Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పటిసమ్భిదామగ్గ-అట్ఠకథా • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā

    ౫. ఇన్ద్రియసమోధానవణ్ణనా

    5. Indriyasamodhānavaṇṇanā

    ౨౦౪. ఇదాని సమాధిం భావయతో విపస్సనం భావయతో చ ఇన్ద్రియసమోధానం దస్సేతుకామో పఠమం తావ ఉపట్ఠానకోసల్లప్పభేదం నిద్దిసితుం పుథుజ్జనో సమాధిం భావేన్తోతిఆదిమాహ. తత్థ పుథుజ్జనో సమాధిం భావేన్తోతి నిబ్బేధభాగియం సమాధిం భావేన్తో. సేక్ఖస్స వీతరాగస్స చ పన లోకుత్తరోపి సమాధి లబ్భతి. ఆవజ్జితత్తాతి కసిణాదినిమిత్తస్స ఆవజ్జితత్తా, కసిణాదిపరికమ్మం కత్వా తత్థ ఉప్పాదితనిమిత్తత్తాతి వుత్తం హోతి. ఆరమ్మణూపట్ఠానకుసలోతి తస్స ఉప్పాదితస్స నిమిత్తస్సేవ ఉపట్ఠానే కుసలో. సమథనిమిత్తూపట్ఠానకుసలోతి అచ్చారద్ధవీరియతాదీహి ఉద్ధతే చిత్తే పస్సద్ధిసమాధిఉపేక్ఖాసమ్బోజ్ఝఙ్గభావనావసేన చిత్తోపసమనిమిత్తస్స ఉపట్ఠానే కుసలో. పగ్గహనిమిత్తూపట్ఠానకుసలోతి అతిసిథిలవీరియతాదీహి లీనే చిత్తే ధమ్మవిచయవీరియపీతిసమ్బోజ్ఝఙ్గభావనావసేన చిత్తపగ్గహనిమిత్తస్స ఉపట్ఠానే కుసలో. అవిక్ఖేపూపట్ఠానకుసలోతి అనుద్ధతాలీనచిత్తస్స సమ్పయుత్తస్స సమాధిస్స ఉపట్ఠానే కుసలో. ఓభాసూపట్ఠానకుసలోతి పఞ్ఞాపయోగమన్దతాయ నిరస్సాదే చిత్తే అట్ఠసంవేగవత్థుపచ్చవేక్ఖణేన చిత్తం సంవేజేత్వా ఞాణోభాసస్స ఉపట్ఠానే కుసలో. అట్ఠ సంవేగవత్థూని నామ జాతిజరాబ్యాధిమరణాని చత్తారి, అపాయదుక్ఖం పఞ్చమం, అతీతే వట్టమూలకం దుక్ఖం, అనాగతే వట్టమూలకం దుక్ఖం, పచ్చుప్పన్నే ఆహారపరియేట్ఠిమూలకం దుక్ఖన్తి. సమ్పహంసనూపట్ఠానకుసలోతి ఉపసమసుఖానధిగమేన నిరస్సాదే చిత్తే బుద్ధధమ్మసఙ్ఘగుణానుస్సరణేన చిత్తం పసాదేన్తో సమ్పహంసనస్స ఉపట్ఠానే కుసలో. ఉపేక్ఖూపట్ఠానకుసలోతి ఉద్ధతాదిదోసవిరహితే చిత్తే నిగ్గహపగ్గహాదీసు బ్యాపారాభావకరణేన ఉపేక్ఖాయ ఉపట్ఠానే కుసలో. సేక్ఖోతి తిస్సో సిక్ఖా సిక్ఖతీతి సేక్ఖో. ఏకత్తూపట్ఠానకుసలోతి సక్కాయదిట్ఠాదీనం పహీనత్తా నేక్ఖమ్మాదినో ఏకత్తస్స ఉపట్ఠానే కుసలో.

    204. Idāni samādhiṃ bhāvayato vipassanaṃ bhāvayato ca indriyasamodhānaṃ dassetukāmo paṭhamaṃ tāva upaṭṭhānakosallappabhedaṃ niddisituṃ puthujjano samādhiṃ bhāventotiādimāha. Tattha puthujjano samādhiṃ bhāventoti nibbedhabhāgiyaṃ samādhiṃ bhāvento. Sekkhassa vītarāgassa ca pana lokuttaropi samādhi labbhati. Āvajjitattāti kasiṇādinimittassa āvajjitattā, kasiṇādiparikammaṃ katvā tattha uppāditanimittattāti vuttaṃ hoti. Ārammaṇūpaṭṭhānakusaloti tassa uppāditassa nimittasseva upaṭṭhāne kusalo. Samathanimittūpaṭṭhānakusaloti accāraddhavīriyatādīhi uddhate citte passaddhisamādhiupekkhāsambojjhaṅgabhāvanāvasena cittopasamanimittassa upaṭṭhāne kusalo. Paggahanimittūpaṭṭhānakusaloti atisithilavīriyatādīhi līne citte dhammavicayavīriyapītisambojjhaṅgabhāvanāvasena cittapaggahanimittassa upaṭṭhāne kusalo. Avikkhepūpaṭṭhānakusaloti anuddhatālīnacittassa sampayuttassa samādhissa upaṭṭhāne kusalo. Obhāsūpaṭṭhānakusaloti paññāpayogamandatāya nirassāde citte aṭṭhasaṃvegavatthupaccavekkhaṇena cittaṃ saṃvejetvā ñāṇobhāsassa upaṭṭhāne kusalo. Aṭṭha saṃvegavatthūni nāma jātijarābyādhimaraṇāni cattāri, apāyadukkhaṃ pañcamaṃ, atīte vaṭṭamūlakaṃ dukkhaṃ, anāgate vaṭṭamūlakaṃ dukkhaṃ, paccuppanne āhārapariyeṭṭhimūlakaṃ dukkhanti. Sampahaṃsanūpaṭṭhānakusaloti upasamasukhānadhigamena nirassāde citte buddhadhammasaṅghaguṇānussaraṇena cittaṃ pasādento sampahaṃsanassa upaṭṭhāne kusalo. Upekkhūpaṭṭhānakusaloti uddhatādidosavirahite citte niggahapaggahādīsu byāpārābhāvakaraṇena upekkhāya upaṭṭhāne kusalo. Sekkhoti tisso sikkhā sikkhatīti sekkho. Ekattūpaṭṭhānakusaloti sakkāyadiṭṭhādīnaṃ pahīnattā nekkhammādino ekattassa upaṭṭhāne kusalo.

    వీతరాగోతి సబ్బసో పహీనరాగత్తా వీతరాగో ఖీణాసవో. ఞాణూపట్ఠానకుసలోతి అరహా ధమ్మేసు విగతసమ్మోహత్తా తత్థ తత్థ అసమ్మోహఞాణస్స ఉపట్ఠానే కుసలో. విముత్తూపట్ఠానకుసలోతి అరహత్తఫలవిముత్తియా ఉపట్ఠానే కుసలో. విముత్తీతి హి సబ్బకిలేసేహి విముత్తత్తా అరహత్తఫలవిముత్తి అధిప్పేతా.

    Vītarāgoti sabbaso pahīnarāgattā vītarāgo khīṇāsavo. Ñāṇūpaṭṭhānakusaloti arahā dhammesu vigatasammohattā tattha tattha asammohañāṇassa upaṭṭhāne kusalo. Vimuttūpaṭṭhānakusaloti arahattaphalavimuttiyā upaṭṭhāne kusalo. Vimuttīti hi sabbakilesehi vimuttattā arahattaphalavimutti adhippetā.

    ౨౦౫. విపస్సనాభావనాయ ఉపట్ఠానానుపట్ఠానేసు అనిచ్చతోతిఆదీని నిచ్చతోతిఆదీని చ సీలకథాయం వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బాని. పాఠతో పన ‘‘ఆయూహనానుపట్ఠానకుసలో విపరిణామూపట్ఠానకుసలో అనిమిత్తూపట్ఠానకుసలో నిమిత్తానుపట్ఠానకుసలో అప్పణిహితూపట్ఠానకుసలో పణిధిఅనుపట్ఠానకుసలో అభినివేసానుపట్ఠానకుసలో’’తి ఏతేసు సామివచనేన సమాసపదచ్ఛేదో కాతబ్బో. సేసేసు పన నిస్సక్కవచనేన పాఠో.

    205. Vipassanābhāvanāya upaṭṭhānānupaṭṭhānesu aniccatotiādīni niccatotiādīni ca sīlakathāyaṃ vuttanayeneva veditabbāni. Pāṭhato pana ‘‘āyūhanānupaṭṭhānakusalo vipariṇāmūpaṭṭhānakusalo animittūpaṭṭhānakusalo nimittānupaṭṭhānakusalo appaṇihitūpaṭṭhānakusalo paṇidhianupaṭṭhānakusalo abhinivesānupaṭṭhānakusalo’’ti etesu sāmivacanena samāsapadacchedo kātabbo. Sesesu pana nissakkavacanena pāṭho.

    ౨౦౬. సుఞ్ఞతూపట్ఠానకుసలోతి పనేత్థ సుఞ్ఞతో ఉపట్ఠానకుసలోతి వా సుఞ్ఞతాయ ఉపట్ఠానకుసలోతి వా పదచ్ఛేదో కాతబ్బో. యస్మా పన నిబ్బిదావిరాగనిరోధపటినిస్సగ్గానుపస్సనా అధిపఞ్ఞాధమ్మవిపస్సనా యథాభూతఞాణదస్సనం పటిసఙ్ఖానుపస్సనా వివట్టనానుపస్సనాతి ఇమా అట్ఠ మహావిపస్సనా అత్తనో సభావవిసేసేన విసేసితా, న ఆరమ్మణవిసేసేన, తస్మా ఇమాసం అట్ఠన్నం ‘‘అనిచ్చతో ఉపట్ఠానకుసలో హోతీ’’తిఆదీని వచనాని వియ ‘‘నిబ్బిదాతో ఉపట్ఠానకుసలో హోతీ’’తిఆదీని వచనాని న యుజ్జన్తి. తస్మా ఏవ ఇమా అట్ఠ న యోజితా. ఆదీనవానుపస్సనా పన ‘‘సుఞ్ఞతూపట్ఠానకుసలో హోతి, అభినివేసానుపట్ఠానకుసలో హోతీ’’తి ఇమినా యుగలకవచనేనేవ అత్థతో ‘‘ఆదీనవతో ఉపట్ఠానకుసలో హోతి, ఆలయాభినివేసానుపట్ఠానకుసలో హోతీ’’తి యోజితావ హోతీతి సరూపేన న యోజితా. ఇతి పురిమా చ అట్ఠ, అయఞ్చ ఆదీనవానుపస్సనాతి అట్ఠారససు మహావిపస్సనాసు ఇమా నవ అయోజేత్వా ఇతరా ఏవ నవ యోజితాతి వేదితబ్బా. ఞాణూపట్ఠానకుసలోతి సేక్ఖో విపస్సనూపక్కిలేసానం అభావతో విపస్సనాభావనాయ ఞాణస్స ఉపట్ఠానే కుసలో. సమాధిభావనాయ పన నికన్తిసబ్భావతో ఞాణూపట్ఠానే కుసలోతి న వుత్తో.

    206.Suññatūpaṭṭhānakusaloti panettha suññato upaṭṭhānakusaloti vā suññatāya upaṭṭhānakusaloti vā padacchedo kātabbo. Yasmā pana nibbidāvirāganirodhapaṭinissaggānupassanā adhipaññādhammavipassanā yathābhūtañāṇadassanaṃ paṭisaṅkhānupassanā vivaṭṭanānupassanāti imā aṭṭha mahāvipassanā attano sabhāvavisesena visesitā, na ārammaṇavisesena, tasmā imāsaṃ aṭṭhannaṃ ‘‘aniccato upaṭṭhānakusalo hotī’’tiādīni vacanāni viya ‘‘nibbidāto upaṭṭhānakusalo hotī’’tiādīni vacanāni na yujjanti. Tasmā eva imā aṭṭha na yojitā. Ādīnavānupassanā pana ‘‘suññatūpaṭṭhānakusalo hoti, abhinivesānupaṭṭhānakusalo hotī’’ti iminā yugalakavacaneneva atthato ‘‘ādīnavato upaṭṭhānakusalo hoti, ālayābhinivesānupaṭṭhānakusalo hotī’’ti yojitāva hotīti sarūpena na yojitā. Iti purimā ca aṭṭha, ayañca ādīnavānupassanāti aṭṭhārasasu mahāvipassanāsu imā nava ayojetvā itarā eva nava yojitāti veditabbā. Ñāṇūpaṭṭhānakusaloti sekkho vipassanūpakkilesānaṃ abhāvato vipassanābhāvanāya ñāṇassa upaṭṭhāne kusalo. Samādhibhāvanāya pana nikantisabbhāvato ñāṇūpaṭṭhāne kusaloti na vutto.

    విసఞ్ఞోగూపట్ఠానకుసలోతి ‘‘కామయోగవిసఞ్ఞోగో భవయోగవిసఞ్ఞోగో దిట్ఠియోగవిసఞ్ఞోగో అవిజ్జాయోగవిసఞ్ఞోగో’’తి (దీ॰ ని॰ ౩.౩౧౨) చతుధా వుత్తస్స విసఞ్ఞోగస్స ఉపట్ఠానే కుసలో. సఞ్ఞోగానుపట్ఠానకుసలోతి కామయోగభవయోగదిట్ఠియోగావిజ్జాయోగవసేన చతుధా వుత్తస్స సఞ్ఞోగస్స అనుపట్ఠానే కుసలో. నిరోధూపట్ఠానకుసలోతి ‘‘పున చపరం, భిక్ఖవే, ఖీణాసవస్స భిక్ఖునో నిబ్బాననిన్నం చిత్తం హోతి నిబ్బానపోణం నిబ్బానపబ్భారం వివేకట్ఠం నేక్ఖమ్మాభిరతం బ్యన్తీభూతం సబ్బసో ఆసవట్ఠానియేహి ధమ్మేహీ’’తి (అ॰ ని॰ ౧౦.౯౦; పటి॰ మ॰ ౨.౪౪ అత్థతో సమానం) వుత్తఖీణాసవబలవసేన నిబ్బాననిన్నచిత్తత్తా ఖీణాసవోవ నిరోధసఙ్ఖాతస్స నిబ్బానస్స ఉపట్ఠానే కుసలో.

    Visaññogūpaṭṭhānakusaloti ‘‘kāmayogavisaññogo bhavayogavisaññogo diṭṭhiyogavisaññogo avijjāyogavisaññogo’’ti (dī. ni. 3.312) catudhā vuttassa visaññogassa upaṭṭhāne kusalo. Saññogānupaṭṭhānakusaloti kāmayogabhavayogadiṭṭhiyogāvijjāyogavasena catudhā vuttassa saññogassa anupaṭṭhāne kusalo. Nirodhūpaṭṭhānakusaloti ‘‘puna caparaṃ, bhikkhave, khīṇāsavassa bhikkhuno nibbānaninnaṃ cittaṃ hoti nibbānapoṇaṃ nibbānapabbhāraṃ vivekaṭṭhaṃ nekkhammābhirataṃ byantībhūtaṃ sabbaso āsavaṭṭhāniyehi dhammehī’’ti (a. ni. 10.90; paṭi. ma. 2.44 atthato samānaṃ) vuttakhīṇāsavabalavasena nibbānaninnacittattā khīṇāsavova nirodhasaṅkhātassa nibbānassa upaṭṭhāne kusalo.

    ఆరమ్మణూపట్ఠానకుసలవసేనాతిఆదీసు కుసలన్తి ఞాణం. ఞాణమ్పి హి కుసలపుగ్గలయోగతో కుసలం యథా పణ్డితపుగ్గలయోగతో ‘‘పణ్డితా ధమ్మా’’తి (ధ॰ స॰ దుకమాతికా ౧౦౩). తస్మా కోసల్లవసేనాతి అత్థో.

    Ārammaṇūpaṭṭhānakusalavasenātiādīsu kusalanti ñāṇaṃ. Ñāṇampi hi kusalapuggalayogato kusalaṃ yathā paṇḍitapuggalayogato ‘‘paṇḍitā dhammā’’ti (dha. sa. dukamātikā 103). Tasmā kosallavasenāti attho.

    ౨౦౭. ఇదాని చతుసట్ఠియా ఆకారేహీతిఆది ఞాణకథాయం (పటి॰ మ॰ ౧.౧౦౭) వుత్తమ్పి ఇన్ద్రియకథాసమ్బన్ధేన ఇధానేత్వా వుత్తం. తం హేట్ఠా వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బం.

    207. Idāni catusaṭṭhiyā ākārehītiādi ñāṇakathāyaṃ (paṭi. ma. 1.107) vuttampi indriyakathāsambandhena idhānetvā vuttaṃ. Taṃ heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ.

    ౨౦౮. పున సమన్తచక్ఖుసమ్బన్ధేన ఇన్ద్రియవిధానం వత్తుకామో న తస్స అద్దిట్ఠమిధత్థి కిఞ్చీతిఆదిమాహ. తత్థ సమన్తచక్ఖూతి సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణం. పఞ్ఞిన్ద్రియస్స వసేనాతిఆదినా పఞ్చన్నం ఇన్ద్రియానం అవియోగితం దస్సేతి. సద్దహన్తో పగ్గణ్హాతీతిఆదీహి ఏకేకిన్ద్రియమూలకేహి పఞ్చహి చతుక్కేహి పఞ్చన్నం ఇన్ద్రియానం నిన్నపయోగకాలే వా మగ్గక్ఖణే వా ఏకరసభావం అఞ్ఞమఞ్ఞపచ్చయభావఞ్చ దస్సేతి. సద్దహితత్తా పగ్గహితన్తిఆదీహి ఏకేకిన్ద్రియమూలకేహి పఞ్చహి చతుక్కేహి పఞ్చన్నం ఇన్ద్రియానం నిబ్బత్తికాలే వా ఫలకాలే వా ఏకరసభావం అఞ్ఞమఞ్ఞపచ్చయభావఞ్చ దస్సేతి. పున బుద్ధచక్ఖుసమ్బన్ధేన ఇన్ద్రియవిధానం వత్తుకామో యం బుద్ధచక్ఖూతిఆదిమాహ . తత్థ బుద్ధచక్ఖూతి ఇన్ద్రియపరోపరియత్తఞాణం ఆసయానుసయఞాణఞ్చ. బుద్ధఞాణన్తి చ ఇదం తదేవ ద్వయం, సేసం హేట్ఠా వుత్తత్థమేవాతి.

    208. Puna samantacakkhusambandhena indriyavidhānaṃ vattukāmo na tassa addiṭṭhamidhatthi kiñcītiādimāha. Tattha samantacakkhūti sabbaññutaññāṇaṃ. Paññindriyassa vasenātiādinā pañcannaṃ indriyānaṃ aviyogitaṃ dasseti. Saddahanto paggaṇhātītiādīhi ekekindriyamūlakehi pañcahi catukkehi pañcannaṃ indriyānaṃ ninnapayogakāle vā maggakkhaṇe vā ekarasabhāvaṃ aññamaññapaccayabhāvañca dasseti. Saddahitattā paggahitantiādīhi ekekindriyamūlakehi pañcahi catukkehi pañcannaṃ indriyānaṃ nibbattikāle vā phalakāle vā ekarasabhāvaṃ aññamaññapaccayabhāvañca dasseti. Puna buddhacakkhusambandhena indriyavidhānaṃ vattukāmo yaṃ buddhacakkhūtiādimāha . Tattha buddhacakkhūti indriyaparopariyattañāṇaṃ āsayānusayañāṇañca. Buddhañāṇanti ca idaṃ tadeva dvayaṃ, sesaṃ heṭṭhā vuttatthamevāti.

    ఇన్ద్రియసమోధానవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Indriyasamodhānavaṇṇanā niṭṭhitā.

    సద్ధమ్మప్పకాసినియా పటిసమ్భిదామగ్గ-అట్ఠకథాయ

    Saddhammappakāsiniyā paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathāya

    ఇన్ద్రియకథావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Indriyakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / పటిసమ్భిదామగ్గపాళి • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ౫. ఇన్ద్రియసమోధానం • 5. Indriyasamodhānaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact