| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ធម្មសង្គណី-មូលដីកា • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
ឥន្ទ្រិយរាសិវណ្ណនា
Indriyarāsivaṇṇanā
សទ្ទហន្តិ ឯតាយាតិ សទ្ទហនកិរិយាយ បវត្តមានានំ ធម្មានំ តត្ថ អាធិបច្ចភាវេន សទ្ធាយ បច្ចយតំ ទស្សេតិ។ តស្សា ហិ ធម្មានំ តថាបច្ចយភាវេ សតិ ‘‘បុគ្គលោ សទ្ទហតី’’តិ វោហារោ ហោតិ។ បសាទនីយដ្ឋានេសុ បសាទស្ស បដិបក្ខភូតំ អកុសលំ អស្សទ្ធិយំ មិច្ឆាធិមោក្ខោ ច។ បសាទភូតោ និច្ឆយោ វត្ថុគតោ អធិមោក្ខលក្ខណំ, ន យេវាបនកាធិមោក្ខោតិ។ ឥន្ទដ្ឋំ ការេតីតិ ‘‘មំ អន្តរេន តុម្ហាកំ អធិមុច្ចនំ នត្ថិ, មយា សទ្ទហថា’’តិ វិយ អត្តានំ អនុវត្តេតិ សម្បយុត្តធម្មេ។ ឯវំ សេសេសុបិ។ បក្ខន្ទនន្តិ សំសីទនំ។ បង្កោ កទ្ទមតោ ឃនីភូតោ ហោតិ។ បណកំ បិច្ឆិលំ ឧទកមលំ។ បីតំ ឧទកំ។ ឱកប្បនលក្ខណាតិ អនុបវិសិត្វា ឯវមេតន្តិ កប្បនលក្ខណា។ អកលុសភាវោ អកាលុសិយំ, អនាវិលភាវោតិ អត្ថោ។ ពុទ្ធាទិវត្ថូនិ សទ្ធេយ្យានិ។ សប្បុរិសូបសេវនសទ្ធម្មសវនយោនិសោមនសិការធម្មានុធម្មបដិបត្តិយោ សោតាបត្តិយង្គានិ។ កុសលធម្មានំ អាទានេ ហត្ថោ វិយ, សព្ពសម្បត្តិនិប្ផាទនេ វិត្តំ វិយ, អមតកសិផលផលនេ ពីជំ វិយ ទដ្ឋព្ពា។
Saddahanti etāyāti saddahanakiriyāya pavattamānānaṃ dhammānaṃ tattha ādhipaccabhāvena saddhāya paccayataṃ dasseti. Tassā hi dhammānaṃ tathāpaccayabhāve sati ‘‘puggalo saddahatī’’ti vohāro hoti. Pasādanīyaṭṭhānesu pasādassa paṭipakkhabhūtaṃ akusalaṃ assaddhiyaṃ micchādhimokkho ca. Pasādabhūto nicchayo vatthugato adhimokkhalakkhaṇaṃ, na yevāpanakādhimokkhoti. Indaṭṭhaṃ kāretīti ‘‘maṃ antarena tumhākaṃ adhimuccanaṃ natthi, mayā saddahathā’’ti viya attānaṃ anuvatteti sampayuttadhamme. Evaṃ sesesupi. Pakkhandananti saṃsīdanaṃ. Paṅko kaddamato ghanībhūto hoti. Paṇakaṃ picchilaṃ udakamalaṃ. Pītaṃ udakaṃ. Okappanalakkhaṇāti anupavisitvā evametanti kappanalakkhaṇā. Akalusabhāvo akālusiyaṃ, anāvilabhāvoti attho. Buddhādivatthūni saddheyyāni. Sappurisūpasevanasaddhammasavanayonisomanasikāradhammānudhammapaṭipattiyo sotāpattiyaṅgāni. Kusaladhammānaṃ ādāne hattho viya, sabbasampattinipphādane vittaṃ viya, amatakasiphalaphalane bījaṃ viya daṭṭhabbā.
វីរភាវោតិ យេន វីរោ នាម ហោតិ, សោ ធម្មោតិ អត្ថោ។ អនុពលប្បទានំ បគ្គហោ។ មគ្គោ គន្តព្ពោ ហោតិ, មគ្គោ គតោ, កម្មំ កត្តព្ពំ, កម្មំ កតំ, អប្បមត្តកោ អាពាធោ ឧប្បន្នោ, គិលានា វុដ្ឋិតោ ហោតិ អចិរវុដ្ឋិតោ គេលញ្ញា, គាមំ វា និគមំ វា បិណ្ឌាយ ចរន្តោ ន លភតិ លូខស្ស វា បណីតស្ស វា ភោជនស្ស យាវទត្ថំ បារិបូរិំ, លភតិ…បេ.… បារិបូរិន្តិ ឯតានិ អនុរូបបច្ចវេក្ខណាសហិតានិ អដ្ឋ វីរិយារម្ភវត្ថូនិ តំមូលកានិ វា បច្ចវេក្ខណានិ។
Vīrabhāvoti yena vīro nāma hoti, so dhammoti attho. Anubalappadānaṃ paggaho. Maggo gantabbo hoti, maggo gato, kammaṃ kattabbaṃ, kammaṃ kataṃ, appamattako ābādho uppanno, gilānā vuṭṭhito hoti aciravuṭṭhito gelaññā, gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya caranto na labhati lūkhassa vā paṇītassa vā bhojanassa yāvadatthaṃ pāripūriṃ, labhati…pe… pāripūrinti etāni anurūpapaccavekkhaṇāsahitāni aṭṭha vīriyārambhavatthūni taṃmūlakāni vā paccavekkhaṇāni.
ចិរកតាទិអារម្មណំ ឧបគន្ត្វា ឋានំ, អនិស្សជ្ជនំ វា អារម្មណស្ស ឧបដ្ឋានំ។ ឧទកេ អលាពុ វិយ អារម្មណំ បិលវិត្វា គន្តុំ អប្បទានំ បាសាណស្ស វិយ និច្ចលស្ស អារម្មណស្ស ឋបនំ សារណំ អសម្មុដ្ឋតាករណំ អបិលាបនំ។ អបិលាបេ ករោតិ អបិលាបេតិ។ គតិយោតិ និប្ផត្តិយោ សម្ភវតោ ផលតោ ច។ អបរោ នយោតិ រសាទិទស្សនត្ថំ អារទ្ធំ។ សម្មោសបច្ចនីកំ កិច្ចំ អសម្មោសោ, ន សម្មោសាភាវមត្តំ។ សតិយា វត្ថុភូតា កាយាទយោ កាយាទិសតិបដ្ឋានា, សតិយោយេវ វា បុរិមា បច្ឆិមានំ បទដ្ឋានំ។
Cirakatādiārammaṇaṃ upagantvā ṭhānaṃ, anissajjanaṃ vā ārammaṇassa upaṭṭhānaṃ. Udake alābu viya ārammaṇaṃ pilavitvā gantuṃ appadānaṃ pāsāṇassa viya niccalassa ārammaṇassa ṭhapanaṃ sāraṇaṃ asammuṭṭhatākaraṇaṃ apilāpanaṃ. Apilāpe karoti apilāpeti. Gatiyoti nipphattiyo sambhavato phalato ca. Aparo nayoti rasādidassanatthaṃ āraddhaṃ. Sammosapaccanīkaṃ kiccaṃ asammoso, na sammosābhāvamattaṃ. Satiyā vatthubhūtā kāyādayo kāyādisatipaṭṭhānā, satiyoyeva vā purimā pacchimānaṃ padaṭṭhānaṃ.
វិក្ខេបស្ស ឧទ្ធច្ចស្ស។ បញ្ញាបេតីតិ បការេហិ ជានាបេតិ។ ឯកាលោកា ហោតីតិ វិបស្សនុបក្កិលេសោភាសំ សន្ធាយាហ។ មនតេ វិជានាតិ ឯតេនាតិ វា មនោ, ឯវញ្ច កត្វា ‘‘មនញ្ច បដិច្ច ធម្មេ ចា’’តិ (ម. និ. ១.២០៤, ៤០០; ៣.៤២១, ៤២៥) ការណភាវេន មនោ វុត្តោ។ សព្ពោ ហិ មនោ អត្តនោ អនន្តរស្ស វិញ្ញាណស្ស ការណន្តិ។ វិជានាតីតិ បរិច្ឆិន្នោបលទ្ធិវសេន ជានាតិ, ន សញ្ញាបញ្ញា វិយ សញ្ជាននបដិវិជ្ឈនវសេន។
Vikkhepassa uddhaccassa. Paññāpetīti pakārehi jānāpeti. Ekālokā hotīti vipassanupakkilesobhāsaṃ sandhāyāha. Manate vijānāti etenāti vā mano, evañca katvā ‘‘manañca paṭicca dhamme cā’’ti (ma. ni. 1.204, 400; 3.421, 425) kāraṇabhāvena mano vutto. Sabbo hi mano attano anantarassa viññāṇassa kāraṇanti. Vijānātīti paricchinnopaladdhivasena jānāti, na saññāpaññā viya sañjānanapaṭivijjhanavasena.
បីតិសោមនស្សសម្បយោគតោតិ វុត្តេ យេន យោគា សុមនោ ហោតិ, តំ សោមនស្សន្តិ វុច្ចតីតិ បីតិយា ច សោមនស្សភាវោ អាបជ្ជតិ, តស្មា វិនាបិ កាយេន វត្ថុនា សាតវេទនាសម្បយោគតោតិ យោជេតព្ពំ។ ឯវញ្ច និប្បីតិកំ សោមនស្សញ្ច សង្គហិតំ ហោតិ, បីតិឧបលក្ខិតំ វា សោមនស្សំ សប្បីតិកំ និប្បីតិកញ្ច សោមនស្សន្តិ អត្ថោ ទដ្ឋព្ពោ។
Pītisomanassasampayogatoti vutte yena yogā sumano hoti, taṃ somanassanti vuccatīti pītiyā ca somanassabhāvo āpajjati, tasmā vināpi kāyena vatthunā sātavedanāsampayogatoti yojetabbaṃ. Evañca nippītikaṃ somanassañca saṅgahitaṃ hoti, pītiupalakkhitaṃ vā somanassaṃ sappītikaṃ nippītikañca somanassanti attho daṭṭhabbo.
បវត្តសន្តតាធិបតេយ្យន្តិ បវត្តសង្ខាតាយ សន្តតិយា អធិបតិភូតំ។ ជីវិតិន្ទ្រិយស្ស ហិ អត្តនោ វិជ្ជមានក្ខណេ អនុបាលេន្តស្ស អនន្តរញ្ច សានុបាលនានំ ឧប្បត្តិយា ហេតុភូតស្ស វសេន បវត្តំ ចិរដ្ឋិតិកំ ហោតិ, តំតំកម្មវិសេសេន វិសេសយុត្តំ យាវ ចុតិ អវិសេសេន វា យាវ បរិនិព្ពានំ អវិច្ឆិន្នំ បវត្តតិ ជីវមានតាវិសេសយុត្តញ្ចាតិ រូបារូបជីវិតិន្ទ្រិយានំ សមានលក្ខណាទិំ វត្តុំ ‘‘អត្តនា អវិនិភុត្តធម្មាន’’ន្តិ អាហ។ អនុបាលេតព្ពានំ អត្ថិក្ខណេយេវ។ អសតិ ហិ អនុបាលេតព្ពេ ឧប្បលាទិម្ហិ កិំ ឧទកំ អនុបាលេយ្យាតិ។ តស្ស តស្សាតិ អនុបាលនាទិកស្ស។ សាធនតោតិ សាធនេន។ តំសាធនញ្ច ជីវមានវិសេសបច្ចយភាវតោ។
Pavattasantatādhipateyyanti pavattasaṅkhātāya santatiyā adhipatibhūtaṃ. Jīvitindriyassa hi attano vijjamānakkhaṇe anupālentassa anantarañca sānupālanānaṃ uppattiyā hetubhūtassa vasena pavattaṃ ciraṭṭhitikaṃ hoti, taṃtaṃkammavisesena visesayuttaṃ yāva cuti avisesena vā yāva parinibbānaṃ avicchinnaṃ pavattati jīvamānatāvisesayuttañcāti rūpārūpajīvitindriyānaṃ samānalakkhaṇādiṃ vattuṃ ‘‘attanā avinibhuttadhammāna’’nti āha. Anupāletabbānaṃ atthikkhaṇeyeva. Asati hi anupāletabbe uppalādimhi kiṃ udakaṃ anupāleyyāti. Tassa tassāti anupālanādikassa. Sādhanatoti sādhanena. Taṃsādhanañca jīvamānavisesapaccayabhāvato.
ឥន្ទ្រិយរាសិវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Indriyarāsivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-អនុដីកា • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ឥន្ទ្រិយរាសិវណ្ណនា • Indriyarāsivaṇṇanā
