampattisambhavo, sampattisambhavo eva loko sampattisambhavaloko. Eko lokotiādīni heṭṭhā vuttatthāneva.
વਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਨਪੁਂਸਕવਚਨਂ ਅਸੁਕੋਤਿ ਅਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਕਤਂ। ਕਿਲੇਸਾਤਿ ਰਾਗਾਦਯੋ। ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਤਿ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦਯੋ। ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾਤਿ ਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾਦਯੋ। ਭવਗਾਮਿਕਮ੍ਮਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਪਾਕਦਾਨવਸੇਨ ਭવਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ ਭવਗਾਮਿਨੋ, ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁਪਿ વਿਪਾਕਜਨਕਾਨੇવ ਕਮ੍ਮਾਨਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਇਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਨਿਦਸ੍ਸਨਂ। ਇਮਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਲੋਕੇ ਇਮਸ੍ਮਿਞ੍ਚ વਜ੍ਜੇਤਿ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇ ਲੋਕੇ ਚ વਜ੍ਜੇ ਚ। ਤਿਬ੍ਬਾ ਭਯਸਞ੍ਞਾਤਿ ਬਲવਤੀ ਭਯਸਞ੍ਞਾ। ਤਿਬ੍ਬਾਤਿ ਪਰਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋ વੁਤ੍ਤੋ, ਭਯਸਞ੍ਞਾਤਿ ਭਯਸਦ੍ਦਸ੍ਸ, ਲੋਕવਜ੍ਜਦ੍વਯਮ੍ਪਿ ਹਿ ਭਯવਤ੍ਥੁਤ੍ਤਾ ਸਯਞ੍ਚ ਸਭਯਤ੍ਤਾ ਭਯਂ, ਭਯਮਿਤਿ ਸਞ੍ਞਾ ਭਯਸਞ੍ਞਾ। ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤਾ ਹੋਤੀਤਿ ਤਂ ਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪੇਚ੍ਚ ਠਿਤਾ ਹੋਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਉਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾਸਿਕੇ વਧਕੇਤਿ ਯਥਾ ਨਾਮ ਪਹਰਿਤੁਂ ਉਚ੍ਚਾਰਿਤਖਗ੍ਗੇ ਪਚ੍ਚਾਮਿਤ੍ਤੇ ਤਿਬ੍ਬਾ ਭਯਸਞ੍ਞਾ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤਾ ਹੋਤਿ, ਏવਮੇવ ਲੋਕੇ ਚ વਜ੍ਜੇ ਚ ਤਿਬ੍ਬਾ ਭਯਸਞ੍ਞਾ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤਾ ਹੋਤਿ। ਇਮੇਹਿ ਪਞ੍ਞਾਸਾਯ ਆਕਾਰੇਹੀਤਿ ਅਪ੍ਪਰਜਕ੍ਖਪਞ੍ਚਕਾਦੀਸੁ ਦਸਸੁ ਪਞ੍ਚਕੇਸੁ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਆਕਾਰਾਨਂ વਸੇਨ ਪਞ੍ਞਾਸਾਯ ਆਕਾਰੇਹਿ। ਇਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨੀਤਿ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦੀਨਿ ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ । ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਨਾ ਦਿਟ੍ਠਂ વਿਯ ਕਰੋਤਿ। ਅਞ੍ਞਾਤੀਤਿ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰਮਰਿਯਾਦਾਹਿ ਜਾਨਾਤਿ। ਪਟਿવਿਜ੍ਝਤੀਤਿ ਏਕਦੇਸਂ ਅਸੇਸੇਤ੍વਾ ਨਿਰવਸੇਸਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਦਾਲੇਤੀਤਿ।
Vajjanti napuṃsakavacanaṃ asukoti aniddiṭṭhattā kataṃ. Kilesāti rāgādayo. Duccaritāti pāṇātipātādayo. Abhisaṅkhārāti puññābhisaṅkhārādayo. Bhavagāmikammāti attano vipākadānavasena bhavaṃ gacchantīti bhavagāmino, abhisaṅkhāresupi vipākajanakāneva kammāni vuttāni. Itīti vuttappakāranidassanaṃ. Imasmiñca loke imasmiñca vajjeti vuttappakāre loke ca vajje ca. Tibbā bhayasaññāti balavatī bhayasaññā. Tibbāti parasaddassa attho vutto, bhayasaññāti bhayasaddassa, lokavajjadvayampi hi bhayavatthuttā sayañca sabhayattā bhayaṃ, bhayamiti saññā bhayasaññā. Paccupaṭṭhitā hotīti taṃ taṃ paṭicca upecca ṭhitā hoti. Seyyathāpi ukkhittāsike vadhaketi yathā nāma paharituṃ uccāritakhagge paccāmitte tibbā bhayasaññā paccupaṭṭhitā hoti, evameva loke ca vajje ca tibbā bhayasaññā paccupaṭṭhitā hoti. Imehi paññāsāya ākārehīti apparajakkhapañcakādīsu dasasu pañcakesu ekekasmiṃ pañcannaṃ pañcannaṃ ākārānaṃ vasena paññāsāya ākārehi. Imāni pañcindriyānīti saddhindriyādīni pañcindriyāni . Jānātīti tathāgato paññāya pajānāti. Passatīti dibbacakkhunā diṭṭhaṃ viya karoti. Aññātīti sabbākāramariyādāhi jānāti. Paṭivijjhatīti ekadesaṃ asesetvā niravasesadassanavasena paññāya padāletīti.
ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਰੋਪਰਿਯਤ੍ਤਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Indriyaparopariyattañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ੬੮. ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਰੋਪਰਿਯਤ੍ਤਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸੋ • 68. Indriyaparopariyattañāṇaniddeso
