Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၁၀. ဣသိဒတ္တတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
10. Isidattattheragāthāvaṇṇanā
ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပရိညာတာတိ အာယသ္မတော ဣသိဒတ္တတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိသ္သယံ ပုညံ ဥပစိနန္တော ဝိပသ္သိသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ ဘဂဝန္တံ ရထိယံ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသ္ဝာ ပသန္နမာနသော မဓုရံ အာမောဒဖလံ အဒာသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ အပရာပရံ ပုညာနိ ကတ္ဝာ ဒေဝမနုသ္သေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ အဝန္တိရဋ္ဌေ ဝဍ္ဎဂာမေ အညတရသ္သ သတ္ထဝာဟသ္သ ပုတ္တော ဟုတ္ဝာ နိဗ္ဗတ္တိ, ဣသိဒတ္တောတိသ္သ နာမံ အဟောသိ။ သော ဝယပ္ပတ္တော မစ္ဆိကာသဏ္ဍေ စိတ္တသ္သ ဂဟပတိနော အဒိဋ္ဌသဟာယော ဟုတ္ဝာ တေန ဗုဒ္ဓဂုဏေ လိခိတ္ဝာ ပေသိတသာသနံ ပဋိလဘိတ္ဝာ သာသနေ သဉ္ဇာတပ္ပသာဒော ထေရသ္သ မဟာကစ္စာနသ္သ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ဝိပသ္သနံ အာရဘိတ္ဝာ နစိရသ္သေဝ ဆဠဘိညော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၂.၅၁.၈၀-၈၄) –
Pañcakkhandhāpariññātāti āyasmato isidattattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ bhagavantaṃ rathiyaṃ gacchantaṃ disvā pasannamānaso madhuraṃ āmodaphalaṃ adāsi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde avantiraṭṭhe vaḍḍhagāme aññatarassa satthavāhassa putto hutvā nibbatti, isidattotissa nāmaṃ ahosi. So vayappatto macchikāsaṇḍe cittassa gahapatino adiṭṭhasahāyo hutvā tena buddhaguṇe likhitvā pesitasāsanaṃ paṭilabhitvā sāsane sañjātappasādo therassa mahākaccānassa santike pabbajitvā vipassanaṃ ārabhitvā nacirasseva chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.80-84) –
‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟံ။
‘‘Suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhaṃ, āhutīnaṃ paṭiggahaṃ;
ရထိယံ ပဋိပဇ္ဇန္တံ၊ အာမောဒမဒဒိံ ဖလံ။
Rathiyaṃ paṭipajjantaṃ, āmodamadadiṃ phalaṃ.
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒာ။
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ phalaṃ adadiṃ tadā;
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဖလဒာနသ္သိဒံ ဖလံ။
Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ဆဠဘိညော ပန ဟုတ္ဝာ ‘‘ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနံ ဂမိသ္သာမီ’’တိ ထေရံ အာပုစ္ဆိတ္ဝာ အနုက္ကမေန မဇ္ဈိမဒေသံ ဂန္တ္ဝာ သတ္ထာရံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဝန္ဒိတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော , ‘‘ကစ္စိ, ဘိက္ခု, ခမနီယံ, ကစ္စိ ယာပနီယ’’န္တိအာဒိနာ သတ္ထာရာ ကတပဋိသန္ထာရော ပဋိဝစနမုခေန, ‘‘ဘဂဝာ တုမ္ဟာကံ သာသနံ ဥပဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ မယ္ဟံ သဗ္ဗဒုက္ခံ အပဂတံ, သဗ္ဗော ပရိသ္သယော ဝူပသန္တော’’တိ ပဝေဒနဝသေန အညံ ဗ္ယာကရောန္တော –
Chaḷabhiñño pana hutvā ‘‘buddhupaṭṭhānaṃ gamissāmī’’ti theraṃ āpucchitvā anukkamena majjhimadesaṃ gantvā satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisinno , ‘‘kacci, bhikkhu, khamanīyaṃ, kacci yāpanīya’’ntiādinā satthārā katapaṭisanthāro paṭivacanamukhena, ‘‘bhagavā tumhākaṃ sāsanaṃ upagatakālato paṭṭhāya mayhaṃ sabbadukkhaṃ apagataṃ, sabbo parissayo vūpasanto’’ti pavedanavasena aññaṃ byākaronto –
၁၂၀.
120.
‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပရိညာတာ၊ တိဋ္ဌန္တိ ဆိန္နမူလကာ။
‘‘Pañcakkhandhā pariññātā, tiṭṭhanti chinnamūlakā;
ဒုက္ခက္ခယော အနုပ္ပတ္တော၊ ပတ္တော မေ အာသဝက္ခယော’’တိ။ – ဂာထံ အဘာသိ။
Dukkhakkhayo anuppatto, patto me āsavakkhayo’’ti. – gāthaṃ abhāsi;
တတ္ထ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပရိညာတာတိ ပဉ္စပိ မေ ဥပာဒာနက္ခန္ဓာ ဝိပသ္သနာပညာသဟိတာယ မဂ္ဂပညာယ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခံ, ဧတ္တကံ ဒုက္ခံ, န ဣတော ဘိယ္ယော’’တိ သဗ္ဗသော ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဉာတာ, န တေသု ကိဉ္စိပိ ပရိညာတဗ္ဗံ အတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ တိဋ္ဌန္တိ ဆိန္နမူလကာတိ သဗ္ဗသော ပရိညာတတ္တာ ဧဝ တေသံ အဝိဇ္ဇာတဏ္ဟာဒိကသ္သ မူလသ္သ သမုစ္ဆိန္နတ္တာ အရိယမဂ္ဂေန ပဟီနတ္တာ ယာဝစရိမစိတ္တနိရောဓာ တေ တိဋ္ဌန္တိ။ ဒုက္ခက္ခယော အနုပ္ပတ္တောတိ ဆိန္နမူလကတ္တာယေဝ စ နေသံ ဝဋ္ဋဒုက္ခသ္သ ခယော ပရိက္ခယော အနုပ္ပတ္တော, နိဗ္ဗာနံ အဓိဂတံ။ ပတ္တော မေ အာသဝက္ခယောတိ ကာမာသဝာဒီနံ သဗ္ဗေသံ အာသဝာနံ ခယန္တေ အဘိဂန္တဗ္ဗတာယ ‘‘အာသဝက္ခယော’’တိ လဒ္ဓနာမံ အရဟတ္တံ ပတ္တံ ပဋိလဒ္ဓန္တိ အတ္ထော။ ကေစိ ပန အန္တိမာယံ သမုသ္သယော’’တိ ပဌန္တိ။ နိဗ္ဗာနသ္သ အဓိဂတတ္တာယေဝ အယံ မမ သမုသ္သယော အတ္တဘာဝော အန္တိမော သဗ္ဗပစ္ဆိမကော, နတ္ထိ ဒာနိ ပုနဗ္ဘဝောတိ အတ္ထော။ ယံ ပန တတ္ထ တတ္ထ အဝုတ္တံ, တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနံယေဝာတိ။
Tattha pañcakkhandhā pariññātāti pañcapi me upādānakkhandhā vipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya ‘‘idaṃ dukkhaṃ, ettakaṃ dukkhaṃ, na ito bhiyyo’’ti sabbaso paricchijja ñātā, na tesu kiñcipi pariññātabbaṃ atthīti adhippāyo. Tiṭṭhanti chinnamūlakāti sabbaso pariññātattā eva tesaṃ avijjātaṇhādikassa mūlassa samucchinnattā ariyamaggena pahīnattā yāvacarimacittanirodhā te tiṭṭhanti. Dukkhakkhayo anuppattoti chinnamūlakattāyeva ca nesaṃ vaṭṭadukkhassa khayo parikkhayo anuppatto, nibbānaṃ adhigataṃ. Patto me āsavakkhayoti kāmāsavādīnaṃ sabbesaṃ āsavānaṃ khayante abhigantabbatāya ‘‘āsavakkhayo’’ti laddhanāmaṃ arahattaṃ pattaṃ paṭiladdhanti attho. Keci pana antimāyaṃ samussayo’’ti paṭhanti. Nibbānassa adhigatattāyeva ayaṃ mama samussayo attabhāvo antimo sabbapacchimako, natthi dāni punabbhavoti attho. Yaṃ pana tattha tattha avuttaṃ, taṃ heṭṭhā vuttanayattā uttānaṃyevāti.
ဣသိဒတ္တတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Isidattattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
ဒ္ဝာဒသမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Dvādasamavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
နိဋ္ဌိတာ စ ပရမတ္ထဒီပနိယံ ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာယံ
Niṭṭhitā ca paramatthadīpaniyaṃ theragāthāvaṇṇanāyaṃ
ဝီသာဓိကသတတ္ထေရဂာထာပဋိမဏ္ဍိတသ္သ ဧကကနိပာတသ္သ
Vīsādhikasatattheragāthāpaṭimaṇḍitassa ekakanipātassa
အတ္ထဝဏ္ဏနာ။
Atthavaṇṇanā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၁၀. ဣသိဒတ္တတ္ထေရဂာထာ • 10. Isidattattheragāthā