Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പടിസമ്ഭിദാമഗ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā

    ൫. ഇന്ദ്രിയസമോധാനവണ്ണനാ

    5. Indriyasamodhānavaṇṇanā

    ൨൦൪. ഇദാനി സമാധിം ഭാവയതോ വിപസ്സനം ഭാവയതോ ച ഇന്ദ്രിയസമോധാനം ദസ്സേതുകാമോ പഠമം താവ ഉപട്ഠാനകോസല്ലപ്പഭേദം നിദ്ദിസിതും പുഥുജ്ജനോ സമാധിം ഭാവേന്തോതിആദിമാഹ. തത്ഥ പുഥുജ്ജനോ സമാധിം ഭാവേന്തോതി നിബ്ബേധഭാഗിയം സമാധിം ഭാവേന്തോ. സേക്ഖസ്സ വീതരാഗസ്സ ച പന ലോകുത്തരോപി സമാധി ലബ്ഭതി. ആവജ്ജിതത്താതി കസിണാദിനിമിത്തസ്സ ആവജ്ജിതത്താ, കസിണാദിപരികമ്മം കത്വാ തത്ഥ ഉപ്പാദിതനിമിത്തത്താതി വുത്തം ഹോതി. ആരമ്മണൂപട്ഠാനകുസലോതി തസ്സ ഉപ്പാദിതസ്സ നിമിത്തസ്സേവ ഉപട്ഠാനേ കുസലോ. സമഥനിമിത്തൂപട്ഠാനകുസലോതി അച്ചാരദ്ധവീരിയതാദീഹി ഉദ്ധതേ ചിത്തേ പസ്സദ്ധിസമാധിഉപേക്ഖാസമ്ബോജ്ഝങ്ഗഭാവനാവസേന ചിത്തോപസമനിമിത്തസ്സ ഉപട്ഠാനേ കുസലോ. പഗ്ഗഹനിമിത്തൂപട്ഠാനകുസലോതി അതിസിഥിലവീരിയതാദീഹി ലീനേ ചിത്തേ ധമ്മവിചയവീരിയപീതിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗഭാവനാവസേന ചിത്തപഗ്ഗഹനിമിത്തസ്സ ഉപട്ഠാനേ കുസലോ. അവിക്ഖേപൂപട്ഠാനകുസലോതി അനുദ്ധതാലീനചിത്തസ്സ സമ്പയുത്തസ്സ സമാധിസ്സ ഉപട്ഠാനേ കുസലോ. ഓഭാസൂപട്ഠാനകുസലോതി പഞ്ഞാപയോഗമന്ദതായ നിരസ്സാദേ ചിത്തേ അട്ഠസംവേഗവത്ഥുപച്ചവേക്ഖണേന ചിത്തം സംവേജേത്വാ ഞാണോഭാസസ്സ ഉപട്ഠാനേ കുസലോ. അട്ഠ സംവേഗവത്ഥൂനി നാമ ജാതിജരാബ്യാധിമരണാനി ചത്താരി, അപായദുക്ഖം പഞ്ചമം, അതീതേ വട്ടമൂലകം ദുക്ഖം, അനാഗതേ വട്ടമൂലകം ദുക്ഖം, പച്ചുപ്പന്നേ ആഹാരപരിയേട്ഠിമൂലകം ദുക്ഖന്തി. സമ്പഹംസനൂപട്ഠാനകുസലോതി ഉപസമസുഖാനധിഗമേന നിരസ്സാദേ ചിത്തേ ബുദ്ധധമ്മസങ്ഘഗുണാനുസ്സരണേന ചിത്തം പസാദേന്തോ സമ്പഹംസനസ്സ ഉപട്ഠാനേ കുസലോ. ഉപേക്ഖൂപട്ഠാനകുസലോതി ഉദ്ധതാദിദോസവിരഹിതേ ചിത്തേ നിഗ്ഗഹപഗ്ഗഹാദീസു ബ്യാപാരാഭാവകരണേന ഉപേക്ഖായ ഉപട്ഠാനേ കുസലോ. സേക്ഖോതി തിസ്സോ സിക്ഖാ സിക്ഖതീതി സേക്ഖോ. ഏകത്തൂപട്ഠാനകുസലോതി സക്കായദിട്ഠാദീനം പഹീനത്താ നേക്ഖമ്മാദിനോ ഏകത്തസ്സ ഉപട്ഠാനേ കുസലോ.

    204. Idāni samādhiṃ bhāvayato vipassanaṃ bhāvayato ca indriyasamodhānaṃ dassetukāmo paṭhamaṃ tāva upaṭṭhānakosallappabhedaṃ niddisituṃ puthujjano samādhiṃ bhāventotiādimāha. Tattha puthujjano samādhiṃ bhāventoti nibbedhabhāgiyaṃ samādhiṃ bhāvento. Sekkhassa vītarāgassa ca pana lokuttaropi samādhi labbhati. Āvajjitattāti kasiṇādinimittassa āvajjitattā, kasiṇādiparikammaṃ katvā tattha uppāditanimittattāti vuttaṃ hoti. Ārammaṇūpaṭṭhānakusaloti tassa uppāditassa nimittasseva upaṭṭhāne kusalo. Samathanimittūpaṭṭhānakusaloti accāraddhavīriyatādīhi uddhate citte passaddhisamādhiupekkhāsambojjhaṅgabhāvanāvasena cittopasamanimittassa upaṭṭhāne kusalo. Paggahanimittūpaṭṭhānakusaloti atisithilavīriyatādīhi līne citte dhammavicayavīriyapītisambojjhaṅgabhāvanāvasena cittapaggahanimittassa upaṭṭhāne kusalo. Avikkhepūpaṭṭhānakusaloti anuddhatālīnacittassa sampayuttassa samādhissa upaṭṭhāne kusalo. Obhāsūpaṭṭhānakusaloti paññāpayogamandatāya nirassāde citte aṭṭhasaṃvegavatthupaccavekkhaṇena cittaṃ saṃvejetvā ñāṇobhāsassa upaṭṭhāne kusalo. Aṭṭha saṃvegavatthūni nāma jātijarābyādhimaraṇāni cattāri, apāyadukkhaṃ pañcamaṃ, atīte vaṭṭamūlakaṃ dukkhaṃ, anāgate vaṭṭamūlakaṃ dukkhaṃ, paccuppanne āhārapariyeṭṭhimūlakaṃ dukkhanti. Sampahaṃsanūpaṭṭhānakusaloti upasamasukhānadhigamena nirassāde citte buddhadhammasaṅghaguṇānussaraṇena cittaṃ pasādento sampahaṃsanassa upaṭṭhāne kusalo. Upekkhūpaṭṭhānakusaloti uddhatādidosavirahite citte niggahapaggahādīsu byāpārābhāvakaraṇena upekkhāya upaṭṭhāne kusalo. Sekkhoti tisso sikkhā sikkhatīti sekkho. Ekattūpaṭṭhānakusaloti sakkāyadiṭṭhādīnaṃ pahīnattā nekkhammādino ekattassa upaṭṭhāne kusalo.

    വീതരാഗോതി സബ്ബസോ പഹീനരാഗത്താ വീതരാഗോ ഖീണാസവോ. ഞാണൂപട്ഠാനകുസലോതി അരഹാ ധമ്മേസു വിഗതസമ്മോഹത്താ തത്ഥ തത്ഥ അസമ്മോഹഞാണസ്സ ഉപട്ഠാനേ കുസലോ. വിമുത്തൂപട്ഠാനകുസലോതി അരഹത്തഫലവിമുത്തിയാ ഉപട്ഠാനേ കുസലോ. വിമുത്തീതി ഹി സബ്ബകിലേസേഹി വിമുത്തത്താ അരഹത്തഫലവിമുത്തി അധിപ്പേതാ.

    Vītarāgoti sabbaso pahīnarāgattā vītarāgo khīṇāsavo. Ñāṇūpaṭṭhānakusaloti arahā dhammesu vigatasammohattā tattha tattha asammohañāṇassa upaṭṭhāne kusalo. Vimuttūpaṭṭhānakusaloti arahattaphalavimuttiyā upaṭṭhāne kusalo. Vimuttīti hi sabbakilesehi vimuttattā arahattaphalavimutti adhippetā.

    ൨൦൫. വിപസ്സനാഭാവനായ ഉപട്ഠാനാനുപട്ഠാനേസു അനിച്ചതോതിആദീനി നിച്ചതോതിആദീനി ച സീലകഥായം വുത്തനയേനേവ വേദിതബ്ബാനി. പാഠതോ പന ‘‘ആയൂഹനാനുപട്ഠാനകുസലോ വിപരിണാമൂപട്ഠാനകുസലോ അനിമിത്തൂപട്ഠാനകുസലോ നിമിത്താനുപട്ഠാനകുസലോ അപ്പണിഹിതൂപട്ഠാനകുസലോ പണിധിഅനുപട്ഠാനകുസലോ അഭിനിവേസാനുപട്ഠാനകുസലോ’’തി ഏതേസു സാമിവചനേന സമാസപദച്ഛേദോ കാതബ്ബോ. സേസേസു പന നിസ്സക്കവചനേന പാഠോ.

    205. Vipassanābhāvanāya upaṭṭhānānupaṭṭhānesu aniccatotiādīni niccatotiādīni ca sīlakathāyaṃ vuttanayeneva veditabbāni. Pāṭhato pana ‘‘āyūhanānupaṭṭhānakusalo vipariṇāmūpaṭṭhānakusalo animittūpaṭṭhānakusalo nimittānupaṭṭhānakusalo appaṇihitūpaṭṭhānakusalo paṇidhianupaṭṭhānakusalo abhinivesānupaṭṭhānakusalo’’ti etesu sāmivacanena samāsapadacchedo kātabbo. Sesesu pana nissakkavacanena pāṭho.

    ൨൦൬. സുഞ്ഞതൂപട്ഠാനകുസലോതി പനേത്ഥ സുഞ്ഞതോ ഉപട്ഠാനകുസലോതി വാ സുഞ്ഞതായ ഉപട്ഠാനകുസലോതി വാ പദച്ഛേദോ കാതബ്ബോ. യസ്മാ പന നിബ്ബിദാവിരാഗനിരോധപടിനിസ്സഗ്ഗാനുപസ്സനാ അധിപഞ്ഞാധമ്മവിപസ്സനാ യഥാഭൂതഞാണദസ്സനം പടിസങ്ഖാനുപസ്സനാ വിവട്ടനാനുപസ്സനാതി ഇമാ അട്ഠ മഹാവിപസ്സനാ അത്തനോ സഭാവവിസേസേന വിസേസിതാ, ന ആരമ്മണവിസേസേന, തസ്മാ ഇമാസം അട്ഠന്നം ‘‘അനിച്ചതോ ഉപട്ഠാനകുസലോ ഹോതീ’’തിആദീനി വചനാനി വിയ ‘‘നിബ്ബിദാതോ ഉപട്ഠാനകുസലോ ഹോതീ’’തിആദീനി വചനാനി ന യുജ്ജന്തി. തസ്മാ ഏവ ഇമാ അട്ഠ ന യോജിതാ. ആദീനവാനുപസ്സനാ പന ‘‘സുഞ്ഞതൂപട്ഠാനകുസലോ ഹോതി, അഭിനിവേസാനുപട്ഠാനകുസലോ ഹോതീ’’തി ഇമിനാ യുഗലകവചനേനേവ അത്ഥതോ ‘‘ആദീനവതോ ഉപട്ഠാനകുസലോ ഹോതി, ആലയാഭിനിവേസാനുപട്ഠാനകുസലോ ഹോതീ’’തി യോജിതാവ ഹോതീതി സരൂപേന ന യോജിതാ. ഇതി പുരിമാ ച അട്ഠ, അയഞ്ച ആദീനവാനുപസ്സനാതി അട്ഠാരസസു മഹാവിപസ്സനാസു ഇമാ നവ അയോജേത്വാ ഇതരാ ഏവ നവ യോജിതാതി വേദിതബ്ബാ. ഞാണൂപട്ഠാനകുസലോതി സേക്ഖോ വിപസ്സനൂപക്കിലേസാനം അഭാവതോ വിപസ്സനാഭാവനായ ഞാണസ്സ ഉപട്ഠാനേ കുസലോ. സമാധിഭാവനായ പന നികന്തിസബ്ഭാവതോ ഞാണൂപട്ഠാനേ കുസലോതി ന വുത്തോ.

    206.Suññatūpaṭṭhānakusaloti panettha suññato upaṭṭhānakusaloti vā suññatāya upaṭṭhānakusaloti vā padacchedo kātabbo. Yasmā pana nibbidāvirāganirodhapaṭinissaggānupassanā adhipaññādhammavipassanā yathābhūtañāṇadassanaṃ paṭisaṅkhānupassanā vivaṭṭanānupassanāti imā aṭṭha mahāvipassanā attano sabhāvavisesena visesitā, na ārammaṇavisesena, tasmā imāsaṃ aṭṭhannaṃ ‘‘aniccato upaṭṭhānakusalo hotī’’tiādīni vacanāni viya ‘‘nibbidāto upaṭṭhānakusalo hotī’’tiādīni vacanāni na yujjanti. Tasmā eva imā aṭṭha na yojitā. Ādīnavānupassanā pana ‘‘suññatūpaṭṭhānakusalo hoti, abhinivesānupaṭṭhānakusalo hotī’’ti iminā yugalakavacaneneva atthato ‘‘ādīnavato upaṭṭhānakusalo hoti, ālayābhinivesānupaṭṭhānakusalo hotī’’ti yojitāva hotīti sarūpena na yojitā. Iti purimā ca aṭṭha, ayañca ādīnavānupassanāti aṭṭhārasasu mahāvipassanāsu imā nava ayojetvā itarā eva nava yojitāti veditabbā. Ñāṇūpaṭṭhānakusaloti sekkho vipassanūpakkilesānaṃ abhāvato vipassanābhāvanāya ñāṇassa upaṭṭhāne kusalo. Samādhibhāvanāya pana nikantisabbhāvato ñāṇūpaṭṭhāne kusaloti na vutto.

    വിസഞ്ഞോഗൂപട്ഠാനകുസലോതി ‘‘കാമയോഗവിസഞ്ഞോഗോ ഭവയോഗവിസഞ്ഞോഗോ ദിട്ഠിയോഗവിസഞ്ഞോഗോ അവിജ്ജായോഗവിസഞ്ഞോഗോ’’തി (ദീ॰ നി॰ ൩.൩൧൨) ചതുധാ വുത്തസ്സ വിസഞ്ഞോഗസ്സ ഉപട്ഠാനേ കുസലോ. സഞ്ഞോഗാനുപട്ഠാനകുസലോതി കാമയോഗഭവയോഗദിട്ഠിയോഗാവിജ്ജായോഗവസേന ചതുധാ വുത്തസ്സ സഞ്ഞോഗസ്സ അനുപട്ഠാനേ കുസലോ. നിരോധൂപട്ഠാനകുസലോതി ‘‘പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, ഖീണാസവസ്സ ഭിക്ഖുനോ നിബ്ബാനനിന്നം ചിത്തം ഹോതി നിബ്ബാനപോണം നിബ്ബാനപബ്ഭാരം വിവേകട്ഠം നേക്ഖമ്മാഭിരതം ബ്യന്തീഭൂതം സബ്ബസോ ആസവട്ഠാനിയേഹി ധമ്മേഹീ’’തി (അ॰ നി॰ ൧൦.൯൦; പടി॰ മ॰ ൨.൪൪ അത്ഥതോ സമാനം) വുത്തഖീണാസവബലവസേന നിബ്ബാനനിന്നചിത്തത്താ ഖീണാസവോവ നിരോധസങ്ഖാതസ്സ നിബ്ബാനസ്സ ഉപട്ഠാനേ കുസലോ.

    Visaññogūpaṭṭhānakusaloti ‘‘kāmayogavisaññogo bhavayogavisaññogo diṭṭhiyogavisaññogo avijjāyogavisaññogo’’ti (dī. ni. 3.312) catudhā vuttassa visaññogassa upaṭṭhāne kusalo. Saññogānupaṭṭhānakusaloti kāmayogabhavayogadiṭṭhiyogāvijjāyogavasena catudhā vuttassa saññogassa anupaṭṭhāne kusalo. Nirodhūpaṭṭhānakusaloti ‘‘puna caparaṃ, bhikkhave, khīṇāsavassa bhikkhuno nibbānaninnaṃ cittaṃ hoti nibbānapoṇaṃ nibbānapabbhāraṃ vivekaṭṭhaṃ nekkhammābhirataṃ byantībhūtaṃ sabbaso āsavaṭṭhāniyehi dhammehī’’ti (a. ni. 10.90; paṭi. ma. 2.44 atthato samānaṃ) vuttakhīṇāsavabalavasena nibbānaninnacittattā khīṇāsavova nirodhasaṅkhātassa nibbānassa upaṭṭhāne kusalo.

    ആരമ്മണൂപട്ഠാനകുസലവസേനാതിആദീസു കുസലന്തി ഞാണം. ഞാണമ്പി ഹി കുസലപുഗ്ഗലയോഗതോ കുസലം യഥാ പണ്ഡിതപുഗ്ഗലയോഗതോ ‘‘പണ്ഡിതാ ധമ്മാ’’തി (ധ॰ സ॰ ദുകമാതികാ ൧൦൩). തസ്മാ കോസല്ലവസേനാതി അത്ഥോ.

    Ārammaṇūpaṭṭhānakusalavasenātiādīsu kusalanti ñāṇaṃ. Ñāṇampi hi kusalapuggalayogato kusalaṃ yathā paṇḍitapuggalayogato ‘‘paṇḍitā dhammā’’ti (dha. sa. dukamātikā 103). Tasmā kosallavasenāti attho.

    ൨൦൭. ഇദാനി ചതുസട്ഠിയാ ആകാരേഹീതിആദി ഞാണകഥായം (പടി॰ മ॰ ൧.൧൦൭) വുത്തമ്പി ഇന്ദ്രിയകഥാസമ്ബന്ധേന ഇധാനേത്വാ വുത്തം. തം ഹേട്ഠാ വുത്തനയേനേവ വേദിതബ്ബം.

    207. Idāni catusaṭṭhiyā ākārehītiādi ñāṇakathāyaṃ (paṭi. ma. 1.107) vuttampi indriyakathāsambandhena idhānetvā vuttaṃ. Taṃ heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ.

    ൨൦൮. പുന സമന്തചക്ഖുസമ്ബന്ധേന ഇന്ദ്രിയവിധാനം വത്തുകാമോ ന തസ്സ അദ്ദിട്ഠമിധത്ഥി കിഞ്ചീതിആദിമാഹ. തത്ഥ സമന്തചക്ഖൂതി സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണം. പഞ്ഞിന്ദ്രിയസ്സ വസേനാതിആദിനാ പഞ്ചന്നം ഇന്ദ്രിയാനം അവിയോഗിതം ദസ്സേതി. സദ്ദഹന്തോ പഗ്ഗണ്ഹാതീതിആദീഹി ഏകേകിന്ദ്രിയമൂലകേഹി പഞ്ചഹി ചതുക്കേഹി പഞ്ചന്നം ഇന്ദ്രിയാനം നിന്നപയോഗകാലേ വാ മഗ്ഗക്ഖണേ വാ ഏകരസഭാവം അഞ്ഞമഞ്ഞപച്ചയഭാവഞ്ച ദസ്സേതി. സദ്ദഹിതത്താ പഗ്ഗഹിതന്തിആദീഹി ഏകേകിന്ദ്രിയമൂലകേഹി പഞ്ചഹി ചതുക്കേഹി പഞ്ചന്നം ഇന്ദ്രിയാനം നിബ്ബത്തികാലേ വാ ഫലകാലേ വാ ഏകരസഭാവം അഞ്ഞമഞ്ഞപച്ചയഭാവഞ്ച ദസ്സേതി. പുന ബുദ്ധചക്ഖുസമ്ബന്ധേന ഇന്ദ്രിയവിധാനം വത്തുകാമോ യം ബുദ്ധചക്ഖൂതിആദിമാഹ . തത്ഥ ബുദ്ധചക്ഖൂതി ഇന്ദ്രിയപരോപരിയത്തഞാണം ആസയാനുസയഞാണഞ്ച. ബുദ്ധഞാണന്തി ച ഇദം തദേവ ദ്വയം, സേസം ഹേട്ഠാ വുത്തത്ഥമേവാതി.

    208. Puna samantacakkhusambandhena indriyavidhānaṃ vattukāmo na tassa addiṭṭhamidhatthi kiñcītiādimāha. Tattha samantacakkhūti sabbaññutaññāṇaṃ. Paññindriyassa vasenātiādinā pañcannaṃ indriyānaṃ aviyogitaṃ dasseti. Saddahanto paggaṇhātītiādīhi ekekindriyamūlakehi pañcahi catukkehi pañcannaṃ indriyānaṃ ninnapayogakāle vā maggakkhaṇe vā ekarasabhāvaṃ aññamaññapaccayabhāvañca dasseti. Saddahitattā paggahitantiādīhi ekekindriyamūlakehi pañcahi catukkehi pañcannaṃ indriyānaṃ nibbattikāle vā phalakāle vā ekarasabhāvaṃ aññamaññapaccayabhāvañca dasseti. Puna buddhacakkhusambandhena indriyavidhānaṃ vattukāmo yaṃ buddhacakkhūtiādimāha . Tattha buddhacakkhūti indriyaparopariyattañāṇaṃ āsayānusayañāṇañca. Buddhañāṇanti ca idaṃ tadeva dvayaṃ, sesaṃ heṭṭhā vuttatthamevāti.

    ഇന്ദ്രിയസമോധാനവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Indriyasamodhānavaṇṇanā niṭṭhitā.

    സദ്ധമ്മപ്പകാസിനിയാ പടിസമ്ഭിദാമഗ്ഗ-അട്ഠകഥായ

    Saddhammappakāsiniyā paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathāya

    ഇന്ദ്രിയകഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Indriyakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / പടിസമ്ഭിദാമഗ്ഗപാളി • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ൫. ഇന്ദ്രിയസമോധാനം • 5. Indriyasamodhānaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact