| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
੧੦. ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਯਮਕਂ
10. Indriyayamakaṃ
ਇਦਾਨਿ ਤੇਸਞ੍ਞੇવ ਮੂਲਯਮਕੇ ਦੇਸਿਤਾਨਂ ਕੁਸਲਾਦਿਧਮ੍ਮਾਨਂ ਲਬ੍ਭਮਾਨવਸੇਨ ਏਕਦੇਸਂ ਸਂਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਯਮਕਾਨਨ੍ਤਰਂ ਦੇਸਿਤਸ੍ਸ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਯਮਕਸ੍ਸ વਣ੍ਣਨਾ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਖਨ੍ਧਯਮਕਾਦੀਸੁ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਪਾਲ਼ਿવવਤ੍ਥਾਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਇਧਾਪਿ ਹਿ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿવਾਰਾਦਯੋ ਤਯੋ ਮਹਾવਾਰਾ ਅવਸੇਸਾ ਅਨ੍ਤਰવਾਰਾ ਚ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਾਲਪ੍ਪਭੇਦਾਦੀਹਿ ਖਨ੍ਧਯਮਕਾਦੀਸੁ ਆਗਤਸਦਿਸਾવ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਪਨ ਬਹੁਤਾਯ ਧਾਤੁਯਮਕਤੋਪਿ ਬਹੁਤਰਾਨਿ ਯਮਕਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਪਨ ਹੇਟ੍ਠਾ ਪੁਗ੍ਗਲવਾਰਾਦੀਸੁ ਚਕ੍ਖਾਯਤਨਚਕ੍ਖੁਧਾਤੁਮੂਲਕੇ ਨਯੇ ਚਕ੍ਖਾਯਤਨਚਕ੍ਖੁਧਾਤੂਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਜਿવ੍ਹਾਯਤਨਕਾਯਾਯਤਨਾਨਿ ਨ ਯੋਜਿਤਾਨਿ। ਜਿવ੍ਹਾਯਤਨਕਾਯਾਯਤਨਮੂਲਕਾਨਿ ਚ ਯਮਕਾਨੇવ ਨ ਗਹਿਤਾਨਿ, ਤਥਾ ਇਧਾਪਿ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮੂਲਕੇ ਨਯੇ ਜਿવ੍ਹਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਕਾਯਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਨ ਯੋਜਿਤਾਨਿ, ਜਿવ੍ਹਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਕਾਯਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮੂਲਕਾਨਿ ਚ ਯਮਕਾਨੇવ ਨ ਗਹਿਤਾਨਿ। ਤੇਸਂ ਅਗ੍ਗਹਣੇ ਕਾਰਣਂ ਤਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਪਨ ਯਥਾ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦਿਮੂਲਕੇਹਿ ਤਥੇવ ਇਤ੍ਥਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦਿਮੂਲਕੇਹਿਪਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯਸ੍ਮਾ ਯੋਜਨਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਅਯੋਜੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬੇਹਿਪਿ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮੂਲਕਾਦੀਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਯੋਜਿਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਇਤ੍ਥਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪੁਰਿਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਯੋਜਿਤਾਨਿ ਸੁਖਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਦੁਕ੍ਖਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਦੋਮਨਸ੍ਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਨ ਗਹਿਤਾਨਿ। ਸੋਮਨਸ੍ਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਉਪੇਕ੍ਖਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਸਬ੍ਭਾવਤੋ ਗਹਿਤਾਨਿ। ਤਥਾ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦੀਨਿ ਪਞ੍ਚ। ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾਨਿ ਤੀਣਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਂ ਅਭਾવੇਨੇવ ਨ ਗਹਿਤਾਨਿ। ਇਤਿ ਯਾਨਿ ਗਹਿਤਾਨਿ, ਤੇਸਂ વਸੇਨੇਤ੍ਥ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮੂਲਕੇ ਨਯੇ ਯਮਕਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਯਥਾ ਚੇਤ੍ਥ, ਏવਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ। ਯਾਨਿ ਪਨ ਨ ਗਹਿਤਾਨਿ, ਤੇਸਂ વਸੇਨ ਯਮਕਾਨਿ ਨ ਗਣੇਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਗਣੇਨ੍ਤੇਨ વਾ ਮੋਘਪੁਚ੍ਛਾવਸੇਨ ਗਣੇਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ਏવਂ ਤਾવ ਸਬ੍ਬવਾਰੇਸੁ ਪਾਲ਼ਿવવਤ੍ਥਾਨਮੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Idāni tesaññeva mūlayamake desitānaṃ kusalādidhammānaṃ labbhamānavasena ekadesaṃ saṃgaṇhitvā dhammayamakānantaraṃ desitassa indriyayamakassa vaṇṇanā hoti. Tattha khandhayamakādīsu vuttanayeneva pāḷivavatthānaṃ veditabbaṃ. Idhāpi hi paṇṇattivārādayo tayo mahāvārā avasesā antaravārā ca saddhiṃ kālappabhedādīhi khandhayamakādīsu āgatasadisāva. Indriyānaṃ pana bahutāya dhātuyamakatopi bahutarāni yamakāni honti. Yathā pana heṭṭhā puggalavārādīsu cakkhāyatanacakkhudhātumūlake naye cakkhāyatanacakkhudhātūhi saddhiṃ jivhāyatanakāyāyatanāni na yojitāni. Jivhāyatanakāyāyatanamūlakāni ca yamakāneva na gahitāni, tathā idhāpi cakkhundriyamūlake naye jivhindriyakāyindriyāni na yojitāni, jivhindriyakāyindriyamūlakāni ca yamakāneva na gahitāni. Tesaṃ aggahaṇe kāraṇaṃ tattha vuttanayeneva veditabbaṃ. Manindriyaṃ pana yathā cakkhundriyādimūlakehi tatheva itthindriyādimūlakehipi saddhiṃ yasmā yojanaṃ gacchati, tasmā nikkhittapaṭipāṭiyā ayojetvā sabbehipi cakkhundriyamūlakādīhi saddhiṃ pariyosāne yojitanti veditabbaṃ. Cakkhundriyena saddhiṃ itthindriyapurisindriyajīvitindriyāni yojitāni sukhindriyadukkhindriyadomanassindriyāni paṭisandhiyaṃ natthīti na gahitāni. Somanassindriyaupekkhindriyāni paṭisandhiyaṃ uppattisabbhāvato gahitāni. Tathā saddhindriyādīni pañca. Lokuttarāni tīṇi paṭisandhiyaṃ abhāveneva na gahitāni. Iti yāni gahitāni, tesaṃ vasenettha cakkhundriyamūlake naye yamakagaṇanā veditabbā. Yathā cettha, evaṃ sabbattha. Yāni pana na gahitāni, tesaṃ vasena yamakāni na gaṇetabbāni. Gaṇentena vā moghapucchāvasena gaṇetabbānīti evaṃ tāva sabbavāresu pāḷivavatthānameva veditabbaṃ.
ਪવਤ੍ਤਿવਾਰવਣ੍ਣਨਾ
Pavattivāravaṇṇanā
੧-੮੬. ਅਤ੍ਥવਿਨਿਚ੍ਛਯੇ ਪਨੇਤ੍ਥ ਇਦਂ ਨਯਮੁਖਂ – ਸਚਕ੍ਖੁਕਾਨਂ ਨ ਇਤ੍ਥੀਨਨ੍ਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਪਾਰਿਸਜ੍ਜਾਦੀਨਞ੍ਚੇવ ਰੂਪੀਨਂ ਪੁਰਿਸਨਪੁਂਸਕਾਨਞ੍ਚ વਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਸਞ੍ਹਿ ਇਤ੍ਥਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਸਚਕ੍ਖੁਕਾਨਂ ਨ ਪੁਰਿਸਾਨਨ੍ਤਿ ਰੂਪੀਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨਞ੍ਚੇવ ਇਤ੍ਥਿਨਪੁਂਸਕਾਨਞ੍ਚ વਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਸਞ੍ਹਿ ਪੁਰਿਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਅਚਕ੍ਖੁਕਾਨਂ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤਾਨਂ ਤੇਸਂ ਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਏਕવੋਕਾਰਚਤੁવੋਕਾਰਕਾਮਧਾਤੁਸਤ੍ਤੇ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਚਕ੍ਖੁਕਾਨਂ વਿਨਾ ਸੋਮਨਸ੍ਸੇਨਾਤਿ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤਾਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਮਹਾવਿਪਾਕਪਟਿਸਨ੍ਧੀਨਂ વਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਚਕ੍ਖੁਕਾਨਂ વਿਨਾ ਉਪੇਕ੍ਖਾਯਾਤਿ ਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕਾਨਂ વਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਉਪੇਕ੍ਖਾਯ ਅਚਕ੍ਖੁਕਾਨਨ੍ਤਿ ਅਹੇਤੁਕਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਹੇਤੁਕਾਨਨ੍ਤਿ ਅਹੇਤੁਕਪਟਿਸਨ੍ਧਿਚਿਤ੍ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦੀਨਂ ਅਭਾવਤੋ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਹਿ ਏਕਨ੍ਤੇਨੇવ ਸਦ੍ਧਾਸਤਿਪਞ੍ਞਾਯੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਸਮਾਧਿવੀਰਿਯਾਨਿ ਪਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪ੍ਪਤ੍ਤਾਨਿ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਸਹੇਤੁਕਾਨਂ ਅਚਕ੍ਖੁਕਾਨਨ੍ਤਿ ਗਬ੍ਭਸੇਯ੍ਯਕવਸੇਨ ਚੇવ ਅਰੂਪੀવਸੇਨ ਚ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਞ੍ਞੋ ਹਿ ਸਹੇਤੁਕੋ ਅਚਕ੍ਖੁਕੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਸਚਕ੍ਖੁਕਾਨਂ ਅਹੇਤੁਕਾਨਨ੍ਤਿ ਅਪਾਯੇ ਓਪਪਾਤਿਕવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਚਕ੍ਖੁਕਾਨਂ ਞਾਣવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਕਾਮਧਾਤੁਯਂ ਦੁਹੇਤੁਕਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕਾਨਂ વਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਚਕ੍ਖੁਕਾਨਂ ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਰੂਪੀਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨੋ ਚੇવ ਕਾਮਾવਚਰਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇ ਚ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਨਂ ਅਚਕ੍ਖੁਕਾਨਨ੍ਤਿ ਅਰੂਪਿਨੋ ਚ ਤਿਹੇਤੁਕਗਬ੍ਭਸੇਯ੍ਯਕੇ ਚ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ।
1-86. Atthavinicchaye panettha idaṃ nayamukhaṃ – sacakkhukānaṃ na itthīnanti brahmapārisajjādīnañceva rūpīnaṃ purisanapuṃsakānañca vasena vuttaṃ. Tesañhi itthindriyaṃ nuppajjati. Sacakkhukānaṃ na purisānanti rūpībrahmānañceva itthinapuṃsakānañca vasena vuttaṃ. Tesañhi purisindriyaṃ nuppajjati. Acakkhukānaṃ upapajjantānaṃ tesaṃ jīvitindriyaṃ uppajjatīti ekavokāracatuvokārakāmadhātusatte sandhāya vuttaṃ. Sacakkhukānaṃ vinā somanassenāti upekkhāsahagatānaṃ catunnaṃ mahāvipākapaṭisandhīnaṃ vasena vuttaṃ. Sacakkhukānaṃ vinā upekkhāyāti somanassasahagatapaṭisandhikānaṃ vasena vuttaṃ. Upekkhāya acakkhukānanti ahetukapaṭisandhivasena vuttaṃ. Ahetukānanti ahetukapaṭisandhicittena saddhiṃ saddhindriyādīnaṃ abhāvato vuttaṃ. Tattha hi ekanteneva saddhāsatipaññāyo natthi. Samādhivīriyāni pana indriyappattāni na honti. Sahetukānaṃ acakkhukānanti gabbhaseyyakavasena ceva arūpīvasena ca vuttaṃ. Añño hi sahetuko acakkhuko nāma natthi. Sacakkhukānaṃ ahetukānanti apāye opapātikavasena vuttaṃ. Sacakkhukānaṃ ñāṇavippayuttānanti kāmadhātuyaṃ duhetukapaṭisandhikānaṃ vasena vuttaṃ. Sacakkhukānaṃ ñāṇasampayuttānanti rūpībrahmāno ceva kāmāvacaradevamanusse ca sandhāya vuttaṃ. Ñāṇasampayuttānaṃ acakkhukānanti arūpino ca tihetukagabbhaseyyake ca sandhāya vuttaṃ.
੧੯੦. ਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮੂਲਕੇ વਿਨਾ ਸੋਮਨਸ੍ਸੇਨ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਦ੍વੇਪਿ ਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਪવਤ੍ਤੇ ਸੋਮਨਸ੍ਸવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਕ੍ਖਣੇਤਿ ਅਰੂਪਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਾਪਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਪવਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਯੋਜਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਸੋਮਨਸ੍ਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦਿਮੂਲਕੇਸੁਪਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਪવਤ੍ਤਿવਸੇਨੇવਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ। ਪਟਿਲੋਮਨਯੇ ਪਨ ਨਿਰੋਧવਾਰੇ ਚ ਏਤੇਸਞ੍ਚੇવ ਅਞ੍ਞੇਸਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਯਥਾਲਾਭવਸੇਨ ਚੁਤਿਪਟਿਸਨ੍ਧਿਪવਤ੍ਤੇਸੁ ਤੀਸੁਪਿ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਨਿਰੋਧਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
190. Jīvitindriyamūlake vinā somanassena upapajjantānanti dvepi jīvitindriyāni sandhāya vuttaṃ. Pavattesomanassavippayuttacittassa uppādakkhaṇeti arūpajīvitindriyaṃ sandhāya vuttaṃ. Iminā nayena sabbatthāpi paṭisandhipavattivasena jīvitindriyayojanā veditabbā. Somanassindriyādimūlakesupi paṭisandhipavattivasenevattho gahetabbo. Paṭilomanaye pana nirodhavāre ca etesañceva aññesañca dhammānaṃ yathālābhavasena cutipaṭisandhipavattesu tīsupi anuppādanirodhā veditabbā.
੨੮੧. ਅਨਾਗਤવਾਰੇ ਏਤੇਨੇવ ਭਾવੇਨਾਤਿ ਏਤੇਨ ਪੁਰਿਸਭਾવੇਨੇવ, ਅਨ੍ਤਰਾ ਇਤ੍ਥਿਭਾવਂ ਅਨਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪੁਰਿਸਪਟਿਸਨ੍ਧਿਗ੍ਗਹਣੇਨੇવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਤਿਚਿ ਭવੇ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਕਤਿਚਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯੋ ਗਹੇਤ੍વਾ ਇਤ੍ਥਿਭਾવਂ ਅਪ੍ਪਤ੍વਾવ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦੁਤਿਯਪੁਚ੍ਛਾਯਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
281. Anāgatavāre eteneva bhāvenāti etena purisabhāveneva, antarā itthibhāvaṃ anāpajjitvā purisapaṭisandhiggahaṇenevāti attho. Katici bhave dassetvā parinibbāyissantīti katici paṭisandhiyo gahetvā itthibhāvaṃ appatvāva parinibbāyissantīti attho. Dutiyapucchāyapi eseva nayo.
੩੬੧. ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਨ ਅਤੀਤવਾਰੇ ਸੁਦ੍ਧਾવਾਸਾਨਂ ਉਪਪਤ੍ਤਿਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭਙ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਞ੍ਚ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍ਥਾਤਿ ਚਿਤ੍ਤਯਮਕੇ વਿਯ ਉਪ੍ਪਾਦਕ੍ਖਣਾਤਿਕ੍ਕਮવਸੇਨ ਅਤ੍ਥਂ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਭવੇ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਪੁਬ੍ਬવਸੇਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਨਯਮੁਖੇਨ ਸਬ੍ਬਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਪવਤ੍ਤਿવਾਰੇ ਅਤ੍ਥવਿਨਿਚ੍ਛਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
361. Paccuppannena atītavāre suddhāvāsānaṃ upapatticittassa bhaṅgakkhaṇe manindriyañca nuppajjitthāti cittayamake viya uppādakkhaṇātikkamavasena atthaṃ aggahetvā tasmiṃ bhave anuppannapubbavasena gahetabboti. Iminā nayamukhena sabbasmimpi pavattivāre atthavinicchayo veditabbo.
ਪવਤ੍ਤਿવਾਰવਣ੍ਣਨਾ।
Pavattivāravaṇṇanā.
ਪਰਿਞ੍ਞਾવਾਰવਣ੍ਣਨਾ
Pariññāvāravaṇṇanā
੪੩੫-੪੮੨. ਪਰਿਞ੍ਞਾવਾਰੇ ਪਨ ਚਕ੍ਖੁਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਏਕਮੇવ ਚਕ੍ਖੁਸੋਤਯਮਕਂ ਦਸ੍ਸਿਤਂ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਸੇਸਾਨਿਪਿ ਲੋਕਿਯਅਬ੍ਯਾਕਤਾਨਿ ਚੇવ ਲੋਕਿਯਅਬ੍ਯਾਕਤਮਿਸ੍ਸਕਾਨਿ ਚ ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਨੇવ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਾਨਿ ਅਨੁਪਦਿਟ੍ਠਾਨਿਪਿ ਇਮਿਨਾવ ਦਸ੍ਸਿਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਅਕੁਸਲਂ ਏਕਨ੍ਤਤੋ ਪਹਾਤਬ੍ਬਮੇવ, ਏਕਨ੍ਤਂ ਕੁਸਲਂ ਭਾવੇਤਬ੍ਬਮੇવ, ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾਬ੍ਯਾਕਤਂ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬਂ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਦੋਮਨਸ੍ਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਪਜਹਤੀ’’ਤਿ ‘‘ਅਨਞ੍ਞਾਤਞ੍ਞਸ੍ਸਾਮੀਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਭਾવੇਤੀ’’ਤਿ ‘‘ਅਞ੍ਞਾਤਾવਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਸਚ੍ਛਿਕਰੋਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਪਨ ਭਾવੇਤਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਿ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬਮ੍ਪਿ, ਤਂ ਭਾવਨਾવਸੇਨੇવ ਗਹਿਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਦ੍વੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾਤਿ ਸਕਦਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗਸਮਙ੍ਗੀ ਚ, ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਸਮਙ੍ਗੀ ਚ। ਤੇਸੁ ਏਕੋ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤੁਂ ਅਸਮਤ੍ਥਤ੍ਤਾ ਦੋਮਨਸ੍ਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਨ ਪਜਹਤਿ ਨਾਮ। ਏਕੋ ਪਹੀਨਦੋਸਤ੍ਤਾ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਨ ਪਰਿਜਾਨਾਤੀਤਿ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਂ ਆਪਾਦੇਤੁਂ ਅਸਮਤ੍ਥਤਾਯ ਨ ਪਰਿਜਾਨਾਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸਬ੍ਬવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇਸੁ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ।
435-482. Pariññāvāre pana cakkhumūlakādīsu ekameva cakkhusotayamakaṃ dassitaṃ. Yasmā pana sesānipi lokiyaabyākatāni ceva lokiyaabyākatamissakāni ca pariññeyyāneva, tasmā tāni anupadiṭṭhānipi imināva dassitāni honti. Yasmā pana akusalaṃ ekantato pahātabbameva, ekantaṃ kusalaṃ bhāvetabbameva, lokuttarābyākataṃ sacchikātabbaṃ, tasmā ‘‘domanassindriyaṃ pajahatī’’ti ‘‘anaññātaññassāmītindriyaṃ bhāvetī’’ti ‘‘aññātāvindriyaṃ sacchikarotī’’ti vuttaṃ. Aññindriyaṃ pana bhāvetabbampi atthi sacchikātabbampi, taṃ bhāvanāvaseneva gahitaṃ. Tattha dve puggalāti sakadāgāmimaggasamaṅgī ca, arahattamaggasamaṅgī ca. Tesu eko samucchindituṃ asamatthattā domanassindriyaṃ na pajahati nāma. Eko pahīnadosattā cakkhundriyaṃ na parijānātīti anuppādaṃ āpādetuṃ asamatthatāya na parijānāti. Iminā nayena sabbavissajjanesu attho veditabboti.
ਪਰਿਞ੍ਞਾવਾਰવਣ੍ਣਨਾ।
Pariññāvāravaṇṇanā.
ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਯਮਕવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Indriyayamakavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਨਿਗਮਨਕਥਾ
Nigamanakathā
ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਚ –
Ettāvatā ca –
ਯਸ੍ਸੋવਾਦੇ ਠਤ੍વਾ, ਨਿਟ੍ਠਿਤਕਿਚ੍ਚਸ੍ਸ ਕਿਚ੍ਚਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ।
Yassovāde ṭhatvā, niṭṭhitakiccassa kiccasampanno;
ਯੁવਤਿਜਨੋਪਿ ਅਤੀਤੋ, ਸੁવਿਹਿਤਨਿਯਮੋ ਯਮਸ੍ਸਾਣਂ॥
Yuvatijanopi atīto, suvihitaniyamo yamassāṇaṃ.
ਦੇવਪਰਿਸਾਯ ਮਜ੍ਝੇ, ਦੇવਪੁਰੇ ਸਬ੍ਬਦੇવਦੇવੇਨ।
Devaparisāya majjhe, devapure sabbadevadevena;
ਯਮਕਂ ਨਾਮ ਪਕਾਸਿਤਂ, ਯਮਾਮਲਲੋਮੇਨ ਯਂ ਤੇਨ॥
Yamakaṃ nāma pakāsitaṃ, yamāmalalomena yaṃ tena.
ਪਾਲ਼ਿવવਤ੍ਥਾਨવਿਧਿਂ, ਪੁਚ੍ਛਾવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ ਚ ਅਤ੍ਥਨਯਂ।
Pāḷivavatthānavidhiṃ, pucchāvissajjane ca atthanayaṃ;
ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਆਰਦ੍ਧਾ, ਯਮਕਅਟ੍ਠਕਥਾ ਮਯਾ ਤਸ੍ਸ॥
Dassetuṃ āraddhā, yamakaaṭṭhakathā mayā tassa.
ਸਾ ਸੁਬਹੁਅਨ੍ਤਰਾਯੇ, ਲੋਕਮ੍ਹਿ ਯਥਾ ਅਨਨ੍ਤਰਾਯੇਨ।
Sā subahuantarāye, lokamhi yathā anantarāyena;
ਅਯਮਜ੍ਜ ਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤੇਹਿ, ਤਨ੍ਤਿਯਾ ਭਾਣવਾਰੇਹਿ॥
Ayamajja pañcamattehi, tantiyā bhāṇavārehi.
ਨਿਟ੍ਠਂ ਪਤ੍ਤਾ ਏવਂ, ਨਿਟ੍ਠਾਨਂ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤੁ ਸਬ੍ਬੇਪਿ।
Niṭṭhaṃ pattā evaṃ, niṭṭhānaṃ pāpuṇantu sabbepi;
ਹਿਤਸੁਖਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਕਰਾ, ਮਨੋਰਥਾ ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ॥
Hitasukhanibbattikarā, manorathā sabbasattānanti.
ਯਮਕਪ੍ਪਕਰਣ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Yamakappakaraṇa-aṭṭhakathā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / ਯਮਕਪਾਲ਼ਿ • Yamakapāḷi / ੧੦. ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਯਮਕਂ • 10. Indriyayamakaṃ
