| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / थेरीगाथापाळि • Therīgāthāpāḷi |
१५. चत्तालीसनिपातो
15. Cattālīsanipāto
१. इसिदासीथेरीगाथा
1. Isidāsītherīgāthā
४०२.
402.
नगरम्हि कुसुमनामे, पाटलिपुत्तम्हि पथविया मण्डे।
Nagaramhi kusumanāme, pāṭaliputtamhi pathaviyā maṇḍe;
सक्यकुलकुलीनायो, द्वे भिक्खुनियो हि गुणवतियो॥
Sakyakulakulīnāyo, dve bhikkhuniyo hi guṇavatiyo.
४०३.
403.
इसिदासी तत्थ एका, दुतिया बोधीति सीलसम्पन्ना च।
Isidāsī tattha ekā, dutiyā bodhīti sīlasampannā ca;
झानज्झायनरतायो, बहुस्सुतायो धुतकिलेसायो॥
Jhānajjhāyanaratāyo, bahussutāyo dhutakilesāyo.
४०४.
404.
ता पिण्डाय चरित्वा, भत्तत्थं 1 करिय धोतपत्तायो।
Tā piṇḍāya caritvā, bhattatthaṃ 2 kariya dhotapattāyo;
रहितम्हि सुखनिसिन्ना, इमा गिरा अब्भुदीरेसुं॥
Rahitamhi sukhanisinnā, imā girā abbhudīresuṃ.
४०५.
405.
‘‘पासादिकासि अय्ये, इसिदासि वयोपि ते अपरिहीनो।
‘‘Pāsādikāsi ayye, isidāsi vayopi te aparihīno;
किं दिस्वान ब्यालिकं, अथासि नेक्खम्ममनुयुत्ता’’॥
Kiṃ disvāna byālikaṃ, athāsi nekkhammamanuyuttā’’.
४०६.
406.
एवमनुयुञ्जियमाना सा, रहिते धम्मदेसनाकुसला।
Evamanuyuñjiyamānā sā, rahite dhammadesanākusalā;
इसिदासी वचनमब्रवि, ‘‘सुण बोधि यथाम्हि पब्बजिता॥
Isidāsī vacanamabravi, ‘‘suṇa bodhi yathāmhi pabbajitā.
४०७.
407.
‘‘उज्जेनिया पुरवरे, मय्हं पिता सीलसंवुतो सेट्ठि।
‘‘Ujjeniyā puravare, mayhaṃ pitā sīlasaṃvuto seṭṭhi;
तस्सम्हि एकधीता, पिया मनापा च दयिता च॥
Tassamhi ekadhītā, piyā manāpā ca dayitā ca.
४०८.
408.
‘‘अथ मे साकेततो वरका, आगच्छुमुत्तमकुलीना।
‘‘Atha me sāketato varakā, āgacchumuttamakulīnā;
सेट्ठी पहूतरतनो, तस्स ममं सुण्हमदासि तातो॥
Seṭṭhī pahūtaratano, tassa mamaṃ suṇhamadāsi tāto.
४०९.
409.
‘‘सस्सुया सस्सुरस्स च, सायं पातं पणाममुपगम्म।
‘‘Sassuyā sassurassa ca, sāyaṃ pātaṃ paṇāmamupagamma;
सिरसा करोमि पादे, वन्दामि यथाम्हि अनुसिट्ठा॥
Sirasā karomi pāde, vandāmi yathāmhi anusiṭṭhā.
४१०.
410.
‘‘या मय्हं सामिकस्स, भगिनियो भातुनो परिजनो वा।
‘‘Yā mayhaṃ sāmikassa, bhaginiyo bhātuno parijano vā;
तमेकवरकम्पि दिस्वा, उब्बिग्गा आसनं देमि॥
Tamekavarakampi disvā, ubbiggā āsanaṃ demi.
४११.
411.
‘‘अन्नेन च पानेन च, खज्जेन च यञ्च तत्थ सन्निहितं।
‘‘Annena ca pānena ca, khajjena ca yañca tattha sannihitaṃ;
छादेमि उपनयामि च, देमि च यं यस्स पतिरूपं॥
Chādemi upanayāmi ca, demi ca yaṃ yassa patirūpaṃ.
४१२.
412.
धोवन्ती हत्थपादे, पञ्जलिका सामिकमुपेमि॥
Dhovantī hatthapāde, pañjalikā sāmikamupemi.
४१३.
413.
‘‘कोच्छं पसादं अञ्जनिञ्च, आदासकञ्च गण्हित्वा।
‘‘Kocchaṃ pasādaṃ añjaniñca, ādāsakañca gaṇhitvā;
परिकम्मकारिका विय, सयमेव पतिं विभूसेमि॥
Parikammakārikā viya, sayameva patiṃ vibhūsemi.
४१४.
414.
‘‘सयमेव ओदनं साधयामि, सयमेव भाजनं धोवन्ती।
‘‘Sayameva odanaṃ sādhayāmi, sayameva bhājanaṃ dhovantī;
४१५.
415.
‘‘एवं मं भत्तिकतं, अनुरत्तं कारिकं निहतमानं।
‘‘Evaṃ maṃ bhattikataṃ, anurattaṃ kārikaṃ nihatamānaṃ;
४१६.
416.
‘‘सो मातरञ्च पितरञ्च, भणति ‘आपुच्छहं गमिस्सामि।
‘‘So mātarañca pitarañca, bhaṇati ‘āpucchahaṃ gamissāmi;
इसिदासिया न सह वच्छं, एकागारेहं 9 सह वत्थुं’॥
Isidāsiyā na saha vacchaṃ, ekāgārehaṃ 10 saha vatthuṃ’.
४१७.
417.
‘‘‘मा एवं पुत्त अवच, इसिदासी पण्डिता परिब्यत्ता।
‘‘‘Mā evaṃ putta avaca, isidāsī paṇḍitā paribyattā;
उट्ठायिका अनलसा, किं तुय्हं न रोचते पुत्त’॥
Uṭṭhāyikā analasā, kiṃ tuyhaṃ na rocate putta’.
४१८.
418.
‘‘‘न च मे हिंसति किञ्चि, न चहं इसिदासिया सह वच्छं।
‘‘‘Na ca me hiṃsati kiñci, na cahaṃ isidāsiyā saha vacchaṃ;
४१९.
419.
‘‘तस्स वचनं सुणित्वा, सस्सु ससुरो च मं अपुच्छिंसु।
‘‘Tassa vacanaṃ suṇitvā, sassu sasuro ca maṃ apucchiṃsu;
‘किस्स 13 तया अपरद्धं, भण विस्सट्ठा यथाभूतं’॥
‘Kissa 14 tayā aparaddhaṃ, bhaṇa vissaṭṭhā yathābhūtaṃ’.
४२०.
420.
‘‘‘नपिहं अपरज्झं किञ्चि, नपि हिंसेमि न भणामि दुब्बचनं।
‘‘‘Napihaṃ aparajjhaṃ kiñci, napi hiṃsemi na bhaṇāmi dubbacanaṃ;
किं सक्का कातुय्ये, यं मं विद्देस्सते भत्ता’॥
Kiṃ sakkā kātuyye, yaṃ maṃ viddessate bhattā’.
४२१.
421.
‘‘ते मं पितुघरं पटिनयिंसु, विमना दुखेन अधिभूता।
‘‘Te maṃ pitugharaṃ paṭinayiṃsu, vimanā dukhena adhibhūtā;
‘पुत्तमनुरक्खमाना, जिताम्हसे रूपिनिं लक्खिं’॥
‘Puttamanurakkhamānā, jitāmhase rūpiniṃ lakkhiṃ’.
४२२.
422.
‘‘अथ मं अदासि तातो, अड्ढस्स घरम्हि दुतियकुलिकस्स।
‘‘Atha maṃ adāsi tāto, aḍḍhassa gharamhi dutiyakulikassa;
ततो उपड्ढसुङ्केन, येन मं विन्दथ सेट्ठि॥
Tato upaḍḍhasuṅkena, yena maṃ vindatha seṭṭhi.
४२३.
423.
‘‘तस्सपि घरम्हि मासं, अवसिं अथ सोपि मं पटिच्छरयि 15।
‘‘Tassapi gharamhi māsaṃ, avasiṃ atha sopi maṃ paṭiccharayi 16;
दासीव उपट्ठहन्तिं, अदूसिकं सीलसम्पन्नं॥
Dāsīva upaṭṭhahantiṃ, adūsikaṃ sīlasampannaṃ.
४२४.
424.
‘‘भिक्खाय च विचरन्तं, दमकं दन्तं मे पिता भणति।
‘‘Bhikkhāya ca vicarantaṃ, damakaṃ dantaṃ me pitā bhaṇati;
४२५.
425.
‘‘सोपि वसित्वा पक्खं 21, अथ तातं भणति ‘देहि मे पोट्ठिं।
‘‘Sopi vasitvā pakkhaṃ 22, atha tātaṃ bhaṇati ‘dehi me poṭṭhiṃ;
घटिकञ्च मल्लकञ्च, पुनपि भिक्खं चरिस्सामि’॥
Ghaṭikañca mallakañca, punapi bhikkhaṃ carissāmi’.
४२६.
426.
‘‘अथ नं भणती तातो, अम्मा सब्बो च मे ञातिगणवग्गो।
‘‘Atha naṃ bhaṇatī tāto, ammā sabbo ca me ñātigaṇavaggo;
‘किं ते न कीरति इध, भण खिप्पं तं ते करिहि’ति॥
‘Kiṃ te na kīrati idha, bhaṇa khippaṃ taṃ te karihi’ti.
४२७.
427.
‘‘एवं भणितो भणति, ‘यदि मे अत्ता सक्कोति अलं मय्हं।
‘‘Evaṃ bhaṇito bhaṇati, ‘yadi me attā sakkoti alaṃ mayhaṃ;
इसिदासिया न सह वच्छं, एकघरेहं सह वत्थुं’॥
Isidāsiyā na saha vacchaṃ, ekagharehaṃ saha vatthuṃ’.
४२८.
428.
‘‘विस्सज्जितो गतो सो, अहम्पि एकाकिनी विचिन्तेमि।
‘‘Vissajjito gato so, ahampi ekākinī vicintemi;
‘आपुच्छितून गच्छं, मरितुये 23 वा पब्बजिस्सं वा’॥
‘Āpucchitūna gacchaṃ, marituye 24 vā pabbajissaṃ vā’.
४२९.
429.
‘‘अथ अय्या जिनदत्ता, आगच्छी गोचराय चरमाना।
‘‘Atha ayyā jinadattā, āgacchī gocarāya caramānā;
तातकुलं विनयधरी, बहुस्सुता सीलसम्पन्ना॥
Tātakulaṃ vinayadharī, bahussutā sīlasampannā.
४३०.
430.
‘‘तं दिस्वान अम्हाकं, उट्ठायासनं तस्सा पञ्ञापयिं।
‘‘Taṃ disvāna amhākaṃ, uṭṭhāyāsanaṃ tassā paññāpayiṃ;
निसिन्नाय च पादे, वन्दित्वा भोजनमदासिं॥
Nisinnāya ca pāde, vanditvā bhojanamadāsiṃ.
४३१.
431.
‘‘अन्नेन च पानेन च, खज्जेन च यञ्च तत्थ सन्निहितं।
‘‘Annena ca pānena ca, khajjena ca yañca tattha sannihitaṃ;
सन्तप्पयित्वा अवचं, ‘अय्ये इच्छामि पब्बजितुं’॥
Santappayitvā avacaṃ, ‘ayye icchāmi pabbajituṃ’.
४३२.
432.
‘‘अथ मं भणती तातो, ‘इधेव पुत्तक 25 चराहि त्वं धम्मं।
‘‘Atha maṃ bhaṇatī tāto, ‘idheva puttaka 26 carāhi tvaṃ dhammaṃ;
अन्नेन च पानेन च, तप्पय समणे द्विजाती च’॥
Annena ca pānena ca, tappaya samaṇe dvijātī ca’.
४३३.
433.
‘‘अथहं भणामि तातं, रोदन्ती अञ्जलिं पणामेत्वा।
‘‘Athahaṃ bhaṇāmi tātaṃ, rodantī añjaliṃ paṇāmetvā;
‘पापञ्हि मया पकतं, कम्मं तं निज्जरेस्सामि’॥
‘Pāpañhi mayā pakataṃ, kammaṃ taṃ nijjaressāmi’.
४३४.
434.
‘‘अथ मं भणती तातो, ‘पापुण बोधिञ्च अग्गधम्मञ्च।
‘‘Atha maṃ bhaṇatī tāto, ‘pāpuṇa bodhiñca aggadhammañca;
निब्बानञ्च लभस्सु, यं सच्छिकरी द्विपदसेट्ठो’॥
Nibbānañca labhassu, yaṃ sacchikarī dvipadaseṭṭho’.
४३५.
435.
‘‘मातापितू अभिवादयित्वा, सब्बञ्च ञातिगणवग्गं।
‘‘Mātāpitū abhivādayitvā, sabbañca ñātigaṇavaggaṃ;
सत्ताहं पब्बजिता, तिस्सो विज्जा अफस्सयिं॥
Sattāhaṃ pabbajitā, tisso vijjā aphassayiṃ.
४३६.
436.
‘‘जानामि अत्तनो सत्त, जातियो यस्सयं फलविपाको।
‘‘Jānāmi attano satta, jātiyo yassayaṃ phalavipāko;
तं तव आचिक्खिस्सं, तं एकमना निसामेहि॥
Taṃ tava ācikkhissaṃ, taṃ ekamanā nisāmehi.
४३७.
437.
‘‘नगरम्हि एरकच्छे 27, सुवण्णकारो अहं पहूतधनो।
‘‘Nagaramhi erakacche 28, suvaṇṇakāro ahaṃ pahūtadhano;
योब्बनमदेन मत्तो सो, परदारं असेविहं॥
Yobbanamadena matto so, paradāraṃ asevihaṃ.
४३८.
438.
‘‘सोहं ततो चवित्वा, निरयम्हि अपच्चिसं चिरं।
‘‘Sohaṃ tato cavitvā, nirayamhi apaccisaṃ ciraṃ;
पक्को ततो च उट्ठहित्वा, मक्कटिया कुच्छिमोक्कमिं॥
Pakko tato ca uṭṭhahitvā, makkaṭiyā kucchimokkamiṃ.
४३९.
439.
‘‘सत्ताहजातकं मं, महाकपि यूथपो निल्लच्छेसि।
‘‘Sattāhajātakaṃ maṃ, mahākapi yūthapo nillacchesi;
तस्सेतं कम्मफलं, यथापि गन्त्वान परदारं॥
Tassetaṃ kammaphalaṃ, yathāpi gantvāna paradāraṃ.
४४०.
440.
‘‘सोहं ततो चवित्वा, कालं करित्वा सिन्धवारञ्ञे।
‘‘Sohaṃ tato cavitvā, kālaṃ karitvā sindhavāraññe;
काणाय च खञ्जाय च, एळकिया कुच्छिमोक्कमिं॥
Kāṇāya ca khañjāya ca, eḷakiyā kucchimokkamiṃ.
४४१.
441.
‘‘द्वादस वस्सानि अहं, निल्लच्छितो दारके परिवहित्वा।
‘‘Dvādasa vassāni ahaṃ, nillacchito dārake parivahitvā;
किमिनावट्टो अकल्लो, यथापि गन्त्वान परदारं॥
Kimināvaṭṭo akallo, yathāpi gantvāna paradāraṃ.
४४२.
442.
‘‘सोहं ततो चवित्वा, गोवाणिजकस्स गाविया जातो।
‘‘Sohaṃ tato cavitvā, govāṇijakassa gāviyā jāto;
वच्छो लाखातम्बो, निल्लच्छितो द्वादसे मासे॥
Vaccho lākhātambo, nillacchito dvādase māse.
४४३.
443.
अन्धोवट्टो अकल्लो, यथापि गन्त्वान परदारं॥
Andhovaṭṭo akallo, yathāpi gantvāna paradāraṃ.
४४४.
444.
‘‘सोहं ततो चवित्वा, वीथिया दासिया घरे जातो।
‘‘Sohaṃ tato cavitvā, vīthiyā dāsiyā ghare jāto;
नेव महिला न पुरिसो, यथापि गन्त्वान परदारं॥
Neva mahilā na puriso, yathāpi gantvāna paradāraṃ.
४४५.
445.
‘‘तिंसतिवस्सम्हि मतो, साकटिककुलम्हि दारिका जाता।
‘‘Tiṃsativassamhi mato, sākaṭikakulamhi dārikā jātā;
४४६.
446.
‘‘तं मं ततो सत्थवाहो, उस्सन्नाय विपुलाय वड्ढिया।
‘‘Taṃ maṃ tato satthavāho, ussannāya vipulāya vaḍḍhiyā;
ओकड्ढति विलपन्तिं, अच्छिन्दित्वा कुलघरस्मा॥
Okaḍḍhati vilapantiṃ, acchinditvā kulagharasmā.
४४७.
447.
‘‘अथ सोळसमे वस्से, दिस्वा मं पत्तयोब्बनं कञ्ञं।
‘‘Atha soḷasame vasse, disvā maṃ pattayobbanaṃ kaññaṃ;
ओरुन्धतस्स पुत्तो, गिरिदासो नाम नामेन॥
Orundhatassa putto, giridāso nāma nāmena.
४४८.
448.
‘‘तस्सपि अञ्ञा भरिया, सीलवती गुणवती यसवती च।
‘‘Tassapi aññā bhariyā, sīlavatī guṇavatī yasavatī ca;
४४९.
449.
‘‘तस्सेतं कम्मफलं, यं मं अपकीरितून गच्छन्ति।
‘‘Tassetaṃ kammaphalaṃ, yaṃ maṃ apakīritūna gacchanti;
दासीव उपट्ठहन्तिं, तस्सपि अन्तो कतो मया’’ति॥
Dāsīva upaṭṭhahantiṃ, tassapi anto kato mayā’’ti.
… इसिदासी थेरी…।
… Isidāsī therī….
चत्तालीसनिपातो निट्ठितो।
Cattālīsanipāto niṭṭhito.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / थेरीगाथा-अट्ठकथा • Therīgāthā-aṭṭhakathā / १. इसिदासीथेरीगाथावण्णना • 1. Isidāsītherīgāthāvaṇṇanā
