Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౧౦. ఇసిదత్తత్థేరగాథావణ్ణనా
10. Isidattattheragāthāvaṇṇanā
పఞ్చక్ఖన్ధా పరిఞ్ఞాతాతి ఆయస్మతో ఇసిదత్తత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో తత్థ తత్థ భవే వివట్టూపనిస్సయం పుఞ్ఞం ఉపచినన్తో విపస్సిస్స భగవతో కాలే కులగేహే నిబ్బత్తిత్వా విఞ్ఞుతం పత్తో ఏకదివసం భగవన్తం రథియం గచ్ఛన్తం దిస్వా పసన్నమానసో మధురం ఆమోదఫలం అదాసి. సో తేన పుఞ్ఞకమ్మేన దేవలోకే నిబ్బత్తిత్వా అపరాపరం పుఞ్ఞాని కత్వా దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే అవన్తిరట్ఠే వడ్ఢగామే అఞ్ఞతరస్స సత్థవాహస్స పుత్తో హుత్వా నిబ్బత్తి, ఇసిదత్తోతిస్స నామం అహోసి. సో వయప్పత్తో మచ్ఛికాసణ్డే చిత్తస్స గహపతినో అదిట్ఠసహాయో హుత్వా తేన బుద్ధగుణే లిఖిత్వా పేసితసాసనం పటిలభిత్వా సాసనే సఞ్జాతప్పసాదో థేరస్స మహాకచ్చానస్స సన్తికే పబ్బజిత్వా విపస్సనం ఆరభిత్వా నచిరస్సేవ ఛళభిఞ్ఞో అహోసి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౨.౫౧.౮౦-౮౪) –
Pañcakkhandhāpariññātāti āyasmato isidattattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ bhagavantaṃ rathiyaṃ gacchantaṃ disvā pasannamānaso madhuraṃ āmodaphalaṃ adāsi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde avantiraṭṭhe vaḍḍhagāme aññatarassa satthavāhassa putto hutvā nibbatti, isidattotissa nāmaṃ ahosi. So vayappatto macchikāsaṇḍe cittassa gahapatino adiṭṭhasahāyo hutvā tena buddhaguṇe likhitvā pesitasāsanaṃ paṭilabhitvā sāsane sañjātappasādo therassa mahākaccānassa santike pabbajitvā vipassanaṃ ārabhitvā nacirasseva chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.80-84) –
‘‘సువణ్ణవణ్ణం సమ్బుద్ధం, ఆహుతీనం పటిగ్గహం;
‘‘Suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhaṃ, āhutīnaṃ paṭiggahaṃ;
రథియం పటిపజ్జన్తం, ఆమోదమదదిం ఫలం.
Rathiyaṃ paṭipajjantaṃ, āmodamadadiṃ phalaṃ.
‘‘ఏకనవుతితో కప్పే, యం ఫలం అదదిం తదా;
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ phalaṃ adadiṃ tadā;
దుగ్గతిం నాభిజానామి, ఫలదానస్సిదం ఫలం.
Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ఛళభిఞ్ఞో పన హుత్వా ‘‘బుద్ధుపట్ఠానం గమిస్సామీ’’తి థేరం ఆపుచ్ఛిత్వా అనుక్కమేన మజ్ఝిమదేసం గన్త్వా సత్థారం ఉపసఙ్కమిత్వా వన్దిత్వా ఏకమన్తం నిసిన్నో , ‘‘కచ్చి, భిక్ఖు, ఖమనీయం, కచ్చి యాపనీయ’’న్తిఆదినా సత్థారా కతపటిసన్థారో పటివచనముఖేన, ‘‘భగవా తుమ్హాకం సాసనం ఉపగతకాలతో పట్ఠాయ మయ్హం సబ్బదుక్ఖం అపగతం, సబ్బో పరిస్సయో వూపసన్తో’’తి పవేదనవసేన అఞ్ఞం బ్యాకరోన్తో –
Chaḷabhiñño pana hutvā ‘‘buddhupaṭṭhānaṃ gamissāmī’’ti theraṃ āpucchitvā anukkamena majjhimadesaṃ gantvā satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisinno , ‘‘kacci, bhikkhu, khamanīyaṃ, kacci yāpanīya’’ntiādinā satthārā katapaṭisanthāro paṭivacanamukhena, ‘‘bhagavā tumhākaṃ sāsanaṃ upagatakālato paṭṭhāya mayhaṃ sabbadukkhaṃ apagataṃ, sabbo parissayo vūpasanto’’ti pavedanavasena aññaṃ byākaronto –
౧౨౦.
120.
‘‘పఞ్చక్ఖన్ధా పరిఞ్ఞాతా, తిట్ఠన్తి ఛిన్నమూలకా;
‘‘Pañcakkhandhā pariññātā, tiṭṭhanti chinnamūlakā;
దుక్ఖక్ఖయో అనుప్పత్తో, పత్తో మే ఆసవక్ఖయో’’తి. – గాథం అభాసి;
Dukkhakkhayo anuppatto, patto me āsavakkhayo’’ti. – gāthaṃ abhāsi;
తత్థ పఞ్చక్ఖన్ధా పరిఞ్ఞాతాతి పఞ్చపి మే ఉపాదానక్ఖన్ధా విపస్సనాపఞ్ఞాసహితాయ మగ్గపఞ్ఞాయ ‘‘ఇదం దుక్ఖం, ఏత్తకం దుక్ఖం, న ఇతో భియ్యో’’తి సబ్బసో పరిచ్ఛిజ్జ ఞాతా, న తేసు కిఞ్చిపి పరిఞ్ఞాతబ్బం అత్థీతి అధిప్పాయో. తిట్ఠన్తి ఛిన్నమూలకాతి సబ్బసో పరిఞ్ఞాతత్తా ఏవ తేసం అవిజ్జాతణ్హాదికస్స మూలస్స సముచ్ఛిన్నత్తా అరియమగ్గేన పహీనత్తా యావచరిమచిత్తనిరోధా తే తిట్ఠన్తి. దుక్ఖక్ఖయో అనుప్పత్తోతి ఛిన్నమూలకత్తాయేవ చ నేసం వట్టదుక్ఖస్స ఖయో పరిక్ఖయో అనుప్పత్తో, నిబ్బానం అధిగతం. పత్తో మే ఆసవక్ఖయోతి కామాసవాదీనం సబ్బేసం ఆసవానం ఖయన్తే అభిగన్తబ్బతాయ ‘‘ఆసవక్ఖయో’’తి లద్ధనామం అరహత్తం పత్తం పటిలద్ధన్తి అత్థో. కేచి పన అన్తిమాయం సముస్సయో’’తి పఠన్తి. నిబ్బానస్స అధిగతత్తాయేవ అయం మమ సముస్సయో అత్తభావో అన్తిమో సబ్బపచ్ఛిమకో, నత్థి దాని పునబ్భవోతి అత్థో. యం పన తత్థ తత్థ అవుత్తం, తం హేట్ఠా వుత్తనయత్తా ఉత్తానంయేవాతి.
Tattha pañcakkhandhā pariññātāti pañcapi me upādānakkhandhā vipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya ‘‘idaṃ dukkhaṃ, ettakaṃ dukkhaṃ, na ito bhiyyo’’ti sabbaso paricchijja ñātā, na tesu kiñcipi pariññātabbaṃ atthīti adhippāyo. Tiṭṭhanti chinnamūlakāti sabbaso pariññātattā eva tesaṃ avijjātaṇhādikassa mūlassa samucchinnattā ariyamaggena pahīnattā yāvacarimacittanirodhā te tiṭṭhanti. Dukkhakkhayo anuppattoti chinnamūlakattāyeva ca nesaṃ vaṭṭadukkhassa khayo parikkhayo anuppatto, nibbānaṃ adhigataṃ. Patto me āsavakkhayoti kāmāsavādīnaṃ sabbesaṃ āsavānaṃ khayante abhigantabbatāya ‘‘āsavakkhayo’’ti laddhanāmaṃ arahattaṃ pattaṃ paṭiladdhanti attho. Keci pana antimāyaṃ samussayo’’ti paṭhanti. Nibbānassa adhigatattāyeva ayaṃ mama samussayo attabhāvo antimo sabbapacchimako, natthi dāni punabbhavoti attho. Yaṃ pana tattha tattha avuttaṃ, taṃ heṭṭhā vuttanayattā uttānaṃyevāti.
ఇసిదత్తత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Isidattattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
ద్వాదసమవగ్గవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Dvādasamavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
నిట్ఠితా చ పరమత్థదీపనియం థేరగాథావణ్ణనాయం
Niṭṭhitā ca paramatthadīpaniyaṃ theragāthāvaṇṇanāyaṃ
వీసాధికసతత్థేరగాథాపటిమణ్డితస్స ఏకకనిపాతస్స
Vīsādhikasatattheragāthāpaṭimaṇḍitassa ekakanipātassa
అత్థవణ్ణనా.
Atthavaṇṇanā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౧౦. ఇసిదత్తత్థేరగాథా • 10. Isidattattheragāthā