| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
೧. ಇನ್ದ್ರಿಯವಾರವಣ್ಣನಾ
1. Indriyavāravaṇṇanā
೨೩. ಅಥ ಮೇತ್ತೂಪಸಂಹಾರಾಕಾರಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾದಿಪರಿಭಾವನಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತುಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸತ್ತಾನಂ ಪೀಳನಂ ವಜ್ಜೇತ್ವಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಪೀಳನನ್ತಿ ಅಬ್ಭನ್ತರತೋ ಸರೀರಪೀಳನಂ। ಉಪಘಾತನ್ತಿ ಬಾಹಿರತೋ ಸರೀರೋಪಘಾತಂ। ಸನ್ತಾಪನ್ತಿ ಯಥಾ ತಥಾ ವಾ ಚಿತ್ತಸನ್ತಾಪನಂ। ಪರಿಯಾದಾನನ್ತಿ ಪಕತಿಯಾ ಜೀವಿತಾದಿಪರಿಕ್ಖಯಂ। ವಿಹೇಸನ್ತಿ ಪರತೋ ಜೀವಿತವಿಹೇಠನಂ। ವಜ್ಜೇತ್ವಾತಿ ಪೀಳನಾದೀಸು ಏಕೇಕಂ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತೇನೇವ ಅಪನೇತ್ವಾ। ಇಮಾನಿ ಪೀಳನಾದೀನಿ ಪಞ್ಚ ಪದಾನಿ ಮೇತ್ತೋಪಸಂಹಾರಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖವಿವಜ್ಜನವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ, ಅಪೀಳನಾಯಾತಿಆದೀನಿ ಮೇತ್ತೋಪಸಂಹಾರವಸೇನ। ಅಪೀಳನಾಯಾತಿ ಅಪೀಳನಾಕಾರೇನ, ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತೇ ಮೇತ್ತಾಯತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ। ಮಾ ವೇರಿನೋ ಮಾ ದುಕ್ಖಿನೋ ಮಾ ದುಕ್ಖಿತತ್ತಾತಿ ಇಮಾನಿಪಿ ತೀಣಿ ಮೇತ್ತೋಪಸಂಹಾರಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖಪಟಿಕ್ಖೇಪವಚನಾನಿ। ಮಾ-ವಚನಸ್ಸ ಮಾ ಹೋನ್ತೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅವೇರಿನೋ ಸುಖಿನೋ ಸುಖಿತತ್ತಾತಿ ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ಮೇತ್ತೋಪಸಂಹಾರವಚನಾನಿ। ‘‘ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಜಾ ಅನೀಘಾ’’ತಿ ಇದಂ ದ್ವಯಂ ‘‘ಸುಖಿನೋ’’ತಿ ವಚನೇನ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಸುಖಿತತ್ತಾತಿ ತಸ್ಸೇವ ಸುಖಸ್ಸ ನಿಚ್ಚಪ್ಪವತ್ತಿದಸ್ಸನಂ। ‘‘ಸುಖಿತತ್ತಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ಸುಖೀ ಅತ್ತಾನಂ ಪರಿಹರನ್ತೂ’’ತಿ ಚ ಅತ್ಥತೋ ಏಕಂ। ‘‘ಅಪೀಳನಾಯಾ’’ತಿಆದೀಹಿ ವಾ ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಜಾನೀಘವಚನಾನಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾನಿ। ಅಟ್ಠಹಾಕಾರೇಹೀತಿ ‘‘ಅಪೀಳನಾಯಾ’’ತಿಆದಯೋ ಪಞ್ಚ ಮೇತ್ತೋಪಸಂಹಾರಾಕಾರಾ ‘‘ಅವೇರಿನೋ ಹೋನ್ತೂ’’ತಿಆದಯೋ ತಯೋ ಮೇತ್ತೋಪಸಂಹಾರಾಕಾರಾತಿ ಇಮೇಹಿ ಅಟ್ಠಹಾಕಾರೇಹಿ। ಮೇತ್ತಾಯತೀತಿ ಸಿನಿಯ್ಹತಿ। ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಚೇತಯತೀತಿ ತಂ ಹಿತೋಪಸಂಹಾರಂ ಚೇತಯತಿ ಅಭಿಸನ್ದಹತಿ, ಪವತ್ತೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಬ್ಬಬ್ಯಾಪಾದಪರಿಯುಟ್ಠಾನೇಹಿ ವಿಮುಚ್ಚತೀತಿ ಮೇತ್ತಾಯ ಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತೇಹಿ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಬ್ಯಾಪಾದಸಮುದಾಚಾರೇಹಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನತೋ ವಿಮುಚ್ಚತಿ। ಮೇತ್ತಾ ಚ ಚೇತೋ ಚ ವಿಮುತ್ತಿ ಚಾತಿ ಏಕಾಯೇವ ಮೇತ್ತಾ ತಿಧಾ ವಣ್ಣಿತಾ।
23. Atha mettūpasaṃhārākāraṃ indriyādiparibhāvanañca dassetuṃ sabbesaṃ sattānaṃ pīḷanaṃ vajjetvātiādimāha. Tattha pīḷananti abbhantarato sarīrapīḷanaṃ. Upaghātanti bāhirato sarīropaghātaṃ. Santāpanti yathā tathā vā cittasantāpanaṃ. Pariyādānanti pakatiyā jīvitādiparikkhayaṃ. Vihesanti parato jīvitaviheṭhanaṃ. Vajjetvāti pīḷanādīsu ekekaṃ attano citteneva apanetvā. Imāni pīḷanādīni pañca padāni mettopasaṃhārassa paṭipakkhavivajjanavasena vuttāni, apīḷanāyātiādīni mettopasaṃhāravasena. Apīḷanāyāti apīḷanākārena, sabbe satte mettāyatīti sambandho. Evaṃ sesesupi. Mā verino mā dukkhino mā dukkhitattāti imānipi tīṇi mettopasaṃhārassa paṭipakkhapaṭikkhepavacanāni. Mā-vacanassa mā hontūti attho. Averino sukhino sukhitattāti imāni tīṇi mettopasaṃhāravacanāni. ‘‘Abyāpajjā anīghā’’ti idaṃ dvayaṃ ‘‘sukhino’’ti vacanena saṅgahitanti veditabbaṃ. Sukhitattāti tasseva sukhassa niccappavattidassanaṃ. ‘‘Sukhitattā’’ti ca ‘‘sukhī attānaṃ pariharantū’’ti ca atthato ekaṃ. ‘‘Apīḷanāyā’’tiādīhi vā abyāpajjānīghavacanāni saṅgahitāni. Aṭṭhahākārehīti ‘‘apīḷanāyā’’tiādayo pañca mettopasaṃhārākārā ‘‘averino hontū’’tiādayo tayo mettopasaṃhārākārāti imehi aṭṭhahākārehi. Mettāyatīti siniyhati. Taṃ dhammaṃ cetayatīti taṃ hitopasaṃhāraṃ cetayati abhisandahati, pavattetīti attho. Sabbabyāpādapariyuṭṭhānehivimuccatīti mettāya paṭipakkhabhūtehi sabbehi byāpādasamudācārehi vikkhambhanato vimuccati. Mettā ca ceto ca vimutti cāti ekāyeva mettā tidhā vaṇṇitā.
ಅವೇರಿನೋ ಖೇಮಿನೋ ಸುಖಿನೋತಿ ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ಪದಾನಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತೇ ಆಕಾರೇ ಸಙ್ಖೇಪೇನ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ವುತ್ತಾನಿ। ಸದ್ಧಾಯ ಅಧಿಮುಚ್ಚತೀತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವುತ್ತಾನಿ ಪಞ್ಚಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಮೇತ್ತಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಿಯೇವ। ಆಸೇವನಾತಿಆದೀಸು ಛಸು ವಾರೇಸು ಆಸೇವೀಯತಿ ಏತೇಹಿ ಮೇತ್ತಾತಿ ಆಸೇವನಾ। ತಥಾ ಭಾವನಾ ಬಹುಲೀಕಮ್ಮಂ। ಅಲಙ್ಕಾರಾತಿ ವಿಭೂಸನಾ। ಸ್ವಾಲಙ್ಕತಾತಿ ಸುಟ್ಠು ಅಲಙ್ಕತಾ ಭೂಸಿತಾ। ಪರಿಕ್ಖಾರಾತಿ ಸಮ್ಭಾರಾ। ಸುಪರಿಕ್ಖತಾತಿ ಸುಟ್ಠು ಸಮ್ಭತಾ। ಪರಿವಾರಾತಿ ರಕ್ಖನಟ್ಠೇನ। ಪುನ ಆಸೇವನಾದೀನಿ ಅಟ್ಠವೀಸತಿ ಪದಾನಿ ಮೇತ್ತಾಯ ವಣ್ಣಭಣನತ್ಥಂ ವುತ್ತಾನಿ। ತತ್ಥ ಪಾರಿಪೂರೀತಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಭಾವಾ। ಸಹಗತಾತಿ ಮೇತ್ತಾಯ ಸಹಗತಾ। ತಥಾ ಸಹಜಾತಾದಯೋ। ಪಕ್ಖನ್ದನಾತಿ ಮೇತ್ತಾಯ ಪವಿಸನಾ, ಪಕ್ಖನ್ದತಿ ಏತೇಹಿ ಮೇತ್ತಾತಿ ವಾ ಪಕ್ಖನ್ದನಾ। ತಥಾ ಸಂಸೀದನಾದಯೋ। ಏತಂ ಸನ್ತನ್ತಿ ಫಸ್ಸನಾತಿ ಏಸಾ ಮೇತ್ತಾ ಸನ್ತಾತಿ ಏತೇಹಿ ಫಸ್ಸನಾ ಹೋತೀತಿ ಏತಂ ಸನ್ತನ್ತಿ ಫಸ್ಸನಾ ‘‘ಏತದಗ್ಗ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰ ೧.೧೮೮ ಆದಯೋ) ವಿಯ ನಪುಂಸಕವಚನಂ। ಸ್ವಾಧಿಟ್ಠಿತಾತಿ ಸುಟ್ಠು ಪತಿಟ್ಠಿತಾ। ಸುಸಮುಗ್ಗತಾತಿ ಸುಟ್ಠು ಸಮುಸ್ಸಿತಾ। ಸುವಿಮುತ್ತಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪಚ್ಚನೀಕೇಹಿ ಸುಟ್ಠು ವಿಮುತ್ತಾ। ನಿಬ್ಬತ್ತೇನ್ತೀತಿ ಮೇತ್ತಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ಮೇತ್ತಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇನ್ತಿ। ಜೋತೇನ್ತೀತಿ ಪಾಕಟಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಪತಾಪೇನ್ತೀತಿ ವಿರೋಚೇನ್ತಿ।
Averino khemino sukhinoti imāni tīṇi padāni pubbe vutte ākāre saṅkhepena saṅgahetvā vuttāni. Saddhāya adhimuccatītiādinā nayena vuttāni pañcindriyāni mettāya sampayuttāniyeva. Āsevanātiādīsu chasu vāresu āsevīyati etehi mettāti āsevanā. Tathā bhāvanā bahulīkammaṃ. Alaṅkārāti vibhūsanā. Svālaṅkatāti suṭṭhu alaṅkatā bhūsitā. Parikkhārāti sambhārā. Suparikkhatāti suṭṭhu sambhatā. Parivārāti rakkhanaṭṭhena. Puna āsevanādīni aṭṭhavīsati padāni mettāya vaṇṇabhaṇanatthaṃ vuttāni. Tattha pāripūrīti paripuṇṇabhāvā. Sahagatāti mettāya sahagatā. Tathā sahajātādayo. Pakkhandanāti mettāya pavisanā, pakkhandati etehi mettāti vā pakkhandanā. Tathā saṃsīdanādayo. Etaṃ santanti phassanāti esā mettā santāti etehi phassanā hotīti etaṃ santanti phassanā ‘‘etadagga’’ntiādīsu (a. ni. 1.188 ādayo) viya napuṃsakavacanaṃ. Svādhiṭṭhitāti suṭṭhu patiṭṭhitā. Susamuggatāti suṭṭhu samussitā. Suvimuttāti attano attano paccanīkehi suṭṭhu vimuttā. Nibbattentīti mettāsampayuttā hutvā mettaṃ nibbattenti. Jotentīti pākaṭaṃ karonti. Patāpentīti virocenti.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗಪಾಳಿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ೧. ಇನ್ದ್ರಿಯವಾರೋ • 1. Indriyavāro
