Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഇതിവുത്തക-അട്ഠകഥാ • Itivuttaka-aṭṭhakathā

    ൩. ഇന്ദ്രിയസുത്തവണ്ണനാ

    3. Indriyasuttavaṇṇanā

    ൬൨. തതിയേ ഇന്ദ്രിയാനീതി അധിപതേയ്യട്ഠേന ഇന്ദ്രിയാനി. യാനി ഹി സഹജാതധമ്മേസു ഇസ്സരാ വിയ ഹുത്വാ തേഹി അനുവത്തിതബ്ബാനി, താനി ഇന്ദ്രിയാനി നാമ. അപിച ഇന്ദോ ഭഗവാ ധമ്മിസ്സരോ പരമേന ചിത്തിസ്സരിയേന സമന്നാഗതോ. തേന ഇന്ദേന സബ്ബപഠമം ദിട്ഠത്താ അധിഗതത്താ പരേസഞ്ച ദിട്ഠത്താ ദേസിതത്താ വിഹിതത്താ ഗോചരഭാവനാസേവനാഹി ദിട്ഠത്താ ച ഇന്ദ്രിയാനി. ഇന്ദം വാ മഗ്ഗാധിഗമസ്സ ഉപനിസ്സയഭൂതം പുഞ്ഞകമ്മം, തസ്സ ലിങ്ഗാനീതിപി ഇന്ദ്രിയാനി. അനഞ്ഞാതഞ്ഞസ്സാമീതിന്ദ്രിയന്തി ‘‘അനമതഗ്ഗേ സംസാരേ അനഞ്ഞാതം അനധിഗതം അമതപദം ചതുസച്ചധമ്മമേവ വാ ജാനിസ്സാമീ’’തി പടിപന്നസ്സ ഇമിനാ പുബ്ബഭാഗേന ഉപ്പന്നം ഇന്ദ്രിയം, സോതാപത്തിമഗ്ഗപഞ്ഞായേതം അധിവചനം. അഞ്ഞിന്ദ്രിയന്തി ആജാനനഇന്ദ്രിയം. തത്രായം വചനത്ഥോ – ആജാനാതി പഠമമഗ്ഗഞാണേന ദിട്ഠമരിയാദം അനതിക്കമിത്വാവ ജാനാതീതി അഞ്ഞാ. യഥേവ ഹി പഠമമഗ്ഗപഞ്ഞാ ദുക്ഖാദീസു പരിഞ്ഞാഭിസമയാദിവസേന പവത്തതി, തഥേവ അയമ്പി പവത്തതീതി അഞ്ഞാ ച സാ യഥാവുത്തേനട്ഠേന ഇന്ദ്രിയം ചാതി അഞ്ഞിന്ദ്രിയം. ആജാനനട്ഠേനേവ അഞ്ഞസ്സ വാ അരിയപുഗ്ഗലസ്സ ഇന്ദ്രിയന്തി അഞ്ഞിന്ദ്രിയം, സോതാപത്തിഫലതോ പട്ഠായ ഛസു ഠാനേസു ഞാണസ്സേതം അധിവചനം. അഞ്ഞാതാവിന്ദ്രിയന്തി അഞ്ഞാതാവിനോ ചതൂസു സച്ചേസു നിട്ഠിതഞാണകിച്ചസ്സ ഖീണാസവസ്സ ഉപ്പജ്ജനതോ ഇന്ദ്രിയട്ഠസമ്ഭവതോ ച അഞ്ഞാതാവിന്ദ്രിയം. ഏത്ഥ ച പഠമപച്ഛിമാനി പഠമമഗ്ഗചതുത്ഥഫലവസേന ഏകട്ഠാനികാനി, ഇതരം ഇതരമഗ്ഗഫലവസേന ഛട്ഠാനികന്തി വേദിതബ്ബം.

    62. Tatiye indriyānīti adhipateyyaṭṭhena indriyāni. Yāni hi sahajātadhammesu issarā viya hutvā tehi anuvattitabbāni, tāni indriyāni nāma. Apica indo bhagavā dhammissaro paramena cittissariyena samannāgato. Tena indena sabbapaṭhamaṃ diṭṭhattā adhigatattā paresañca diṭṭhattā desitattā vihitattā gocarabhāvanāsevanāhi diṭṭhattā ca indriyāni. Indaṃ vā maggādhigamassa upanissayabhūtaṃ puññakammaṃ, tassa liṅgānītipi indriyāni. Anaññātaññassāmītindriyanti ‘‘anamatagge saṃsāre anaññātaṃ anadhigataṃ amatapadaṃ catusaccadhammameva vā jānissāmī’’ti paṭipannassa iminā pubbabhāgena uppannaṃ indriyaṃ, sotāpattimaggapaññāyetaṃ adhivacanaṃ. Aññindriyanti ājānanaindriyaṃ. Tatrāyaṃ vacanattho – ājānāti paṭhamamaggañāṇena diṭṭhamariyādaṃ anatikkamitvāva jānātīti aññā. Yatheva hi paṭhamamaggapaññā dukkhādīsu pariññābhisamayādivasena pavattati, tatheva ayampi pavattatīti aññā ca sā yathāvuttenaṭṭhena indriyaṃ cāti aññindriyaṃ. Ājānanaṭṭheneva aññassa vā ariyapuggalassa indriyanti aññindriyaṃ, sotāpattiphalato paṭṭhāya chasu ṭhānesu ñāṇassetaṃ adhivacanaṃ. Aññātāvindriyanti aññātāvino catūsu saccesu niṭṭhitañāṇakiccassa khīṇāsavassa uppajjanato indriyaṭṭhasambhavato ca aññātāvindriyaṃ. Ettha ca paṭhamapacchimāni paṭhamamaggacatutthaphalavasena ekaṭṭhānikāni, itaraṃ itaramaggaphalavasena chaṭṭhānikanti veditabbaṃ.

    ഗാഥാസു സിക്ഖമാനസ്സാതി അധിസീലസിക്ഖാദയോ സിക്ഖമാനസ്സ ഭാവേന്തസ്സ. ഉജുമഗ്ഗാനുസാരിനോതി ഉജുമഗ്ഗോ വുച്ചതി അരിയമഗ്ഗോ, അന്തദ്വയവിവജ്ജിതത്താ തസ്സ അനുസ്സരണതോ ഉജുമഗ്ഗാനുസാരിനോ, പടിപാടിയാ മഗ്ഗേ ഉപ്പാദേന്തസ്സാതി അത്ഥോ. ഖയസ്മിന്തി അനവസേസകിലേസാനം ഖേപനതോ ഖയസങ്ഖാതേ അഗ്ഗമഗ്ഗേ ഞാണം പഠമം പുരേയേവ ഉപ്പജ്ജതി. തതോ അഞ്ഞാ അനന്തരാതി തതോ മഗ്ഗഞാണതോ അനന്തരാ അരഹത്തം ഉപ്പജ്ജതി. അഥ വാ ഉജുമഗ്ഗാനുസാരിനോതി ലീനുദ്ധച്ചപതിട്ഠാനായൂഹനാദികേ വജ്ജേത്വാ സമഥവിപസ്സനം യുഗനദ്ധം കത്വാ ഭാവനാവസേന പവത്തം പുബ്ബഭാഗമഗ്ഗം അനുസ്സരന്തസ്സ അനുഗച്ഛന്തസ്സ പടിപജ്ജന്തസ്സ ഗോത്രഭുഞാണാനന്തരം ദിട്ഠേകട്ഠാനം കിലേസാനം ഖേപനതോ ഖയസ്മിം സോതാപത്തിമഗ്ഗേ പഠമം ഞാണം അനഞ്ഞാതഞ്ഞസ്സാമീതിന്ദ്രിയം ഉപ്പജ്ജതി. തതോ അഞ്ഞാ അനന്തരാതി തതോ പഠമഞാണതോ അനന്തരാ അനന്തരതോ പട്ഠായ യാവ അഗ്ഗമഗ്ഗാ അഞ്ഞാ അഞ്ഞിന്ദ്രിയം ഉപ്പജ്ജതി.

    Gāthāsu sikkhamānassāti adhisīlasikkhādayo sikkhamānassa bhāventassa. Ujumaggānusārinoti ujumaggo vuccati ariyamaggo, antadvayavivajjitattā tassa anussaraṇato ujumaggānusārino, paṭipāṭiyā magge uppādentassāti attho. Khayasminti anavasesakilesānaṃ khepanato khayasaṅkhāte aggamagge ñāṇaṃ paṭhamaṃ pureyeva uppajjati. Tato aññā anantarāti tato maggañāṇato anantarā arahattaṃ uppajjati. Atha vā ujumaggānusārinoti līnuddhaccapatiṭṭhānāyūhanādike vajjetvā samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ katvā bhāvanāvasena pavattaṃ pubbabhāgamaggaṃ anussarantassa anugacchantassa paṭipajjantassa gotrabhuñāṇānantaraṃ diṭṭhekaṭṭhānaṃ kilesānaṃ khepanato khayasmiṃ sotāpattimagge paṭhamaṃ ñāṇaṃ anaññātaññassāmītindriyaṃ uppajjati. Tato aññā anantarāti tato paṭhamañāṇato anantarā anantarato paṭṭhāya yāva aggamaggā aññā aññindriyaṃ uppajjati.

    തതോ അഞ്ഞാ വിമുത്തസ്സാതി തതോ അഞ്ഞാ അഞ്ഞിന്ദ്രിയതോ പച്ഛാ അരഹത്തമഗ്ഗഞാണാനന്തരാ അരഹത്തഫലേന പഞ്ഞാവിമുത്തിയാ അഞ്ഞാതാവിന്ദ്രിയേന വിമുത്തസ്സ. ഞാണം വേ ഹോതി താദിനോതി അരഹത്തഫലുപ്പത്തിതോ ഉത്തരകാലേ ഇട്ഠാനിട്ഠാദീസു താദിലക്ഖണപ്പത്തസ്സ ഖീണാസവസ്സ പച്ചവേക്ഖണഞാണം ഉപ്പജ്ജതി. കഥം ഉപ്പജ്ജതീതി ആഹ ‘‘അകുപ്പാ മേ വിമുത്തീ’’തി. തസ്സ അകുപ്പഭാവസ്സ കാരണം ദസ്സേതി ‘‘ഭവസംയോജനക്ഖയാ’’തി.

    Tatoaññā vimuttassāti tato aññā aññindriyato pacchā arahattamaggañāṇānantarā arahattaphalena paññāvimuttiyā aññātāvindriyena vimuttassa. Ñāṇaṃ ve hoti tādinoti arahattaphaluppattito uttarakāle iṭṭhāniṭṭhādīsu tādilakkhaṇappattassa khīṇāsavassa paccavekkhaṇañāṇaṃ uppajjati. Kathaṃ uppajjatīti āha ‘‘akuppā me vimuttī’’ti. Tassa akuppabhāvassa kāraṇaṃ dasseti ‘‘bhavasaṃyojanakkhayā’’ti.

    ഇദാനി താദിസം ഖീണാസവം ഥോമേന്തോ ‘‘സ വേ ഇന്ദ്രിയസമ്പന്നോ’’തി തതിയം ഗാഥമാഹ. തത്ഥ ഇന്ദ്രിയസമ്പന്നോതി യഥാവുത്തേഹി തീഹി ലോകുത്തരിന്ദ്രിയേഹി സമന്നാഗതോ, സുദ്ധേഹിപി വാ പടിപ്പസ്സദ്ധിലദ്ധേഹി സദ്ധാദീഹി ഇന്ദ്രിയേഹി സമന്നാഗതോ പരിപുണ്ണോ, തതോ ഏവ ചക്ഖാദീഹി സുട്ഠു വൂപസന്തേഹി നിബ്ബിസേവനേഹി ഇന്ദ്രിയേഹി സമന്നാഗതോ. തേനാഹ ‘‘സന്തോ’’തി, സബ്ബകിലേസപരിളാഹവൂപസമേന ഉപസന്തോതി അത്ഥോ. സന്തിപദേ രതോതി നിബ്ബാനേ അഭിരതോ അധിമുത്തോ. ഏത്ഥ ച ‘‘ഇന്ദ്രിയസമ്പന്നോ’’തി ഏതേന ഭാവിതമഗ്ഗതാ, പരിഞ്ഞാതക്ഖന്ധതാ ചസ്സ ദസ്സിതാ. ‘‘സന്തോ’’തി ഏതേന പഹീനകിലേസതാ, ‘‘സന്തിപദേ രതോ’’തി ഏതേന സച്ഛികതനിരോധതാതി. സേസം വുത്തനയമേവ.

    Idāni tādisaṃ khīṇāsavaṃ thomento ‘‘sa ve indriyasampanno’’ti tatiyaṃ gāthamāha. Tattha indriyasampannoti yathāvuttehi tīhi lokuttarindriyehi samannāgato, suddhehipi vā paṭippassaddhiladdhehi saddhādīhi indriyehi samannāgato paripuṇṇo, tato eva cakkhādīhi suṭṭhu vūpasantehi nibbisevanehi indriyehi samannāgato. Tenāha ‘‘santo’’ti, sabbakilesapariḷāhavūpasamena upasantoti attho. Santipade ratoti nibbāne abhirato adhimutto. Ettha ca ‘‘indriyasampanno’’ti etena bhāvitamaggatā, pariññātakkhandhatā cassa dassitā. ‘‘Santo’’ti etena pahīnakilesatā, ‘‘santipade rato’’ti etena sacchikatanirodhatāti. Sesaṃ vuttanayameva.

    തതിയസുത്തവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Tatiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഇതിവുത്തകപാളി • Itivuttakapāḷi / ൩. ഇന്ദ്രിയസുത്തം • 3. Indriyasuttaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact